pochodne amfetaminy

PRESS RELEASE
UNITED NATIONS
UNITED NATIONS INFORMATION CENTRE
Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych
Posiedzenie Nadzwyczajne na temat Światowego Problemu Narkotykowego
Nowy Jork, 8-10 czerwca 1998
STYMULANTY – POCHODNE AMFETAMINY
Zagadnienie Wymagające Szczególnej Uwagi
Substancje te znane są od dawna jako grupa leków psycho-aktywnych, zalecanych w leczeniu
wielu stanów depresyjnych. Pochodne amfetaminy podlegają ścisłej międzynarodowej kontroli
narkotyków. Pewne cechy substancji pochodnych amfetaminy, jak na przykład proste i
nieskomplikowane techniki produkcji, dostępność surowców do ich wytwarzania, wysokie zyski
z marży uzyskiwane przez producentów i niskie ceny dla klientów, decydują o rozwoju
nielegalnych rynków narkotykowych.
Substancje pochodne amfetaminy, najczęściej nielegalnie zażywane i sprzedawane, to metaamfetamina, amfetamina, ekstaza i meta-katinon, produkowane pokątnie, w nielegalnych
laboratoriach chemicznych, a także fenetylina i pemolina, pochodzące z rynku legalnego.
Skutki Działania Substancji Pochodnych Amfetaminy
Popularność substancji pochodnych amfetaminy wśród osób, które je zażywają, wynika
oczywiście z wpływu tych substancji na centralny układ nerwowy, który reaguje na nie
zwiększoną aktywnością umysłową, ożywieniem, euforią, i ogólnie odczuwalnym dobrym
samopoczuciem, oraz zwiększoną witalnością.
Według informacji zawartych w Raporcie Międzynarodowej Komisji Kontroli Narkotyków z roku
1997, zwiększa się popyt na tabletki odchudzające (środki znoszące łaknienie) zawierające
substancje pochodne amfetaminy, reklamowane i sprzedawane jako cudowne środki
pozwalające na trwałą utratę wagi. W raporcie tym, Komisja wzywa kraje, w których
odnotowuje się wysokie zużycie środków znoszących łaknienie, do ścisłego kontrolowania
sytuacji w celu zapobieżenia zbyt częstemu przepisywaniu tych leków na receptę, z uwagi na
fakt, iż prowadzą one do uzależnienia pacjenta, oraz wywołują wiele innych skutków
ubocznych, począwszy od wystąpienia wysokiego ciśnienia tętniczego, aż do stanów paranoi i
zachowań agresywnych.
Wszystkie te substancje mogą poważnie zagrozić zdrowiu psychicznemu i umysłowemu
pacjenta. Powodują nadmierne przyzwyczajanie się do nich i niosą ze sobą ryzyko
uzależnienia, równe ryzyku uzależnienia od kokainy. Mogą również powodować zwiększenie
się poziomu tolerancji, co prowadzi do ciągłego zwiększania dawek w celu osiągnięcia takiego
stanu emocjonalnego, jaki poprzednio uzyskiwano przy stosowaniu dawek mniejszych. Zanik
początkowego stadium euforii może prowadzić do niezadowolenia, paranoi, lub psychozy
amfetaminowej, często powodującej zachowania agresywne i niebezpieczne.
Wstrzykiwanie meta-amfetamin („speed”) lub palenie ich („ice”), to najprostsze sposoby
uzależnienia się. Na ich popularność wpływa niemal natychmiastowe osiągnięcie pożądanego
stanu euforii. Czas działania stymulantów – substancji pochodnych amfetaminy, jest dłuższy
niż w przypadku zażywania kokainy. Wszystkie powyższe czynniki, wpływają na wyższą
wartość rynkową tych substancji, stanowiących duży procent potencjału rynku narkotykowego.
