docUntitled
download 
Reklamacja Transkrypt
Untitled
Subamarus Redakcja JanuszKrzyowski Korekta DanutaWdowczyk Projektokadki MarekJarosik Skadkomputerowy PiotrSzurgott WydanieI,Warszawa2011 Kada cz tej ksiki moe by reprodukowana lub przenoszona w jakiejkolwiek formie na wszelkie noniki elektroniczne, mechaniczne lub inne stworzone teraz lub w przyszoci, wczajc kserokopiowanie, nagrywanie i wszelkie inne systemy magazynowaniaiodzyskiwaniainformacji,bezwczeniejszejpisemnejzgodyautora. Wydawca Subamarus n2006,duringCalicutInternationalPoetryFestivalinIndia, agroupofpoetsdiscussedthetopic„Ispoetrymarginal?”, wheremanycametoaconclusionthatpoetrywillcontinueto existunlesswordsdisappear…Now,Iamcallingthosedaysto mindandamthinkingthatpoetrywillneverbecomemarginal inthetimewhenhumankindcontinuesbearingpoetryadmirers andtranslatorslikeourfriendfromPoland,JanuszKrzyzowski. Tospeakthetruth,JanuszandInevermeteachotherbefore, thanks to the virtual world, we made friends through the Internet.Togetherwehavenotdonemuchyet:Ionlyhelped him gather original versions of the ghazals by Alisher Navoi, graciouslytranslatedbyMr.KrzyzowskiintoPolish.Hopefully, wewillbeabletolaunchbiggerliteraryprojectsinthefuture, inordertobringthetwonationsclosertoeachotherandto fostermutualunderstanding. XVthcenturygreatUzbekpoetandstatesmanAlisherNavoi mighttrulybeterraincognitoforthegreaterpartoftheword. However,heisalwaysmentionedamongJalaliddinRumiand Hafiz, Omar Khayyam and Jami, the first two of whom are enoughpopularandmostreadablethroughouttheworld. „WhenIreadandtranslateNavoi,IfeelIaminblooming Shalimargardens:similartrees,flowersandodors,butadifferent color of beauty”, Janusz Krzyzowski said in his interview we published in Diydor Aziz newspaper in Uzbekistan and I ISBN8360440123 5 AlisherNavoiyG’azallar Vatandosh newspaper in New York. The role of literary translatorsisbecomingmoreandmoreimportantthesedays, especiallywhenreadersofpoetrycollectionsarenottoomany, meaning that translators should seek the ways to lay good poetry and beauty into the hearts of both younger and older generations. We could include samples from Janusz’s translations of Alisher Navoi in the recent international poetry collection published in Tashkent, The Language of The Birds. And I am veryhopefulthatthepresentcollectionwillgiveagreatoppor tunityforPolishreaderstofamiliarizethemselveswithworks byfatherofUzbekLiteratureAlisherNavoiandletthemfeel orientalbeautyandtastethemagicofwords. IamdeeplygratefultoMr.Krzyzowskiformakingafriendly cooperationwithme,forhisenthusiasmandforbeinganew literarybridgebetweenUzbekistanandPoland. AzamAbidov Poet,translator Tashkent,Uzbekistan 22ndNovember,2011 6 2 006yiliHindistonningKalikatshahridabo’libo’tganxalqaro she’riyatanjumanidabirguruhshoirlar„She’riyato’ladimi?” degan mavzuda qizg’in bahs yuritgan, o’shanda ko’pchilik dunyodaso’zne’matiborekanshe’riyatalbattamavjudbo’ladi, degan xulosaga kelgandi. U kunlarni yodga olar ekanman, insoniyat polshalik do’stimiz Janush Krzizovskiy singari she’r ishqibozlarini,she’rparastinsonlaruqalbtarjimonlariniyaratishda davometarkan,she’riyataslosahnadantushibqolmaydi,degan xayolgaboraman. Ochig’iniaytganda,Janushbilanilgariyuzmayuzko’rishgan emasmiz, biz u bilan o’tgan yili Internet orqali tanishgandik. Birgalikdaqilganishlarimizhamko’pemas:hozirchaukishiga o’zi samimiyat ila polyak tiliga tarjima qilgan Alisher Navoiy g’azallarining asliyatdagi muqobilini topish va lotin yozuviga o’girishda yordam berdim xolos. Polyak va o’zbek xalqlarini ma’naviyjihatdanbirbirigayaqinlashtirishvao’zarotushunishni mustahkamlash maqsadida kelgusida birgalikda yirik adabiy loyihalarustidaishlaymiz,debumidqilaman. XVasrda yashab ijod etgan buyuk o’zbek shoiri va davlat arbobiAlisherNavoiyhaqidadunyodagiko’pchilikaholiyaxshi boxabar bo’lmasligi mumkin. Aslida Navoiy har doim butun dunyogamashhurvasevibo’qiladiganRumiyvaHofiz,Umar XayyomvaJomiyqatoridatilgaolinadi. 7 AlisherNavoiyG’azallar „Navoiyni o’qir va tarjima qilar ekanman, o’zimni go’yo Shalimar bog’larida sayr qilganday his qilaman: o’xshash daraxtlar, gulu chamanlar va ajib iforlar, ammo go’zallikning o’zgacha rangini kashf etaman”, degandi Janush Krzizovskiy O’zbekistondachopetiladigan„Diydoraziz”hamdaNyuYorkda chiqadigan„Vatandosh”gazetalarigaberganintervyusida.Bugungi kungakelib,adabiytarjimonlarningrolitoboraoshibbormoqda, ayniqsa,she’ro’quvchisikamayibborayotganbirpaytdaularga ehtiyojyanadaortmoqda.O’znavbatidatarjimonlarhamyoshu keksalarning qalbiga ardoqli she’riyat va go’zallikni yuqtirish yo’llariniizlabtopishlarilozim. Biz Janush Krzizovskiyning Aisher Navoiy ijodidan polyak tiliga qilgan ayrim tarjimalarini yaqinda Toshkentda nashr etilgan„Qushtili”xalqaroshe’riyatantologiyasigakiritdik.Siz tanishayotganushbuto’plamesapolyakkitobxonlarigao’zbek adabiyotiningotasibo’lmishAlisherNavoiyijodibilantanishish, shutariqasharqshe’riyatidaginafislik,so’zsehrivajilolaridan bahramandbo’lishimkoniniberadi,deganumiddaman. Do’stimiz janob Krzizovskiyga biz bilan samimiy adabiy aloqalarniyo’lgaqo’yayotgani,tashabbuskorligihamdaO’zbekiston vaPolshao’rtasidayangichaadabiyko’prikvazifasinio’tayotgani uchunchuqurminnatdorlikizhoretamiz. Engyaxshitilaklarila, A’zamObidov shoirvatarjimon Toshkent,O’zbekiston 22noyabr2011yil 8 enwspaniaypoetaiprozaikuzbecki—nazywanyojcem nowoczesnegojzykauzbeckiego—urodzisiw1441roku w Heracie w rodzinie arystokratycznej Giyasiddina Kichkine itam te zmar w 1501 roku. Po latach mody Aliszer dosta przydomekliteracki,Navoi,cooznacza:d wiczny,melodyjny. MiastoowowpierwszejpoowieXVwieku,podpanowaniem SzahruchaMirzy,najmodszegosynaTimurabyokulturalnym centrum Chorosanu (wg dzisiejszych map: cz obecnego, wschodniegoIranu,zachodniegoirodkowegoAfganistanuoraz czciterytoriumTadykistanu,TurkmenistanuiUzbekistanu). ObecnieHeratjestjednymzwaniejszychmiastAfganistanu. Nawoipisasweutworyrówniewjzykuperskim(tadyckim). Miaszczcieurodzisiwrodziniezamonejidlategomóg