ŻYWOTNOŚĆ I WIGOR NASION

ŻYWOTNOŚĆ I WIGOR NASION
Niekiełkujące nasienie (znajdujące się w warunkach uniemożliwiających
uwodnienie i ustąpienie spoczynku) jest w bardzo małym stopniu podatne na
wpływy środowiska. Zachowując przez długi czas zdolność do kiełkowania
nasienie umożliwia przetrwanie gatunku nawet w wyjątkowo niesprzyjających
okolicznościach, takich jak długotrwała susza, krańcowo niska lub wysoka
temperatura, inwazja pasożytów itp.
Żywotność nasion definiujemy jako zdolność do kiełkowania, które
prowadzi do powstania rośliny zdolnej do reprodukcji. Duża żywotność
warunkuje duży wigor nasion, który wyraża zdolność do wytwarzania zdrowych
i dobrze rozwijających się siewek oraz roślin w szerokich granicach różnych
czynników środowiska.
Zarówno żywotność, jak i wigor nasion zależą od genotypu i od
warunków ich przechowywania. Wynikiem zróżnicowanej żywotności jest
różna długowieczność nasion, tzn. maksymalny okres zachowania żywotności.
Nasiona skrobiowe (mączyste) zwykle wykazują większą długowieczność niż
nasiona oleiste. Podobnie zachowaniu żywotności sprzyja obecność twardej,
nieprzepuszczalnej dla wody i gazów, łupiny nasiennej.
nazwa
sałata
cebula
rzepak
fasola
szczodrzeniec
koniczyna
lucerna
żywotność w latach
4
6
10
22
63
68
78
Tab. 1 Długość życia niektórych nasion przechowywanych w warunkach
laboratoryjnych (w latach)
Zachowaniu żywotności nasion sprzyja niewielka wilgotność środowiska i
niska temperatura.
Stworzenie specjalnych warunków, korzystnych dla zachowania żywotności (daleko posunięte odwodnienie i zamrożenie), może znacznie
zwiększyć długowieczność innych nasion. Rekord udokumentowanej
długowieczności zdobyły nasiona łubinu znalezione w lodach północnej
Kanady, które nie utraciły żywotności przez ok. 10 000 lat. Od kilkudziesięciu
lat próbki nasion wartościowych gatunków roślin uprawnych i dzikich gromadzi
się w tzw. bankach genów, gdzie przechowuje się je, po stopni owym
odwodnieniu i schłodzeniu, w ciekłym azocie (-190°C).
Osłabienie żywotności nasion związane jest ze zmniejszeniem ich wigoru.
W przypadku niektórych nasion użytkowych zwiększenie wigoru można
osiągnąć w wyniku zabiegu osmotycznego prekondycjonowania. Polega on na
ograniczeniu dostępu wody w czasie kiełkowania przez zastosowanie do
imbibicji nasion roztworu o stosunkowo małym potencjale wody (np. roztwór
glikolu polietylenowego). Uniemożliwia to zakończenie kiełkowania,
powodując zatrzymanie procesów metabolicznych w fazie katabolicznej.
Nasiona zostają w ten sposób przygotowane do wejścia w ostatnią, anaboliczną
fazę kiełkowania po przeniesieniu ich z roztworu czynnego osmotycznie do
normalnego środowiska kiełkowania. Poza zwiększeniem wigoru,
prekondycjonowanie nasion prowadzi do wyrównania wschodów, co również
stanowi cenną cechę użytkową.