Jak utrzymać dyscyplinę w klasie

Jak utrzymać dyscyplinę w
klasie?
Maria Dębska CEN w Koszalinie
Dyscyplina, co znaczy to słowo?
• Dyscyplina pochodzi od łacińskiego słowa
discere, które znaczy uczyć się.
• Różne rozumienie dyscypliny;
a) jako intensywny nadzór, kierowanie
zachowaniem, które może prowadzić do
lepszego, pożądanego zachowania, ale często
krótkotrwałego.
b) jako samodyscyplina, nauka dokonywania
właściwych wyborów, samokontrola.
Definicja dyscypliny
Z zachowaniami naruszającymi
dyscyplinę w klasie mamy do czynienia gdy:
1) Zachowania te naruszają tok lekcji
2) Zakłócają prawo innych do nauki
3) Zachowania te są dla kogoś fizycznie lub
psychicznie niebezpieczne
4) Zachowania polegające na niszczeniu czyjejś
własności.
Inne zachowania są niewłaściwe i nie wymagają
natychmiastowej interwencji.
Zasady zachowania- kontrakty
klasowe
• To fundament dyscypliny, to narzędzie
ułatwiające utrzymanie dyscypliny czyli
dobrych warunków nauczania i uczenia
się.
• Przy tworzeniu zasad należy sobie
odpowiedzieć na dwa pytania:
• Przed jakim złem ma chronić nas ta
zasada?
• Jakiemu dobru ma służyć ta zasada?
Podgląd dotyczący zasad zachowania
mających obowiązywać w klasie.
• Nieprawda
• Prawda
• Uczniowie powinni wiedzieć,
jak należy się zachować.
• Uczniowie mają zwykle mylne
pojęcie o zasadach
zachowania jakie maja
obowiązywać w klasie. Jeżeli
nauczyciel im ich nie wyjaśni,
będą sondować, jak daleko
mogą się posunąć. Będą w
praktyce poszukiwać granic.
• Nauczyciel powinien poświęcić
tyle czasu na nauczanie reguł,
ile będzie trzeba, aby
zrozumieli je wszyscy
uczniowie.
• Nauczyciel musi poświęcić
zbyt wiele czasu na dydaktykę,
aby móc jeszcze uczyć zasad
zachowania i procedur.
• Zasady to ogólne
zalecenia.
• Wystarczy samo
ogłoszenie zasad,
aby uczniowie je
zrozumieli.
• Jeśli na początku
roku nauczyciel
dobrze nauczy
zasad, nie będzie
musiał ich
przypominać.
• Ogólnym zaleceniom
muszą towarzyszyć
szczegółowe
instrukcje
• Zasad należy uczyć
tak, jak innych
przedmiotów.
Powinny one być
efektem dialogu
ucznia i nauczyciela.
• Uczniowie mogą
zapomnieć zasad,
trzeba je co jakiś czas
przypominać.
• Dyscyplina to ścisłe i
rygorystyczne
przestrzeganie zasad.
• Uczniowie nie lubią
zasad obowiązujących
w klasie.
• Zasady nie powinny być
przestrzegane w
dyktatorski sposób.
• Dyscyplinujący
nauczyciel powinien być
rozluźniony i życzliwy w
stosunku do ucznia.
• Większość uczniów widzi
korzyści wynikające z
istnienia reguł
zachowania. Rozumieją,
że zapobiegają one
chaosowi.
5 stopniowa procedura uczenia
zachowania się uczniów
1) Skoncentruj na sobie uwagę wszystkich
uczniów, zanim zaczniesz jakiekolwiek
zajęcia.
2) Przedstaw każdą czynność i dokładnie opisz
swoje oczekiwania dotyczące zachowania
uczniów podczas wykonywania tej czynności.
ciąg dalszy -procedury
3) Zareaguj pozytywnie, jeżeli uczniowie
spełniają twoje oczekiwania.
4) Zareaguj natychmiast, kiedy uczniowie
nie spełniają twoich oczekiwań.
5) Pod koniec każdych zajęć, powiedz
uczniom, w jakim stopniu realizowali twoje
oczekiwania.
Trio Glassera pytania: co? jak?
1) Co robisz?
2) Czy to jest zgodne z naszymi
zasadami?
3) Co powinieneś robić?
4) Jak postąpisz?
Ciąg dalszy -pytania
• 1) Co robisz?
• 2) Jaka jest zasada?
• 3) Co zrobisz, żeby uniknąć
konsekwencji
• 4) Co zrobisz, żeby tej zasady nie
łamać w przyszłości?
Procedura stopniowania reakcji P. Butler
• Etap pierwszy – udzielanie informacji
Jest pierwszą informacją o naszym odbiorze
czyjegoś zachowania.
• Etap drugi- wyrażenie uczuć
Ponownie informujemy, co dana osoba robi
(zachowanie nie musi wypływać ze złych
intencji) i informujemy o naszych
uczuciach, jakie to zachowanie w nas
wywołuje uczucia)
Ciąg dalszy
• Etap trzeci - przywołanie zaplecza
To informacja, co mamy zamiar uczynić,
jeśli zachowanie osoby, która nam przeszkadza
nie ulegnie zmianie.