Schematy Uzależnień
Mimo stosowania różnych kategorii i metod badania stopnia uzależnienia od poszczególnych
narkotyków, stymulanty-pochodne amfetaminy znajdują się, w wielu krajach, w pierwszej
trójce najczęściej zażywanych narkotyków. W Japonii, prawie 90 % przypadków pogwałcenia
przepisów zabraniających zażywania narkotyków, dotyczy meta-amfetaminy. Na Filipinach,
gdzie substancje te znane są pod nazwą „shabu”, począwszy od wczesnych lat
dziewięćdziesiątych, stanowią one grupę najczęściej zażywanych narkotyków. W Korei,
narkotyk o nazwie „ice”, plasuje się na drugim miejscu wśród najczęściej zażywanych
narkotyków, tuż po najbardziej popularnych konopiach. Podobnie jest w Australii, gdzie
pochodne amfetaminy są na drugim miejscu po konopiach.
W Nowej Zelandii, pochodne amfetaminy plasują się na trzecim miejscu, po najczęściej
zażywanych konopiach i środkach halucynogennych. Większość ankiet przeprowadzonych w
Wielkiej Brytanii wykazała, że substancje pochodne amfetaminy, plasują się na drugim lub
trzecim miejscu wśród najczęściej zażywanych w tym kraju narkotyków.
Raporty Krajowego Instytutu Badania Uzależnień Stanów Zjednoczonych pokazują, że
uczniowie starszych klas szkoły średniej najczęściej zażywają wszelkiego rodzaju stymulanty,
także te dopuszczone do legalnej sprzedaży. Dane z roku 1992 pokazują, że odsetek
młodzieży zażywającej stymulanty sięgnął 7%, co pozwala na zakwalifikowanie stymulantów
do grupy najczęściej zażywanych narkotyków w tym kraju, po substancjach wziewnych i
marihuanie. W Szwecji, amfetamina jest na drugim miejscu pod względem zażywania, zaraz
po konopiach. Jak wynika ze statystyk przestępstw dokonanych pod wpływem narkotyków w
początkach lat 90-tych, najwięcej z nich popełniły osoby będące pod wpływem stymulantów.
W latach poprzednich, nielegalny popyt na stymulanty-pochodne amfetaminy zaspokajano
przez stosowanie środków uzyskiwanych z legalnie przepisywanych recept. Z uwagi na
ograniczoną skuteczność leczenia z wykorzystaniem tych substancji, ciągły spadek ich
legalnej światowej produkcji i konsumpcji, oraz polepszenie metod kontroli rynku
narkotykowego, większość stymulantów-pochodnych amfetaminy znajdujących się na rynku,
pochodzi z nielegalnej produkcji. Pozostałe czynniki wpływające na rozwój nielegalnej
produkcji substancji pochodnych amfetaminy to: różnorodne i proste metody syntetycznego
wytwarzania produktu końcowego oraz łatwy dostęp do surowców umożliwiających
rozpoczęcie produkcji tych substancji (chemikalia prekursoryczne). W ciągu ostatnich 15-20
lat, zauważono zmiany na nielegalnym rynku narkotykowym, dotyczące wykorzystywania
pewnych substancji umożliwiających rozpoczęcie produkcji stymulantów-pochodnych
amfetaminy.
Narkotyk o nazwie „ice” dotarł na rynek amerykański z Hawajów i stał się popularny na
Zachodnim Wybrzeżu w końcu lat 80-tych i na początku lat 90-tych, głównie za sprawą
dystrybuowania tego narkotyku przez kartele narkotykowe z Azji. Dzisiaj, „ice” nadal jest
najpopularniejszy wśród Amerykanów pochodzenia azjatyckiego i znajduje się na drugim
miejscu, po tradycyjnych stymulantach-pochodnych amfetaminy, pod względem ich
zażywania. Mimo obaw, jakie pojawiły się we wczesnych latach 90-tych, „ice” nie zastąpił
takich narkotyków jak „crack” czy kokaina, które są nadal najczęściej zażywanymi narkotykami
w Stanach Zjednoczonych.
Mimo to, ogólna sytuacja dotycząca zażywania meta-amfetaminy jest nadal bardzo
niepokojąca, zwłaszcza z uwagi na fakt, że laboratoria produkujące meta-amfetaminy
stanowiły ponad 80% wszystkich nielegalnie działających laboratoriów narkotykowych
wykrytych w Stanach Zjednoczonych w latach 90-tych.
