Luiza Dawidowicz Co to jest zrównoważona turystyka

Luiza Dawidowicz
Koło Naukowe Ogrodników
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
Opiekun naukowy: dr inż. Michał Szklarz
Co to jest zrównoważona turystyka
(rozwój agroturystyki, turystyka ekologiczna, greenways)?
Wstęp
Turystyka obejmuje wszelkie działania ludzi, którzy podróżują i przebywają w miejscach znajdujących
się poza ich codziennym otoczeniem przez okres nie dłuższy niż rok. Cele tych wyjazdów są bardzo różne. Może
to być turystyka wypoczynkowa, poznawcza, zdrowotna, religijna, biznesowa, itp. Pojęcie turystyki nie
ogranicza się tylko do wyjazdów wakacyjnych ale związane jest z szeroko rozumianym przemieszczaniem się
ludzi.
Turystyka w Polsce i na świecie jest dynamicznie rozwijającym się sektorem gospodarki. Powoduje
jednak, tak jak większość działalności człowieka, negatywne skutki dla środowiska przyrodniczego. Ze względu
na rozwój infrastruktury turystycznej, zmniejsza się powierzchnia obszarów naturalnych będących siedliskami
roślin i zwierząt. Wzrasta zanieczyszczenie powietrza (głównie emisja spalin samochodowych), wód (ścieki z
obiektów turystycznych) oraz poziom hałasu. Do pozytywnych aspektów rozwoju turystyki zaliczyć można
natomiast wszelkie działania mające na celu ochronę środowiska. Zgodnie z ostatnimi trendami, zamiast
popularnej jeszcze do niedawna niekorzystnej dla środowiska masowej turystyki konwencjonalnej, coraz
większym zainteresowaniem turystów cieszą się różne formy kameralnej turystyki aktywnej i poznawczej, w
tym turystyki przyrodniczej. Coraz częściej mówi się o zrównoważonej turystyce, agroturystyce, turystyce
ekologicznej i greenways. Takie formy turystyki są bardziej przyjazne środowisku oraz uświadamiają lokalnym
społecznościom, że warunkiem przyciągania turystów, a tym samym wzrostu ich poziomu życia, jest czyste
środowisko oraz atrakcyjne walory przyrodnicze i krajobrazowe.
Metody badań
Praca powstała w oparciu o analizę dostępnej literatury oraz artykułów naukowych na temat
agroturystyki, turystyki ekologicznej oraz greenways.
Wyniki badań
Pojęcie turystyki zrównoważonej nawiązuje bezpośrednio do idei ekorozwoju lub rozwoju
zrównoważonego. Celem tej koncepcji jest zintegrowanie działalności turystycznej z celami ochrony przyrody.
Zachęca ona zwykłych obywateli do odkrywania wartości przyrody nie czyniąc przy tym szkody. Rozwój
turystyki jest dostosowany do rodzaju i jakości zasobów środowiska przyrodniczego i nie może przyczyniać się
do ich degradacji. Turystyka zrównoważona dotyczy ruchu turystycznego, przyjaznego środowisku.
Przeciwstawia się ją turystyce masowej, która często narusza stan równowagi panujący w przyrodzie i nie liczy
się z wymogami środowiska. Turystyka zrównoważona to każda forma rozwoju turystycznego
zagospodarowania i aktywności turystycznej, która podtrzymuje ekologiczną, społeczną i ekonomiczną
integralność terenów, a także zachowuje dla przyszłych pokoleń w niezmienionym stanie zasoby naturalne i
kulturowe tych obszarów. Głównym założeniem turystyki zrównoważonej jest osiąganie harmonii pomiędzy
potrzebami turystycznymi, środowiskiem naturalnym i społecznościami lokalnymi. Taka turystyka umożliwia
środowisku
przyrodniczemu
regenerację
i
korzystanie
z
niego
przez
wiele
lat.
Agroturystyka jest wypoczynkiem w warunkach zbliżonych do wiejskich. W Polsce znana od dawna
jako wczasy pod gruszą, w ostatnich latach trochę zapomniana, obecnie znów cieszy się coraz większym
zainteresowaniem. Agroturystyka wiąże się z pobytem u rolnika, w funkcjonującym gospodarstwie rolnym.
Może być połączona z pracą u osoby zapewniającej nocleg. Traktowana jest jako alternatywne do rolnictwa
źródło dochodu mieszkańców wsi. Ta forma turystyki obejmuje różnego rodzaju usługi, począwszy od
zakwaterowania, poprzez posiłki, wędkarstwo i jazdę konną, po uczestnictwo w pracach gospodarskich,
polowych. Polega na wykorzystaniu piękna krajobrazu wiejskiego i uatrakcyjnianiu gościom pobytu udziałem w
codziennych zajęciach w gospodarstwie, w tradycyjnym rzemiośle artystycznym, w obrzędach ludowych oraz w
przygotowywaniu potraw regionalnych, połączonym z wypiekiem chleba, wyrobem serów lub wędlin. Goście
mogą obserwować jak na co dzień wygląda hodowla zwierząt i produkcja roślinna. „Prawdziwa” agroturystyka
odbywa się w ekologicznych, tradycyjnych gospodarstwach wiejskich a nie w konwencjonalnych, chemicznych,
przyczyniających się do degradacji przyrody.
