Pierwsze dni II wojny światowej na Kielecczyźnie

Archiwum Państwowe w Kielcach
„Pierwsze dni II wojny światowej na Kielecczyźnie” wrześniowe „Spotkanie ze źródłem archiwalnym”
W dniu 30 września 2015 r. odbyło się kolejne spotkanie zorganizowane w ramach „Spotkań ze źródłem archiwalnym"
na temat „Pierwszych dni II wojny światowej na Kielecczyźnie". Spotkanie prowadziły: Anna Smorąg – zastępująca
dyrektora Archiwum Państwowego w Kielcach i dr Edyta Majcher-Ociesa, koordynator projektu z ramienia Instytutu
Historii UJK w Kielcach.
Spotkanie rozpoczął Łukasz Guldon omówieniem wystaw militariów z kolekcji Mariusza Kowalskiego oraz Marcina
Dzióba, Zbigniewa Kowalskiego, Konrada Maja i Adama Rzadkowskiego. Zaprezentowane zostały również wystawy:
„35 lat NSZZ „Solidarność" – materiały z zasobu Archiwum Państwowego w Kielcach i zbiorów prywatnych"; „Od
skautingu do Solidarności Walczącej – wychowanie młodzieży do niepodległości" – użyczona przez Archiwum Akt
Nowych w Warszawie; „Kresy – podróż sentymentalna" ze zbiorów Krzysztofa Tomczyka.
Jako pierwszy wystąpił dr hab. prof. UŁ Witold Jarno, reprezentujący Instytut Historii Uniwersytetu Łódzkiego, z
wykładem pt. „Północne Zgrupowanie Armii Prusy na Kielecczyźnie we wrześniu 1939 roku". Referent przybliżył
przybyłym gościom sytuację kraju we wrześniu 1939 r. i omówił niektóre przyczyny klęski m.in. brak taboru czy chaos
decyzyjny. Jego wykład stanowił wstęp i rozpoczęcie wątków rozwijanych przez kolejnych referentów szczegółowo.
Mariusz Kowalski (Kielecki Ochotniczy Szwadron Kawalerii im. 13 Pułku Ułanów Wileńskich) przedstawił temat
„Działania taktyczno – operacyjne jednostek Armii Kraków na terenie południowej części województwa kieleckiego".
Swoje wystąpienie wzbogacił prezentowanymi mapami, planami, obrazując zgromadzonym słowo mówione. Referent
zwrócił szczególną uwagę na uzbrojenie wojska.
Kolejnym prelegentem był regionalista Adam Rzadkowski. W swoim wystąpieniu zaprezentował zebranym „Obronę
Kielc i okolic we wrześniu 1939 roku". Nakreślił sytuację obrońców miasta. Przedstawił, również za pomocą prezentacji
konkretne miejsca walk i taktyczne rozwiązania zastosowane podczas walki.
Marek Jończyk (IPN Delegatura w Kielcach) opowiedział o „Wojnie obronnej 1939 roku na Kielecczyźnie na przykładzie
walk Grupy Kielce pod Kajetanowem i Barczą w dn. 5-7 września 1939 roku". Referent posłużył się prezentacją
multimedialną. Za jej pomocą zobrazował obecnym jak wyglądał przebieg walk Grupy Kielce z przeważającymi siłami
niemieckiego najeźdźcy. Na szczególną uwagę zasługuje postać ppłk Bronisława Kowalczewskiego.
Natomiast regionalista dr inż. Bartosz Kozak w swoim wystąpieniu przedstawił „Bitwę pod Samsonowem – 6 września
1939 roku". Wypowiedź prelegenta obrazowała prezentacja, dzięki której poprzez przedstawienie planów walk
przybliżono przybyłym gościom obraz starć wojsk, ich przemieszczanie się. Na zakończenie swojego wystąpienia
poddał zebranym myśl upamiętnienia bohaterów bitwy pod Samsonowem pomnikiem.
W II części spotkania odbyła się prezentacja pocztówek z okresu II wojny światowej z kolekcji Krzysztofa Lorka, którą
komentarzem naukowym opatrzył dr Tomasz Domański z IPN Delegatura w Kielcach. Krzysztof Lorek prezentacją
swoich najciekawszych zbiorów z posiadanej kolekcji z omawianego okresu, przybliżył zebranym świat obrazów na
kartach pocztowych. Dr Tomasz Domański analizując treści zawarte na tychże kartach, zwrócił uwagę, że jest to
niewątpliwie źródło do badań, jednak kwerenda musi być bardzo szeroka. Przytoczył kilka fragmentów korespondencji
zawartej na pocztówkach, zarówno Polaków jak i Niemców przebywających w Kielcach podczas II wojny światowej.
Po wystąpieniach referentów nastąpiła dyskusja. Padły pytania dotyczące uzbrojenia używanego podczas
prezentowanych działań wojny obronnej na Kielecczyźnie oraz kartografii, rodzajów map i planów sporządzanych na
potrzeby wojska w owym czasie oraz postaw oficerów walczących na omawianym terenie. Na zadane pytania
odpowiadali referenci starając się dać wyczerpujące odpowiedzi.
Spotkaniu towarzyszyły 4 wystawy: wystawa związana z tematem spotkania - wystawa militariów z kolekcji
regionalistów, pasjonatów, działaczy i członków Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznej 4–ego Pułku Piechoty
Legionów w Kielcach Panów: Mariusza Kowalskiego, Marcina Dzióba, Zbigniewa Kowalskiego, Konrada Maja i Adam
Rzadkowskiego. Były to militaria wojska polskiego i armii niemieckiej z tego okresu wybrane przez autorów, w tym
między innymi: ogniwo gąsienicy i elementy wyposażenia czołgów, bagnety, kopia karabinu przeciw pancernego,
pistolet, skrzynki na amunicję, szabla, lornetka, hełmy, furażerki i wiele innych ciekawych eksponatów.
Rozmieszczono je przed stołem prelegentów w części centralnej sali konferencyjnej oraz w gablotach na korytarzach
1
Archiwum Państwowe w Kielcach
w holu głównym archiwum.
Kolejna wystawa towarzyszyła gościom również na sali konferencyjnej podczas wystąpień prelegentów.
Rozmieszczona na jej ścianach dawała możliwość zaznajomienia się z tematyką Kresów na kartach pocztowych.
Nosiła tytuł „Kresy – podróż sentymentalna", a jej autorem był Krzysztof Tomczyk – nauczyciel i regionalista.
Na sali wystawowej natomiast, dostępne były 2 wystawy: „35 lat NSZZ „Solidarność". Materiały z zasobu AP w
Kielcach i zbiorów prywatnych oraz „Od skautingu do Solidarności Walczącej – wychowanie młodzieży do
niepodległości" – użyczona przez Archiwum Akt Nowych w Warszawie.
Czynny był także punkt konsultacyjny pod nazwą „Archiwa Rodzinne", a przy stoisku wydawniczym w holu głównym
archiwum można było zapoznać się i zakupić wybrane publikacje Kieleckiego Towarzystwa Naukowego, Wydawnictwa
Biblioteki Publicznej w Końskich „Arslibris" i księgarni „Światowid".
Sesję zakończyła zastępująca dyrektora Archiwum Państwowego w Kielcach Anna Smorąg dziękując zebranym za
udział i zapraszając gości na ostatnie „Spotkanie ze źródłem archiwalnym" w tym roku w miesiącu listopadzie na
temat represji niemieckich na wsi kieleckiej podczas II wojny światowej.
2