Racjonalne użytkowanie paliw i energii

Opłaty za moc i energię elektryczną dla odbiorców finalnych (J. Paska)
1. Regulacje prawne
Podstawowe zasady funkcjonowania krajowego rynku energii zawarte zostały w ustawie Prawo Energetyczne oraz
związanych z nią aktach wykonawczych. Prawo Energetyczne nie przewiduje szczególnych ograniczeń w kształtowaniu różnych form handlu energią. Mogą być więc tworzone różne formy jej handlu, jeśli tylko nie zostaną naruszone przepisy prawa. Ze względu na formę handlu, rynek energii w Polsce został podzielony na trzy typy rynków:
 rynek kontraktowy,
 rynek giełdowy,
 rynek bilansujący (Systemowy Optymalizująco-Bilansujący Rynek Energii Elektrycznej).
Z wprowadzaniem mechanizmów wolnorynkowych do elektroenergetyki wiąże się pojęcie regulacji zapewniającej
konieczny poziom interwencjonizmu państwowego w tej strategicznej gałęzi gospodarki. Regulacja - stosowanie
określonych ustawą środków prawnych, włącznie z koncesjonowaniem, służących do zapewnienia bezpieczeństwa
energetycznego, prawidłowej gospodarki paliwami i energią oraz ochrony interesów odbiorców.
Głównym celem regulacji w energetyce jest zapewnienie prawidłowej gospodarki energią oraz ochrona interesów odbiorców finalnych. Zgodnie z zapisami ustawy Prawo Energetyczne regulacja energetyki jest wykonywana
przez Urząd Regulacji Energetyki (URE), głównie przez stosowanie określonych środków prawnych, koncesjonowanie działalności podmiotów uczestniczących w rynku energii i zatwierdzanie ustalanych przez nie taryf za energię i jej przesył.
Minister właściwy do spraw gospodarki, po zasięgnięciu opinii Prezesa URE określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady kształtowania i kalkulacji taryf dla energii elektrycznej oraz szczegółowe zasady rozliczeń
w obrocie energią elektryczną (art. 46 p. 3), biorąc pod uwagę politykę energetyczną państwa, zapewnienie pokrycia uzasadnionych kosztów przedsiębiorstw, w tym kosztów ich rozwoju, ochronę odbiorców przed nieuzasadnionym poziomem cen i opłat, poprawę efektywności dostarczania i wykorzystywania energii elektrycznej, równo1
prawne traktowanie odbiorców, eliminowanie subsydiowania skrośnego oraz przejrzystość cen i stawek opłat.
Taryfa - zbiór cen i stawek opłat oraz warunków ich stosowania, opracowany przez przedsiębiorstwo energetyczne
i wprowadzany jako obowiązujący dla określonych w nim odbiorców w trybie określonym ustawą.
Usługa kompleksowa - usługa świadczona na podstawie umowy zawierającej postanowienia umowy sprzedaży i
umowy o świadczenie usługi przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych lub energii albo umowy sprzedaży, umowy
o świadczenie usługi przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych i umowy o świadczenie usługi magazynowania
paliw gazowych.
Sprzedawca z urzędu - przedsiębiorstwo energetyczne posiadające koncesję na obrót paliwami gazowymi lub
energią elektryczną, świadczące usługi kompleksowe odbiorcom paliw gazowych lub energii elektrycznej w gospodarstwie domowym, niekorzystającym z prawa wyboru sprzedawcy.
Grupa taryfowa – grupa odbiorców kupujących energię elektryczną lub korzystających z usługi przesyłania lub
dystrybucji lub usługi kompleksowej, dla których stosuje się jeden zestaw cen lub stawek opłat i warunków ich stosowania.
Przedsiębiorstwa energetyczne posiadające koncesje ustalają taryfy, które podlegają zatwierdzeniu przez
Prezesa URE, przedkładając je do zatwierdzenia z własnej inicjatywy lub na żądanie Prezesa URE. Prezes URE, w
terminie 30 dni, zatwierdza taryfę lub odmawia jej zatwierdzenia w przypadku stwierdzenia niezgodności taryfy z
zasadami i przepisami, o których mowa w art. 44-46 (art. 47 PE).
Prezes URE ogłasza zatwierdzone taryfy w Biuletynie URE, na koszt przedsiębiorstwa energetycznego, w
terminie 14 dni od dnia zatwierdzenia taryfy.
