Powiat Sanocki
Transkrypt
Powiat Sanocki
Powiat Sanocki Сяноцький повіт запрошує Welcome to Sanok County 1 Powiat Sanocki Informacje historyczne | Історична довідка | Historical Background P owiat Sanocki to uroczy zakątek Polski, położony na jej południowo-wschodnim krańcu. Oparty o granicę ze Słowacją, przez którą prowadzi przejście drogowe w Radoszycach i kolejowe w Nowym Łupkowie. Rozdzielony od granicy z Ukrainą powiatami leskim i bieszczadzkim jest swoistym tyglem różnorodności. Tu bowiem na obszarze 1224 km2 krzyżują się nie tylko wpływy kultury Wschodu i Zachodu, ale również przebiega geograficzna granica pomiędzy Karpatami Wschodnimi i Zachodnimi. Stąd zróżnicowany krajobraz. Zachodnia część powiatu to tereny nizinne, które wraz z podróżą na wschód, ulegają coraz większemu pofałdowaniu, by na granicy powiatu wypiętrzyć się pasmem Chryszczatej. Ta różnica jest widoczna nie tylko w rzeźbie terenu, ale również w florze i faunie, a nawet w gęstości zaludnienia i rozkładzie grup etnicznych, zamieszkujących w przeszłości i obecnie powiat. Podziałom tym sprzyja sieć rzeczna. Osława, lewy dopływ Sanu, przecina powiat na część wschodnią i zachodnią, San zaś na północną i południową. С яноцький повіт – це чарівний куточок Польщі, розташований в її південно-східній частині. Межує зі Словаччиною, куди можна дістатися через пункт автоперетину у Радошицях і залізничний пункт у Новому Лупкові. Сяноцький повіт, відділений від кордону з Україною Ліським і Бещадським повітами, є дуже своєрідним і різноманітним. Саме тут на площі 1224 км2 не лише перетинаються впливи культури Сходу і Заходу, а й розташована географічна межа між Східними і Західними Карпатами. Звідси і багатий ландшафт. Західна частина повіту – це низовини, які далі на схід стають більш хвилястими, а на кордоні повіту переходять у хребет гори Хрещатої. Цю різницю можна помітити не тільки у рельєфі, але й у флорі та фауні, а також у густоті населення та розподілі етнічних груп, котрі населяли в минулому і живуть сьогодні в повіті. Цим поділам сприяє мережа річок. Ослава, ліва притока Сяну, поділяє повіт на східну та західну частини, а Сян – на північну й південну. S anok County is a charming corner of Poland, located in its southeastern part. It is situated on the border with Slovakia, which can be reached via a highway crossing in Radoszyce and railway station in Nowy Łupków. Sanok County is separated from the Ukrainian border by Lesko and Bieszczady counties, which are a sort of diversity. It is here, in the area of 1224 square km, where not only the influences of Eastern and Western cultures overlap, but also the geographical boundary between Eastern and Western Carpathians is located. Hence the rich landscape. The western part of the county is lowlands that further east get more undulating, and on the county border develop into the Khreshchata mountain ridge. This difference can be seen not only in the landscape, but also in flora and fauna, and even in population density and distribution of ethnic groups that inhabited there in the past and now live in the county. These divisions are facilitated by rivers. The Osława, left tributary of the San, divides the county into eastern and western parts, and San–into northern and southern parts. Malowniczy San Мальовничий Сян Picturesque San river Dzięki swojej różnorodności powiat sanocki jest interesujący dla turystów. Jest zawsze inny, zawsze intrygujący, zawsze niezapomniany. Każdy, kto odwiedzi nasz powiat, będzie przyjęty z otwartymi ramionami. Serdecznie zapraszamy! Poranek w Międzybrodziu Ранок в Мендзибродзі Morning in Mendzybrodzie Завдяки своїй різноманітності Сяноцький повіт є цікавим для туристів. Він завжди різний, завжди вабить, завжди запам’ятовується. Кожен, хто відвідає Сяноцький повіт, буде прийнятий з розпростертими обіймами. Сердечно запрошуємо! Thanks to its diversity, Sanok County is interesting for tourists. It is always different, always alluring and always memorable. Everyone who visits Sanok County will be received with open arms. Welcome! 3 Powiat Sanocki Historia i współczesność | Минуле та сучасність | Past and Present 4 S tolicą powiatu jest Sanok, czterdziestotysięczne miasto, którego prawa miejskie datują się na rok 1339. Oczywiście ślady ludzkiego osadnictwa na tym terenie powiatu są prawie o 2 tyś. lat wcześniejsze. 1340 roku Ziemia Sanocka znalazła się w obrębie Królestwa Polskiego. Od tej pory Sanok, aż do 1772 roku był stolicą powiatu sanockiego i Ziemi Sanockiej. Siedzibą starosty stał się zamek w Sanoku, położony na wzgórzu górującym nad doliną Sanu. W czasach historycznych oddzielony od miasta fosą i zwodzonym mostem, był siedzibą wdów po królach polskich. Tradycja w sposób szczególny wiąże go z Boną Sforzą – żoną Zygmunta I Starego. Ten szczególny związek został utrwalony w herbie Sanoka, w którym jedno z trzech pól stanowi herb Sforzów. Kartusz herbowy tego rodu znaleziony podczas ostatnich prac archeologicznych na dziedzińcu zamkowym. Herb Sanoka jest symbolicznym skrótowym przedstawieniem dziejów całego regionu. Bowiem oprócz herbu Sforzów znajduję się na nim św. Michał – patron Rusi Kijowskiej (i jej następ- А дміністративним центром повіту є місто Cянок (40 тис. мешканців), якому надано міські права 1339 року. Але історія Сяноцького краю значно давніша. Сліди людських поселень у цьому регіоні майже на 2 тисячі років раніші. Від 1340 року Сяноцька земля входила до складу Польського королівства, і Сянок до 1772 був столицею Сяноцького повіту і Сяноцької землі. Резиденцією губернатора став замок у Сяноку, розташований на пагорбі з видом на долину ріки Сян. В історичні часи, відокремлений від міста ровом та підйомним мостом, замок був резиденцією вдів польських королів. Традиція особливо пов’язує його з Боною Сфорцою – дружиною Сигізмунда I Старого. Цей зв’язок закріплено в гербі Сянока, в якому одне з трьох полів – це герб Сфорців. Картуш гербу цього роду знайдено під час недавніх археологічних робіт у дворі замку. Герб Сянока стисло символізує історію цілого регіону. Крім герба Сфорців, на ньому є архангел Михаїл – покровитель Київської Русі (і її на- T he forty thousand city that was granted city rights in 1339 is Sanok County administrative center. But the Sanok land history is much more ancient. The human settlements in this region were almost 2000 years earlier. Since 1340 Sanok land was part of the Kingdom of Poland and until 1772 Sanok was the capital of Sanok County and Sanok Land. The castle in Sanok, located on a hill overlooking the San valley, was the governor’s residence. In historical times, separated from the city by a moat and drawbridge, the castle was the residence of Polish kings’ widows. It is traditionally associated with Bona Sforza–wife of Sigismund I the Old. This special association was enshrined in the Sanok coat of arms, where one of the three fields is the Sforza emblem. The coat of arms cartouche of this family was found during the recent archaeological works in the castle courtyard. Sanok coat of arms is an abridged symbolic representation of the whole region’s history. In addition to the Sforza emblem, it contains archangel Michael– patron of Kievan Rus (and its succes- Zamek Królewski w Sanoku, siedziba Muzeum Historycznego Plac św. Michała, Dom Mansjonarzy XVIII w. i kościół pw. Przemienienia Pańskiego Площа cв. Михаїла, будинок вікарія XVIII ст. i костел Преображення Господнього St. Michael Square, vicar house of XVIII century and Church of the Transfiguration Королівський замок в Сяноку, осередок історичного музею King’s Castle in Sanok, the historical museum location 5 ców), w skład której przynależała do 1340 roku Ziemia Sanocka i biały orzeł z koroną, jako znak więzów z Rzeczpospolitą od czasów Kazimierza Wielkiego. Po dzień dzisiejszy jest on uważany za jednego z największych dobroczyńców całego regionu. Ziemia Sanocka była konglomeratem różnych kultur i narodowości. Mieszkali tu Polacy, Żydzi, Niemcy, Wołosi, Ukraińcy, Łemkowie i Bojkowie. Niestety historia okrutnie doświadczyła ludność powiatu. Najpierw eksterminacja Polaków i Żydów podczas II wojny światowej, a później wojna domowa pomiędzy Polakami і Ukraińcami spowodowała, że po wielu z nich dziś pozostało wspomnienie tylko w postaci opuszczonych cmentarzy, cerkwi zamienionych w kościoły, ocalonych ikon w sanockich muzeach, czy zrekonstruowanych chałup w skansenie w Sanoku. 