Podstawowe informacje o zjawisku
Transkrypt
Podstawowe informacje o zjawisku
Informacja o przejściu Wenus 6 czerwca 2012 roku 8 czerwca 2004 roku dziesiątki tysięcy obserwatorów w Azji, Europie i Afryce śledziło piękne i majestatyczne zjawisko przejścia planety Wenus przed tarczą Słońca. Niemal trzy tysiące obserwatorów przesłało wyniki swoich pomiarów do centrum obliczeniowego, gdzie komputery na nowo wyliczyły odległość Ziemi od Słońca jako równą 149 558 547 km (wynik różny o zaledwie 0.026% od wartości rzeczywistej). W ten sposób dołączyli do takich sław jak Halley, Bradley czy Delisle, których prace nad wyznaczeniem długość jednostki astronomicznej stworzyły fundamenty nowoczesnej astrofizyki i kosmologii. Polscy obserwatorzy (w tym liczne grono uczniów szkół wszystkich stopni, pracujących pod opieką swych nauczycieli) stanowili ponad 11% wszystkich zarejestrowanych uczestników tego programu. 6 czerwca 2012 roku będziemy mogli ponownie obserwować w Polsce przejście Wenus na tle tarczy Słońca. Niestety, po raz ostatni w tym stuleciu i po raz ostatni w życiu. Kolejne przejście Wenus widoczne z Ziemi nastąpi dopiero 11 grudnia 2117 roku, a jeszcze dłużej, bo aż 235 lat, do 11 czerwca 2247 roku trzeba będzie poczekać na następne przejście widoczne w Polsce... Spektakularne i niezwykle łatwe do obserwowania zjawisko przejścia planety wewnętrznej na tle Słońca jest wyśmienitą okazją dla zorganizowania szkolnych lub środowiskowych (gminnych, miejskich) obserwacji, pokazów, pikników astronomicznych, konkursów, prelekcji i spotkań - pozwalających nie tylko poszerzyć wiedzę widzów o tym szczególnym zjawisku, ale także - w przypadku uczniów - zachęcić ich do głębszego zainteresowania się naukami ścisłymi, być może nawet do późniejszego podjęcia studiów uniwersyteckich na kierunkach ścisłych. Tegoroczne przejście Wenus na tle tarczy Słońca rozpocznie się już 5 czerwca o godzinie 22:28 czasu uniwersalnego. Niestety, w Polsce wtedy będzie jeszcze w najlepsze trwała noc z 5 na 6 czerwca a zegary będą pokazywały godzinę 00:28 czasu letniego. Dlatego nie będziemy mogli zaobserwować obu pierwszych kontaktów, czyli zetknięcia się krawędzi tarczy Wenus i wschodniej krawędzi tarczy Słońca na zewnątrz i wewnątrz tarczy słonecznej, ani pierwszej części przejścia planety na tle tarczy słonecznej. Jednakże krótka, i miejmy nadzieję pogodna, letnia noc zakończy się już około 04:30 czasu letniego (dokładny moment wschodu Słońca zależy od położenia geograficznego obserwatora). Od tego momentu, aż do zakończenia przejścia (do tak zwanego czwartego kontaktu), który nastąpi około 06:55 czasu letniego, przez niemal 2.5 godziny będziemy mieli dość czasu, by zademonstrować majestatyczne przesuwanie się ciemnej tarczy Wenus, wytłumaczyć jego przyczyny oraz implikacje naukowe wszystkim uczestnikom pokazu. W momencie wschodu Słońca zjawisko będzie już trwało, dlatego dla prowadzenia obserwacji korzystne jest wybranie takiego stanowiska obserwacyjnego, z którego widoczny będzie północno-wschodni fragment horyzont, gdzie wzejdzie Słońce (azymut geograficzny około 50 stopni, zależy on w niewielkim stopniu od położenia geograficznego obserwatora). Zjawisko będzie widoczne z Polski przez niemal 2.5 godziny, w tym czasie Wenus przesunie się na tle Słońca aż o około 1/3 jego średnicy. Dzięki temu obserwatorzy bez trudu będą postrzegali ruch Wenus na tle Słońca, ale jednocześnie z pewnością będzie dość czasu, by bez pospiechu przeprowadzić pokazy i wytłumaczyć mechanizm zjawiska wszystkim chętnym. Dokładne informacje na temat przejścia Wenus można znaleźć na polskiej stronie internetowej programu VT-2012 pod adresem http://www.vt2012.astronomia.pl. Strona internetowa program VT-2012 ma na celu zgromadzenie w jednym, łatwo dostępnym miejscu istotnych informacji o naukowych, technicznych, historycznych i społecznych aspektach tego zjawiska. Tegoroczny program szeroko korzysta z doświadczeń zgromadzonych podczas poprzedniego przejścia Wenus w roku 2004, gdy obserwacje były zorganizowane pod egidą European Organisation for Astronomical Research (ESO) w ramach programu VT-2004. Na stronie programu VT-2012 można znaleźć, między innymi, informacje jak bezpiecznie przeprowadzić obserwacje tego ciekawego zjawiska astronomicznego na tle pałającej przemożnym blaskiem tarczy Słońca (zakładki "Jak obserwować" i "Bezpieczeństwo"), o historii obserwacji przejść (zakładka "Historia") i ich wykorzystaniu dla wyznaczenia długości jednostki astronomicznej (zakładka "Nieco teorii"), w końcu podstawowe informacje o budowie Wenus i Słońca (zakładki "Opis Słońca" i "Opis Wenus"). Dla nauczycieli i uczniów udostępniono szereg info-arkuszy oraz znakomitych materiałów edukacyjnych o różnym stopniu trudności (zakładka "Info-arkusze"). Istotną pomocą dla osób zainteresowanych w udziale w obserwacjach może być również zakładka "W Twojej okolicy" zawierająca informacje o zgłoszonych pokazach. Ze względu na niewielką widomą średnicę kątową Wenus (około 30 razy mniejszą od średnicy Słońca) podczas obserwacji konieczne będzie zastosowanie teleskopu lub choćby lornetki. Jednakże, stale należy pamiętać, iż wszystkie obserwacje obiektów widocznych na tle Słońca (i samego Słońca) są potencjalnie niebezpieczne. Dlatego dopuszczalne jest zastosowanie tylko takich sposobów obserwacji, zresztą nadzwyczaj prostych i łatwych do realizacji, które zapewnią bezpieczeństwo. W warunkach szkolnych organizatorzy programu VT-2012 zalecają zastosowanie metody projekcyjnej, czyli całkowicie bezpiecznej metoda projekcji obrazu zjawiska z okularu teleskopu na ekran. Metoda ta umożliwia obserwacje obrazu jednocześnie wielu obserwatorom, dzięki czemu nadaje się doskonale do stosowania w czasie pokazów dla licznych grup osób, na przykład w szkołach.