W Europie, amfetaminy należą do grupy tak zwanych „narkotyków subkulturowych” (obok
ekstazy i LSD), charakterystycznych dla subkultury „rave” w Wielkiej Brytanii i w całej Europie.
Wiele osób zażywających ekstazę „przerzuciło się” na tańszą amfetaminę.
„Podrabiana ekstaza”, zawierająca substancje halucynogenne zmieszane z amfetaminą, jest
narkotykiem powszechnym na rynku. Od roku 1987, ilość skonfiskowanych dostaw
amfetaminy zwiększyła się czterokrotnie. We Francji, ilość skonfiskowanych dostaw
stymulantów-pochodnych amfetaminy, zwiększyła się dwukrotnie w roku 1993, w porównaniu
do roku 1992. Ponadto, odnotowano częstsze niż dotychczas przypadki zażywania
stymulantów-pochodnych amfetaminy w takich krajach jak Holandia, Finlandia, a także w
Europie Wschodniej, zwłaszcza w Krajach Bałtyckich i Republice Czeskiej.
Nielegalny Rynek Stymulantów-Pochodnych Amfetaminy
Nielegalny rynek stymulantów-pochodnych amfetaminy jest częścią o wiele większego rynku
narkotyków uzyskiwanych z roślin, ale jego znaczenie stale rośnie. Łatwiejsze techniki
produkcji, łatwa dostępność i niższe ceny, powodują coraz większą popularność stymulantówpochodnych amfetaminy na rynku.
Rynek narkotykowy ma charakter mozaikowy, i wykazuje w ostatnim czasie wzrost
popularności substancji-pochodnych amfetaminy, uwarunkowaną wieloma czynnikami.
Przy ogromnej różnorodności dostępnych materiałów pozwalających na rozpoczęcie produkcji
tych substancji, wielości technik produkcji i wielorakości produktów końcowych, w ciągu
ostatnich dwudziestu lat, zaobserwowano znaczne zróżnicowanie rynku narkotykowego.
Zróżnicowanie rynku utrudnia jego kontrolę, dodatkowo komplikowaną poprzez produkcję
wciąż nowych substancji, podobnych do kontrolowanych stymulantów-pochodnych
amfetaminy, ale o nieco innym składzie chemicznym.
Popyt na stymulanty-pochodne amfetaminy napędza zróżnicowany rynek i handel
substancjami umożliwiającymi rozpoczęcie ich produkcji. Kontrolowanie rynku substancji
umożliwiających rozpoczęcie produkcji stymulantów-pochodnych amfetaminy jest szczególnie
trudne, zwłaszcza z uwagi na fakt, iż tylko bardzo małe dawki tych substancji mogą pochodzić
z nielegalnego rynku.
Zarys Programu Działania
Posiedzenie Nadzwyczajne, jeszcze przed wyznaczonym terminem spotkania, opracuje zarys
planu działania dotyczącego międzynarodowej współpracy w zakresie uniemożliwienia
produkcji stymulantów-pochodnych amfetaminy i środków umożliwiających rozpoczęcie
produkcji. Plan zaleca podjęcie działań na pięciu najważniejszych poziomach: uświadamianie,
redukowanie popytu, podawanie prawdziwych informacji, ograniczanie dostaw i wzmocnienie
systemu kontroli nad stymulantami-pochodnymi amfetaminy.
Uświadamianie
Problem stymulantów, mimo, że stosunkowo nowy dla wielu krajów, staje się coraz bardziej
poważny. Gwałtownie zmienia się jego istota i lokalizacja geograficzna. Ogólna znajomość
problemu jest ciągle zbyt mała, a reakcje wobec problemu są różnorodne i niespójne.
Zaleca się podjęcie następujących kroków:
• Społeczność międzynarodowa powinna położyć większy nacisk na problem związany ze
stymulantami, we wszystkich jego aspektach;
• Program Narodów Zjednoczonych ds. Międzynarodowej Kontroli Narkotyków, Światowa
Organizacja Zdrowia Narodów Zjednoczonych oraz Międzynarodowa Komisja Kontroli
Narkotyków, powinny kontynuować prace nad technicznymi i naukowymi aspektami
problemu stymulantów i upublicznić ich wyniki; a ponadto
• Kraje Członkowskie powinny zwrócić szczególną uwagę na problem stymulantów i, w
ramach podejmowanych działań, uwzględnić rolę sektora prywatnego i organizacji
pozarządowych w zakresie podnoszenia świadomości społecznej wobec problemu.