Prezes URE może zwolnić przedsiębiorstwo energetyczne z obowiązku przedkładania taryf do zatwierdzenia, jeżeli stwierdzi, że działa ono w warunkach konkurencji, albo cofnąć udzielone zwolnienie w przypadku ustania
warunków uzasadniających zwolnienie. Zwolnienie może dotyczyć określonej działalności prowadzonej przez
przedsiębiorstwo energetyczne, w zakresie, w jakim działalność ta jest prowadzona na rynku konkurencyjnym. Przy
podejmowaniu takich decyzji Prezes URE bierze pod uwagę takie cechy rynku energii elektrycznej, jak: liczba
uczestników i wielkości ich udziału w rynku, przejrzystość struktury i zasad funkcjonowania rynku, istnienie barier
dostępu do rynku, równoprawne traktowanie uczestników rynku, dostęp do informacji rynkowej, skuteczność kontroli i zabezpieczenia przed wykorzystywaniem pozycji ograniczającej konkurencję i dostępność do wysoko wydajnych technologii (art. 49).
Zawartość taryfy, zgodnie z § 5 rozporządzenia „taryfowego”, powinna być następująca:
wytwórca energii elektrycznej ustala w taryfie w szczególności:
o ceny energii elektrycznej,
o stawki opłat za rezerwy mocy,
o stawki opłat za usługi systemowe,
o sposób ustalania bonifikat za niedotrzymanie standardów jakościowych energii elektrycznej oraz standardów jakościowych obsługi odbiorców,
o sposób ustalania opłat za nielegalny pobór energii elektrycznej;
przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem i/lub dystrybucją energii elektrycznej ustala w
taryfie w szczególności:
1
Przez subsydiowanie skrośne należy rozumieć pokrywanie kosztów dotyczących jednego rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej
lub jednej grupy odbiorców, przychodami pochodzącymi z innego rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej lub innej grupy odbiorców.
1
Opłaty za moc i energię elektryczną dla odbiorców finalnych (J. Paska)
sposób ustalania opłat za przyłączenie do sieci (lub stawki opłat),
stawki
opłat
za
świadczenie
usługi
przesyłania/dystrybucji
(stawki
opłat
przesyłowych/dystrybucyjnych),
o stawki opłat abonamentowych,
o sposób ustalania bonifikat za niedotrzymanie standardów jakościowych energii elektrycznej oraz standardów jakościowych obsługi odbiorców,
o sposób ustalania opłat za: ponadumowny pobór energii biernej, przekroczenia mocy, usługi wykonywane na dodatkowe zlecenie odbiorcy, nielegalny pobór energii elektrycznej;
przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się obrotem energią elektryczną ustala w taryfie w szczególności:
o ceny energii elektrycznej,
o sposób ustalania bonifikat za niedotrzymanie standardów jakościowych energii elektrycznej oraz standardów jakościowych obsługi odbiorców.
Podział odbiorców na grupy taryfowe, zgodnie z zapisami § 6, jest dokonywany w zależności od poziomu
kosztów uzasadnionych, ponoszonych przez przedsiębiorstwo energetyczne za dostarczaną energię elektryczną
do tych odbiorców, według następujących kryteriów:
poziomu napięcia sieci, z której jest dostarczana energia elektryczna do odbiorców,
wartości mocy umownej,
systemu rozliczeń,
liczby rozliczeniowych stref czasowych,
zużycia energii elektrycznej na potrzeby gospodarstw domowych.
Ceny lub stawki opłat mogą być różnicowane dla poszczególnych grup taryfowych z uwzględnieniem podziału doby i roku na strefy i okresy czasowe, a taryfa może przewidywać więcej niż jeden sposób podziału doby na
strefy czasowe.
Ceny lub stawki opłat zawarte w taryfie kalkuluje się na okres 12 miesięcy kalendarzowych.
o
o
2. Ogólne zasady budowy i rodzaje taryf
Prawidłowa taryfa powinna odzwierciedlać koszty dostawcy, a zatem w ogólnym przypadku opłata ponoszona przez odbiorcę jest sumą trzech składników:
(1)
K K P KA KO ,
gdzie: K – opłata całkowita, zł/mies. (przy założeniu, że okresem obrachunkowym jest miesiąc);
zależny od mocy; K A – składnik zależny od energii,
Równaniu (1) można nadać postać:
K k P Pr k A A KO ,
K P – składnik
K O – składnik uwzględniający koszt obsługi odbiorcy.