studiowapodokiemnajlepszychnauczycieliwHeracieiMesz hedzie, ale mentorem, który wywar zasadniczy wpyw na modego,dnegowiedzystudenta,byjedenznajwikszych wowymczasietwórców,poetaperskiNurrudinDami.Temu wielkiemuisubtelnemuartycie,majcemuistotnywpywna swegoucznia—przyjaciela,wartopowiecikilkazda. NurrdinAbdurrachmanibnAchmed,odmiejscaurodzenia (DamwPersji)nazywanyDami,równiepochodzizarysto kratycznegorodu.OjciecjegobynajwyszymsdziwGeracie. Popierwszychpoetyckichsukcesachpoetaopucidwórszacha Bajkaryistannaczelesektymiejscowychderwiszów—sufich. Damibyjednymznielicznychwschodnichpoetów,którego T 9 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele spotkaorzadkieszczcie,ejuzaycieuznanyzostazawiel kiegomistrza.GdywdrowadoMekki,podrodzewBagdadzie iDamaszku, zwierzchnicy wszystkich prowincji witali go jak szacha.Gdyumarwwieku78lat,monarchaurzdzimuwspa niaypogrzeb.Trumnnielikrólewicze,wnukowieTamerlana. Wtymokresieliterackim,wpoezjiperskiej,wielutwórcówpodej mowaoromantycznytemattragicznejmiociLejliiMadnuna. SwojwersjzostawilirównieNizami,DamiiAliszerNawoi. GównybohaterDamiegonajednakniecoodmiennerysycha rakteru.Jestnietylkotragicznymbohateremczynaiwnymmo dziecem,aleporazpierwszyprzedstawionogojakotragicznego uwodziciela—orientalnegoDonGiovanniego,którypolicznych przelotnychmiostkachporazpierwszydoznauczuciagbo kiegoitrudnego.WlicznychgazelachDamiegowidocznejest teniespenioneuczucie,któregobymoedoznasamautor? miniaturowym,kaligrafi,muzykiarchitektur.Jakostranik pieczci, a pó niej wezyr sutana Husajna Bajkary móg by równiehojnymmecenasemsztukpiknychirzemiosaarty stycznego. By te czonkiem sufickiego zakonu derwiszów, nakszbandijja. Sutan sam by uznanym poet i tym lepiej rozumiatwórczoNawoia.AotojedengazeliHusajnaBajkay w przekadzie Boeny KlogGogolewskiej, aby czytelnik sam mógwyrobisobiezdanieopoezjisutana. Na twym progu eb kad i wyj, zalany zami, wierny pies twój, o pikna moja, pokorny Dami. PrzekadWiktorWoroszylski PodobneporównaniaNawoiadopsa,docierpicegorozk poety,spotykamydalejwtejksice: Jak pies na krótkiej smyczy, razami smagany, idc po twej ulicy, przed twym oknem staj. Nowoiczytaipilniestudiowarówniedzieawielkichmi stykówmuzumaskich.Bytakezainteresowanymalarstwem 10 Losie przedwieczny od niedorzecznych Wani i zdrady zechciej mnie zbawi! Moja rozkoszy, od mk najgorszych W sadach rozki zechciej mnie zbawi! mier mi nie straszna, wysuchaj losie, Pon na stosie — zechciej mnie zbawi! Moe bym uciek od dzy, zdrady, Poszuka rady — zechciej mnie zbawi! Choby mój rywal na ycie dyba — O tobie myl — zechciej mnie zbawi! Chc by cierpliwy, lecz wszystko na nic, Tylko ty jedna moesz mnie zbawi! Pych nie grzeszy, wadz nie mami, Husajn ci baga — zechciej go zbawi! 11 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Sufizmjestspecyficznymsposobemmyleniaiodczuwania religijnego islamu. Powsta prawdopodobnie jako reakcja na wczeniejrozwijajcysiwislamieformalizmiintelektualizm. Z tego powodu by ju od VIII wieku przeladowany przez ortodoksyjnychduchownych.Bybowiemdeniemczowieka dobezporedniegozblieniadoBogaigbokichprzeyreli gijnych. Pocztkowo by to ruch ascetycznokontemplacyjny, a dopiero w IX wieku zacz przeksztaca si ascetyzm mi styczny.Sufizmgosi,eprawdziwepoznanieosigasiprzez wewntrznewiatoduszy.BógjestodwiecznymPiknemiDo brem,ajedynymcelemczowiekajestzjednoczeniesizNim. Drog do zjednoczenia jest Mio. W cigu XII w. zaczy powstawapierwszebractwasufickie,którymikierowaszejch. Sufizm by atrakcyjn drog dla ludzi sztuki, dla poetów. Szczególnie ostre przeladowania szyitów w IX–XI wieku do prowadziydoprzyjciaprzeznichzasadykonspiracji.Wpó niejszychwiekachprzeladowanianiecozelay. Nawoiznacznczswegoyciapowicipisarstwuipra cynaukowej.Inspirowawielutwórców,abypisawjzykach ojczystych. Nawoi pocztkowo tworzy poezje i pisma proz wjzykuperskim—ówczesnej linquafrancaAzjiCentralnej. Pó niejpisawjzykuczatagajskim—starouzbeckim,wktó rympozostawiczterydywanyliryczneiChamz(picioksig). Jego twórczo zawiera te pi poematów romansowoprzy godowych,m.in.LejlaiMadnun,FerhadiSzirin,Iskendername (KsigaoAleksandrze).Stoutworysamodzielne,charaktery zujcesidoskonaociformyijzyka.Napisataketraktat oprozodiiMizanülAwzan(Miarawagi)orazMuhakamatül Lugatajn(Spórdwóchjzyków).Jakonaukowiecjzykoznawca stworzy te pierwszy sownik bibliograficzny w jzyku ta dyckim. WczasachgdyyNawoi,jzykiempoezjibyperski.Nawoi wietniewadatymjzykiem(takjakiarabskim)ipotrafipisa wnimrówniesubtelnepoezje.Jegowielkojestjednaknie porównywalna z innymi ówczesnymi twórcami, gdy wybra drog trudniejsz, stawiajc go na piedestale najwyszych twórców.Wykaza,ejzykczatagajskipotrafirówniewyra zi najsubtelniejsze poruszenia ludzkiej duszy, nie gorzej ni perskiczyarabski.Swympionierskimdziaaniemwkrajachpo sugujcychsijzykiemperskimjakoliterackimzachowasi podobniejakmistrzRejzNagowic,którypowiedzia:„Anie chaj narodowie wdy postronni znaj, i Polacy nie gsi, i swójjzykmaj”. Intensywnyrozwójjzykaczatagajskiegorozpoczsiwwie ku XV i trwa do XIX. Wywodzi si on z jzyka Karawanów, UjgurówiTukiu,iwczasachnowoytnychprzeszedwewspó czesnyjzykuzbecki.Jzykperskibywowychczasachjzykiem literatury rozwijajcej si wspaniale od IX wieku na dworach wadcówpowstaychnatereniePersjidynastii,wródktórych byytedworywadcówpochodzeniatureckiego. WszystkieutworypoetyckieAliszeraNawoiazostayzebrane wogromnejksidzept.Skarbnicamyli.Wszystkiezapoematy wewspomnianympicioksigu.Pierwszypoematztegozbioru, Zamtwródsprawiedliwych,todwadzieciafacecjikadazako czona moraem. Poemat Farad i Szirin przedstawia niezom negorycerza,gotowegopowiciyciedlaukochanej.Bohater przebijamieczemgóry,którestojmanaprzeszkodziewdojciu do ukochanej. Sprowadza wod na pustyni i spenia jeszcze 12 13 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele wieleczynówgodnychherosa.Szirin—uosobieniekobiecego piknaiwiernocianiprzezchwilniezapominaoswymwybra nym. Mimo, e oboje gin na kocu poematu, to dla potom nychpozostajwzoremzakochanejidzielnejpary. WpoemacieLejlaiMadnunNawoiukazujenieprzemijajc