1 z blaszki pokrywy. Zaopatruje mięsień skośny gór- ny. B
Transkrypt
1 z blaszki pokrywy. Zaopatruje mięsień skośny gór- ny. B
Fenesis-Cz-III.qxd 320 18 6/20/07 8:55 AM Page 320 Nerwy czaszkowe 1 PARS PERIPHERICA (SYSTEMA NERVOSUM PERIPHERICUM). Część obwodowa (Układ nerwowy obwodowy). Obejmuje wszystkie nerwy obwodowe. Granica między obwodowym i ośrodkowym układem nerwowym leży na powierzchni mózgowia i rdzenia kręgowego. 2 NERVI CRANIALES (NERVI ENCEPHALICI). Nerwy czaszkowe (Nerwy mózgowe). 12 par nerwów związanych z mózgiem. Miejsca wyjścia nerwów czaszkowych – z wyjątkiem nerwu bloczkowego (IV) – znajdują się na powierzchni podstawnej mózgowia. Nerwy czaszkowe wychodzą przez otwory podstawy czaszki (w odróżnieniu od nerwów rdzeniowych), zaopatrują głowę i szyję (nerw błędny zaopatruje narządy klatki piersiowej i jamy brzusznej). 3 NERVI OLFACTORII [I]. Nerwy węchowe [I]. Pierwszy nerw czaszkowy tworzy około 20 cienkich pęczków zbudowanych z bezrdzennych neurytów komórek węchowych. Przechodzą przez blaszkę sitową do opuszki węchowej (stacja przekaźnikowa). A 4 NERVUS OPTICUS [II]. Nerw wzrokowy [II]. Drugi nerw czaszkowy wychodzący nieco przyśrodkowo z bieguna tylnego gałki ocznej. Dochodzi do skrzyżowania wzrokowego. B C 5 NERVUS OCULOMOTORIUS [III]. Nerw okoruchowy [III]. Trzeci nerw czaszkowy wychodzący z bruzdy po przyśrodkowej stronie odnogi mózgu. Nerw ruchowy i przywspółczulny. Wchodzi do oczodołu przez szczelinę oczodołową górną. B C 6 Ramus superior. Gałąź górna. Zaopatruje mięśnie: prosty górny i dźwigacz powieki górnej. B 7 Ramus inferior. Gałąź dolna. Zaopatruje mięśnie: prosty przyśrodkowy i dolny oraz skośny dolny. B 8 Ganglion ciliare. Zwój rzęskowy. Zwój przywspółczulny położony mniej więcej 2 cm za gałką oczną i bocznie od nerwu wzrokowego. Służy jako stacja przekaźnikowa dla włókien zaopatrujących ciało rzęskowe i mięsień zwieracz źrenicy. B 9 Radix parasympathetica (Radix oculomotoria). Korzeń przywspółczulny (Korzeń okoruchowy). Gałąź nerwu okoruchowego prowadząca włókna przedzwojowe przywspółczulne do zwoju rzęskowego. B 10 Nn. ciliares breves. Nn. rzęskowe krótkie. Liczne (do 20), krótkie nerwy prowadzące włókna zazwojowe przywspółczulne i współczulne, które przebijają twardówkę powyżej i poniżej wyjścia nerwu wzrokowego. B 11 Radix sympathetica. Korzeń współczulny. Cienkie pasmo włókien zazwojowych wychodzące ze splotu szyjno-tętniczego wewnętrznego, które nie ulegają przełączeniu w zwoju rzęskowym. B 12 Radix sensoria (Radix nasociliaris). Korzeń czuciowy (Korzeń nosowo-rzęskowy). Cienkie, długie pasmo doprowadzające włókna do nerwu nosowo-rzęskowego. B 13 NERVUS TROCHLEARIS [IV]. N. bloczkowy [IV]. Cienki nerw wychodzący grzbietowo i doogonowo 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 z blaszki pokrywy. Zaopatruje mięsień skośny górny. B Decussatio nervorum trochlearium. Skrzyżowanie nerwów bloczkowych. Znajduje się w zasłonie rdzennej górnej. B NERVUS TRIGEMINUS [V]. N. trójdzielny [V]. Nerw pierwszego łuku skrzelowego. Wychodzi po stronie bocznej z mostu dwoma korzeniami. Zaopatruje mięśnie żwacze i unerwia czuciowo twarz. B C Radix sensoria [Portio major]. Korzeń czuciowy [Część większa]. Odchodzi z mostu do tyłu i wnika do zwoju trójdzielnego. Ganglion trigeminale [[semilunare; Gasseri]]. Zwój trójdzielny [[półksiężycowaty; Gassera]]. Odpowiednik zwoju rdzeniowego. Leży przyśrodkowo na górnym brzegu części skalistej kości skroniowej w kieszonkowatym zagłębieniu w przestrzeni podpajęczynówkowej (cavum trigeminale) nad otworem poszarpanym. C Radix motoria [[Portio minor]]. Korzeń ruchowy [[Część mniejsza]]. Część ruchowa nerwu trójdzielnego unerwiająca mięśnie żwaczowe. Usytuowana jest w części górnej przy wyjściu nerwu trójdzielnego i poniżej zwoju trójdzielnego. C Nervus ophthalmicus. Nerw oczny. Pierwsza gałąź nerwu trójdzielnego, która biegnie przez szczelinę oczodołową górną. C Ramus tentorii (Ramus meningeus). Gałąź namiotu (Gałąź oponowa). Nerw wsteczny zaopatrujący namiot móżdżku i sierp mózgu. C N. lacrimalis. N. łzowy. Przechodzi bocznie przez szczelinę nadoczodołową górną i zaopatruje gruczoł łzowy, spojówkę i część boczną powieki górnej. C Ramus communicans (cum nervo zygomatico). Gałąź łącząca (z nerwem jarzmowym). Połączenie nerwu jarzmowego z włóknami autonomicznymi (przywspółczulnymi) wychodzącymi ze zwoju skrzydłowo-podniebiennego do gruczołu łzowego. C N. frontalis. N. czołowy. Wchodzi do oczodołu przez szczelinę oczodołową górną, leży na mięśniu dźwigaczu powieki górnej i biegnie w kierunku