(2)
k P – jednostkowa opłata za moc, zł/kW; k A – jednostkowa opłata za energię, zł/(kW h); Pr – moc rozliczeniowa pobrana przez odbiorcę w okresie obrachunkowym, kW; A – energia pobrana w okresie obrachunkowym, kW h.
Rodzaje i struktura taryf (cen) energii elektrycznej mogą być następujące:
1) taryfy jednoczłonowe (jednoskładnikowe), w których poza kosztem obsługi odbiorcy (oplata eksploatacyjna)
występuje jedynie opłata związana z mocą lub energią pobraną przez odbiorcę:
gdzie:
gdzie:
K
k 'A A KO ,
(3)
K
k 'A Pr Tr
(4)
KO ,
'
k A – jednostkowa umowna opłata za energię,
Tr – umowny czas użytkowania mocy rozliczeniowej
w okresie obrachunkowym.
Taryfa opisana zależnością (3) nosi nazwę licznikowej i jest powszechnie stosowana dla drobnych odbiorców, opisana równaniem (4) ryczałtowej i jest stosowana dla odbiorców, których instalacje nie są wyposażone w
urządzenia pomiarowe.
Taryfa licznikowa może być także stosowana w wersji blokowej, tj. ze zróżnicowaną jednostkową opłatą za
energię, np.: K kA1 1 A kA 2 2 A kA3 3 A KO ; przy czym: 1
2
3 1.
Jeśli
k A1 k A2 k A3 , jest to taryfa blokowa degresywna zachęcająca do zwiększania zużycia energii,
gdy zaś k A1 k A2 k A3 - taryfa blokowa progresywna stymulująca oszczędzanie energii.
2) taryfy dwuczłonowe, w których występuje opłata za moc i opłata za energię elektryczną jak w (1).
3) taryfy wieloskładnikowe (rozbudowane taryfy dwuczłonowe), w których na opłatę za moc składa się kilka elementów, np. za moc podstawową (umowną, kontraktową), za moc w szczycie obciążenia, za moc pobraną ponad moc podstawową.
4) taryfy wieloczasowe (wielostrefowe), w których cena energii elektrycznej jest rożna w dwóch, trzech lub więcej
strefach czasowych doby.
5) taryfy dynamiczne z opłatami (cenami) zróżnicowanymi w krótkich odcinkach czasu (np. w cyklu godzinnym
lub półgodzinnym) stosowane w rozliczeniach za pośrednictwem rynku (pool'u) energii elektrycznej.
2
Opłaty za moc i energię elektryczną dla odbiorców finalnych (J. Paska)
3. Podział odbiorców na grupy przyłączeniowe i taryfowe
Taryfa dla odbiorców finalnych (taryfy detaliczne), będąca bardzo istotnym elementem systemu taryfowego stanowi zestaw kryteriów kwalifikowania odbiorców, stosownie do charakteru użytkowania mocy i energii
oraz zespół właściwych z punktu widzenia celów polityki taryfowej składników opłat i odpowiadających im stawek.
Podaje zatem zasady i stawki, według których następuje rozliczenie za energię elektryczną i/lub usługę przesyłania/dystrybucji między dostawcą a odbiorcą finalnym.
Podmioty przyłączane do sieci dzieli się na grupy przyłączeniowe i klasyfikuje się w następujący sposób:
a) grupa I – podmioty, których urządzenia, instalacje i sieci są przyłączane bezpośrednio do sieci o napięciu znamionowym wyższym niż 110 kV,
b) grupa II – podmioty, których urządzenia, instalacje i sieci są przyłączane bezpośrednio do sieci o napięciu znamionowym 110 kV,
c) grupa III – podmioty, których urządzenia, instalacje i sieci są przyłączane bezpośrednio do sieci o napięciu
znamionowym wyższym niż 1 kV, lecz niższym niż 110 kV,
d) grupa IV – podmioty, których urządzenia, instalacje i sieci są przyłączane bezpośrednio do sieci o napięciu
znamionowym nie wyższym niż 1 kV oraz o mocy przyłączeniowej większej niż 40 kW lub prądzie znamionowym zabezpieczenia przedlicznikowego w torze prądowym większym niż 63 A,
e) grupa V – podmioty, których urządzenia, instalacje i sieci są przyłączane bezpośrednio do sieci o napięciu znamionowym nie wyższym niż 1 kV oraz o mocy przyłączeniowej nie większej niż 40 kW i prądzie znamionowym
zabezpieczenia przedlicznikowego nie większym niż 63 A,
f) grupa VI – podmioty, których urządzenia, instalacje i sieci są przyłączane do sieci poprzez tymczasowe przyłączenie, które będzie na zasadach określonych w umowie, zastąpione docelowym lub podmioty, których urządzenia, instalacje i sieci są przyłączane do sieci na czas określony, lecz nie dłuższy niż rok.