simiocizwykychludzi.Ta,raztwórcza,arazniszczyciel skasialudzkiegouczuciawwersjiraczejniszczycielskiejjest gównymmotywemprzewodnimjegowszystkichgazeli.Poeta wswychmetaforachiporównaniachtkwigbokowsufickieji perskiejtradycji. Czwartypoemat,noszcytytu Siedemplanetjestzbiorem opowieciiwierszy.NiewtpliwiewanymdzieemNawoiajest traktatJzykptaków,bdcyzbiorempouczajcychhistorii,nie wtpliwiewzorowanymnapoemacieAttaraRozmowyptaków. WpoemacieMurAleksandraNawoipiszeoswojejutopii— pastwiesprawiedliwym,rzdzonymprzezwiategomonarch. TwórczoNawoiawywarawielkiwpywnapoetosma skiegoAhmedaPaszipoetazerbejdaskiegoFuzulego.Ten zapoetastworzytrzydywanywjzykachperskim,arabskim iazerskim,jakrówniewielepoematów.Jednymznajsynniej szychjegopoematówjestBengüBâde(HaszysziWino).Równie znanyjestpoematDâstânLeylîvüMecnûn(LajlaiMadnun), któregotematemjestklasycznabliskowschodniahistoriamiosna. AliszerNawoibyrówniemecenasemBehzadazHeratu— miniaturzystyperskiegouwaanegozajednegoznajwybitniej szychartystówwiataislamu.Bahzadurodzisimidzy1450 a1460rokiem,zmarok.1536–1537roku.Jakosierotprzygarn go i wychowa wybitny malarz i miniaturzysta artysta Mirak Nakkasz,któryprzekazaBehzadowitajnikiwarsztatuminiatu rzysty.Wlatach14701506kierowaonnadwornkitabchane (pracownikaligraficzn)HusajnaBajkarywHeracie. NawoibytedlaBabura,zaoycieladynastiiMogoówwIn diach,przykadempoetyuywajcegopiknegojzyka.Babur, tepiszcygazele,wpenirozumiakunsztNawoia.Aotojeden zutworówksiciawprzekadzieEleonoryKarpuk: 14 15 Szczliwy, kto od lubej, kraju si oddali. I cenic wolno idzie w wiat bez alu. Niech to osignie, e mu bdzie jedno, Czy dadz paac, czy te chatk biedn. Kto z ludmi wie los swój, temu biada, Wic niechaj nigdy w ludzki los nie wpada. Bo ciba ludzka serca zew zaguszy. To wróg. Podepce nawet prezent z duszy. Babur, wszak kraj i luba ból zadali. Szczliwy, kto si od nich ma oddali… TendzielnyTimuryda,wojownikisubtelnypoeta,którymu sia porzuci rodzinna dolin Farghany (w Uzbekistanie) by równie autorem pierwszej w islamie rzetelnej autobiografii. Nazwa j Baburname. Opisywa w niej swoje pochodzenie ibogactwokulturyrodzimegokrólestwa.Pisa:„Czykiedykol wiekigdziekolwiekspotkabyomonatakwspaniaegopro motoraojczystejkultury,czowiekanaukiisztuki,jakAliszera AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Bega (Nawoia). To ofiarna pomoc i opieka Bega wspieray Ustada Kul Muhammeda, szejków Nayyi i Husseina Udi — muzykówodnoszcychwielkiesukcesy.UstadBekhzadiSzajk Muzaffar te cieszyli si saw dziki niemu. Tylko niewielu ludziprzyczyniosiwtakznacznymstopniujakondopod trzymywaniatradycjiibudowynowychmiejsckultuisztuki”. Cho Nawoia uznajemy jako ojca poezji uzbeckiej, to nie tworzyonwobszarzepustkiliterackiejczykulturowejswego narodu.Jejpocztkisigajdalekowprzeszo—do róde ustnejpoetyckiejtwórczociludowej.EpickidastanApamysz porównywanyjestdoIliadyczyMahabharaty. Pierwszelady poezjizapisanejodnajdujemywzabytkachstarotureckiegopi miennictwazVIIwiekunaszejeryidalejwXIwiekuwDywa niejzykatureckiegoMahmudazKaszgaruczyWiedzyuszcz liwiajcej Jusufa Has Hadiba. Nawoi w piciu poematach wformiemasnawi,liczcychcznieponaddziesitysicywer sówzaprezentowamaestristyluigbokihumanizm.Nawoi przejawiawielkmioiszacunekdotradycji,jakidozwyke goczowieka.Miosnlirykautora,najlepiejwyraonwjego gazelach,charakteryzujewysokipoziomartystycznyiidealna forma.Wielkienamitnoci,gbokamdroiwiara,znajduj odbicie w piknej poezji, najwyszych lotów. Nie na próno nazwanojegozbiórgazeliSkarbnicmdroci.UwaasiNawoia zajednegoznajwietniejszychpoetówwschodniegoRenesansu. Narratorwjegopoezji,którymjestsamautor,swoimbezgra nicznym umiowaniem i wiar w czowieka, zmysow, lecz najczciejniespenionmiocidowybranejkobietydydo pokazanianajsubtelniejszychgranicludzkichuczuistawiaow wybrankwrzdzieistotanielskich—peri. NajstarszyzachowanymanuskryptNawoia,todywanNavadir annikhojaipochodzizlat1475–1480.Zawiera204piknieilumi nowanestrony.ZnajdujesiwInstytucieBeruniegowTaszken cie. Jest podpisany: „Wykonano przez niewolnika — Sutana AlegoMeszhedi,nazlecenieSutanaHosseina”. InneznaczcedzieoNawoiazachowanewcaociznajdujesi wLeningradzkiejBiblioteceim.SotykowaSzczedrinapochodzi zlat1465–1466.Byoprzepikniekopiowaneiozdabianeprzez miniaturzystSutanaAlegoMeszhediiprzezniegopodpisane. Ten143stronicowymanuskryptzaczynasiodgazelazamiesz czonegorówniewtejksice,któregopierwszesowatakbrzmi: 16 O, Panie nasz, Stwórco, Szachu Niebia ski, ty wiesz wszystko. O naszych tajemnicach te dobrze wiesz. Takrótkawzmiankaodwóchnajstarszychzachowanychzbio rachtwórczociNawoiamapodkreliwjakznacznymstopniu kunszt kaligrafów wzbogaca pikno poezji i czyni te ksigi unikatami,októrychmarzyakadawielkabibliotekawiata. JeszczezayciaNawoiajegopiknieilustrowaneminiaturami ksikitraktowanebyyjaknajcenniejszeklejnoty.Takjestido dzi. Zawiadczy moe o tym ceniony i poszukiwany album zminiaturamizdzieNawoiawydanyw1982rokuwTaszkencie przezoficynFan.Wwieluprywatnychzbiorach,awtymiwród ksiekpiszcegotesowa,jesttojedenznajadniejszychinaj cenniejszychegzemplarzybiblioteki. KilkagazeliNawoiapublikowanychbyowPolscewantologii Poezjauzbecka(1989). 17 AliszerNawoiGazele awoi, mimo arystokratycznego pochodzenia i subtelnej wraliwoci,adresujeswelirykidoprzecitnego,wmiar wyksztaconego czytelnika; piszc w jzyku ludu, czyni sw poezjprzystpndlalicznychrzeszsuchaczyiczytelników. Naleypamita,eówczesnapoezjaijejwszelkienowociroz przestrzeniaasiszybkoprzezpublicznerecytacje,konkursy poetyckie,wieczoryliterackie.Nawetobecniespotkaniatakie, wIndiachczyPakistanienazywane„muhszajra”,potrafizgro madzi po kilkaset osób, a jeszcze kilkadziesit lat temu po kilkatysicyosób.Liczniskrybowieprzepisywalinowinkilite rackie, a te rozchodziy si jak dzisiejsza prasa periodyczna itrafiay na dwory królów, arystokracji, czy bogatego miesz czastwa.Poecipodróowaliodjednegosponsoradodrugiego. Dawalipopisyswegokunsztuikrasomówstwa. Zazwyczajtwórcypoezji,aszczególniegazeli,staralisi,aby przekazichbystosunkowoprosty,mimokultywowaniawszel kich