czoła. C. Patrz też s. 323 A N. supraorbitalis. N. nadoczodołowy. Najgrubsza gałąź nerwu czołowego zaopatrująca spojówkę, powiekę górną, zatokę czołową i skórę czoła. C Ramus lateralis. Gałąź boczna. Przechodzi przez wcięcie nadoczodołowe. C Ramus medialis. Gałąź przyśrodkowa. Przechodzi przyśrodkowo przez wcięcie czołowe. C N. supratrochlearis. N. nadbloczkowy. Cienka przyśrodkowa gałąź nerwu czołowego. W przyśrodkowym kącie oka dzieli się na gałąź wstępującą i zstępującą. C Fenesis-Cz-III.qxd 6/20/07 8:55 AM Page 321 Nerwy czaszkowe 321 A Nerw węchowy B Nerw okoruchowy i nerw bloczkowy 18 C Nerw oczny Fenesis-Cz-III.qxd 322 18 6/20/07 8:55 AM Page 322 Nerwy czaszkowe 1 N. nasociliaris. N. nosowo-rzęskowy. Najbardziej przyśrodkowa gałąź nerwu ocznego. Przebiega poniżej mięśnia prostego górnego i między mięśniem górnym a mięśniem prostym przyśrodkowym. A 2 Ramus communicans [cum ganglio ciliari]. Gałąź łącząca [ze zwojem rzęskowym]. Gałąź prowadząca włókna czuciowe z oka przez zwój rzęskowy do nerwu nosowo-rzęskowego. A 3 Nn. ciliares longi. Nn. rzęskowe długie. Dwie długie, cienkie gałązki prowadzące włókna współczulne zaopatrujące mięsień rozwieracz źrenicy i włókna doprowadzające z tęczówki, ciała rzęskowego i rogówki. A 4 N. ethmoidalis posterior. N. sitowy tylny. Cienki nerw w części tylnej oczodołu zaopatrujący zatokę klinową i komórki sitowe tylne. A 5 N. ethmoidalis anterior. N. sitowy przedni. Przechodzi przez otwór sitowy przedni do jamy czaszki (część nadtwardówkowa). Następnie przechodzi przez blaszkę sitową kości sitowej do jamy nosowej. A B C 6 Rami nasales [nervi ethmoidalis anterioris]. Gałęzie nosowe [nerwu sitowego przedniego]. Wspólna nazwa następujących czterech gałęzi nerwu sitowego przedniego. 7 Rami nasales interni. Gałęzie nosowe wewnętrzne. Gałęzie unerwiające błonę śluzową nosa do przodu od małżowin i część przednią przegrody nosa. B 8 Rami nasales laterales. Gałęzie nosowe boczne. Unerwiają część przednią ściany bocznej nosa. B 9 Rami nasales mediales. Gałęzie nosowe przyśrodkowe. Unerwiają część przednią przegrody nosa. C 10 Ramus nasalis externus. Gałąź nosowa zewnętrzna. Unerwia skórę wierzchołka i skrzydeł nosa. Przebiega w bruździe sitowej kości nosowej. B 11 N. infratrochlearis. N. podbloczkowy. Biegnie poniżej bloczka mięśnia skośnego górnego do wewnętrznego kąta oka i zaopatruje worek łzowy, mięsko łzowe i skórę tej okolicy. A 12 Rami palpebrales. Gałęzie powiekowe. Gałęzie części górnej i dolnej powieki. A 13 Nervus maxillaris. N. szczękowy. Druga gałąź nerwu trójdzielnego. Przechodzi przez otwór okrągły do dołu skrzydłowo-podniebiennego, a następnie do oczodołu przez szczelinę oczodołową dolną. A C 14 Ramus meningeus [medius]. Gałąź oponowa [środkowa]. Odchodzi (od nerwu szczękowego) powyżej otworu okrągłego. Zaopatruje oponę twardą w zasięgu unaczynienia przez gałąź czołową tętnicy oponowej środkowej. A 15 Rami ganglionici (ganglionares). Gałęzie zwojowe. Zwykle dwie gałęzie ze zwoju skrzydłowo-podniebiennego. Zawierają włókna dla gruczołu łzowego i włókna czuciowe z okostnej oczodołu. A 16 Ganglion pterygopalatinum. Zwój skrzydłowo-podniebienny. Zwój przywspółczulny położony 16a 16b 16c 17 18 19 20 20a 20b 20c 20d 20e 21 22 23 24 24a 25 w dole o tej samej nazwie obok otworu klinowo-podniebiennego. Jego włókna pozazwojowe unerwiają gruczoł łzowy i gruczoły jamy nosowej. ABC Radix parasympathetica. Korzeń przywspółczulny. Łączy się z nerwem skalistym większym. Radix sympathetica. Korzeń współczulny. Łączy się z nerwem skalistym głębokim. Radix sensoria. Korzeń czuciowy. Łączy się z nerwem szczękowym. Rami orbitales. Gałęzie oczodołowe. Cienkie 2 lub 3 gałązki biegnące do oczodołu przez szczelinę oczodołową dolną i następnie przez otworki w kości do komórek sitowych tylnych i do zatoki klinowej. B C Rami nasales posteriores superiores laterales. Gałęzie nosowe tylne górne boczne. Kilka (do 10) drobnych gałązek przechodzących przez otwór klinowo-podniebienny do małżowiny nosowej górnej i środkowej oraz do komórek sitowych tylnych. B Rami nasales posteriores superiores mediales. Gałęzie nosowe tylne górne przyśrodkowe. Od 2 do 3 gałęzi, które przez otwór klinowo-podniebienny przechodzą do części górnej przegrody nosa. C N. nasopalatinus [[N. incisivus]]. N. nosowo-podniebienny [[N. przysieczny]]. Biegnie między okostną i błoną śluzową przegrody nosa, następnie przez kanał przysieczny do błony śluzowej części przedniej podniebienia i do dziąsła górnych zębów siecznych. C N. nasopalatinus longus. N. nosowo-podniebienny