• Zaplecze musi być realne i wykonalne
Zapleczem może być wsparcie osoby, grupy,
nasze działanie lub jego brak.
• Etap czwarty – skorzystanie z zaplecza
Jeśli sytuacja nie ulega zmianie, konsekwentnie
korzystamy z zapowiedzianego zaplecza.
Dyscyplinuj jak najdłużej w tajemnicy
•
•
•
•
•
Ignoruj
Utrzymuj kontakt wzrokowy
Zmniejsz dystans
Dotknij ucznia w ramię
Połóż na ławce kartkę żółtą albo z napisem:
Wróć do nas. Zacznij pracować.
• Mów do całej klasy, czego potrzebujesz.
• Na końcu do ucznia np. samo imię.
• Powiedz imię, a później możesz spytać.
Ciąg dalszy dyscyplinuj jak ……
• Chwalenie kolegi, który zachowuje się
właściwie; Cieszę się, że szybko zabrałeś
się do pracy. Dobrze rozpocząłeś test. Tak
należy przystąpić do wykonywania tego
zadania.
• Gdy nastąpi zmiana zachowania
powiedz:
Dziękuję, Doceniam.
• Pamiętaj o stopniowaniu środków
dyscyplinujących, od najsłabszego do
najmocniejszego.
Rozwijaj w uczniu poczucie
odpowiedzialności za własne zachowanie
• Omawiaj z nimi reguły, jakie powinny
obowiązywać w klasie, ich uzasadnienie
i konsekwencje ich łamania.
• Staraj się kontrolę zastępować zachętą do
współpracy.
• Pozwalaj uczniom wybierać między wykonaniem
polecenia a poniesieniem konsekwencji, zamiast
zmuszać do posłuszeństwa lub grozić
przymusem.
Izolowanie/ odsyłanie
• Poziom odsyłania
• Izolowanie
niewykluczające
• Izolowanie warunkowe
• Co dzieje się z uczniem
• Pozostaje w
klasie/pozbawiony jest
bodźca (zabawki, telefonu)
• Pozostaje w klasie. Uczeń
oddzielony jest od grupy,
może ją obserwować, ale nie
może z nią pracować.
• Może powrócić do grupy, jeśli
zdecyduje się przestrzegać
zasad.
Izolowanie / odsyłanie
• Izolowanie
wykluczające
• Odizolowanie
• Pozostaje w klasie
• Oddzielony jest od grupy
• Nie może jej obserwować, nie
uczestniczy w pracy.
• Pozostaje poza klasą,
przebywa w innej klasie.
• Przebywa w innym miejscu
(dyrektor, pedagog, pokój
odesłań)
Stanowcze, dominujące zachowanie wyraża
osobistą władzę
Sygnalizuj ją uczniom poprzez:
• Wkraczanie w przestrzeń osobistą ucznia
• Stawanie przodem do ucznia i ewentualne
pochylenie się nad nim
• Mówienie do ucznia groźnym tonem, w
bezruchu
• Podnoszenie głosu
• Tego rodzaju zachowania są formą
tyranizowania, nie zachęcają do współpracy
Skłanianie uczniów do współpracy
• Kierujemy prośby do całej klasy, a nie do
określonej osoby, np.. Bardzo proszę o
rozpoczęcie pracy.
• Zwracamy uwagę cicho lub w cztery oczy.
• Używamy słów: czy mógłbyś?
Chciałabym, zależy mi, oczekuję….
Ingerencje bezpośrednie, którymi przerywamy
czynności ucznia, mają większą siłę, jeżeli:
• Stosujemy je tylko w koniecznych przypadkach,
• Nawiążemy wcześniej kontakt; uczniowie muszą
uważać i być cicho
• Ingerencje są krótkie i spójne wewnętrznie
• W formie jasnych poleceń określają to, co mają
zrobić, a nie to, co mają przestać robić
• Słowa i komunikaty kierujemy bezpośrednio do
adresata, gesty wykonujemy wysuniętą ręką, z
dłonią odwróconą do dołu.
• W ten sposób nasze działanie wygląda
stanowczo i profesjonalnie.
Pochwały
• Korzystnie wpływają na podtrzymywanie starań uczniów
i dobre zachowanie.
• Jeżeli są stosowane w nieodpowiedni sposób, to mogą
wprowadzić ucznia w zakłopotanie, zwłaszcza gdy są
stosowane publicznie.
• Mogą zabrzmieć protekcjonalnie i podkreślić niższą
pozycję ucznia.
• Mogą wydać się próbą manipulowania uczniem.
• Pochwały powinny być stosowane szczerze i dotyczyć
konkretnego zachowania lub konkretnej pracy.
• Mogą wyrażać podziw, wdzięczność i zadowolenie,
dzięki czemu podniesie się pozycja ucznia względem
nauczyciela.
Literatura
• J. Kołodziejczyk, Dyscyplina w klasie wyd.
Sophia Kraków 2005
• B. Rogers, Trudna klas Wydawnictwo
Fraszka Edukacyjna Warszawa 2006
• J. Robertson, Jak zapewnić dyscyplinę ład
i uwagę w klasie? WSiP Warszawa 1998