6 ступників), до складу якої Сяноцька земля належала до 1340 року, і білого орла з короною на знак зв’язку з Річчю Посполитою, починаючи від часів Казимира Великого. До сьогодні його вважають одним з найбільших благодійників усього регіону. Сяноцька земля була конгломератом різних культур і національностей. Жили тут поляки, євреї, німці, італійці, українці – лемки та бойки. На жаль, населення повіту відчуло жорстокість історії. Спершу знищення поляків і євреїв під час Другої світової війни, а потім громадянська війна між поляками та українцями призвели до того, що для багатьох ті часи у пам’яті закарбувалися покинутими цвинтарями, церквами, перетвореними у костели, вцілілими іконами, що зберігаються в музеях Сянока, а відновлені хати – в музеї просто неба в Сяноку. sors), which included Sanok land until 1340, and a white eagle with a crown as a sign of relations with the Commonwealth of Poland, beginning from the time of Casimir the Great. Up to this day he is considered one of the greatest benefactors of the whole region. Sanok Land was a conglomerate of different cultures and nationalities. Poles, Jews, Germans, Italians, Ukrainians, Lemkos and Boykos lived here. Unfortunately, county population felt the cruelty of history. First, the extermination of Poles and Jews during the Second World War, and then the civil war between the Poles and Ukrainians. It has led to the situation where for many of them these times are remembered for abandoned cemeteries, Orthodox churches that transformed into Catholic churches, surviving icons kept in Sanok museums and restored houses in open-air museum in Sanok. Herb powiatu Герб повіту County coat of arms Herb miasta Sanoka Герб міста Сянок Sanok coat of arms Sanocki Rynek Площа Ринок у Сяноку Sanok Rynok Square Rynek sanocki nocą Нічна площа Ринок у Сяноку Sanok Rynok Square at night 7 Powiat Sanocki Dziedzictwo kulturowe i duchowe | Культурна та духовна спадщина | Cultural and spiritual heritage 8 Z С ZABYTKOWE OSADY I GRODZISKA СТАРОДАВНІ ПОСЕЛЕННЯ ANCIENT SETTLEMENTS ТА ГОРОДИЩА AND VILLAGES iemia Sanocka ma bogate dziedzictwo kulturowe i duchowe. Dość powiedzieć, że w powiecie zamieszkują wyznawcy siedmiu kościołów. Pokłosiem tego był Festiwal “Jeden Bóg – Wiele Kultur” prezentujący dorobek kultury katolickiej, prawosławnej, protestanckiej i żydowskiej. Dziś na terenie powiatu mieszka mniejszość ukraińska stanowiąca niewiele ponad 2 % ludności. Przypomnieniem ich obecności są liczne zabytki w postaci drewnianych cerkwi z których najstarsza swoim rodowodem sięga XVII wieku. Pomimo, że większość z nich została zaadaptowana na kościoły rzymskokatolickie to zachowały one swoje pierwotne piękno. N ajciekawszym stanowiskiem archeologicznym jest grodzisko, na wzgórzu Horodyszcze pod Sanokiem, sięgające swoim rodowodem czasów celtyckich, a zniszczone podczas jednego z najazdów tatarskich, jaki miał miejsce w XIII wieku. Gród w okresie panowania ruskiego tj. яноцька земля має багату культурну та духовну спадщину. Досить сказати, що в повіті живуть послідовники семи церков. Наслідком цього був фестиваль “Один Бог – багато культур”, що представляв культурну спадщину католиків, православних, протестантів і євреїв. Сьогодні на території повіту живе українська меншина, що становить трохи більше 2 % населення. Нагадуванням про багатолітню історію українців Сяноччини є численні пам’ятки у вигляді дерев’яних церков, найстаріша походить з XVII ст. Хоча більшість церков перетворено в римо-католицькі костели, але вони зберегли свою первозданну красу. Н айцікавіша археологічна знахідка – поселення на пагорбі Городище недалеко Сянока, котре походить з кельтських часів. Воно було знищене під час однієї з монгольських навал, які відбувалися у XIII столітті. Місто під час руського панування, тобто з X до XIII століття, S anok land has a rich cultural and spiritual heritage. Suffice to say that followers of seven churches live in the county. This resulted in a festival “One God–many cultures”, which represented cultural heritage of Catholics, Orthodox, Protestants and Jews. Today there is a Ukrainian minority in the county, which equals to over 2 % of the population. Numerous monuments in the form of wooden churches, the oldest of which date back to the XVII century serve as a reminder about the longstanding history of Ukrainians in Sanok land. While most of them were converted to the Roman Catholic churches, they managed to retain their original beauty. T he most interesting archaeological excavation is the settlement on the Horodyshche hill near Sanok, which originates from Celtic times. It was destroyed during a Mongol invasion that took place in the XIII century. During the Rus’ rule, that is, from the X to the XIII century, town’s Enkolpion znaleziony na wzgórzu Horodyszcze w m. Trepcza, pierwotna lokalizacja Sanoka Хрест, знайдений на пагорбі Городище в м. Трепча, початкове місцезнаходження Сянока The cross, discovered on the Horodyshche hill in Trepcha town, original Sanok location od X do XIII wieku swoim znaczeniem przekraczał zasięg regionalny, stanowiąc siedzibę książąt ruskich, najczęściej tych, którzy przegrali rywalizację o tron kijowski. Stąd wyjątkowe, dla tej części Europy znaleziska w postaci tzw. enkolpionów, czy kołtów. Kołty znalezione na wzgórzu Horodyszcze w m. Trepcza, pierwotna lokalizacja Sanoka своїм значенням виходить за межі регіону як резиденція руських князів, переважно тих, хто програв боротьбу за київський престол. Звідси й унікальні для цієї частини Європи знахідки у вигляді так званих енколпіонів. Дверні молотки, знайдені на пагорбі Городище в м. Трепча, початкове місцезнаходження Сянока Door hammers, discovered on the Horodyshche hill in Trepcha town, original Sanok location significance goes beyond the region, as it was the residence of Rus’ princes, usually those who lost the fight for the Kyiv throne. Hence unique to this part of Europe findings in the form of socalled Encolpions or Colts. Wzgórze Horodyszcze ze śladami grodziska Пагорб Городище зі слідами поселення Horodyshche hill with the settlement traces 9 Zamek Królewski w Sanoku Королівський замок в Сяноку King’s Castle in Sanok 10 S PAŁACE, ZAMKI zczególną wizytówką Sanoka jest zamеk królewski, położony na wyniosłej, stromej skarpie, z której rozciągają się widoki na Góry Słonne i panoramę miasta Sanoka. Zamek sięga swoim rodowodem średniowiecza, ale obecnie przypomina najbardziej ten wybudowany w latach 1523–1548–58, w stylu renesansu, z kamieniarką okienną i drzwiową wykutą w warsztatach Krakowa. Elementy renesansowe zostały całkowicie zatarte w XIX wieku i dopiero prace remontowe w XX wieku ponownie wydobyły je na wierzch. Ostateczny kształt budynku (dzisiaj – muzeum historyczne) został nadany w 2013 r., kiedy zakończono współfinansowany z funduszy UE projekt “Rewitalizacja