długi. Rami septales nasales. Gałęzie przegrodowe nosowe. Nn. nasopalatini breves. Nn. nosowo-podniebienne krótkie. Rami nasales laterales. Gałęzie nosowe boczne. Rami sinus maxillaris. Gałęzie zatoki szczękowej. N. pharyngeus. N. gardłowy. Cienka gałązka zaopatrująca błonę śluzową gardła. B N. palatinus major. N. podniebienny większy. Po przejściu przez kanał podniebienny większy wychodzi przez otwór podniebienny większy i zaopatruje błonę śluzową podniebienia miękkiego wraz ze znajdującymi się tam gruczołami. B Rami nasales posteriores inferiores. Gałęzie nosowe tylne dolne. Zaopatrują środkowy i dolny przewód nosowy aż po małżowinę nosową dolną. B Nn. palatini minores. Nn. podniebienne mniejsze. Biegną w kanalikach o tej samej nazwie, przechodzą przez otwory podniebienne mniejsze i zaopatrują podniebienie miękkie. B Rami tonsillares. Gałęzie migdałkowe. Zaopatrują migdałek podniebienny. N. zygomaticus. N. jarzmowy. Odgałęzia się w dole skrzydłowo-podniebiennym, biegnie przez szczelinę oczodołową dolną do ściany bocznej Fenesis-Cz-III.qxd 6/20/07 8:55 AM Page 323 Nerwy czaszkowe 323 A Nerw nosowo-rzęskowy i nerw szczękowy B Zwój skrzydłowo-podniebienny i nerw sitowy przedni 18 C Nerwy przegrody nosa oczodołu i oddaje gałąź łączącą do gruczołu łzowego. A 26 Ramus zygomaticotemporalis. Gałąź jarzmowo-skroniowa. Przechodzi przez jednoimienny otwór do ściany bocznej oczodołu. A 27 Ramus zygomaticofacialis. Gałąź jarzmowo-twarzowa. Biegnie przez odpowiedni otwór do skóry na kości jarzmowej. A Fenesis-Cz-III.qxd 324 18 6/20/07 8:55 AM Page 324 Nerwy czaszkowe 1 N. infraorbitalis. N. podoczodołowy. Gałąź końcowa nerwu szczękowego przechodząca przez szczelinę oczodołową dolną, bruzdę podoczodołową oraz odpowiedni kanał i otwór. Zaopatruje skórę powieki dolnej, nosa, wargi górnej i policzka. C 2 Nn. alveolares superiores. Nn. zębodołowe górne. Gałęzie zębów szczęki. 3 Rami alveolares superiores posteriores. Gałęzie zębodołowe górne tylne. Dwie lub trzy gałęzie biegnące przez otwory zębodołowe do wewnętrznej powierzchni szczęki. Zaopatrują zatokę szczękową, zęby trzonowe i ich dziąsła od strony policzkowej. C 4 Ramus alveolaris superior medius. Gałąź zębodołowa górna środkowa. Przechodzi przez bruzdę podoczodołową do szczęki i biegnie wzdłuż ściany bocznej zatoki szczękowej do splotu zębowego górnego. C 5 Rami alveolares superiores anteriores. Gałęzie zębodołowe górne przednie. Biegną w odpowiednim kanale przez splot zębowy górny do zębów siecznych, kłów, zębów przedtrzonowych i pierwszego zęba trzonowego. C 6 Plexus dentalis superior. Splot zębowy górny. Nerwy splotu znajdują się w kości nad korzeniami. Tworzą go gałęzie zębodołowe górne. C 7 Rami dentales superiores. Gałęzie zębowe górne. Gałęzie korzeni poszczególnych zębów. C 8 Rami gingivales superiores. Gałęzie dziąsłowe górne. Gałęzie dziąsła. C 9 Rami palpebrales inferiores. Gałęzie powiekowe dolne. Wychodzą na zewnątrz z otworu podoczodołowego. Zaopatrują powiekę dolną. C 10 Rami nasales externi. Gałęzie nosowe zewnętrzne. Gałęzie skóry powierzchni zewnętrznej skrzydła nosa. C 11 Rami nasales interni. Gałęzie nosowe wewnętrzne. Gałęzie skóry przedsionka nosa. C 12 Rami labiales superiores. Gałęzie warstwowe górne. Gałęzie skóry i błony śluzowej wargi górnej. C 13 Nervus mandibularis. N. żuchwowy. Trzecia gałąź nerwu trójdzielnego przechodzi przez otwór owalny do dołu podskroniowego. Oprócz włókien czuciowych prowadzi włókna ruchowe do mięśni żucia. A 14 Ramus meningeus (N. spinosus). Gałąź oponowa (N. kolcowy). Przechodzi przez otwór kolcowy, towarzyszy obu gałęziom tętnicy oponowej środkowej i zaopatruje oponę twardą, część zatoki klinowej i komórki wyrostka sutkowego. A 15 N. massetericus. N. żwaczowy. Nerw ruchowy mięśnia żwacza, który przechodzi nad mięśniem skrzydłowym bocznym przez wcięcie żuchwy. A 16 Nn. temporales profundi. Nn. skroniowe głębokie. Nerwy ruchowe biegnące od dołu do mięśnia skroniowego. A 17 N. pterygoideus lateralis. N. skrzydłowy boczny. Nerw ruchowy biegnący do odpowiedniego mięśnia. Odchodzi często razem z nerwem policzkowym. A 18 N. pterygoideus medialis. N. skrzydłowy przyśrodkowy. Nerw ruchowy odpowiedniego mięśnia. Wysyła drobne gałązki do mięśnia napinacza podniebienia i mięśnia napinacza struny bębenkowej. A 19 Ganglion oticum. Zwój uszny. Zwój przywspółczulny położony przyśrodkowo od nerwu żuchwowego poniżej otworu owalnego. Otrzymuje włókna z nerwu językowo-gardłowego za pośrednictwem nerwu skalistego mniejszego i wysyła włókna wydzielnicze do ślinianki przyusznej. B 