Zmniejszanie Popytu
Osobami zażywającymi stymulanty są najczęściej młodzi ludzie, którzy wierzą, że środki te są
bezpieczne i nieszkodliwe.
Aby przełamać to przekonanie, organizacje międzynarodowe, takie jak Program Narodów
Zjednoczonych ds. Międzynarodowej Kontroli Narkotyków i Światowa Organizacja Zdrowia,
powinny:
• gromadzić wszystkie dostępne informacje na temat wpływu zażywania stymulantów na
zdrowie;
• rozpoznać główne czynniki warunkujące popyt na stymulanty;
•
wprowadzić w życie i rozpowszechnić skuteczne metody zapobiegania i leczenia
uzależnienia od stymulantów, oraz określić szczegółowe zasady przepisywania na receptę
stymulantów dopuszczonych do legalnej sprzedaży; oraz
• koordynować prace instytucji pozarządowych
Kraje Członkowskie powinny:
• nieprzerwanie kontrolować zmieniające się schematy uzależnień od stymulantów;
• zbadać społeczne, ekonomiczne, zdrowotne i kulturowe aspekty uzależnienia od
stymulantów;
• położyć nacisk przede wszystkim na prowadzenie badań (np. nad zdrowotnymi skutkami
długiego zażywania stymulantów ); oraz
• włączyć do kampanii edukacyjnych informacje dotyczące szkodliwego wpływu stymulantów
na zdrowie.
Podawanie Prawdziwych Informacji
Informacje dotyczące nielegalnej produkcji stymulantów są w chwili obecnej dostępne
szerokiej rzeszy ludzi dzięki nowoczesnej technice, jak na przykład Internet. Bardzo szeroko
rozpowszechnione są także receptury stymulantów, techniki ich produkcji, oraz opinie na
temat ich nieszkodliwości.
Zaleca się, aby prowadzić rozmowy, na szczeblu krajowym, regionalnym i międzynarodowym,
z przedstawicielami telekomunikacji i firm komputerowych, w celu stworzenia systemów
informacyjnych mających na celu:
Szerzenie metod przeciwstawiania się presji otoczenia nakłaniającego do zażywania
stymulantów; oraz wyprodukowanie specjalnych programów (szczególnie przeznaczonych dla
młodych ludzi), które pokazywałyby niebezpieczeństwa związane z zażywaniem stymulantów i
promowały zdrowy styl życia.
Ponadto zaleca się, aby Kraje Członkowskie:
• opracowały ogólnodostępne metody doradztwa specjalistycznego;
• prowadziły negocjacje z dostarczycielami usług internetowych oraz przedstawicielami
telekomunikacji, dotyczące opracowania i wdrożenia metod wyeliminowania z internetu
informacji na temat narkotyków;
• wykorzystały nowoczesne techniki informacyjne w celu rozpowszechniania informacji
dotyczących zdrowotnych, ekonomicznych i społecznych skutków zażywania stymulantów;
• wdrożyły postanowienia Konwencji o Substancjach Psychotropowych z roku 1971, Artykuł
10 (mówiący o zakazie reklamowania tych substancji); oraz zaleca się, aby
• odpowiednie organizacje międzynarodowe, takie jak Program Narodów Zjednoczonych ds.
Międzynarodowej Kontroli Narkotyków, Organizacja ds. Nauki, Kultury i Edukacji Narodów
Zjednoczonych, Światowa Organizacja Zdrowia, Międzynarodowe Zrzeszenie Policji
Kryminalnej, oraz Światowa Organizacja Celna, uczestniczyły w światowym systemie
rozpowszechniania prawdziwych i aktualnych informacji, dotyczących różnych aspektów
problemu związanego ze stymulantami.
