kliknij, aby przeczytać treść rozmowy

Znasz kaszubski?
Obecnie w Unii Europejskiej istnieją 23 “oficjalne i używane języki”: angielski, bułgarski,
czeski, duński, estoński, fiński, francuski, grecki, hiszpański, holenderski, irlandzki, litewski,
łotewski, maltański, niemiecki, polski, portugalski, rumuński, słowacki, słoweński, szwedzki i
włoski. Jednakże w Europie istnieje znacznie większa liczba języków (ponad 200*), często
używanych przez bardzo małą populację. Czasami języki te są zapomniane lub grozi im
wymarcie. Zagrożone europejskie języki znajdują się w Czerwonej Księdze UNESCO, a
należą do nich między innymi takie języki jak staropruski, kornwalijski i kaszubski
(http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_endangered_languages_in_Europe).
Będąc przekonanym, że językowa różnorodność jest narzędziem pozwalającym osiągać
większe międzykulturowe zrozumienie oraz jest kluczowym elementem bogatego
dziedzictwa kulturowego kontynentu, Unia Europejska i Rada Europy utworzyły oficjalny
Europejski Dzień Języków, który będziemy obchodzić 26 września 2012 roku.
Poza oficjalnymi kampaniami promocyjnymi dążącymi do zachowania mało popularnych lub
zanikających języków, pojedyncze osoby znalazły również swoje sposoby, aby wesprzeć tę
inicjatywę. Na przykład profesor Jurek Hinz, naturalizowany Amerykanin o polskich
korzeniach mieszkający obecnie w Heidelbergu, stworzył kaszubską wersję Firefoksa –
przeglądarki internetowej Fundacji Mozilla, najpopularniejszej przeglądarki w Polsce. W
zależności od tego kogo zapytamy kaszubski jest traktowany jako odrębny język lub dialekt
polskiego, używany w regionie Gdańska (Gduńsk po kaszubsku). (uznawany przez UE jako
„język regionalny”)
Profesorze Hinz, jak dużo osób używa języka kaszubskiego?
Język kaszubski należy do lechickiej grupy języków słowiańskich, która zawiera również
język polski, górny i dolny łużycki (znany również jako łużycki), czeski i słowacki. Uważany
także za wywodzący się z języka pomorskiego, kaszubski używany był dawniej na Pomorzu,
Pomorzu Gdańskim i Niemieckiej Maklemburgii-Pomorzu Przednim. Język kaszubski jest
również używany przez małą grupę Kaszubów zamieszkujących kanadyjską prowincję
Ontario. Tymczasem wg spisu ludności z 2011 roku
(http://www.stat.gov.pl/gus/nsp_PLK_HTML.htm), ponad 220 tysięcy osób postrzega siebie
jako Kaszubów. Uważa się jednak, że zaledwie około 50 tysięcy z nich używa języka
kaszubskiego w codziennej komunikacji, a nawet jeszcze mniej z nich jest w stanie czytać i
pisać w tym języku.
Pierwszym drukowanym dokumentem w języku kaszubskim był Katechizm doktora Martina
Luthera (1588), kilka książek w tym języku opublikowano również w XIX wieku. Od roku
2005 kaszubski jest językiem chronionym przez polski rząd oraz Unię Europejską. Język ten
jest nauczany w wielu szkołach podstawowych i średnich w regionie.
Polska wersja Firefoksa istniała już gdy zdecydował się Pan stworzyć kaszubską
lokalizację. Co kierowało Panem, gdy postanowił przetłumaczyć przeglądarkę
internetową na język, którego używa zaledwie 220 tysięcy osób?
To prawda, Kaszubi płynnie mówią po polsku, a wiele osób uznałoby stworzenie kaszubskiej
wersji Firefoksa za niepotrzebne. Jednakże w pełni się zgadzam ze stwierdzeniem UE,
mówiącym że „różnorodność językowa jest [...] kluczowym elementem dziedzictwa
kulturalnego”. Zapewniając Kaszubom przeglądarkę w ich języku zachęcamy ich do
komunikowania się w nim; mamy nadzieję, że to pomoże chronić ten język przed
wymarciem. Język jest głęboko zakorzeniony w danej kulturze. Gdyby było inaczej wszyscy
mówilibyśmy dziś po angielsku...
Kiedy podjął Pan decyzję o lokalizacji Firefoksa w języku Kaszubskim? Jakie były
pierwsze kroki, które należało podjąć? Czy otrzymał Pan jakąś pomoc? Czy istnieją
jakieś narzędzia ułatwiające to zadanie?
Marek Kwidziński (mieszka w Hamburgu) i Michał Ostrowski (mieszka w okolicach Gdańska)
wykonali 95% prac lokalizacyjnych w 2006 roku. Właściwie oni przygotowali kaszubską
lokalizację całego systemu operacyjnego Linux (głównie środowiska KDE). Firefox (w wersji
2.0) był częścią dystrybuowanego Linuksa (K)ubuntu.