Turystyka ekologiczna jest to forma ruchu turystycznego, minimalizująca negatywny wpływ turystyki
na stan środowiska przyrodniczego i społeczności lokalne bez względu na motywy podjęcia podróży. Opiera się
na założeniu, że turysta, dla którego przyroda stanowi główny walor turystyczny, będzie chronił jej zasoby.
Turystyka ekologiczna nazywana często ekoturystyką jest również alternatywą w stosunku do niekorzystnej dla
środowiska turystyki masowej. Głównym celem ekoturystyki jest zachowanie trwałego, zrównoważonego
rozwoju zasobów i walorów turystycznych poprzez: integrację działalności turystycznej z ochroną przyrody oraz
życiem społeczno-gospodarczym, kształtowanie nowych postaw i zachowań turystów i organizatorów ruchu
turystycznego, bazowanie na potencjale społecznym i gospodarczym danego obszaru. Ekoturystyka stanowi
rdzeń koncepcji turystyki zrównoważonej, gdyż odbywa się na obszarach o najwyższych walorach
przyrodniczych i krajobrazowych, bezpośrednio przyczyniając się do ochrony środowiska naturalnego i
kulturowego tych regionów. Turystyka ekologiczna uprawiana jest przede wszystkim przez osoby o
zainteresowaniach ekologicznych, o dużej świadomości ekologicznej i wrażliwości przyrodniczej. Odbywa się w
małych grupach, którym towarzyszy wykwalifikowany przewodnik, dostosowuje wielkość ruchu turystycznego
do chłonności turystycznej oraz preferuje małą skalę rozwoju w odniesieniu do bazy i urządzeń turystycznych.
Greenways (zielone szlaki) to wielofunkcyjne szlaki służące niezmotoryzowanym użytkownikom,
prowadzące wzdłuż naturalnych, „zielonych” korytarzy - rzek, tradycyjnych, historycznych tras handlowych,
kolei, naturalnych korytarzy przyrodniczych, itp. Greenways łączą regiony, atrakcje turystyczne i lokalne
inicjatywy, wspierają rozwój turystyki przyjaznej dla środowiska i rekreacji oraz promują zdrowy styl życia i
niezmotoryzowane formy transportu. Są zarządzane przez miejscowe społeczności w celu pobudzania
zrównoważonego rozwoju, zachowania dziedzictwa kulturowego i projektów związanych z ochroną przyrody i
krajobrazu. Zielone szlaki odpowiadają na potrzeby zarówno mieszkańców jak i zwiedzających oraz wnoszą
pozytywny wkład w ożywianie gospodarki lokalnej. Szlaki dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego promują
turystykę pieszą, rowerową, konną, wodną, itp. oraz komunikację publiczną; propagują aktywną turystykę,
wypoczynek, rekreację i uprawianie sportów na świeżym powietrzu i na łonie natury; przyczyniają się do
kreowania i promocji ekologicznych produktów turystycznych; zwiększają przedsiębiorczość wśród lokalnych
społeczności (rozwój usług noclegowych, gastronomicznych, przewodnickich, itp.).
Podsumowanie i wnioski
Turystyka związana jest nierozłącznie z przyrodą i w dużej mierze zależy od jej jakości. Chociaż styl
aktywnego i przyjaznego przyrodzie zwiedzania ciekawych miejsc został zapoczątkowany już ponad 100 lat
temu, to jednak dopiero w ostatnich latach nastąpiło jego zdefiniowanie. Zrównoważona turystyka,
agroturystyka, turystyka ekologiczna oraz Greenways należą do bardzo pozytywnych trendów turystycznych.
Nastąpiła ogólnoświatowa zmiana mentalności współczesnego człowieka zwana potocznie "powrotem do
natury". Przejawia się ona z jednej strony troską o znikające bezpowrotnie zasoby przyrody a z drugiej tęsknotą
za ciszą i ukojeniem, jakie daje obcowanie z przyrodą. Przemija typ pseudo turysty charakteryzującego się
brakiem wiedzy i świadomości ekologicznej. Świadomość ta oznacza nie tylko wiedzę o wzajemnych relacjach
między człowiekiem a przyrodą, zagrożeniach dla środowiska przyrodniczego i potrzebie jego chronienia, ale
przede wszystkim poczucie trwałej przynależności do Natury oraz okazywanie jej głębokiego szacunku.
Literatura:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Ciepiela G., Sosnowski J., 2007. Agroturystyka - moda czy potrzeba?. Wyd. Akademii Podlaskiej. 56:
223–230
Gaworecki W., 2007.Turystyka. PWE. 544.
Młynarczyk K., 2002. Agroturystyka. Wydaw. UWM. 236.
Połom A., Baryłko-Pikielna N. 2004. Analiza czynników decydujących o preferencjach polskich
konsumentów mięsa wieprzowego. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 3 (40): 7-23.
Skibniewska K.A., Radzymińska M., Jaworska M.M., Babicz-Zielińska E. 2009. Badania zwyczajów
żywieniowych studentów polskich i belgijskich. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość,
4 (65): 250-258.
Sznajder M., Przezbórska L., 2005. Agroturystyka. PWE. 35-42.
Zaręba D., 2006. Ekoturystyka. Wyzwania i nadzieje. PWN. 178.