prawidetegofachu.Tunaleyopisazasady,jakimpo winnaodpowiadakadyówczesnygazel. WkrajachislamuiIndiachuwaasi,egazel(ghazal)to liryczna(lubmistyczna)rozmowazukochanymczyUkocha nym (Bogiem). Gazele musz mie okrelon struktur po etyck,którawywodzisizwielowiekowejtradycji.Wedletej tradycji gazel skada si ze zbioru kilku lub kilkunastu dwu wierszy (szer), które podporzdkowane s reguom: beher, matla, maqta, kaafijaa i radif. Szer (bajt, dystych), to krótka dwuwierszowa forma poetycka niekiedy tematycznie niepo wizana z nastpnym dwuwierszem. Tak wic gazel to zbiór dwuwierszowych zwrotek o okrelonej strukturze wewntrz nej. Beher to rytmika szer. Oba wiersze szer musz posiada tensambeher(rytm).Wszystkieszergazelimuszposiadaten sam rytm. Radif to zasada, e wszystkie drugie linie kadego szermuszkoczysitymsamymsowem.Kaafijaatozasa da,ewszystkiesowapoprzedzajceradifmuszmietensam rytm.Matlatozasada,ewpierwszymszergazela(wpierw szymdwuwierszu)musibytensamradif(tosamozakocze nia).Maqtajestwreszciezasad,enakocugazelapowinien by wymieniony przydomek jej twórcy. Prawie kady z wiel kich twórców gazeli wypenia t zasad i dziki temu czsto lepiej jest znany z przydomku, ni z prawdziwego nazwiska. Widzimywic,egazeltoutwórskomplikowany,ookrelonej rytmiceiwielokrotnychpowtórzeniachwaniejszychsów.Przez towierszbynadzwyczajmelodyjny,wpadajcywuchoizprzy jemnocipowtarzanyprzezlicznerzeszewielbicielipoezji,rów nie przez prostych ludzi, których pozyskiwa sw zazwyczaj dowcipntreci. teraz troch objanie dotyczcych najczciej wystpu jcychsymboliwpoezjiperskiegokrgukulturowego,ze szczególnymuwzgldnieniempoezjisufickiej.Oczywiciecaa poezjasufickawpierwszymrzdziejestpieniuwielbieniado Boga, który niekiedy nazywany jest Ukochanym. Widzimy to wyra nie w mistycznej poezji jednego ze witych poetów safizmu—HazrataSzachaNiza: 18 19 N A AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Widz Ci mój Ukochany we wszystkim, co istnieje... Czasem si ujawniasz, czasem skrywasz. Ty jest zwojem mdroci przedwiecznej. O, Panie! Zapisami prawdziwych praw jeste. O, Panie! Czasem jeste moliwoci, czasem nakazem... Czasem yjesz krótko jak motyl, czasem jeste wieczny. Kada czstka bytów na wieczno Ci pamita. Midzy kroplami deszczu sycha Twój gos, Panie. Jeste jednak Królem Czasu, który rzdzi wiatem... a czasem jeste ebrakiem z miseczk w doni. Suka zdja zason i zwierciadem Twoje oblicze si stao. Jak jezioro lni, Panie! Czasem w stroju Ukochanego z caym piknem i urokiem. Czasem jeste jak Niaz — kochanek kochajcy ze spalonym ciaem i sercem w pomieniach. Toipozostaetumaczenia,gdzieniepodanyjest ichautor,sprzekadamiautoratejpublikacji Wtejksiceomawianebdjednaktylkotesymbole,które wystpujwprzekadachpoezjiNawoiazamieszczonychwtej ksice. Naleaoby zacz od najwaniejszych symboli zwi zanychzBogiem. Naley do nich niewtpliwie symbol zwierciada. Mistycy islamu uwaaj, e wszystko, co Bóg stworzy, cay wszech wiat,naszaZiemiailudzie,tozwierciadostworzonepoto,by Bógmógsiwnimprzeglda—widziOnwnimsweodbicie. Równie czowiek moe w sobie i w innych ludziach oglda czstk Stwórcy. Te zwierciada ustawione naprzeciw siebie odbijajobrazboskiwnieskoczono.Nawoiujmujetensym bolwnastpujcysposób: Szczeresercewiernegostajesizwierciadem,którechwyta wiatoprawdyikierujejedojegowiadomoci.Wrazztym owieceniem i gbokim przeywaniem wierny (ucze, adept ikadyczowiek)jestwstaniezrozumie,ipozamaterialnym wiatemistniejeBóg,awszechwiationsam,toJegoodbicie. Dochodzeniedotejprawdyzwizanejestzgbokwiar.Czo wiek wówczas poddaje si cakowicie woli Stwórcy i tak jak kropladeszczupodadooceanu,takczowiekpragniezjed noczeniazBogiem. Zasona (hidab) jest kolejnym symbolem zwizanym ze Stwórc.Bóg,arówniestworzonaprzezNiegoRzeczywisto, jestzakrytyprzedtymi,którzynie„widz”—nieswprowa dzeninaciekwiarysufich,niedoznaliobjawianiaaniducho wegoodkryciaprawdy.BowiemmidzyStwórcaczowiekiem znajduje si zasona. Duchowa praca, medytacje pod kierow nictwemprzewodnika,nauczyciela—szajcha,poleganaodsa nianiu i paleniu zason, aby tylko Twarz Boga moga zosta 20 21 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele ujrzana.Dostpnejestto,tylkodlatego,ktojestnatoprzygo towany.OtaskmodlisiwgazeluHafiz. przemin.Moezzazdrocizatrwalszymiformamibytu,po trafibyokrutnadlazakochanego,którypewniebdzieydu ejniona.Zakochanywróysowikwypiewujedlaniejswoje smutnepieni,atymsamymjestsymbolemsmutnejmioci. Wielupoetówopiewaonieszczliwmio,uywajctejsym boliki.JednymzpierwszychbyBabaTaher,któryurodzisi prawdopodobnienapocztkuXIwiekuwHamadanie.Wedug tradycjiBabaTaheruwaanybyzaszalonegoderwisza,którego ludziemielizawitego.Tworzyrubajaty,gazeleikasydy. Cho jestem ju stary, przygarnij mnie, Panie, mocno do siebie, a wtedy rankiem jak modzieniec silny, chtny, trzewy wstan. Uka mi, Panie, gdy bd wiat opuszcza, jeszcze twarz Twoj, a wtedy ja, Hafiz, porzuc ciao i wiat — rzeko wstan. AliszerNawoipisze: W pustce nad wiatem unosi si Twe pikno! Gdy nas gubi lk, trwa bez szwanku Twe pikno. Czy uniesiesz kiedy zason tajemnicy? Zakochani zazdronie patrz na Twe pikno. Chod sowiku i suchaj, jak pacz z rozpaczy chod i mioci do witu ode mnie si naucz ty paczesz nad ró, co pi dni jeno ya ja nad ukochan dzie i noc pacz. PrzekadAlbertKwiatkowski Kaszf—zerwanie,odsoniciezasony,totypwizji,wktórej mistykdowiadczanajwikszychtajemnicwiary.Kaszfalasrar (Odkrycie tajemnic) naley do najwaniejszych mistycznych komentarzyKoranu.UoygoAbdullahAnsarizHeratu.Uwaa si,eKaszfalasrarzwiastujeperskmistycznliteraturmio sn. Porównujc go z wczeniejszymi dzieami sufich, wida, jak boja przed Bogiem przemieniaa si stopniowo w bez granicznmiodoNiego. Sowikiróa—paraczstowystpujcawpoezjiperskiej icaegokrgukulturowegoztkulturzwizanego.Róasym bolizujeulotnepikno,asowikrozmiowanewnimserce.Ale róasymbolizujerówniepiknonietrwae,takie,któremusi Oczywicie klasyk gazeli Hafiz te wspomina o tych sym bolach: 22 23 Z cyprysu sowik aonie ka. Jest peen rozpaczy. Los piknej róy to powód jego ez i rozpaczy. O, dumna róo, pikny kwiecie, znasz sw warto, przeto dla sowików