wzgórza zamkowego”. С ПАЛАЦИ, ЗАМКИ воєрідною візитівкою Сянока є королівський замок, розташований на високому крутосхилі, звідки відкривається вид на гори Слонні та панораму міста. Замок датується середньовіччям, але тепер більше нагадує будівлю, зведену між 1523–1548–58 роками в стилі Відродження, вікна та двері вирізьблені в майстернях Кракова. Елементи епохи Відродження були повністю знищені в XIX ст., і тільки в ХХ ст. під час ремонтно-реставраційних робіт їм повернули первісний вигляд. Остаточного вигляду будівля (нині – історичний музей) набула 2013 р. після завершення фінансування з коштів проекту ЄС “Відбудова замкової гори”. K PALACES, CASTLES ing’s Castle, located on a high steep slope overlooking the Slonni mountains and town panorama, is a peculiar visiting card of Sanok. The castle dates back to the Middle Ages, but now it more resembles the version that was built between the 1523–1548–58 in Renaissance style with brickwork, windows and doors cut in the Krakow workshops. Elements of the Renaissance were completely destroyed in the XIX century and only in the XX century during repair and restoration works they regained their original appearance. The building (today it is Historical Museum) got its final shape in 2013 at the costs of the EU project “Reconstruction of the castle hill”. Kościółek z Rosolina, 1750 r. MBL Sanok Костел з Розоліна, 1750 р. Музей народної архітектури, Сянок Rosolin Church, 1750. Museum of Folk Architecture, Sanok Cerkiew z Griązowej. MBL Sanok Церква з Грьонзови. Музей народної архітектури, Сянок Gronzova Church. Museum of Folk Architecture M MUZEA uzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku znajduje się na terasie prawego brzegu Sanu, w części Sanoka zwanej Białą Górą, zajmując 38 ha. Odtwarzając typowe układy zabudowy wsi i zagospodarowania zagród, na terenie Parku Etnograficznego MBL zgromadzono blisko 150 obiektów budownictwa drewnianego od XVII do XX wieku, a w magazynach i na ekspozycjach ponad 31 000 eksponatów z zakresu kultury ludowej, mieszczańskiej, sakralnej i dworskiej. W sektorach odpowiadających przed- М МУЗЕЇ узей народної архітектури в Сяноку розташований на правому березі ріки Сян в частині Сянока, що називається Біла Гора, і займає 38 га. В етнографічному парку “Музейскансен” зібрано майже 150 дерев’яних будівель з XVII до XX ст., а в журналах і на виставках – понад 31 тис. експонатів народної, міщанської, сакральної та придворної культури. У секторах, що відповідають довоєнним етнографічним групам (бойки, лемки, долиняни, погоряни) та їх фізико-графічному розташуван- M MUSEUMS useum of Folk Architecture in Sanok is located on the right bank of San river in Sanok part that is called the White Mountain, occupying 38 hectares. In ethnographic park “Skansen Museum” almost 150 wooden buildings from the XVII to the XX century are represented, and in magazines and exhibitions–over 31 000 display units in the fields of folk, middle-class bourgeois, sacred and courtly culture. In sectors corresponding to the prewar ethnic groups (Boykos, Lemkos, Dolynianyns, Pohorianyns) and their Cerkiew z Ropek. MBL Sanok Церква з Ропек. Музей народної архітектури, Сянок Church. Museum of Folk Architecture, Sanok 11 Kościół z Baczala zimą Костел з Бачала взимку Church from Bachal. Winter 12 wojennym grupom etnograficznym (Bojków, Łemków, Dolinian, Pogórzan) i ich fizjo-graficznemu rozmieszczeniu w terenie, obok budynków mieszkalnych, mieszkalno-gospodarczych i gospodarczych, znalazły tutaj swoje miejsce również obiekty sakralne: kościół rzymskokatolicki, trzy cerkwie greckokatolickie (dwie bojkowskie i jedna łemkowska) oraz malownicze kapliczki. Zabudowę wiejską znakomicie dopełniają obiekty użyteczności publicznej (szkoła, karczma, remiza), obiekty przemysłowe (kuźnie, wiatraki, młyn wodny, tartak, urządzenia naftowe), a także zabudowania dworskie i plebańskie. Większość wyżej wymienionych obiektów posiada w pełni urządzone i udostępnione do zwiedzania wnętrza. W kilku z nich obecnie udostępnione są dla zwiedzających ekspozycje: “Ikona Karpacka”, “Bogdańscy – rodzina malarzy z Jaślisk”, “Chwalcie Pana wszystkie narody. Judaika i sztuka sakralna w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”, “Rzemiosło w galicyjskim miasteczku” oraz “Szkoła w przeszłości, od połowy XIX wieku do 1944 roku”. Od 2011 roku w Parku Etnograficznym ню, поруч з житловими будинками, житлово-господарськими садибами знайшли своє місце також сакральні споруди: римо-католицький костел, три греко-католицькі церкви (дві бойківські і одна лемківська) і мальовничі каплички. Сільські забудови прекрасно доповнюють об’єкти громадського користування (школа, корчма, відділення пожежної охорони), промислові будівлі (кузня, вітряки, водяний млин, тартак, нафтове устаткування), а також будівлі судів і плебанії. Більшість цих об’єктів має повністю вмебльований та доступний для вивчення інтер’єр. У кількох з них тепер доступні для відвідувачів експозиції: “Карпатська ікона”, “Богданські – родина художників з Яслиськ”, “Хваліть Господа всі народи. Юдаїка і сакральне мистецтво в Музеї народної архітектури Сянока”, “Ремесло в галицькому містечку” та “Школа в минулому, починаючи з середини XIX століття до 1944 року”. Від 2011 року в етнографічному парку в Сяноку можна побачити відтворену площу Ринок галицького містечка. Довкола чотирикутного плацу physical and graphical location on land, next to residential houses, housing and commercial estates, sacred buildings also found their place: the Roman Catholic Church, three Greek Catholic churches (two Boyko and one Lemko) and picturesque chapels. Rural buildings perfectly complement the facilities for public use (school, inn, fire protection unit), industrial buildings (smithy, windmills, water mill, sawmill, oil equipment, as well as buildings for courts and priesthood. Most of these facilities have a fully equipped and available for study interior. Several of them now have exhibitions available for visitors: “Carpathian icon”, “The Bohdanski–family of artists from Jasliska”, “All the nations, praise the Lord. Judaica and sacred art in Sanok museum of Folk Architecture”, “Craft in the Galician town” and “School in the past, from the middle of the XIX century to 1944”. Since 2011 in the Ethnographic Park in Sanok one can see the reproduced Rynok (Market) Square of the Galician town. There were 26 wooden buildings around quadrilateral palace, w Sanoku można zobaczyć odtworzony rynek galicyjskiego miasteczka. Wokół czworokątnego placu stanęło 26 drewnianych budynków, których rozmieszczenie i zróżnicowanie funkcjonalne jest swoistą syntezą miasteczek występujących w południowo-wschodniej Polsce w okresie od drugiej połowy XIX w. do wybuchu drugiej wojny światowej. W obrębie galicyjskiego rynku pokazane zostaną najbardziej typowe i najistotniejsze przejawy życia społecznego i gospodarczego tych najmniejszych założeń urbanistycznych. W miasteczku tym znajdą się takie obiekty jak: karczma, poczta, urząd gminy, remiza, apteka, domy mieszkalne (w tym: domy żydowskie, dom nauczyciela, woźnicy), sklepy oraz zakłady (stolarski, fryzjerski, krawiecki, szewski, zegarmistrzowski, fotograficzny oraz piekarnia). W zrekonstruowanych budynkach zlokalizowano funkcjonujące warsztaty: szewski, krawiecki, zegarmistrzowski, stolarski, czy piekarnię. A w 2013 r. w стоять 26 дерев’яних будівель, розміщення і функціональна різноманітність котрих є своєрідним синтезом існуючих містечок південно-східної Польщі від другої половини XIX ст. до початку Другої світової війни. На галицькому Ринку будуть показані найтиповіші і найважливіші прояви соціального та економічного життя малих міст. У такому містечку ви знайдете корчму, пошту, уряд ґміни, пожежну станцію, аптеку, житлові будинки (у тому числі єврейські будинки, будинок вчителя, візника), магазини та установи (тесля, перукар, кравець, швець, годинникар, фотосалон та пекарня). У реконструйованих будинках розташовані діючі майстерні: швейна, кравецька, годинникарська, теслярська і пекарня. А 2013 р. в музеї з’явився двір шляхтича з XIX ст. Його точна реконструкція та багатий інтер’єр переносить нас у світ 150 років тому. Сяноцький скансен – це зачарований світ з дерева, який запрошує Вас до Młyn z Woli Komborskiej. 