(https://translations.launchpad.net/ubuntu/oneiric/+lang/csb). Więc była to praca zespołowa.
Ja tylko przebyłem z nimi ostatnie kilometry i zajmuję się od tamtej pory utrzymaniem
przeglądarki.
Przenoszenie Firefoksa z platformy startowej do repozytorium Mozilli było prawdziwym
wyzwaniem. Alexandru Szasz pomógł nam przenieść już przetłumaczone ciągi do Narro
(https://developer.mozilla.org/en-US/docs/Localizing_with_Narro) - bazującego na Sieci
narzędzia oferującego interfejs GUI i znacznie przyśpieszającego proces tłumaczenia. Gdy
przenoszenie zostało ukończone okazało się, że udało nam się uratować około 60%
tłumaczeń z platformy startowej. Gdy ukończyliśmy pozostałe 40% tłumaczenia Axel Hecht
pomógł nam umieścić jego wyniki w repozytorium Mozilla Mercurial.
W tym samym czasie stworzyłem sprawdzanie poprawności pisowni w języku kaszubskim,
które może być wykorzystywane w produktach Mozilli (https://addons.mozilla.org/enus/firefox/addon/kashubian-spell-checker-poland/) oraz w OpenOffice/LibreOffice
(http://jurk.kaszubia.com/?page_id=284). Można więc nie tylko korzystać z internetu
używając kaszubskiej przeglądarki, ale również sprawdzać poprawność pisowni w tym
języku.
Czy wie Pan ile osób obecnie używa Firefoksa w języku kaszubskim?
Nie jestem pewien, zwłaszcza, że większość użytkowników używa polskiej wersji
przeglądarki na równi z wersją kaszubską. Przewiduję, że jest to kilkaset... może nawet
trochę więcej osób. Jednakże powstanie kaszubskiej wersji Firefoksa było bardzo ważnym
wydarzeniem, które udowodniło, że niezależnie od popularności języka oprogramowanie
może być lokalizowane w dowolnym języku. Wystarczy jedynie odrobina poświęcenia i
determinacji. Obecnie w większości przypadków mamy do czynienia z innymi niż
„techniczne” czynnikami, które dotykają słuszności lokalizacji oprogramowania w konkretnym
języku. Pisałem o tym w mojej książce (http://www.amazon.com/Exploring-Source-SoftwareLocalization-Methods/dp/3844399739). Obawy geopolityczne wydają się odgrywać
decydującą rolę w podejmowaniu decyzji o lokalizacji językowej oprogramowania.
Czy otrzymał Pan wsparcie ze strony kaszubskiej społeczności?
Tak, kaszubska społeczność była bardzo pomocna. Skoro (choć można się spierać)
przeglądarka internetowa jest najważniejszym programem na komputerze, Firefox
zalegitymizował obecność języka kaszubskiego w Sieci. Głównym wyzwaniem był brak
terminologii IT. W rezultacie konieczne było stworzenie wielu terminów od zera z
uwzględnieniem specyficznych wymogów języka, oraz pamiętając, że konkretne angielskie i
polskie terminy już są w powszechnym użyciu. Marek i Michał udokumentowali wiele z nich,
aby zapewnić ich ujednolicone zastosowanie w przyszłości
(https://wiki.ubuntu.com/KashubianTeam/dictionary#O)
Co mógłby Pan poradzić osobom, które chciałyby dokonać lokalizacji Firefoksa w
innych językach?
Społeczność Mozilli wspiera mniej powszechne języki. Dla przykładu otrzymaliśmy poparcie
dla tego projektu od polskiego zespołu, czego kompletnie się nie spodziewaliśmy. To
dowodzi, że społeczność Mozilli jest w pełni zdystansowana od wszelkiego politycznego
dyskursu. Biorąc pod uwagę dojrzałość danego języka, osoba dokonująca lokalizacji
prawdopodobnie będzie musiała „wymyślić” terminologię komputerową; można też uzyskać
pomoc od lokalnych językoznawców, ale często nie posiadają oni właściwego zrozumienia
środowiska komputerowego.
Lokalizacja językowa oprogramowania to coś więcej niż po prostu tłumaczenie. Wciąż
poszukuję terminów, które zobrazują właściwe znaczenie oryginalnego słowa. Na przykład w
języku kaszubskim (i polskim) wyrazy „knot” i „node” są określane tym samym słowem.
Trzeba być bardzo ostrożnym dokonując lokalizacji – można w ten sposób de facto
ustanawiać standardy swojego języka. Ale przede wszystkim należy pamiętać, że ta praca
ma znaczenie!
Dziękuję serdecznie.
(* http://user.phil-fak.uni-duesseldorf.de/~wdl/familien-evolut.pdf)