Opłaty za przyłączenie do sieci ustala się dla podmiotów zaliczanych do grupy przyłączeniowej:
1. I, II, III oraz VI – przyłączanych do sieci o napięciu znamionowym wyższym niż 1 kV, z wyłączeniem przyłączenia źródeł i sieci – na podstawie jednej czwartej rzeczywistych nakładów poniesionych na realizację przyłączenia;
2. IV i V oraz VI - przyłączanych do sieci o napięciu znamionowym nie wyższym niż 1 kV, z wyłączeniem przyłączenia źródeł i sieci – na podstawie stawek opłat kalkulowanych na zasadach określonych w art. 7 ust. 8 pkt 3
ustawy oraz w zależności od rodzaju stawki odpowiednio do wielkości mocy przyłączeniowej, długości odcinka
sieci służącego do przyłączenia lub rodzaju tego odcinka (napowietrzne lub kablowe). Dla przykładu w taryfie
RWE Stoen Operator 2010: linie napowietrzne 108,17 zł/kW; linie kablowe 135,64 zł/kW; gdy budowane jest
przyłącze tymczasowe o długości powyżej 200 m pobiera się opłatę dodatkową 38,43 zł/m (powyżej 200 m długości przyłącza).
Odbiorcy za dostarczoną energię elektryczną i świadczone
usługi przesyłowe (dystrybucyjne) są rozliczani według cen
X X X X
i stawek opłat właściwych dla grup taryfowych. Podział
litera A B C oznacza grupę
odbiorców na grupy taryfowe jest dokonywany ze szczetaryfową zależną od
gólnym uwzględnieniem takich kryteriów jak: poziom napiępoziomu napięcia zasilania
cia zasilania w miejscu dostarczania energii, wartość mocy
urządzeń
umownej, liczba stref czasowych oraz rodzaj stref czasowych. Na rysunku 1 przedstawiono oznaczenia grup taryfowych.
cyfry 1 lub 2 określające
Ustalono następujący sposób konstrukcji symboli grup tarywielkość mocy umownej
fowych:
Na pierwszym miejscu oznaczenia literowe, grupy zależne
od napięcia zasilania:
cyfry 1 lub 2 lub 3
A – dla napięcia wysokiego,
oznaczają liczbę stref
B – dla napięcia średniego,
czasowych
C – dla napięcia niskiego,
G i R – niezależne od napięcia zasilania.
Na drugim miejscu oznaczenia cyfrowe:
litery a lub b lub o
1 – grupy taryfowe dla odbiorców o mocy umownej rówoznaczenia dodatkowe
nej lub niższej od 40 kW i prądzie znamionowym zabezpieczenia przedlicznikowego w torze prądowym nie
Rys. 1. Oznaczenia grup taryfowych
większym niż 63 A,
2 – grupa taryfowa dla odbiorców o mocy umownej większej od 40 kW lub prądzie znamionowym zabezpieczeń przedlicznikowych w torze prądowym większym od 63 A.
Na trzecim miejscu cyfry oznaczające: 1 – grupa taryfowa z rozliczeniem jednostrefowym, 2 – grupa taryfowa z rozliczeniem dwustrefowym, 3 – grupa taryfowa z rozliczeniem trójstrefowym.
Dla grupy taryfowej C wprowadzono dodatkowe oznaczenia: a – rozliczenie w strefach szczytowej
i pozaszczytowej, b – rozliczenie w strefach dziennej i nocnej.
Według powyższych zasad podziału odbiorców można wyróżnić następujące grupy taryfowe:
a) dla odbiorców zasilanych z sieci wysokiego napięcia (WN – 110 kV i wyżej) – A21, A22, A23;
3
Opłaty za moc i energię elektryczną dla odbiorców finalnych (J. Paska)
b) dla odbiorców zasilanych z sieci średniego napięcia (SN), o mocy przyłączeniowej większej od 40 kW –
B21, B22, B23;
c) dla odbiorców zasilanych z sieci SN, o mocy przyłączeniowej nie większej od 40 kW – B11, B12;
d) dla odbiorców zasilanych z sieci niskiego napięcia (nn) o poborze mocy wyższym od 40 kW,
z licznikiem energii czynnej wyposażonym we wskaźnik mocy: C21, C22a, C22b, C23;
e) dla odbiorców zasilanych z sieci nn o poborze mocy równej lub niższej od 40 kW, z licznikiem energii
czynnej bez wskaźników mocy: C11, C12a, C12b;
f) dla odbiorców zasilanych niezależnie od poziomu napięcia: G11, G12, R.