zgnbionych nie bd powodem rozpaczy. Symboliki tej nie moe zabrakn równie w twórczoci AliszeraNawoia. AlisherNavoiyG’azallar Róa nie wie, co to wierno. Drczy sowika! A on piewa dla róy wytrwale, po ycia kres. Nawet Madnun nie by tak szalony, jak Nowoi. On cierpi przez swoj Lelj, po ycia kres. Ogrody—rajskieogrodytokolejnysymbollubraczejzbiór drzew, kwiatów, rolin ozdobnych i uytecznych, ale równie zbiórwielusymbolizwizanychznatur—przyrod.Rajna ziemi—pikneorientalneogrodymoemyspotkawszdzie, gdzie mieszkali lub mieszkaj wyznawcy Proroka. W wiecie islamuniemonabyosobiewyobraziadnegomiasta,paacu lubmauzoleum,wpobliuktóregoniebyobytakiegowanie ogrodu.JakoprzykadymoemytupodarajskieogrodySzali marwLahoreczySrinagarzeczyfascynujcAlhambrnaZacho dzie.PrototyptychwszystkichogrodówopisanyjestwKoranie wsurzeXVI. AliszerNawoiGazele …Poród nich kry bd modzie cy niemiertelni z czaszami, dzbanami i kielichami napenionymi napojem z pyncego róda od którego nie cierpi na ból gowy ani nie doznaj upojenia… PrzekadJózefBielawski WanieprzekraczajcbramTadMahalwitanasLXXXVI suraKoranu: O ty, duszo uspokojona, powró do twego Pana, zadowolona i z upodobaniem przyjta! Wejd wic midzy Moje sugi! Wejd do Mojego Ogrodu! PrzekadJózefBielawski Bd tam hurysy o wielkich oczach podobne do pery ukrytej… …bd wród drzew lotosu i cierni i akacji obwieszonych owocami i wyduajcego si cienia i wody pyncej i owoców obfitych ani nie zerwanych ani nie zakazanych i spoczywa bd na podwyszanych ókach. 24 Wejd myimydotegoogrodumiocipenegowschodnich symboli:miojesttukwiatem,miojestteowocemdojrza ym,miodrzewemnabrzmiaymoywczymisokami.Mio klombami,kwietnikamisadamiowocowymi.MehmedwKsidze mioci opisuje sad, do którego zwyciski Farruh wprowadz swukochan,pojejuwolnieniu: A gdy weszli do sadu, zobaczyli drzewa, na których owoc sodycz siejcy dojrzewa, gdzie pachn jak kadzida drzewa kamforowe, 25 AlisherNavoiyG’azallar gdzie kady kwiat wywija patki kolorowe, gdzie jamin — przewodnikiem, a podczaszym — nergis. O ogrodach takich pisa te Saadi w swych poematach — Gulistan, to ogród róany, Bustan — ogród owocowy. Ogro dowipowiciHafizjedenznajadniejszychgazeli: Róa niepodobna do ukochanej — nie bdzie mia. Wiosna, co mija bez smaku wina — te nie bdzie mia. Ogród bez kwiatów, bez upojnego zapachu, bez twarzy tulipana, chwila taka, co mija — nie bdzie mia. Tany smukego cyprysa i zalotne plsy kwiatów w sercu mym rodz pytanie. Gdzie jest moja mia? MirTaqiMir,jedenznajwikszych poetównowopowsta jcegowIndiachjzykaurdu,tworzcygazelewperskimstylu wXVIIIwieku,pisa: e jestemy czci karawany ycia, poj trudno. Idziemy, lecz dokd zmierzamy? Poj trudno. Czasem lampa owietla nam rzeczywisto. Filozofi ycia jednak zrozumie trudno. Jeli, mia, masz by kwiatem w ogrodzie ycia. Ja mog zosta tu tylko sowikiem, trudno. 26 AliszerNawoiGazele Podobny,bosmutnysadmiociopisujeNawoi: Smutny sad mioci jest jak serce biednego pawia. Zakwitnie on wnet, gdy osuszysz me zy. Ach, kiedy ty w marzeniu staniesz przed mym wzrokiem. Opuszcz oczy, po có masz widzie gorzkie zy. Nawoiu, ognia twego smutku, samotnoci, ran serca, duszy nie ulecz adne zy. Wogrodachmiocikwitysetkiodmiankwiatów,kadyznich tebysymbolem.AbuSa’idibnAbu’lKhayr(967–1049),mniej znanypoetaperskipisaodziewczyniepiknejjaktulipan: Woaem: O bogini ma tulipanowa, Kochanko, we nie uka wdziki posgowe! Odpara: Gdy beze mnie chadzasz na spoczynek Przecz mi kaesz si we nie mar ukazywa? Hafizwidziawadzcesikwiatywogrodzie: Jak narcyz tysice ez roni ze smutnych tsknot oczu i namitnego tulipana serca ogie , te widziaem. Lilie jzyki jak miecz wycigay do wani gotowe i anemon spoglda oniemiay, dokadnie widziaem. 27 AlisherNavoiyG’azallar Pikne dziewcz porównywane byo do rónych kwiatów, wzalenociodtego,jakimkoloremowopiknojaniao.Pik nowybrankiNawoiamusiaabyniezrównana,gdypisze: Tak wdzicznie si umiechasz, e róa, tulipan i narcyz bledn z zazdroci, o pikna moja! Jak oddech Mesjasza s twe sowa. Przebacz, jeli znajc Koran, bdz, o pikna moja! Nieco w smutniejszym tonie o kwiatach w ogrodzie pisa OmarChajjam.Byyonedlaniegosymbolamiwinnejtonacji nastroju: Widzisz przed nami t czerwie tulipanów? ka ta bya zroszona krwi sutanów. Pierwiosnek, to pieprzyk na licu panny. Wszyscy byli skoszeni szar rydwanów. AliszerNawoiGazele Jeste pikniejsza ni cyprys, twe ciao to sad. Nie wierzysz mi? To cho w zwierciado strumienia spójrz. Twe oczy pikne s jak narcyzy. zy to rosa poranna. Podnoszc firank rzs, na mnie spójrz. Ona na twój list, Nawoiu, okiem nie rzuci. Poznaa twe pismo. Ley nieotwarty. Spójrz! Drzewa i krzewy, poszczególne rodzaje kwiatów, a nawet ichnasiona,(naprzykadziarenkomaku)—wszystkieonesta nowisymbole,którezgwiazdamiiPlejadamitworzrzeczy wistopoezjiNawoia: Kto doda jej siy, by czynia tyle za? Gdybym leg w mogile, nie czubym tyle za. Gdyby si ona nie pojawia, niezgod siejc i zamt, nie byoby tutaj a tyle za. ... Deszcz myje tulipanom twarz na ce. ka ta przed nami i kwiaty pachnce — to miejsce wytchnienia. Póniej wzbogac t k, bracie, twe prochy w niej lece. W innym gazelu Nawoi wspomina inny kwiat w ogrodzie mioci. Jest nim narcyz, a waciwie oczy ukochanej pikne jaktenkwiat.Izrezygnowanypisze: 28 Kaniaj si jej tumy zatrute tym piknem. Czy przez niewiadomo czyni wokó tyle za? Gdy odesza, ból serca trapi mnie bez przerwy. Kua wzrokiem. W ranach siaa nasiona za. Wyschy i osabiony, w oczach mam krwawe zy. Pij wino, by zapomnie, ile czyni za. 29 AlisherNavoiyG’azallar Nie ma spokoju przy tobie. Bez ciebie pustka. Moe si zlitujesz? Czy musisz by a tak za? Niech góg i tulipan przemieni wino w balsam. Moe on mnie uratuje od twojego za? Kim ja jestem? Ziarnkiem maku, co nieba da. Ty zmieniasz Plejady w paciorki róa ca za! Nawoi jest teraz tylko mk oywiony. Rozsta si z domem i nie jest w stanie czyni za. esmukadziewczynaprzypominamoeperskilubwoski cyprys,tofakt!Widzielitotwórcydawnejlirykiperskiej,apo równanietododzisiajsuyzakochanymwtamtychstronach. Nawoipisze: Ona, pikna jak cyprys, mówi: „Twoja