20 Ramus communicans [cum nervo pterygoideo mediali]. Gałąź łącząca [z nerwem mięśnia skrzydłowego przyśrodkowego]. B 21 N. musculi tensoris veli palatini. N. mięśnia napinacza podniebienia miękkiego. Czasem odchodzi od nerwu mięśnia skrzydłowego przyśrodkowego. B 22 N. musculi tensoris tympani. N. mięśnia naprężającego błonę bębenkową. Czasem również odchodzi od nerwu mięśnia skrzydłowego przyśrodkowego. B 23 N. buccalis. N. policzkowy. Nerw czuciowy skóry i błony śluzowej policzka oraz dziąsła od strony policzka w okolicy pierwszego zęba trzonowego. A 24 N. auriculotemporalis. N. uszno-skroniowy. Zwykle otacza tętnicę oponową środkową, wysyła drobną gałązkę do stawu skroniowo-żuchwowego, a następnie podąża ku górze, przechodząc między małżowiną uszną i tętnicą skroniową powierzchowną do skóry skroni. A 25 N. meatus acustici externi. N. przewodu słuchowego zewnętrznego. Zazwyczaj są to dwie małe gałązki biegnące do skóry przewodu słuchowego zewnętrznego. A 26 Rami membranae tympani. Gałęzie błony bębenkowej. Cienkie gałązki zaopatrujące błonę bębenkową. A 27 Rami parotidei. Gałęzie przyusznicze. Małe gałązki zaopatrujące śliniankę przyuszną. A 28 Rami communicantes [cum nervo faciali]. Gałęzie łączące [z nerwem twarzowym]. Zawierają włókna przywspółczulne ze zwoju usznego biegnące wraz z nerwem twarzowym do ślinianki przyusznej. A 29 Nn. auriculares anteriores. Nn. uszne przednie. Unerwiają powierzchnię przednią małżowiny usznej. A 30 Rami temporales superficiales. Gałęzie skroniowe powierzchowne. Unerwiają skórę okolicy skroniowej przed i nad małżowiną uszną. A Fenesis-Cz-III.qxd 6/20/07 8:55 AM Page 325 Nerwy czaszkowe 325 A Nerw żuchwowy B Zwój uszny 18 C Nerw szczękowy Fenesis-Cz-III.qxd 326 18 6/20/07 8:55 AM Page 326 Nerwy czaszkowe 1 N. lingualis. N. językowy. Gałąź nerwu żuchwowego biegnąca łukiem ku przodowi do dna jamy ustnej, między mięśniem skrzydłowym bocznym i przyśrodkowym, gdzie leży blisko zęba mądrości bezpośrednio pod błoną śluzową. A B C 2 Rami isthmi faucium (Rami fauciales). Gałęzie cieśni gardzieli (Gałęzie gardzielowe). Unerwiają także migdałki. A 3 Rami communicantes [cum nervo hypoglosso]. Gałęzie łączące [z nerwem podjęzykowym]. Leżą na mięśniu gnykowo-językowym. A 4 Ramus communicans [cum chorda tympani]. Gałąź łącząca [ze struną bębenkową]. A 5 N. sublingualis. N. podjęzykowy. Biegnie bocznie od ślinianki podjęzykowej do błony śluzowej dna jamy ustnej i do dziąsła przednich zębów żuchwy. A 6 Rami linguales. Gałęzie językowe. Liczne gałęzie zawierające włókna czuciowe i smakowe. Unerwiają przednie dwie trzecie części błony śluzowej języka. A 7 Rami ganglionares. Gałęzie zwojowe. Gałęzie łączące ze zwojem podżuchwowym. A 8 Ganglion submandibulare. Zwój podżuchwowy. Zwój przywspółczulny położony powyżej lub do przodu od ślinianki podżuchwowej. Stacja przekaźnikowa włókien przedzwojowych struny bębenkowej z włóknami zazwojowymi do ślinianki podjęzykowej i podżuchwowej. A 9 N. alveolaris inferior. N. zębodołowy dolny. Największa gałąź nerwu żuchwowego z włóknami czuciowymi i komponentą ruchową. Wchodzi przez otwór żuchwy do kanału żuchwy ok. 1 cm za nerwem językowym. A B C 10 N. mylohyoideus. N. żuchwowo-gnykowy. Biegnie w bruździe żuchwowo-gnykowej, a następnie pod mięśniem żuchwowo-gnykowym. Nerw ruchowy zaopatrujący mięsień żuchwowo-gnykowy i przedni brzusiec mięśnia dwubrzuścowego. A B C 11 Plexus dentalis inferior. Splot zębowy dolny. Leży wewnątrz kanału żuchwy. B 12 Rami dentales inferiores. Gałęzie zębowe dolne. Unerwiają zęby żuchwy. B 13 Rami gingivales inferiores. Gałęzie dziąsłowe dolne. Przeznaczone są dla powierzchni policzkowej dziąseł zębów żuchwy (z wyjątkiem pierwszego zęba trzonowego). B 14 N. mentalis. N. bródkowy. Nerw czuciowy wychodzący z otworu bródkowego poniżej drugiego zęba przedtrzonowego. B 15 Rami mentales. Gałęzie bródkowe. Gałęzie zaopatrujące bródkę. B 16 Rami labiales. Gałęzie wargowe. Zaopatrują wargę dolną. B 16a Rami gingivales. Gałęzie dziąsłowe. B 17 Ganglion oticum. Zwój uszny. Zwój przywspółczulny położony przyśrodkowo od nerwu żuchwowego poniżej otworu owalnego. Za pośrednictwem nerwu skalistego dolnego łączy się z ner- wem językowo-gardłowym i wysyła włókna wydzielnicze do ślinianki przyusznej. C 18 NERVUS ABDUCENS [VI]. Nerw odwodzący [VI]. Nerw czaszkowy. Wychodzi z mózgowia w kącie między mostem i piramidą, przebija oponę twardą w połowie wysokości stoku, biegnie bocznie w zatoce jamistej i następnie przez szczelinę oczodołową górną wnika do oczodołu, gdzie zaopatruje mięsień prosty