Przedstawiony powyżej podział na grupy taryfowe nie wyczerpuje wszystkich obecnych rozwiązań w
tym zakresie. W praktyce spotyka się odstępstwa polegające najczęściej na dodaniu nowych grup taryfowych dla odbiorców zasilanych z sieci niskiego napięcia (np. grupa trójstrefowa C13 Górnośląskiego Zakładu
Energetycznego).
Wybór taryfy z rozliczeniem za energię elektryczną w strefach czasowych należy do odbiorcy, przy
czym wybrana taryfa obowiązuje co najmniej jeden rok.
4. Rodzaje i elementy opłat zgodnie z aktualnym cennikiem
Odbiorca posiadający umowę kompleksową (sprzedaż + dostarczanie) ponosi następujące opłaty:
za energię elektryczną czynną,
za ponadumowny pobór energii biernej,
za usługi przesyłowe/dystrybucyjne,
inne opłaty, np. związane z przekroczeniem mocy umownej.
opłatę abonamentową,
Odbiorca finalny zostaje obciążony opłatą według następującej zależności
F O AP Ob OUP / D O pu Oab Ok Ou
(5)
gdzie:
OAP – opłata za pobraną energię czynną; Ob – opłata za ponad umowny pobór energii biernej indukcyjnej i (lub) wprowadzoną do sieci energię bierną pojemnościową; O UP/D – opłata przesyłowa/dystrybucyjna (za usługi przesyłowe/dystrybucyjne); O pu – opłata za przekroczenie mocy umownej; Oab – opłata abonamentowa (eksploatacyjna); Ok – opłata karna, Ou – wartość bonifikat (np. za
niedotrzymanie standardów jakościowych).
n
O AP
S Ak Ak
(6)
k 1
gdzie: SAk – cena za energię czynną w strefie czasowej k, zł/(MW h); Ak – ilość pobranej energii elektrycznej
czynnej w strefie czasowej k, MW h; n – liczba rozliczeniowych stref czasowych.
n
OUP / D
S SVn P
S ZVn Ak
kos SoSJ Aos
(7)
k 1
gdzie: OUP/D – opłata za usługę przesyłową/dystrybucyjną, w zł; SSVn – składnik stały stawki sieciowej,
zł/kW/m-c (lub zł/m-c dla gospodarstw domowych); P – moc umowna danego odbiorcy, MW lub kW;
SZVn – składnik zmienny stawki sieciowej dla strefy czasowej „k”, zł/(MW h) lub zł/(kW h); SoSJ – stawka jakościowa, zł/(MW h) lub zł/(kW h); Aok – ilość energii elektrycznej (czynnej) pobranej z sieci
przez danego odbiorcę, MW h lub kW h; Aos – ilość energii elektrycznej zużytej przez odbiorcę końcowego korzystającego z krajowego systemu elektroenergetycznego; k os – współczynnik udziału odbiorcy w pokrywaniu kosztów systemowych.
n
mCrk
k 1
Ob
1 tg 2
1 tg 2
k
1 Ak , gdy tg
tg
o
0
(8)
n
mCrk
Abk , gdy tg
ind
przy Ak
0 lub tg
poj
k 1
gdzie: Ob – opłata za ponad umowny pobór energii biernej, wyrażona w zł; tg 0 – wartość określona w warunkach przyłączenia albo w umowie; m – ustalona w taryfie krotność ceny Crk (w 2010 r. dla 110 kV
– 0,5; dla SN - 1; dla nN - 3); Crk – cena rynkowa energii (na rynku konkurencyjnym, ogłaszana przez
Prezesa URE za poprzedni rok kalendarzowy), obowiązująca w dniu zatwierdzenia taryfy, zł/(MW h)
lub zł/(kW h) – 195,32 zł/(MW h) za 2010 rok; Ak – energia elektryczna czynna pobrana w strefie
czasowej k; Ab – energia bierna indukcyjna pobrana przy braku poboru energii czynnej lub pojemnościowa wprowadzona do sieci.
4