wina!” Gdy pacz, po ciekach ycia, to moja wina? Zaprzecz! Co ona do mnie ma! Osdowi twemu si poddam. Zapytam: „W czym moja wina?” AliszerNawoiGazele MehmedwKsidzemiocirówniedocyprysaprzyrównuje wysmukoswejwybranki: Hüma powstaa, przed ni jej cyprys si skoni, którego rajskie pki ona trzyma w doni. PrzekadMagorzata abckaKoecherowa Drogiekamienie:pery,rubiny,szafiry—tonaturalnepunkty odniesieniadoznaczcychfragmentówkobiecejurody.Hafiz pisze: Niewane, czy ró jestem, czy kujcym cierniem. Zasadzi mnie w ogrodzie Pan. Wiersze moje mówi. Nie myl, em szalony. Majc per, poszukuj tych, co na perach si znaj. Prawd mówi. WspomnianyuprzednioMehmedtakpisze: Dwa ciaa na posaniu — rzekby — ciaem jednem; dwie pery w jednej muszli, pereka przy perle. PrzekadMagorzata abckaKoecherowa … Prawda, jestem hulak. Wokó ludzie trzewi, lecz ja nie pragn beczki, tylko kielich wina. WrubajatachRumiegoczytamy: Na rubin, co jest turkusem, nie spogldam. Mioci tylko trzydniowej nie podam. 30 31 AlisherNavoiyG’azallar Nie pragn te królestwa, co dziesi dni trwa. Nowy Rok w postu porze niechtnie ogldam. AliszerNawoiGazele Dlaczego twoje oczy — narcyzy pomienne — s dzi jak anemony z upau przywide? PrzekadMagorzata abckaKoecherowa Opuszczony,biednyHafiztakwspomina„rubinyjejwarg”: Zagryzasz wargi, dajesz znak: „nie mów”, a przecie w nocy ja gryzem rubin tych sodkich warg. Jak? Lepiej nie pytaj. Z dala od ciebie — opuszczony, w biednym moim domku mczarni ile cierpie musiaem — lepiej nie pytaj. Tuaczu Hafizie, przybdo na drodze mioci, do jakiej krainy los ci zawiód? Lepiej nie pytaj. Narcyzjakobystre,zaczepnespojrzeniepojawiasinawet wlirycemiosnejRumiego: Przymilna, odwana i lekko pijana, z narcyzem w doni podesza do nas sama. Chciaem skra causa. Krzyk jednak podniosa. „Ratunku, gwat czyni, wecie tego chama!”. Hafizpisze: WgazelachNawoiaznajdujemypodobneporównania: Midzy patkami twych ust z rubinu szkatuka pena pere. Nie dla mnie ona. Taki mój los! W mych oczach obraca si koowrót obrazów niezmiennie z tw twarz, jak mój beznadziejny los. W moje serce biedne wlej, cho cie nadziei, przeka mi wic znak jaki, cho py od drzwi ukochanej, przynie mi, wietrze. Tu, w odosobnieniu, z rann dusz ciko si zmagam, wic uk i strzay z jej brwi i rzs zalotnych przynie mi, wietrze. Nawoipiewanatsammelodi: Brwi,rzsy,spojrzenie,oczy—wpoezjiperskiejbrwiprzy równywanesdouku,rzsydostrza,oczydonarcyza,aspoj rzenie do strzau, który niesie grot prosto w serce ukocha nego. MehmedwKsidzemiocipyta: 32 Musnem palcami twe wargi delikatnie. Tak jak sowik dotyka róy — delikatnie. Jeziorem w puchu biaych wierzb jest twoje lico. Policzki jak jarzbina lni delikatnie. 33 AlisherNavoiyG’azallar Twe zocone rdz henny — uki cesarskich brwi. Oczy — byszczce pawie — patrz delikatnie. AliszerNawoiGazele Warg rozkosz wzmocniona winem rubinowym, Ozdabia biesiady wymowy swym piknem. PrzekadStanisawaPaskowickaRymkiewicz Zawinnymgazelu… Ukochana! Nie tylko twe oczy s pikne. Dumny nos, policzki, uki brwi te s pikne. Jeli zechcesz, dla ciebie mog porzuci kraj! Dla twych kruczych, lnicych loków, co s tak pikne! Jeli nie porazia mnie strza twych renic, to czemu moje serce zranione niepiknie? Chajjampisze: Chajjamie, pij wino i szczliwy bd! Jeli towarzyszy ci krgolica – szczliwy bd! Jeli wszystko w wiecie jest nicoci mógby nie by, a jeste, wic szczliwy bd! Hafizualasi: Twarz moj i oczy pokry dranicy kurz drogi. Koo fortuny stano, lecz gdzie rado i szczcie? … Moje serce krwawi. Ty jeste tego powodem. O puchar peen z twoich rk cigle prosz los. Zza firanki rzs twe renice miotay jad. Masz oczy barwy miodu. Lecz mnie przypad zy los. Kanonempiknaludzkiejtwarzybyaszlachetnaokrgo,zbli onadoksiycawpeni.Poniekdjesttakdodzisiaj.Twarzokr gaozdobionapieprzykiemtobyodopierozjawisko!Dotyczyo tonaweturodymskiej.FuzulipisawpoemacieHaszysziWino: Krzyki, które dochodziy do nas od zazdrosnych sfer nieba, poginy w guchym grobowcu — na szczcie. Krgolica królowa pikna zgnbia Hafiza, a jej gra perfidna oszukaa go — na nieszczcie. y kiedy w Rej czowiek szczliwych przymiotów, O licach ksiyca, z ambrowym pieprzykiem. yjcy w XVI wieku znamienity poeta armeski Nahapet Kuczak,pozostajcywkrguoddziaywaniapoezjiperskiej,two rzy wiersze nazywane hajrenami. S one zblione do gazali, skadajsionezazwyczajzczterechwierszypitnastogosko wych, ukadane w linie omiowierszowe. On równie uznaje kanonksiycolicejpiknoci: 34 35 AlisherNavoiyG’azallar Przechwalasz si, ksiycu: „Obdarzam wiat sw piknoci”. W mych objciach tuli si do twarzy mej ziemski ksiyc. Jeli nie wierzysz sowom, odchyl chust, poka. Boj si, e pokochasz i sabiej ziemi owiecisz. PrzekadAntoniJakubowicz Nawoizatsknotswkierujdopodobnejpiknoci: Chciabym, o ksiycolica, by mnie wspomniaa. Mnie wspomnienie o tobie spokoju nie daje. Niech miotane przez ciebie strzay w moje serce trafiaj. Niechaj mój ból przyjemno ci daje. Ciekawymspostrzeeniemjestfakt,iperskiepoetkiporów nywayrównieurodtwarzyukochanegodoksiyca.Chodzio imjednaknieookrgotwarzy,aleblaskzniejbijcy.Mona tuprzytoczyjakoprzykadlirykdawnejperskiejpoetkiBibi HajamizSzirazu: Jak mog pozna pikno ksiyca, jeli jego twarz mnie olepia, jakbym patrzya w so ce. 36 AliszerNawoiGazele … … gdy spaceruje w ogrodzie wyprostowany i elegancki, zazdroszcz mu tego nawet cyprysy. Dzi podczaszy o rubinowych wargach, oferuje wspaniae wino, kademu, kto lubi wypi i moe zaspokoi nawet wybrane gusta. I Hajati te wpada po nim w ekstaz. Ono uciszyo jej wierne serce. Jak teraz mogaby zadowoli si innym nektarem? Warkocze lub loki — w poezji perskiej porównywane s doptlilubpuapki,jakzastawiajkobietynanieszczliwie wnichzakochanych.Ghalib,wybitnypoetapiszcywjzyku urdu,pozostajcypodwyra nymwpywemperskiejpoezjidwor skiej,rozpacza: Radoci pieni ani muzyki nie jestem. Tylko odgosem pkajcej duszy jestem. Wycznie zabawk twych krccych si loków i ofiar w potrzasku wasnych myli jestem. ZawiedzionyNawoi,dugooczekujcynaspotkaniepisze: 37 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Wiatr szarpie