boczny. D Fenesis-Cz-III.qxd 6/20/07 8:55 AM Page 327 Nerwy czaszkowe 327 A Nerw językowy B Nerw zębodołowy dolny 18 C Zwój uszny i jego gałęzie D Nerw odwodzący Fenesis-Cz-III.qxd 328 18 6/20/07 8:55 AM Page 328 Nerwy czaszkowe 1 NERVUS FACIALIS (NERVUS INTERMEDIOFACIALIS) [VII]. Nerw twarzowy (Nerw pośredniotwarzowy) [VII]. Nerw drugiego łuku skrzelowego. Wychodzi z mózgowia między mostem i oliwką, kieruje się wraz z nerwem przedsionkowo-ślimakowym do części skalistej kości skroniowej, a opuszcza ją przez otwór rylcowo-sutkowy. Zaopatruje mięśnie mimiczne twarzy. A B C D 2 Geniculum [n. facialis]. Kolanko [n. twarzowego]. Zagięcie nerwu twarzowego leżące bezpośrednio pod przednią ścianą części skalistej kości skroniowej. A 3 N. stapedius. N. strzemiączkowy. Cienka gałązka zaopatrująca mięsień strzemiączkowy. A 4 Ramus communicans [cum plexu tympanico]. Gałąź łącząca [ze splotem bębenkowym]. A 5 Ramus communicans [cum nervo vago]. Gałąź łącząca [z nerwem błędnym]. Znajduje się bezpośrednio poniżej otworu rylcowo-sutkowego. 6 N. auricularis posterior. N. uszny tylny. Rozgałęzia się poniżej otworu rylcowo-sutkowego, biegnie ku górze między wyrostkiem sutkowym i przewodem słuchowym zewnętrznym i zaopatruje tylne mięśnie małżowiny usznej oraz brzusiec potyliczny mięśnia potyliczno-czołowego. B 7 Ramus occipitalis. Gałąź potyliczna. Zaopatruje brzusiec potyliczny mięśnia potyliczno-czołowego. B 8 Ramus auricularis. Gałąź uszna. Zaopatruje mięśnie małżowiny usznej. B 9 Ramus digastricus. Gałąź dwubrzuścowa. Zaopatruje brzusiec tylny mięśnia dwubrzuścowego. A B 10 Ramus stylohyoideus. Gałąź rylcowo-gnykowa. Często odchodzi razem z gałęzią językową. Zaopatruje mięsień rylcowo-gnykowy. A 11 Ramus communicans [cum nervo glossopharyngeo]. Gałąź łącząca [z nerwem językowo-gardłowym]. A 12 Plexus intraparotideus. Splot wewnątrzprzyuszniczy. Splot nerwu twarzowego leży w dostępnej od przodu szczelinie między dwoma płatami ślinianki przyusznej. B 13 Rami temporales. Gałęzie skroniowe. Gałęzie wstępujące ponad łuk jarzmowy do mięśni mimicznych twarzy powyżej szpary powiek i wzdłuż małżowiny usznej. B 14 Rami zygomatici. Gałęzie jarzmowe. Unerwiają boczną część mięśnia okrężnego oka oraz mięśnie mimiczne twarzy między szparą powiek i szparą ust. B 15 Rami buccales. Gałęzie policzkowe. Zaopatrują mięsień policzkowy i mięśnie mimiczne twarzy wokół ust. B 16 Ramus lingualis. Gałąź językowa. Niestała gałąź dochodząca do języka. Niekiedy odchodzi wspólnie z gałęzią rylcowo-gnykową. 17 Ramus marginalis mandibularis. Gałąź brzeżna żuchwy. Biegnie do bródki i zaopatruje mięśnie mimiczne poniżej szpary ust. B 18 Ramus colli (cervicalis). Gałąź szyi (szyjna). Gałąź ruchowa dochodząca do mięśnia szerokiego szyi. Zespala się z nerwem poprzecznym szyi. B 19 Nervus intermedius. N. pośredni. Korzeń czuciowy nerwu twarzowego. Wychodzi z pnia mózgu oddzielnie, między nerwem twarzowym a nerwem przedsionkowo-ślimakowym, prowadzi włókna autonomiczne i smakowe. Po wytworzeniu zmiennych zespoleń łączy się ostatecznie z nerwem twarzowym w obrębie części skalistej kości skroniowej. D 20 Ganglion geniculi (geniculatum). Zwój kolanka (kolankowy). Odpowiednik zwoju rdzeniowego utworzony z komórek zwojowych pseudojednobiegunowych. Leży na części skalistej kości skroniowej przy zagięciu nerwu twarzowego. Otrzymuje włókna smakowe od struny bębenkowej. A 21 Chorda tympani. Struna bębenkowa. Pęczek nerwowy prowadzący włókna przywspółczulne do zwoju podżuchwowego i włókna czuciowe z brodawek smakowych przednich dwóch trzecich części języka. Biegnie wstecznie do jamy bębenkowej, gdzie przechodzi między młoteczkiem i kowadełkiem, następnie przez szczelinę skalisto-bębenkową [[Glasera]] dochodzi do nerwu językowego. A 22 Ganglion pterygopalatinum. Zwój skrzydłowo-podniebienny. Zwój przywspółczulny położony w jednoimiennym dole blisko otworu klinowo-podniebiennego. Otrzymuje włókna przedzwojowe z nerwu twarzowego za pośrednictwem nerwu skalistego większego i wysyła włókna pozazwojowe sekrecyjne do gruczołu łzowego i gruczołów jamy nosowej. C 23 N. canalis pterygoidei [Radix facialis]. N. kanału skrzydłowego [Korzeń twarzowy]. Zawiera włókna czuciowe, przywspółczulne (nerw twarzowy) i współczulne dla zwoju skrzydłowo-podniebiennego. Umiejscowiony jest w kanale skrzydłowym u podstawy wyrostka skrzydłowatego. C 24 N. petrosus major. N. skalisty większy. Gałąź przywspółczulna nerwu twarzowego wyłania się z przedniej ściany części skalistej kości skroniowej. Jednoczy włókna przywspółczulne i czuciowe. Przebija