1880 r. MBL Sanok Млин з Волі Комборської, 1880 р., Музей народної архітектури, Сянок Mill from Volya Komborska, 1880. Museum of Folk Architecture, Sanok. Photo by J. Hinalski location and functional diversity of which is a kind of synthesis of existing towns in south-eastern Poland in the second half of the XIX century till the beginning of the World War II. In the Galician market the most common and important manifestations of social and economic life in small towns are displayed. In this town you can find such places as tavern, post office, gmina government, fire station, pharmacy, dwellings (including Jewish homes, teacher’s and coachman’s house), shops and workshops (carpenter, hairdresser, tailor, shoemaker, watchmaker, photo studio and bakery). There are active workshops in the reconstructed houses: shoemaker’s, tailor’s, watchmaker’s, carpenter’s and bakery. In 2013 a nobleman’s courtyard of the XIX century emerged in the museum. Its exact reconstruction and rich interior takes us into the world that existed 150 years ago. Sanok Skansen is an enchanted wooden world, which welcomes you Sektor naftowy. MBL Sanok Нафтовий сектор. Музей народної архітектури, Сянок Oil sector. Museum of Folk Architecture, Sanok. Photo by J. Hinalski 13 Rynek Galicyjski. Garncarz podczas jarmarku Галицький ринок. Гончар під час ярмарку Galytskiy market. Potter during the fair 14 skansenie stanął dwór szlachecki z XIX wieku. Jego wierna rekonstrukcja i bogate wyposażenie wnętrza przenosi nas w świat sprzed 150 lat. Sanocki skansen – zaczarowany świat z drewna zaprasza w swe progi przez cały rok na relaksujący, refleksyjny spacer pośród zapachów, smaków, obrazów z przeszłości, ciepłych i miłych, jak ze wspomnień babci. Jego niepowtarzalne bogactwo jest twórcze, kojące, piękne i niezapomniane. Będąc w Sanoku każdy miłośnik sztuki musi wstąpić do Muzeum Historycznego, które tak naprawdę powinno nazywać się właśnie muzeum sztuki, bowiem tu znajdują się bezcenne kolekcje o wyjątkowej wartości artystycznej na skalę europejską. Muzeum znalazło swoją siedzibę w zamku królewskim położonym na wyniosłej, stromej skarpie, z której rozciągają się widoki na Góry Słonne i panoramę miasta Sanoka. Muzeum w Polsce jest znane przede wszystkim dzięki Zdzisławowi Be- Rynek galicyjski MBL. Warsztaty Галицький ринок. Музей народної архітектури. Майстерня Galytskiy Market. Museum of Folk Architecture. The workshops себе в гості упродовж усього року для відпочинку, медитативної прогулянки серед запахів, смаків та образів минулого, теплих і приємних, ніби зі спогадів бабусі. Це унікальне багатство – творче, заспокійливе, красиве і незабутнє. Перебуваючи в Сяноку, кожен любитель мистецтва повиннен відвідати Історичний музей, який насправді слід називати художнім музеєм, бо тут є безцінні колекції виняткової художньої вартості в європейському масштабі. Музей знаходиться в королівському замку, розташованому на високому крутосхилі, звідки відкривається вид на гори Слонні та панораму Сянока. Музей відомий насамперед завдяки Здиславу Бексинському. Художник від природи – не за освітою – досліджував форму, був експериментатором, творцем мистецтва, що виходить поза будь-які визначення. Збірка його робіт є одним зі скарбів сяноцької культури. Ця збірка в ко- throughout the year to have a rest, take a meditative walk into the smells, tastes and images of the past, warm and pleasant, and the memories of your grandmother. Its unique wealth is creative, relaxing, beautiful and memorable. While in Sanok, every art lover should visit Historical Museum, which truly should be called simply art museum, because it has priceless collections of exceptional artistic value on a European scale. The museum is located in the king’s castle situated on a high steep slope, overlooking Slonni mountains and Sanok panorama. The museum is well-known primarily due to Zdzisław Beksiński. Artist by nature, as he had no education, but studied form, he was an experimentalist, author of art that goes beyond any definition. Monographic collection of his works is one of the treasures of Sanok culture. It is located in the king’s castle in Sanok. It fascinates and triggers concern, some people ksińskiemu. Artysta z wyboru, bo nie wykształcenia, poszukiwacz Formy, eksperymentator, autor sztuki wymykającej się wszelkim definicją. Monograficzna kolekcja jego prac jest jednym ze skarbów kultury Sanocczyzny. Umieszczona w zamku królewskim w Sanoku fascynuje i wywołuje niepokój, niektórzy po obejrzeniu kilku dzieł rezygnują z dalszego zwiedzania. Ale nawet dla nich wizyta w Muzeum nie będzie wówczas bezowocna, bowiem obok ekspozycji Beksińskiego, można obejrzeć najcenniejszy zbiór ikon w Polsce pochodzących od XIV do XX wieku, wystawę “École de Paris” polskich post impresjonistów, kolorystów i kubistów tworzących we Francji w okresie międzywojnia. Są wśród nich tacy artyści jak Franciszek Prochaska, Jan Cybis, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Jan Wacław Zawadowski, Tadeusz Makowski, Konstanty Brandl, Louis Marcousis. W galerii sztuki ролівському замку в Сяноку заворожує і викликає занепокоєння; дехто, побачивши декілька робіт, відмовляється від подальшої екскурсії. Але навіть для них відвідини музею будуть плідними, адже поряд з експозицією Бексинського можна побачити найціннішу колекцію ікон у Польщі XIV–XX століть, виставку “École de Paris” польських постімпресіоністів, колористів і кубістів, які творили у Франції в міжвоєнний період. Серед них – художники Францішек Прохаска, Ян Цибіс, Ольга Бознанська, Юзеф Панкевич, Ян Вацлав Завадовський, Тадеуш Маковський, Костянтин Брандл, Луї Маркус. У галереї сучасного мистецтва також представлені праці Мар’яна Кручка, Отто Аксера, Аріки Мадейської, Едварда Барана, Ізабелли Рапф-Славіковської, Ганни Зави-Сивінської, Еміля Реґенбоґена, Юзефа Сітажа, Владислава Лісовського, Леона Гетца, Тадеуша Турковсько- after seeing several works refuse to continue the tour. But even for them a visit to the museum is not empty, because along with Beksiński exhibition one can find the most valuable collection of icons of the XIV–XX centuries in Poland, the exhibition “École de Paris” of Polish Post-Impressionists, Cubists and colorists who worked in France in the interwar period. Among them there are such artists as Franciszek Prochaska, Jan Cybis, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Jan Vaclav Zavadovsky, Tadeusz Makowsky, Konstantin Brandl, Louis Marcoussis. The gallery of contemporary art also presents works by Marian Kruczek, Otto Axer, Arica Madeyska, Edward Baran, Isabella Rapf-Slavikovska, Hanna Zava-Syvinska, Emil Regenbogen, Josef Sitazh, Władysław Lisowski, Leon Goetz, Tadeusz Turkowski and Anna Turkowski, Vladyslav Schulz, Zbigniew Pronaszko. Zdzisław Beksiński. AB 79, 1979. Zbiory Muzeum Historycznego w Sanoku Здислав Бексинський. AB 79, 1979. Архів Історичного музею в Саноку Zdzislaw Beksinski. AB 79, 1979. Archive of Historical Museum in Sanok 15 Zdzisław Beksiński. VŃ, 2004. Zbiory Muzeum Historycznego w Sanoku Здислав Бексинський. VŃ, 2004. Архів Історичного музею в Саноку Zdzislaw Beksinski. VN, 2004. Archive of Historical Museum in Sanok Zdzisław Beksiński Здислав Бексинський Zdzisław Beksiński Deesis (część środkowa), 1530, Bartne Деісус (середня частина). 