jej loki. Umiecha si ostronie. Rozerwaa naszyjnik, szarpic nieostronie. Kto nie kocha, moe ju wiat poegna spustoszay. Niczym lepiec poród ró, kto mioci wdziku nie zna. Krew w mej piersi ta czy, gdy czekam na spotkanie. Pragnbym si oywi cytryn ostronie. Wiosna mknie w rozkwicie pól, w biaej pianie wonnych sadów... Serce moje, kryjc ból, ycia bez udrki nie zna. Miowsafizmieipoezjiperskiejjestnierozerwalniezwi zanazcierpieniemijestnaturalnymdowiadczeniemkadego czowieka.IbnArabiwPrzewodnikunamitnocistwierdza: Podam za religi mioci, gdziekolwiek wdruje jej wielbd, To, bowiem jest moja religia i moja wiara. Nawoiujmujetentrudnyzwizekmiociibólutak: Z bólu zdziczaem! Jestem teraz bez rozumu! Dziwi si wokó: jak mona y bez rozumu? Zaagod m gorycz i oszczd serce biedne. Twojej mioci pragn, jak dziecko bez rozumu. PodobniezwizektychdwóchuczurozumieRumipiszc: … Skaleczony, cierpicy przez ból zadany, bogatszy si czuj, przez Ci dowiadczany. To, co znosi musz, od podarków lepsze, Nawet, gdy mnie karzesz, czuj si kochany. Nie ofiarujesz siebie, to porzu myl o niej, Nawoiu. Daj jej swój talent i nie szczd rozumu. Lubpodobniewinnymgazelu: PiknietenzwizekujaZebunnisa(1639–1702),córkaokrut negoMogoaAurangzeba(przekadAaSarachanowa): Niechaj zginie marnie ten, kto piekcej mki nie zna, Niechaj rce straci ten, kto pieszczcej rki nie zna. I nie wskrzesi Sdny Dzie serc nieczuych, obojtnych, Nie powstanie z grobu ten, kto rozstania lku nie zna. 38 Mio grozi zagad. Sprowadza cierpienie. Choby skry j w sercu, te czeka ci cierpienie. Nawet kamie moe oy w blasku ksiyca, lecz dusz zastyg w kamie czeka cierpienie. … 39 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Niech huragan niebytu i rozki miota mym prochem po pustyni! Niechaj trwa cierpienie! Usysz moje baganie, skró okrutne rozstanie — Kada chwila to cios, jam od zgonu o wos, jam zgubiony, o pikna moja! Jeste, Nawoiu, niedowiarkiem. Los nauczy ci niebawem, jak straszne moe by cierpienie. Na twym progu eb kad i wyj, zalany zami, Wierny pies twój, o pikna moja, pokorny Dami. Mio,nioscanietylkopeneszczciaiuniesieniazapa trzeniesiwtwarzukochanej(lubukochanego),nietylkoprze penioneekstazspenienia,moebyteuczuciemprzynosz cymniedosyt,odtrcenieanawetponienie.Dlategowpoezji perskiegokrgukulturowegodolicznessymboleowejtrud nej mioci, zawiedzionej i niespenionej. Dlatego wystpuj wniejsymbolebudzcewowychkrajachpodkrelajcepod kondycj,wjakiejznalazsiukochany.Takimsymbolemby wówczas, a i jest do dzisiaj, nawet pies. Bywa to najczciej bkajcysi,bezdomnyidlategonieszczliwiezakochanyby do niego porównywany. Takim poet by zapewne Nureddin Abdurrachmanow ibn Achmed, od miejsca urodzenia nazy wanyDami.Tenmodyutalentowanyiwyksztaconyarysto krata—synnajwyszegosdziegowGeracie,niebawemznalaz sinadworzesutanaHusseinaBajkay,gdzieotoczygoopiek wezyr — starszy poeta — Aliszer Nawoi. Mimo szczliwego ycia musia Dami przey pewnie kiedy „katusze mioci”, bopisa(przekadWiktorWoroszylski): Wród westchnie i ez, od ciebie jak pies odtrcony, o pikna moja, Czczy ywot swój pdz, przez ndze jego zgnbiony, o pikna moja. Moe Dami, piszc ten gazel, wzoruje si na swym men torze i ukochanym nauczycielu. Wszak i on chcia by, cho kiedypsemdlaukochanej: Gdy harcuje z gawronem, mówi: „Niech si bawi”. Gdy mierzy do mnie strza, mówi: „Niech si bawi”. Ona lubi polowa na mode jelonki. Chciabym by tym jelonkiem. Mówi: „Niech si bawi”. Mógbym take by psem, co biega u jej sioda. Mój marny duch wcieliby si w psa. „Niech si bawi”. Bez niej moje biedne serce zginie w tsknocie, jak krwawicy jele , lecz ona niech si bawi! Jak Bahram, z zarzuconym na szyj arkanem, jestem przez ni prowadzony. Wic, niech si bawi! Spójrz, Nawoiu, na lecego psa w jej cieniu. Ty gorszy od psa. Ona niech dobrze si bawi! … 40 41 AlisherNavoiyG’azallar wiecaima—obrazczstowystpujcywperskiejpoezji lirycznej i mistycznej. Pomie wiecy symbolizuje rozpalony ogienamitnoci,wktórywpadanieostronie,jakma,osoba zakochana, symbolizuje te mio do Boga, a dusza mistyka przyrównywanajestdomy.ZakochanywBoguipragncyznim zczeniamistykzbliasidoNiegoniczymmadopomienia wiecy,poczymjednoczysizBogiemwogniumioci.Hafiz pisze: O Panie. Ta wieca, co ogniem w sercu pali, skd jest? Ta wielka mio, co jak ogie wszystko trawi, skd jest? Los, co mnie wczenie wygna z domu, jest m wiar w mio. On mnie w objcia twoje rzuci. Fatum takie skd jest? MehmedwKsidzemiociopisujespotkanieFarruhazuko chan: Ksi sucha sów Hümy, co z jej ust tak pyn, jak Woda ycia pynie spomidzy rubinów, i rzecze: „Moje ciao Woda myje ywa i czuj si szczliwy, kiedy ty szczliwa, bo jest promieniem wiecy, jaminem pachncym, a ja motylem nocnym, w twym ogniu poncym… PrzekadMagorzata abckaKoecherowa AliszerNawoiGazele Nawoipisze: Bez ciebie spala mnie szybko rozki pomie . Dymi moje wosy, gorej przez ten pomie . Pozwól mi, zanim umr, cho spojrze na ciebie. Wszak jestem jak lepa ma, co wleciaa w pomie . Poszczególne litery alfabetu arabskiego, zwaszcza w kali grafii, przypominaj niekiedy, przez swój ksztat, okrelone symbole czy skojarzenia. Symboli tych i zwizanych z nimi skojarzeuywaMehmedwKsidzemiociopisujcmiosne spotkanie Farruha i Hümy, posugujc si literami alfabetu: mim,elif(alif),dim: Chtna si róa wci garnie do tulipana, a gdy kropeczki obie zeszy si przy „mim”, to sodycz niczym „elif” wnikny do „dim”… Nawoi czsto ukochan porównuje do smukej litery alif, którejwidokprzypominawiotk,pionowkresk: Jeste wiotka jak alif — a pieprzyk klejnotem twoim. Patrz na ciebie z uwielbieniem, co dzie . Przyozdobibym zotymi patkami ró. Ale có, opucia ona mnie w biay dzie . … 42 43 AlisherNavoiyG’azallar Smuka jak alif jest twa talia, pikna moja! Jak szczery klejnot lni twe lico, pikna moja! Tak wdzicznie si umiechasz, e róa, tulipan i narcyz bledn z zazdroci, o pikna moja. WprezentowanychprzekadachgazeliNawoiazostaywkil kumiejscach pozostawione oryginalne wschodnie okrelenia. Zazwyczajichznaczeniebyo,pomylniku,wyjaniane.Zabieg tenmianaceluwprowadzeniedotekstówszczyptyoriental negoklimatu. AliszerNawoiGazele WinnymgazeluNawoiskarysi,eperizabraamunawet dusz: Gdy odesza peri, przeklinaem m dusz. Ból mn wstrzsa. Posza i zabraa mi dusz! ycie zakochanych to blisko i spokój. Duga tsknota gnbi i osabia dusz. Posiekaa mnie mieczem, a ucichy szlochy. Ucich gos trzciny ucitej i nasta spokój. Wiesz, krc si tu, jak piaszczysty wir po stepie. Gdyby mnie wspomniaa, wróciby rozsdek. Cyprys przesta wieczorem byszcze i burzy si krew w palmie, bo nawet drzewa czuj niepokój. Jak dugo twój ko bdzie kopa moj gow? Czy gry w polo — w czawgan — wzbroni rozsdek? Mio jest rónorodna jak przyroda. Lecz i j zim ogarnia lodowaty spokój. … Dzi sam kindaem ostrym poraniem pier. Ja cierpiaem, a ty demonstrowaa spokój. Dni moje mijaj bez pociechy, bez sensu. Dzi bardziej ci kocham, bez rozumu zostaem. Powiedziaem: „Bd wierna przyjani!”