płytkę pokrywającą otwór poszarpany bocznie od tętnicy szyjnej wewnętrznej, gdzie łączy się z nerwem skalistym głębokim. A C 25 N. petrosus profundus. N. skalisty głęboki. Prowadzi włókna współczulne ze zwoju szyjnego wewnętrznego łączące się z nerwem skalistym większym, tworząc nerw kanału skrzydłowego. C 26 Ganglion submandibulare. Zwój podżuchwowy. Zwój przywspółczulny znajduje się powyżej lub ku przodowi od ślinianki przyusznej. Jest stacją przekaźnikową włókien przedzwojowych struny bębenkowej i zazwojowych do ślinianki podjęzykowej i podżuchwowej. C 27 Ramus sympatheticus (ad ganglion submandibulare). Gałąź współczulna (do zwoju podżuchwowego). Gałąź ze splotu szyjnego wewnętrznego. Jej włókna dochodzą do zwoju podżuchwo- Fenesis-Cz-III.qxd 6/20/07 8:55 AM Page 329 Nerwy czaszkowe 329 A Nerw twarzowy w obrębie kości skroniowej B Nerw twarzowy 18 C Zwój skrzydłowo-podniebienny i zwój podżuchwowy wego nad tętnicą twarzową i przechodzą przez ten zwój, nie tworząc synaps. C 28 Rami glandulares. Gałęzie gruczołowe. Małe gałązki odchodzące od brzegu dolnego zwoju podżuchwowego, które zaopatrują śliniankę podżuchwową. C 29 [Ganglion sublinguale]. [Zwój podjęzykowy]. Niewielkie skupienia komórek występujących niekiedy na gałęzi gruczołowej. C D Nerw twarzowy i nerw przedsionkowo-ślimakowy Fenesis-Cz-III.qxd 330 18 6/20/07 8:55 AM Page 330 Nerwy czaszkowe 1 Nervus vestibulocochlearis [VIII]. Nerw przedsionkowo-ślimakowy [VIII]. Ósmy nerw czaszkowy. Wychodzi z brzegu dolnego mostu i przechodzi przez przewód słuchowy wewnętrzny do narządu równowagi i słuchu. A 2 Nervus vestibularis. Nerw przedsionkowy. Górna, brzuszna część przedsionkowa nerwu przedsionkowo-ślimakowego. A 3 Nervus cochlearis. Nerw ślimakowy. Dolna, grzbietowa część przedsionkowa nerwu przedsionkowo-ślimakowego. A 4 Nervus vestibularis. Nerw przedsionkowy. Część nerwu VIII biegnąca z jądra przedsionkowego do plamek i grzebieni bańkowych. A 5 Ganglion vestibulare. Zwój przedsionkowy. Zwój położony na dnie przewodu słuchowego wewnętrznego. Zawiera neurony dwubiegunowe związane z nerwem przedsionkowym. A 6 Ramus communicans cochlearis. Gałąź łącząca ślimakowa. Stanowi połączenie z nerwem ślimakowym. 7 Pars superior. Część górna. Część górna zwoju przedsionkowego. Zaopatruje kanały półkoliste przedni i boczny, łagiewkę i część przednią woreczka. A 8 N. utriculoampullaris. N. łagiewkowo-bańkowy. Gałąź górna nerwu przedsionkowego zawierająca włókna z plamki i grzebienia bańkowego kanałów: półkolistego górnego (przedniego) i bocznego. A 9 N. utricularis. N. łagiewkowy. Biegnie do plamki łagiewki. A 10 N. ampullaris anterior. N. bańkowy przedni. Gałąź odchodząca z grzebienia bańkowego kanału półkolistego przedniego. A 11 N. ampullaris lateralis. N. bańkowy boczny. Gałąź odchodząca z grzebienia bańkowego kanału półkolistego bocznego. A 12 Pars inferior. Część dolna. Część dolna zwoju przedsionkowego zaopatrująca kanał półkolisty tylny i część woreczka. A 13 N. ampullaris posterior. N. bańkowy tylny. Gałąź odchodząca z grzebienia bańkowego kanału półkolistego tylnego. A 14 N. saccularis. N. woreczkowy. Gałąź odchodząca z plamki woreczka. A 15 Nervus cochlearis. N. ślimakowy. Część nerwu przedsionkowo-ślimakowego zaopatrująca narząd słuchu położone w ślimaku. A 16 Ganglion cochleare (Ganglion spirale cochleae). Zwój ślimakowy (Zwój spiralny ślimaka). Spiralne pasmo komórek zwojowych zwróconych ku osi ślimaka, usytuowanych wzdłuż podstawy blaszki spiralnej kostnej. A 17 Nervus glossopharyngeus [IX]. Nerw językowo-gardłowy [IX]. Dziewiąty nerw czaszkowy (nerw trzeciego łuku skrzelowego). Wychodzi z mózgowia za oliwką w bruździe bocznej tylnej, przechodzi przez otwór szyjny i kieruje się skośnie ku dołowi wzdłuż brzegu tylnego mięśnia rylcowo-gardło- 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 wego. Zawiera włókna ruchowe do zwieraczy gardła i mięśnia rylcowo-gardłowego oraz włókna czuciowe do błony śluzowej gardła, migdałków i tylnej jednej trzeciej części języka (włókna smakowe), a także włókna przywspółczulne do zwoju usznego drogą nerwu bębenkowego i nerwu skalistego mniejszego. B Ganglion superius [[Ganglion intracraniale]]. Zwój górny [[Zwój górny wewnątrzczaszkowy]]. Mniejszy zwój w otworze szyjnym. Zawiera ciała komórkowe włókien doprowadzających. B C Ganglion inferius [[Ganglion extracraniale]]. Zwój dolny [[Zwój górny zewnątrzczaszkowy]]. Większy zwój usytuowany bezpośrednio poniżej otworu szyjnego. Zawiera ciała komórkowe włókien doprowadzających. B C N. tympanicus. N. bębenkowy. Pierwsza