Ograniczanie Dostaw
Kontrola dostaw stymulantów powinna dotyczyć przede wszystkim handlu, nielegalnej
produkcji i uzyskiwaniu substancji umożliwiających rozpoczęcie produkcji. Wiele środków
umożliwiających rozpoczęcie produkcji stymulantów ma legalne zastosowanie przemysłowe, i
stanowi część legalnego rynku międzynarodowego. Mimo to, aby zagwarantować skuteczną
kontrolę rynku narkotykowego, konieczne jest nawiązanie współpracy ze wszystkimi
przedstawicielami przemysłu farmaceutycznego.
Zaleca się, aby kompetentne władze szczebla krajowego, regionalnego i międzynarodowego:
• usprawniły wdrażanie procedur kontrolnych stosowanych w walce z procederem
uzyskiwania substancji umożliwiających rozpoczęcie produkcji stymulantów, a przede
wszystkim, wpłynęły na usprawnienie zasad zgłaszania ładunków przeznaczonych na
eksport, i ustaliły zasady wymiany informacji;
•
poprawiły kontrolę nad substancjami do tej pory nie podlegającymi kontroli, a
wykorzystywanymi do nielegalnej produkcji stymulantów;
• opracowały międzynarodowy indeks substancji wykorzystywanych w nielegalnej produkcji
stymulantów, będący częścią systemu wczesnego wykrywania i ostrzegania;
• rozważyły możliwość traktowania przestępstw związanych ze stosowaniem zakazanych
substancji jako przestępstw kryminalnych, w sytuacji, kiedy wiadomo, że substancje te
zostaną wykorzystane w nielegalnej produkcji stymulantów; oraz
• promowały wymianę informacji pomiędzy wszystkimi zainteresowanymi agencjami.
Aby skutecznie walczyć z nielegalną produkcją stymulantów, władze międzynarodowe,
regionalne i krajowe powinny:
• kontrolować nielegalne metody produkcji;
• opracować metody analizy znakowania i profilowania leków;
• kontrolować sprzedaż sprzętu laboratoryjnego; oraz
• przeszkolić cały personel legislacyjny i kontrolny, zaangażowany w techniczne zawiłości
problemu stymulantów.
Wzmocnienie Systemu Kontroli Stymulantów
Jeśli chodzi o nielegalnie produkowane stymulanty, międzynarodowy system kontroli ujawnia
niedociągnięcia
w
zakresie:
nieskuteczności
metod
indeksowania
substancji
psychotropowych, niespójności metod kontrolowania substancji umożliwiających rozpoczęcie
produkcji stymulantów, oraz stosowania różnych procedur zmieniających przedmiot
zainteresowania międzynarodowych konwencji o kontroli narkotyków. Skuteczny system
kontroli musi działać sprawnie, płynnie i powinien szybko dostosowywać się do nowych
realiów.
Zarys planu działania zaleca, aby organizacje międzynarodowe i regionalne, oraz Kraje
Członkowskie:
• usprawniły system kontroli, zwłaszcza w zakresie metod indeksowania (wyszczególniania i
klasyfikowania) narkotyków podlegających kontroli;
• wdrożyły odpowiednie uchwały Rady i rozważyły zalecenia Międzynarodowej Komisji
Kontroli Narkotyków;
• wprowadziły odpowiednie sankcje i kary za nielegalne wytwarzanie, handel i zażywanie
stymulantów, takie jak grzywny i kary administracyjne;
• niezwłocznie rozpoznały i zdefiniowały nowe odmiany stymulantów pojawiające się na
rynku, i wprowadziły metody ich kontrolowania;
• usprawniły metody gromadzenia danych i wymiany informacji na temat takich zagadnień
jak metody produkcji stymulantów, rodzaje substancji umożliwiających rozpoczęcie ich
produkcji, badania czystości chemicznej tych substancji, cen i źródeł pochodzenia
stymulantów i substancji umożliwiających rozpoczęcie produkcji;
• wzmocniły współpracę regionalną w zakresie wymiany informacji między Krajami
Członkowskimi, na temat prawnych metod kontroli rynku stymulantów, regionalnych metod
kontroli nowych odmian stymulantów produkowanych nielegalnie, i handlu stymulantami;
oraz
• ustanowiły kanały komunikacyjne i zapewniły pomoc przeznaczoną dla Krajów
Członkowskich, które mają ograniczone możliwości walki z problemem stymulantów.