1530, Бартне Deesis (middle part) 1530, Bartne 16 współczesnej są również eksponowane prace Marianа Kruczka, Otto Axera, Ariki Madeyskiej, Edwarda Barana, Izabeli Rapf-Sławikowskiej, Hanny Zawa-Cywińskiej, Emila Regenbogena, Józefa Sitarza, Władysława Lisowskiego, Leona Getza, Tadeusza Turkowskiego i Anny Turkowskiej, Władysława Szulca, Zbigniewа Pronaszkа. Całości dopełniają dwie ekspozycje. Pierwsza – ceramiki pokuckiej wyrabianej w Karpatach w XIX i XX wieku, ważnа z punktu widzenia etnograficznego. Druga to kolekcja średniowiecz- го та Анни Турковської, Владислава Шульца, Збігнєва Пронашка. Усе це доповнюють дві виставки. Перша – експозиція кераміки Покуття, виготовленої в Карпатах в XIX і XX століттях, важлива з етнографічного погляду. Друга – колекція середньовічних пам’яток походження русинів, знайдених в останках замку в Трепчі. Вони тим цінніші, що цей тип пам’яток майже не існує в Польщі. У дворі замку починаються кілька туристичних трас: “Лінія Молотова”, “Правим і Лівим” і “Художники По- All this is complemented by two exhibitions. The first one is the display of Pokuttia ceramics made in the Carpathians in the XIX and XX centuries, very important from the ethnographic point of view. The second one is a collection of medieval Rusyns’ origin monuments found in the remains of the castle in Trepcha. They are more valuable because this type of monuments is almost unique in Poland. Several hiking trails start in the castle yard: “Molotov Line”, “By Right and Left” and “Frontier Artists”. Each of Wstąpienie do otchłani, XVI w., Witryłów Сходження в пекло, XVI ст., Вітрилів Descent to hell, XVI century, Vitryliv Św. Archanioł Michał, 1 połowa XVII w., Lipie Святий Архангел Михаїл, 1 пол. XVII ст., Ліп’є St. Archangel Michael, 1st half of XVII century, Lipie Józef Pankiewicz, Leda, płótno, olej, 46 x 38 cm. Юзеф Панкевич. Леда. Полотно, олія, 46 x 38 см. Józef Pankiewicz, Leda, canvas, oil, 46 x 38 cm. nych zabytków proweniencji ruskiej znalezionych w pozostałościach grodu w Trepczy, tym cenniejsze, dlatego że tego typu zabytki, prawie nie występują w Polsce. Na dziedzińcu zamkowym biorą swój początek kilka szlaków turystycznych: “Linia Mołotowa”, “Prawem i Lewem” i “Artyści Pogranicza”. Każdy z nich jest mocno osadzony w dziejach Ziemi sanockiej. “Prawem i Lewem” nawiązuje do sławy i niesławy XVI wiecznej Polski Szlacheckiej, przypominając postacie słynnych zagończyków i warchołów jak np.: Jacek Dydyński – uczestnik dymitriad, lisowczyk, który zginął podczas powstania Chmielnickiego w 1648 roku. граниччя”. Кожна з них має глибоке коріння в історії Сяноцької землі. “Правим і Лівим” оповідає про славу і безчестя 1600-літньої шляхетської Польщі, згадуючи постаті знаменитих розбійників і авантюристів, наприклад, Яцека Дидинського – учасника димитріад (збройного повстання польських магнатів проти Російської імперії), польського лицаря, який був убитий під час Визвольної війни Богдана Хмельницького в 1648 році. Otto Axer, Dwie postacie, brystol, monotypia Отто Аксер. Дві постаті. Брістольський картон, монотипія Otto Axer, Two statures, Bristol board, monotype Zbigniew Pronaszko, Wiosna, pocz. XX w., płótno, olej Збігнєв Пронашко. Весна. Початок XX ст., полотно, олія Zbigniew Pronaszko, Spring, beginning of XX century, canvas, oil them has its deep roots in the history of Sanok Land. “By Right and Left” refers to fame and infamy of the XVI c. gentry Poland, recalling the figures of famous thieves and rowdies such as: Jacek Dydynsky–dymitriads participant (Polish magnates armed intervention in the internal affairs of the Russian Empire), the Polish rider, who was killed during the Khmelnytsky Uprising in 1648. 17 Powiat Sanocki Miejsca wybitnych ludzi | Місця видатних людей | Places of famous people 18 Z iemia Sanocka to przede wszystkim ludzie tworzący jej historię i teraźniejszość. Są wśród nich ludzie o różnej profesji i zasługach dla kraju. Niewątpliwie najwybitniejszą postacią jest Grzegorz z Sanoka – arcybiskup lwowski, sekretarz i spowiednik Władysława Warneńczyka, uczestnik i kronikarz wyprawy warneńskiej 1444 r., po jej tragicznym finale wychowawca synów Jana Hunyadiego. Osoby duchowne to nie tylko wybitne osobistości powiatu, ale znane i szanowane w całym kraju. Jest wśród nich wyniesiony w 2005 r. na ołtarze błogosławiony Zygmunt Gorazdowski (1845–1920). Znany głównie ze swojej działalności charytatywnej. Należy też wymienić: Jozafata Kocyłowskiego (1876–1947) biskupa ordynariusza przemyskiego obrządku greckokatolickiego, zginął z rąk NKWD w 1946 r. i ks. prałata Zdzisława Jastrzębiec-Peszkowskiego (1918–2007) uczestnika kampanii wrześniowej, Kapelana Rodzin Katyńskich i ZHP, Honorowego Obywatela Miasta Sanoka. Zygmunt Kaczkowski (1825–1896) – powieściopisarz, epik życia szlache- С яноцька земля – це насамперед люди, які творять її історію і сучасність. Серед них – представники різних професій, які мають заслуги перед країною. Без сумніву, найвидатнішим є Григорій з Сянока – львівський архиєпископ, секретар і духівник короля Владислава Варненчика, учасник і літописець битви під Варною 1444 р., а після її трагічного висліду вихователь синів Яноша Гуняді. Духовенство – це не тільки видатні особистості повіту, але добре відомі та шановані в усій країні. Серед них занесений до лику блаженних в 2005 році Зигмунт Гораздовський (1845– 1920). Він відомий своєю благодійною діяльністю. Слід також згадати: Йосафата Коциловського (1876–1947), єпископа перемишльського грекокатолицького обряду, убитого НКВД, священика Здислава ЯстшембецьПешковського (1918–2007), учасника вересневої кампанії, капелана катинських сімей та скаутів, почесного громадянина міста Сянок. Зигмунт Качковський (1825–1896) – прозаїк, описував життя шляхти. Автор “Бравих лицарів” і циклу під на- S anok land is primarily people who create its history and present. Among them people of different trades who have merits to the country. Undoubtedly, the most prominent is Grzhegorzh of Sanok–Lviv Archbishop, secretary and clergyman of Wladyslaw of Varna, participant and chronicler of the Battle of Varna in 1444, who after its tragic end tutored the children of John Hunyadi. The clergy is not only outstanding people of the county, but also well known and respected throughout the country. Among them there is Zygmunt of Gorazdow, blessed in 2005 (1845–1920). He is known mainly for his charity work. The following people are also worth mentioning: Josaphat Kotsylovsky (1876–1947) Greek Catholic Bishop of Przemysl, who was killed by the NKVD in 1946 and priest Zdzisław Jastrzębiec-Peszkowski (1918–2007) participant of September campaign, chaplain of the Katyn families and scouts, honorary citizen of Sanok. Zygmunt Kaczkowski (1825–1896) prose writer, wrote “Brave knights” Pomnik Grzegorza z Sanoka Пам’ятник Григорієві з Сянока Grzhegorzh of Sanok monument Кs. św. Zygmunt Gorazdowski Священик святий Зигмунт Гораздовський Reverend father Zygmunt Gorazdovskiy ckiego, mieszkał i tworzył w powiecie sanockim, akcja jego najsłynniejszych powieści “Olbrachtowi rycerze” i cykl pt. “Ostatni z Nieczujów” rozgrywa się na Ziemi Sanockiej. Adam Didur (1873–1946) wybitny śpiewak, jeden z najlepszych basów w historii Metropolitan Opera, zasłużony pedagog Opery Śląskiej (w Sanoku odbywa się co roku Festiwal Muzyczny jego imienia). Janusz Szuber (ur. 1947), poeta, autor m.in. Apokryfy Sanockie, Srebrnopióre ogrody, Biedronka na śniegu i inne, laureat Nagrody Literackiej Fundacji Kultury Polskiej w 1999 r. Marian Pankowski (ur. 1919), pisarzprozaik, szczególnie ceniony we FranKs. Zdzisław Jastrzębiec-Peszkowski wręcza papieżowi Janowi Pawłowi II obraz Matki Boskiej Katyńskiej Cвященик Здислав ЯстшембецьПешковський вручає папі Івану Павлу ІІ ікону Катинської Богородиці Zdzislaw JastrzębiecPeszkowski presents the icon of Our Lady of Katyn to Pope John Paul II звою “Останній з Нечаїв” відбуваються на Сяноцькій землі. Адам Дідур (1873–1946), відомий співак, один з найкращих басів в історії Метрополітен-опера, заслужений педагог Сілезької опери (в Сяноку проводиться щорічний музичний фестиваль його імені). Януш Шубер (нар. 1947), поет, автор „Сяноцьких апокрифів”, “Срібних садів”, “Божої корівки на снігу” та інших творів, лауреат Літературної нагороди Польського фонду культури в 1999 році. Мар’ян Панковський (нар. 1919), письменник-романіст, особливо цінований у Франції та Бельгії, творить польською та французькою мовами, Zygmunt Kaczkowski Зигмунт Качковський Zygmunt Kaczkowski Janusz Szuber Януш Шубер Janusz Szuber and a cycle entitled “The Last of Niecuj” that took place in Sanok land. Adam Didur (1873–1946), a famous singer, one of the best basses in the history of the Metropolitan Opera, honored educator of the Silesian Opera (in Sanok a Music Festival in his name is held annually). Janusz Szuber (1947–), a poet, author of “Sanok Apocryphas”, “Silver Gardens”, “Ladybug in the snow” and other works, the Prize winner for Literature of Polish Cultural Foundation in 1999. Marian Pankowski (1919–) a novelist, particularly appreciated in France and Belgium, writes in Polish and French, a former professor of Slavic Studies of 19 Mjr. Tumidajski Mайор Тумідайський Major Tumidajski Marian Pankowski Мар’ян Панковський Marian Pankowski 20 gen. Bronisław Prugar-Ketling ген. Броніслав Пругaр-Кетлінг general Bronisław Prugar-Ketling cji i Belgii, tworzący w języku polskim i francuskim, b.profesor slawistyki na Uniwersytecie Brukselskim, Honorowy Obywatel Miasta Sanoka. Marian Kruczek (1927–1983), profesor ASP Kraków, malarz i rzeźbiarz, jego kolekcja prac jest ozdobą Muzeum Historycznego w Sanoku. Zdzisław Beksiński (1929–2005) prawnuk założycieli Sanockiej Fabryki Autobusów Autosanu, współczesny artysta malarz, największe kolekcje obrazów w Paryżu i Sanoku (Muzeum Historyczne). Jan Grodek – syn sanockiego mieszczanina, w XVI wieku 10-krotny rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, fundator pierwszych stypendiów dla studentów pochodzących z Ziemi Sanockiej. Adam Fastnacht (1913–1987) do dziś najwybitniejszy badacz Ziemi Sanockiej, przez wiele lat kierujący Za- Kazimierz Świtalski Казимир Світальський Kazimierz Świtalski колишній професор славістики університету Брюсселя, почесний громадянин міста Сянок. Мар’ян Кручек (1927–1983), професор Академії мистецтв у Кракові, художник і скульптор, його роботи – гордість колекції історичного музею в Сяноку. Здислав Бексинський (1929–2005), правнук засновників сяноцького автобусного заводу, сучасний художник, його найбільші колекції картин знаходяться в Парижі і Сяноку (історичний музей). Ян Гродек – син сяноцького міщанина, в XVI столітті був 10 разів ректором Ягеллонського університету, засновник перших стипендій для студентів з Сяноччини. Адам Фастнахт (1913–1987) – донині найвидатніший дослідник Сяноцької землі, упродовж багатьох років був керівником Народного відділу ім. Осолінських у the Brussels University, Honorary Citizen of Sanok. Marian Kruchek (1927– 1983), professor at the Academy of Arts in Krakow, painter and sculptor, the Historical Museum in Sanok takes pride in the collection of his works. Zdzislaw Beksinsky (1929–2005) great grandson of the Sanok Bus Factory founders, contemporary artist, his largest collections of paintings are in Paris and Sanok (historic museum). Ian Grodek–son of Sanok petty bourgeois, in the XVI century he was the rector of the Jagiellonian University 10 times, organizer of the first scholarships for students from Sanok region. Adam Fastnacht (1913–1987) up to date is the greatest explorer of Sanok land, he was the long-standing curator of the National Ossoliński Institute in Wroclaw. Julian Krzyzanowski Galeria Mariana Kruczka w Muzeum Historycznym w Sanoku Галерея Мар’яна Кручка в Сяноцькому історичному музеї Maryan Kruczek Gallery in the Historical Museum of Sanok kładem Narodowym im. Ossolińskich we Wrocławiu. Julian Krzyżanowski (1892–1976), jeden z najwybitniejszych historyków polskiej literatury. Gen. dyw. Bronisław Prugar-Ketling (1891–1948), absolwent I LO, legionist, w kampanii wrześniowej dowódca 11 Karpackiej Dywizji Piechoty, w kampanii francuskiej dowódca 2 Dywizji Strzelców Pieszych, internowany w Szwajcarii, gdzie w porozumieniu z rządem szwajcarskim prowadził szeroko zakrojoną edukację wśród swoich żołnierzy, po wojnie wrócił do kraju. Gen. bryg. Kazimierz Tumidajski (1897 – 1947), wieloletni mieszkaniec Sanoka, w kampanii wrześniowej dowódca III batalionu 2 pułku strzelców podhalańskich, w akcji “Burza” dowódca Okręgu Lubelskiego AK, aresztowany wywieziony w głąb Związku Radzieckiego, gdzie zginął w 1946 r. podczas strajku głodowego w wyniku uszkodzenia przełyku przy próbie siłowego dokarmiania przez NKWD. Najwybitniejszym politykiem wywodzącym się z powiatu sanockiego był Kazimierz Świtalski (1886–1962) syn starosty sanockiego, absolwent I LO w Sanoku, legionista, adiutant Józefa Piłsudskiego, premier RP 1929, marszałek Sejmu 1933–1935. Вроцлаві. Юліан Кшижановський (1892–1976), один з найвидатніших істориків польської літератури. Генерал-майор Броніслав ПругарКетлінг (1891–1948), випускник загальноосвітнього ліцею № 1, легіонер, у вересневій кампанії командир 11 Карпатської піхотної дивізії, у французькій кампанії командир 2-ї стрілецької дивізії, інтернований у Швейцарії, де зі згоди уряду провів освітній курс серед своїх солдатів, а після війни повернувся на батьківщину. Бригадний генерал Казимир Тумідайський (1897–1947), багаторічний мешканець Сянока, брав участь у вересневій кампанії командир III батальйону 2-го полку підгаланських стрільців, в операції “Буря” був командувачем люблінського округу, потім був заарештований і вивезений в глиб Радянського Союзу, де помер в 1946 році під час голодування при спробі насильницького годування НКВД. Найвидатнішим політиком Сяноччини був Казимир Світальський (1886– 1962), син сяноцького старости, випускник загальноосвітнього ліцею № 1, легіонер, ад’ютант Йозефа Пілсудського, прем’єр Республіки Польща 1929 р., маршалок Сейму в 1933–1935 рр. Adam Didur Адам Дідур Adam Didur SDK – Festiwal A. Didura Сяноцький будинок культури – фестиваль ім. А. Дідура Sanok culture house– A. Didur Festival (1892–1976), one of the greatest historians of Polish literature. Major-general Bronisław PrugarKetling (1891–1948) graduate of the comprehensive lyceum №1, legionnaire, participated in the September campaign of the 11 Carpathian Infantry Division, French campaign commander of the 2nd rifle division, was interned in Switzerland, where, as agreed with the Swiss Government, he provided his soldiers with an educational course, and after the war he returned to the country. Brigadier General Kazimierz Tumidajski (1897–1947) long-term inhabitant of Sanok, participated in the September campaign as a guide of III Battalion of 2nd Regiment of Pidhaltsi riflemen, he was the commander of the Lublin district in operation “Storm”, then he was arrested and taken deep into the Soviet Union, where he died in 1946 during a hunger strike resulting in the esophagus injury when he was forcibly fed by the NKVD. Kazimierz Switalski (1886–1962), son of Sanok chief, graduate of the Lyceum №1, legionnaire, aide of Jozef Pilsudski, Prime Minister of Polish Republic in 1929, Marshal of the Sejm in 1933–1935. 