gałąź nerwu językowo-gardłowego. Odchodzi od zwoju dolnego i przechodzi między otworem szyjnym a kanałem tętnicy szyjnej, następnie przez kanalik bębenkowy wnika do jamy bębenkowej. C Intumescentia tympanica (Ganglion tympanicum). Zgrubienie bębenkowe (Zwój bębenkowy). Nieregularnie rozproszone komórki zwojowe na przebiegu nerwu bębenkowego. C Plexus tympanicus. Splot bębenkowy. Leży w błonie śluzowej nad wzgórkiem. Powstaje z połączenia nerwu bębenkowego ze splotem tętniczym szyjnym wewnętrznym i z gałęzią łączącą nerw twarzowy ze splotem bębenkowym. C Ramus tubarius (tubalis). Gałąź trąbkowa. Gałąź zaopatrująca trąbkę słuchową. C Nn. caroticotympanici. Nn. szyjno-bębenkowe. Włókna współczulne splotu szyjnego wewnętrznego wywodzące się ze splotu bębenkowego. C Ramus communicans [cum ramo auriculari nervi vagi]. Gałąź łącząca [z gałęzią uszną nerwu błędnego]. Drobna gałązka odchodząca od zwoju dolnego do gałęzi usznej nerwu błędnego. B Rami pharyngeales (pharyngei). Gałęzie gardłowe. Trzy lub cztery gałęzie przechodzące do splotu gardłowego. B Ramus m. stylopharyngei. Gałąź mięśnia rylcowo-gardłowego. B Ramus sinus carotici. Gałąź zatoki tętnicy szyjnej. Przechodzi do kłębka szyjnego i łączy się z pniem współczulnym i nerwem błędnym. B Rami tonsillares. Gałęzie migdałkowe. Zaopatruje błonę śluzową migdałków podniebiennych i ich otoczenia. B Rami linguales. Gałęzie językowe. Włókna smakowe odchodzące od tylnej jednej trzeciej części języka łącznie z brodawkami okolonymi, które zaopatrywane są również przez gałązki nerwu językowego za pośrednictwem struny bębenkowej. B Ganglion oticum. Zwój uszny. Zwój przywspółczulny położony przyśrodkowo od nerwu żuchwowego poniżej otworu owalnego. Otrzymuje włókna przedzwojowe z nerwu językowo-gardłowego Fenesis-Cz-III.qxd 6/20/07 8:55 AM Page 331 Nerwy czaszkowe 331 A Nerw przedsionkowo-ślimakowy, schemat C Nerw bębenkowy z gałęziami 18 B Nerw językowo-gardłowy i nerw błędny za pośrednictwem nerwu skalistego mniejszego i wysyła włókna zazwojowe wydzielnicze do ślinianki przyusznej. D 32 N. petrosus minor. N. skalisty mniejszy. Zawiera włókna przywspółczulne z nerwu językowo-gardłowego. Odchodzi ze splotu bębenkowego, przebija ścianę przednią części skalistej kości skroniowej i opuszcza dół czaszkowy środkowy przez szczelinę klinowo-skalistą. Jego włókna ulegają przełączeniu w zwoju usznym. C D D Zwój uszny 33 Ramus communicans [cum ramo meningeo]. Gałąź łącząca [z gałęzią oponową]. D 34 Ramus communicans [cum nervo auriculotemporali]. Gałąź łącząca [z nerwem uszno-skroniowym]. Zawiera włókna zazwojowe przywspółczulne, które zaopatrują śliniankę przyuszną. D 35 Ramus communicans [cum chorda tympani]. Gałąź łącząca [ze struną bębenkową]. Zawiera włókna czuciowe. D Fenesis-Cz-III.qxd 332 18 6/20/07 8:55 AM Page 332 Nerwy czaszkowe 1 NERVUS VAGUS [X]. Nerw błędny [X]. Nerw czaszkowy czwartego i piątego łuku skrzelowego. Razem z nerwem IX wychodzi z mózgu w bruździe tylno-bocznej i przechodzi przez otwór szyjny. Obszar, który zaopatruje, sięga do jamy klatki piersiowej i jamy brzusznej. A 2 Ganglion superius. Zwój górny. Mniejszy czuciowy zwój nerwu błędnego położony w otworze szyjnym. A 3 Ganglion inferius. Zwój dolny. Większy, wrzecionowaty zwój nerwu błędnego. A 4 Ramus meningeus. Gałąź oponowa. Gałąź wsteczna odchodząca ze zwoju górnego. Zaopatruje oponę twardą dołu czaszkowego tylnego w okolicy zatoki poprzecznej i zatoki potylicznej. A 5 Ramus auricularis. Gałąź uszna. Odchodzi od zwoju górnego nerwu błędnego, biegnie przez kanał sutkowy, wychodzi przez szczelinę bębenkowo-sutkową i zaopatruje powierzchnię tylną małżowiny usznej oraz ścianę tylno-dolną przewodu słuchowego zewnętrznego. A 6 Ramus communicans [cum nervo glossopharyngeo]. Gałąź łącząca [z nerwem językowo-gardłowym]. Łączy gałąź uszną z nerwem językowo-gardłowym. A 7 Ramus pharyngealis (pharyngei). Gałąź gardłowa. Gałąź promieniująca do splotu gardłowego. A 8 Plexus pharyngealis. Splot gardłowy. Leży poniżej środkowych zwieraczy gardła i powstaje z połączenia nerwu językowo-gardłowego i błędnego z gałęziami szyjnego pnia współczulnego. A 9 Rami cardiaci cervicales superiores. Gałęzie sercowe szyjne górne. Odchodzą na zmiennej wysokości szyi, biegną do głębokiej części splotu sercowego. A 10 N. laryngealis superior. N. krtaniowy górny. Odchodzi ze zwoju dolnego, przechodzi ku dołowi i przyśrodkowo od tętnicy szyjnej wewnętrznej i zaopatruje krtań. A 11 Ramus externus. Gałąź zewnętrzna. Oddaje gałęzie do mięśnia zwieracza dolnego gardła i biegnie