21 Powiat Sanocki Atrakcje turystyczne | Туристичні атракції | Tourist attractions 22 Z e względu na najbardziej sprzyjająca aurę i liczbę organizowanych imprez powiat najlepiej odwiedzać latem. Wśród wielu organizowanych imprez godne są polecenia: organizowane przez powiat Noce Kultury Galicyjskiej (maj), Bartnik Ziemi Sanockiej (sierpień), Jarmark Bożonarodzeniowy (grudzień) oraz Jarmark Folklorystyczny (MBL, czerwiec), Sanocki Jarmark (Sanok, sierpień), Kermesz З огляду на сприятливу ауру і кількість організованих в Сяноцькому повіті заходів найкраще сюди приїжджати влітку. Серед численних заходів вартими відвідин є організовані повітом “Ночі галицької культури” (травень), “День бджоляра Сяноцької землі” (серпень), Різдвяний ярмарок (грудень) і Фольклорний ярмарок (червень), Сяноцький ярмарок (серпень), “Свято смаків” Spektakl Teatru Bagatela. Noce Kultury Galicyjskiej Спектакль театру Багателя. “Ночі галицької культури” Bagatela theatre perfomance. Nights of Galician culture Koncert Brodki. Noce Kultury Galicyjskiej Концерт Бродки. “Ночі галицької культури” Brodki concert. Nights of Galician (Halychyna) culture D ue to the most favorable aura and a number of organized events in Sanok County, it is better to come here in summer. Among the numerous events organized by the county it is really worth visiting “Nights of Galician culture” (May), “Sanok Land Beekeeper’s Day” (August), Christmas Fair (December) and Folk Fair (June), Sanok Fair (Sanok, August), “Feast of flavors” (Mrzygłód, July), “Galician track” (Za- Występ zespołu “Haydamaki” podczas Bartnika Ziemi Sanockiej Виступ гурту “Гайдамаки” під час Дня бджоляра Сяноцької землі Smaków (Mrzygłód, lipiec), Rykowisko Galicyjskie (Zagórz, sierpień), Święto Kultury “Nad Osławą” (Mokre, lipiec), Dni Konia Huculskiego (Odrzechowa, sierpień). Jednak i zimą jest powiat atrakcyjny ze względu na rozbudowaną infrastrukturę do uprawiania sportów zimowych takich jak: wyciągi i skocznie narciarskie, sztuczny tor do jazdy szybkiej i hala lodowa. Dzięki temu można obejrzeć tu tak wyjątkowe zawody jak Ice Speedwaya, czy międzynarodowe zawody hokejowe lub w jeździe szybkiej na lodzie. Ruiny klasztoru w Zagórzu. Arch. SP. Fot. M. Skowroński Руїни монастиря в Загір’ї. Архів Сяноцького повіту. Фото М. Сковронського Monastery ruins in Zagorz. Archive of Sanok County. Photo by M. Skowroński Haydamaki band’s performance during the Beekeeping day of the Sanok Land Jarmark Bożonaredzeniowy (Мриглод, липень), “Галицька колія” (Загір’я, серпень), свято культури “Над Ославою” (Мокре, липень), “Дні гуцульського коня” (Одрехова, серпень). Але й узимку Сянок привабливий завдяки розбудованій інфраструктурі для зимових видів спорту: лижні витяги і трампліни, штучний трек для швидкої їзди і льодовий хол. Тому тут можна побачити такі особливі змагання, як спідвей на льоду або міжнародні змагання з хокею чи швидкої їзди на льоду. Різдвяний ярмарок Christmas fair gorz, August), culture festival “Over Osława” (Mokre, July), “Days of Hutsul horses” (Odrzechowa, August). However, in the winter Sanok is attractive due to the developed winter sports infrastructure: ski lifts and ski jumps, artificial track for fast riding and skating hall. This gives an opportunity to see here such peculiar competitions as ice speedway, hockey or fast driving on ice international competitions. 23 PPowiat owiat Sanocki Sanocki Szlaki turystyczne tu ystyc e i wycieczkowe | Туристично-екскурсійні маршрути | Tourist and excursion routes 24 D ziś możemy podziwiać zabytki architektury sakralnej w ramach tzw. Szlaku Ikon, który posiada dwie trasy “Doliną Osławy” i “Doliną Sanu”. W sumie na obu znajduje się blisko 30 obiektów wartych zwiedzenia. Korzystając z samochodu można to uczynić w cztery dni. Warto jednak, zwłaszcza w przypadku wycieczek zbiorowych, korzystać z usług przewodników, bowiem dzięki nim nie tylko dowiemy się więcej o tradycji i kulturze regionu, ale co ważniejsze nie ominiemy innych równie atrakcyjnych miejsc. Szlaki te są również dla pieszych i rowerzystów. Dla tych, których zainteresowania są inne przygotowano: Szlak “Linia Mołotowa” przypomina, że doliną Sanu od 1939 r. do 1941 przebiegała granica niemiecko-soviecka. Dziś pozostało po niej blisko 200 różnych bunkrów, schronów itp. w pasie od Leska do Dubiecka, najczęściej są to ruiny, ale dla pasjonatów II wojny światowej bezcenne. “Artyści pogranicza” to szlak nieco nietypowy , bo został pomyślany jako szlak wyłącznie samochodowy i prowadzi na Słowację gdzie kończy się w miejscowości Medzilaborce położnej 55 km od С ьогодні можемо захоплюватися пам’ятками дерев’яної сакральної архітектури на так званому “Шляху ікон”, який має два маршрути – “Долиною Ослави” і “Долиною Сяну”. Разом на обох є близько 30 місць, які варто відвідати. Подорожуючи автомобілем, це можна зробити за чотири дні. Однак варто, особливо в колективних поїздках, користуватися послугами екскурсоводів, тому що завдяки їм не лише дізнаємося більше про традиції та культуру регіону, але, що важливо, не пропустимо жодного іншого привабливого місця. Ці траси підходять також для пішоходів і велосипедистів. Для тих, чиї інтереси є іншими, пропонуємо: Траса “Лінія Молотова” нагадує, що долиною Сяну з 1939 до 1941 року пролягав німецько-радянський кордон. Сьогодні залишилося майже 200 різних бункерів, укриттів тощо на лінії від Ліська до Дубецька, переважно це руїни, але для тих, кого цікавить Друга світова війна, вони безцінні. “Художники пограниччя” – дещо незвична траса, задумана як виключно автомобільна, і веде до Словач- T oday we can enjoy monuments of sacral wooden architecture in the so-called “Icons’ Way,” which has two tracks–“Down the Oslava Valley” and “Down the San Valley”. In total, both have about 30 places to visit. If you travel by car, you can make it in four days. However, especially in case of organized tours, it is advised to invite guides, so that owing to them we not only learn more about the traditions and culture of the region, but, more importantly, do not miss the other not less desirable locations. These tracks are also suitable for pedestrians and cyclists. Those who have other interests are provided with: The track “Molotov Line” reminds that the San Valley from 1939 to 1941 contained the German-Soviet border. Today there are remains of nearly 200 different bunkers, shelters, etc. On the line from Lesko to Dubietsko these are mostly ruins, but as for fans of the Second World War, they are priceless. “Frontier Artists“ is a somewhat unusual track because it was designed as a purely automobile one. It leads Plan Szlaku Ikon “Doliną Sanu” План Шляху ікон “Долиною Сяну” Icons Way plan “Down the San valley” Plan Szlaku Ikon “Doliną Osławy” План Шляху ікон “Долиною Ослави” Icons Way plan “Down the Oslava valley” 25 Szlak Ikon. Czerteż. fot. Tadeusz Budzyński “Шлях ікон“. Чертеж. Фото Тадеуша Будзинського “Icons’ way.“ Chertezh. Photo by Tadeusz Budzyński Cerkiew w Czerteżu Церква в Чертежі Chertezh Church 26 Sanoka można zwiedzić Muzeum Andy Warhola. Jednak zdaniem turystów odwiedzających nasz powiat jego największym atutem jest piękno przyrody. Dość powiedzieć, że ponad 1/3 obszaru to teren chroniony przyrodniczo. Zlokalizowano 3 parki krajobrazowe, 2 obszary chronionego krajobrazu, 5 rezerwatów przyrody i 34 pomniki przyrody. Ponad 50 % powiatu stanowią obszary leśne. Cerkiew w Tyrawie Solnej obecnie kościół rzym.