przykryta przez mięśnie podgnykowe do mięśnia pierścienno-tarczowego. A 12 Ramus internus. Gałąź wewnętrzna. Wspólnie z tętnicą tarczową górną przebija błonę tarczowo-gnykową i dochodzi pod błonę śluzową zachyłku gruszkowatego. Zaopatruje błonę śluzową dołków nagłośniowych, nagłośnię i krtań mniej więcej do poziomu fałdów głosowych. A 13 Ramus communicans [cum nervo laryngeali recurrenti]. Gałąź łącząca [z nerwem krtaniowym wstecznym]. A 14 Rami cardiaci cervicales inferiores. Gałęzie sercowe szyjne dolne. Po stronie prawej biegną do części głębokiej splotu sercowego, po lewej dochodzą do części powierzchownej splotu sercowego, towarzysząc nerwowi błędnemu. A 15 N. laryngealis recurrens. N. krtaniowy wsteczny. Po stronie prawej tworzy pętlę wokół tętnicy 16 17 17a 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 podobojczykowej, natomiast po stronie lewej owija się wokół łuku aorty, a następnie biegnie ku górze w bruździe między tchawicą i przełykiem. Jego gałąź końcowa przebija zwieracz gardła dolny i wchodzi do krtani, gdzie zaopatruje błonę śluzową aż do fałdów głosowych i wszystkie wewnętrzne mięśnie krtaniowe, z wyjątkiem mięśnia pierścienno-tarczowego. Prowadzi także gałąź łączącą do nerwu krtaniowego wewnętrznego. A Rami tracheales. Gałęzie tchawicze. A Rami oesophageales. Gałęzie przełykowe. A Rami pharyngeales. Gałęzie gardłowe. Dochodzą do mięśnia zwieracza gardła dolnego. [[N. laryngeus inferior]]. [[N. krtaniowy dolny]]. Nazwa używana czasem do określenia końcowej gałęzi nerwu krtaniowego wstecznego, która zaopatruje wewnętrzne mięśnie krtani, z wyjątkiem mięśnia pierścienno-tarczowego, i wysyła gałęzie do nerwu krtaniowego wewnętrznego. A [[Ramus communicans [cum ramo laryngeo interno]]]. [[Gałąź łącząca [z gałęzią krtaniową wewnętrzną]]]. Gałąź łącząca nerw krtaniowy dolny (wsteczna) z nerwem krtaniowym wewnętrznym. A Rami cardiaci thoracici. Gałęzie sercowe piersiowe. Przechodzą przez otwór górny klatki piersiowej. A Rami bronchiales. Gałęzie oskrzelowe. Gałęzie odchodzące poniżej nerwu krtaniowego wstecznego, zaopatrują wnękę płuca. A Plexus pulmonalis. Splot płucny. Splot nerwowy leżący z przodu i z tyłu wnęki płuca i oddaje gałązki zaopatrujące oskrzela, naczynia krwionośne i opłucną trzewną. A Plexus oesophagealis. Splot przełykowy. Splot nerwowy otaczający przełyk. Tworzą go bezpośrednio oba nerwy błędne, w części górnej również nerw krtaniowy wsteczny lewy. A Truncus vagalis anterior. Pień błędny przedni. Mniejszy splot rozpoczynający się ze splotu przełykowego i zawierający włókna obu nerwów błędnych. A Truncus vagalis posterior. Pień błędny tylny. Lepiej rozwinięty splot rozpoczynający się ze splotu przełykowego i zawierający włókna obu nerwów błędnych. A Rami gastrici anteriores. Gałęzie żołądkowe przednie. Biegną od pnia błędnego przedniego do powierzchni przedniej żołądka. A Rami gastrici posteriores. Gałęzie żołądkowe tylne. Biegną od pnia błędnego tylnego do powierzchni tylnej żołądka. A Rami hepatici. Gałęzie wątrobowe. Dochodzą do wnęki wątroby. A Rami coeliaci. Gałęzie trzewne. Dochodzą do splotu trzewnego. A Rami renales. Gałęzie nerkowe. Dochodzą do splotu nerkowego. A Fenesis-Cz-III.qxd 6/20/07 8:55 AM Page 333 Nerwy czaszkowe 31 NERVUS ACCESSORIUS [XI]. Nerw dodatkowy [XI]. Nerw czaszkowy. Dwa jego korzenie łączą się przejściowo w obrębie czaszki i wspólnie z nerwami czaszkowymi IX i X wychodzą przez otwór szyjny. B 32 Radices craniales (pars vagalis). Korzenie czaszkowe (część błędna). Zaczynają się w jądrze dwuznacznym, oddzielają się od nerwu dodatkowego w otworze szyjnym i wnikają do nerwu błędnego. B 33 Radices spinales (pars spinalis). Korzenie rdzeniowe (część rdzeniowa). Rozpoczynają się u podstawy rogu przedniego rdzenia kręgowego w odcinku szyjnym (C I–VI). Tworzą pień wstępujący w przestrzeni podpajęczynówkowej jamy czaszki, gdzie łączą się po stronie skroniowej z włóknami pnia czaszkowego. B 34 Truncus nervi accessorii. Pień nerwu dodatkowego. Utworzony jest przez połączenie obu korzeni. B 35 Ramus internus. Gałąź wewnętrzna. Droga włókien związanych z nerwem błędnym utworzona z połączenia się korzeni czaszkowych nerwu dodatkowego. B 333 36 Ramus externus. Gałąź zewnętrzna. Połączenie włókien korzeni rdzeniowych nerwu dodatkowego. Zaopatruje mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy i mięsień czworoboczny. B 37 Rami musculares. Gałęzie mięśniowe. Gałęzie zaopatrujące mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy i mięsień czworoboczny. B 18 A Nerw błędny z gałęziami B Nerw dodatkowy