-kat. Церква в Тираві Сольній, нині – римо-католицький костел Tyrava Solna Church, today–Roman Catholic church чини, де закінчується в місцевості Медзилаборце, розташованій за 55 км від Сянока, там можна відвідати музей Енді Воргола. Однак на думку туристів, котрі відвідали наш повіт, його найбільшою перевагою є краса природи. Досить сказати, що більш як 1/3 площі є заповідними територіями. 3 ландшафтні парки, 2 території під охороною, 5 заповідників і 34 пам’ятки природи. to Slovakia, where it ends in Medzilyaborce area, located 55 km away from Sanok, where one can visit the Andy Warhol Museum. However, according to tourists who have visited our county, its biggest advantage is the beauty of nature. Suffice to say that more than 1/3 of the territory is a natural area. There are 3 landscape parks, 2 areas under protection, 5 reserves and 34 natural Cerkiew w Turzańsku Церква в Тужанську Turzansk Church Są one siedliskiem ponad 30 gatunków rzadkich i zagrożonych ptaków, w tym takich jak: orła przedniego, orlika krzykliwego, puszczyka uralskiego, puchacza, bociana czarnego, czy orła bielika. Można w nich spotkać również: żubra, wilka, niedźwiedzia brunatnego, żbika i rysia. Wśród tych wszystkich obszarów chronionych szczególnym jest Rezerwat Zwiezło – “Jeziorka Duszatyńskie” utworzony w roku 1957, położony jest Dawna cerkiew. Szczawne Старовинна церква. Щавне Ancient church. Shchavne Cerkiew w Hołóczkowie, obecnie kościół rzym.-kat. Церква в Голучкові, нині – римокатолицький костел Holuchkuv Church, today–Roman Catholic church Понад 50 % повіту – це лісові масиви. В них живе більш як 30 видів рідкісних і зникомих видів птахів, у тому числі беркут, малий підорлик, сова, пугач, чорний лелека, орел-білохвіст. Можна зустріти зубрів, вовків, бурих ведмедів, диких кішок і рись. Серед усіх цих охоронних територій особливим є заповідник Звєзло – “Душатинські озера”, утворений в 1957 році, на території гміни Коман- monuments. More than 50% of the county is forest land. There are more than 30 species of rare and endangered birds, including golden eagle, small spotted eagle, owl, eagle owl, black stork, and white-tailed eagle. You can also find bisons, wolves, brown bears, lynxes and wild cats. Among all these protected areas, the reserve Zviezlo–“Duszatyn Lakes”, founded in 1957, located in the 27 28 Potok Оlchowaty. Arch. SP. Fot. A. Komski Потік Ольховатий. Архів Сяноцького повіту. Фото А. Комського Olhovaty stream. Archive of Sanok County. Photo by A. Komskiy Jeziorka Duszatyńskie Душатинські озера Dushatynski Lakes na terenie gminy Komańcza. Ochronie ścisłej poddano dwa “Jeziorka Duszatyńskie” oraz otaczający je drzewostan jodłowo-bukowy. Osuwisko w Duszatynie powstało w kwietniu 1907 r. na zachodnim zboczu Chryszczatej (997 m n.p.m.) w wyniku osunięcia się w dolinę potoku Olchowaty materiału skalnego wraz z porastającym go lasem. Przyczyną powstania osuwiska były bardzo duże opady na przełomie 1906 i 1907 r., które spowodowały nagromadzenie dużych ilości śniegu, zaś wiosenne roztopy zainicjowały powstanie osuwiska. Osuwaniu się mas skalnych towarzyszył potężny huk i silne wstrząsy, które wywołały panikę wśród mieszkańców Duszatyna. Obszar ten okoliczna ludność określiła mianem “Zwiezła”. Miejscowa ludność uważała to miejsce za zaczarowane, a powstanie osuwiska wiązała z trzema ча. Під особливою охороною перебувають два Душатинські озера і навколишні ялини та буки. Зсув у Душатині стався у квітні 1907 на західному схилі гори Хрещатої (997 м) внаслідок зсувів у долину потоку Ольховатого скелистих порід разом з лісом. Причиною зсуву були дуже великі опади на зламі 1906–1907 років, що призвело до накопичення великої кількості снігу, і весняне танення дало початок формуванню зсуву. Зсув гірських мас супроводжувався потужним ревом і сильними ударами, що викликало паніку серед жителів Душатина. Цю територію місцеві жителі називають “Звєзла”. Люди думали, що це місце зачароване, а формування зсувів пов’язували з велетами, зачарованими в камені на західному схилі Comanche gmina, is special. Two “Duszatyn Lakes” and surrounding firs and beeches are under special protection. There was a landslip in Duszatyn in April, 1907, on the western slope of the Khrеshchata mountain (997 m) which resulted from landslides of rock with forest to the Olhovaty tributary valley. The landslide was caused by a very high rainfall in late 1906 and 1907 that led to the accumulation of large amounts of snow, and spring thaw gave rise to the landslide. The displacement of rock masses was accompanied by a powerful roar and strong blows, causing panic among the residents of Duszatyn. The locals call this area “Zviezla”. The locals thought this place was enchanted and associated landslides with a giant, bewitched in stone in the west shoulder olbrzymami zaklętymi w kamień na zachodnim ramieniu Chryszczatej. Uważa się, że jest to największe osuwisko skalne w polskich Karpatach pod względem ilości przemieszczonego materiału (ok. 12 mln m3 ). W obrębie języka osuwiskowego, który zatarasował dolinę powstały trzy jeziorka osuwiskowe. Z miejscowości Duszatyn do jeziorek prowadzi czerwony szlak turystyczny, którego przejście zajmuje około 90 min. гори Хрещатої. Вважається, що це найбільший зсув у польських Карпатах з огляду на кількість переміщеного матеріалу (близько 12 млн м3). На місці зсуву, який заблокував долину, утворилися три озера. До заповідника Звєзло найкраще дістатися із села Душатин, звідки до озер веде червона туристична траса, похід якою займає близько 90 хвилин. of the Khreshchata mountain. It is believed that it is the biggest landslide in the Polish Carpathians in terms of the amount of displaced material (12 million m3). At landslide site, which blocked the valley, three lakes were formed. To get to the Zviezlo reserve, best of all go from the Duszatyn village, where a red tourist trail leads to lakes. The hike takes about 90 minutes. Z В V KORZYSTNE INFORMACJE wiedzaniu naszych okolic służy rozwinięta baza turystyczna. Miejsca noclegowe o zróżnicowanym standardzie i cenach na każdą kieszeń. Podobnie jest z gastronomią. Można zjeść smacznie i tanio. Wiele lokali specjalizuje się w kuchni regionalnej. Najlepszą baza wypadową, od której warto rozpocząć zwiedzanie pod względem komunikacyjnym jest Sanok, ale i w okolicy nie brakuje noclegów zwłaszcza w obiektach agroturystycznych. КОРИСНА ІНФОРМАЦІЯ ідвіданню околиць Сянока сприяє розвинута туристична база. Є місця для нічлігу різних стандартів, ціни – на будь-який гаманець. Ви можете смачно і дешево поїсти. Багато закладів спеціалізується на стравах місцевої кухні. Найкращою відправною точкою, від якої зазвичай починаються екскурсії, є Сянок, але в околицях не бракує місць для нічлігу, особливо в закладах агротуризму. USEFUL INFORMATION isits to Sanok neighborhoods are facilitated by the developed tourist base. There are places for lodging of different standards and prices - for any budget. You can have a delicious and cheap snack. Many cafes serve regional cuisine. The best starting point from which the tour usually starts is Sanok, but there are lots of places for lodging in the neighborhood, especially in agrotourism facilities. Jeziorka Duszatyńskie. Аrch. SP. Foto A. i M. Skowrońscy Душатинські озера. Архів Сяноцького повіту. Фото А. і М. Сковронських Dushatyn Lakes. Archive of Sanok County. Photo by A. and M. Skowrońscy 29