. A ty powiedziaa: „Ofiar zostaniesz!”. Zostaem! O, peri, zlituj si, cho raz pomyl o mnie. Po wieki kocha bd! Rozum postradaem! 44 Stroisz si w wiewiórcze i sobolowe futra. Czy sobolowej chytroci zawdziczasz spokój? Zdjt ciciw z uku dusisz mnie bez alu. Odrzu nienawi, gdy chcesz zasuy na spokój. Nawoiu, jeli si kochalicie, skd wrogo? Prawdziwa mio, to wierno i spokój. 45 AlisherNavoiyG’azallar … AliszerNawoiGazele Pamitam mój pacz w gstwinie jej loków. Zawsze moga dominowa, mówic „musalsal”. O mojej róy wypiewano setki dastanów. Sowik piewem opisuje tylko sw ran. Nawoiu, u peri nie znajdziesz czowiecze stwa. Ona jest anioem i nie dba o twoj ran. Nie bd zbyt dumny, szachu ze swej armii. Zginiesz, Sulejmanie! Mówie za czsto „musalsal”. A ty, Nawoiu, nie smu si, gdy brak ci sowa. Przyjaciele w tawernie mówi ci „musalsal”. … Dotykam twoich wosów i sysz „musalsal” — „rób tak dalej”. Jak piknie brzmi sowo „musalsal”. Skrcone loki twej miej czesz delikatnie. Wówczas usyszysz na pewno ciche „musalsal” Twe rozpuszczone wosy, jak kinda wbijaj si w serce. Czuj ból, lecz powtarzam „musalsal”. Allahu, biae róe si zaczerwieniy! Czuj zawrót gowy przez ni. Mówi „musalsal”. Barw cyprysu zmienibym dla ciebie, byleby bya ze mn i mówia cicho „musalsal”. Lkam si losu. Mówi do siebie: „To tyran!” Lecz mój tyran jest pikny i mówi: „musalsal”. 46 Przekadu wybranych gazeli Nawoia dokonano na podsta wierosyjskiegoprzekaduzIiIItomuDziezebranychpoety wydanegowTaszkenciew1968roku.Tomytenoszwspólny tytuSkarbnicamyli.Autoramijestpitnastoosobowyzespó tumaczypodkierownictwemI.I.IkramowaiP.D.Woronkina. Ztegopowoduwprzekadachrosyjskichuwidaczniaysiró nicewstyluipikniejzyka.Topewnieodbiosirównieina przekadachpolskich.Rosyjskieprzekadydokonanezostayze skanowanychstronwspomnianychtomówzBibliotekiNarodo wejwCanberze.Wtymmiejscuwyraamgbokwdziczno pracownikomBiblioteki,zasprawnezaatwieniemejkwerendy. Ksika nie mogaby zosta zrealizowana w obecnej — dwu jzycznej wersji (uzbeckopolskiej), gdyby nie istotna pomoc Pana Azima Obidova* z Taszkentu. Jestem mu za to bardzo wdzicznyimamnadziej,enaszawspópracabdzietrwa dalej.Onudostpnimitekstyodpowiednichgazeliwjzyku uzbeckim,pisanenadodatekwspóczesnym(wprowadzonymod kilkulat)alfabetemaciskiem.Wnikliwegoczytelnikazainte resuje zapewne fakt, e niektóre oryginalne gazele posiadaj 47 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele o jeden lub dwa bajty (dystychy) wicej ni polski przekad. Majichzazwyczajrówniemniejposzczególneprzekadyro syjskie.Rónicetewynikajzazwyczajztrudnocitranslator skich. JanuszKrzyowski *AzamObidov,poeta,tumacz,urodzisiw1974rokuwNa mangan—MiecieKwiatów,wUzbekistanie.Ukoczystudia filologiczneistasirenomowanymtumaczemliteraturywia towej. Efektem tej pracy byo wiele wydanych tomów poezji iprozyobcej.Wedugznamienitychuzbeckichpisarzy:Usmona Nosira i Chulpona tumaczenia Azama Obidowa spotkay si zuznaniemwróduzbeckichnaukowcówiczytelników.Zbiory przekadów wspóczesnej poezji uzbeckiej na jzyk angielski, noszcejtytuyTunesofAsia,DreamoflightsomedawnsiWhite shadow.Davsaman.TheLanguageoftheBirds.Amiracleison the way najlepiej obrazoway kunszt poetycki i translatorski Obidova.Byonrówniewspówydawcuzbeckiejwersjiksiki Muslim Life in America. Azam Obidov pisze poezje w jzyku uzbeckimiangielskim.Obecnieinteresujegoadaptacjagazali wewspóczesnejpoezjiamerykaskiej.Autoruwaa,e„Poeta jestboskimfletem,którypozwalausyszeJegogos”.Autorbra udziawwieluwarsztatachpoetyckichwUSA,NiemczechiIn diach.Zostauhonorowanynagroduzbeckiejfundacji„Ulugh bek” w roku 1996 i 2000, a w 1990 i 1995 roku by zwycizc uzbeckiejnagrodypoetyckiej.Ponadto,wlatach1987–1988by laureatemuzbeckiegokonkursu„ArtHoliday”.onAzamaObi dowajestdziennikarkaNodiraAbdullaeva,zktórmatrzech synów.AutormieszkawTaszkenciewUzbekiestanie. 48 49 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Ko’rgalihusnungnizorumubtalobo’ldumsanga, Nebalolig’kunedikim,oshnobo’ldumsanga. Przeztwójczaripiknoniewolnikiemsistaem. Kochaemci,tysimiaa—baznemzostaem. Harnechadedimkikunkundinuzaysendinko’ngul, Vahki,kunkundinbatarrakmubtalobo’ldumsanga. Dnimojemijajbezpociechy,bezsensu. Dzibardziejcikocham,bezrozumuzostaem. Menqachondedimvafoqilg’il,mangazulmaylading, Senqachondedingfidobo’lg’ilmanga,bo’ldumsanga. Powiedziaem:„Bd wiernaprzyja ni!”.Aty powiedziaa:„Ofiarzostaniesz!”.Zostaem! Qayparipaykarg’adersentelbabo’ldungbusifat, Eypariypaykar,neqilsangqilmanga,bo’ldumsanga. O,Peri,zlitujsi,chorazpomylomnie. Powiekikochabd!Rozumpostradaem! Eyko’ngul,tarkinasihatayladimavvorabo’l, Yuzbaloetmaski,menhambirbalobo’ldumsanga. Czymaomniejudrczya?Raczpowiedzie.Prosz! Gdziejestmójrozsdek?Szalecemzostaem! JomiJambirlaXizrsuyinasibimdurmudom, Soqiyo,totarkijohaylabgadobo’ldumsanga. Tynektaremwkielichu,coratujeycie! Oaskciprosziebrakiemzostaem. G’ussachangidinnavoyetopmadimushshoqaro, ToNavoiydekasirubenavobo’ldumsanga. LutnizgryzotydrczyszbiednegoNawoia. Przezciebie,bezlekarstwa,cierpicysistaem! 50 51 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Qahringo’lsa,barchaishimdinmalolatdursanga, Lutfungo’lsa,yuzmeningdekdinfarog’atdursanga. Kademojewestchnienietomkadlaciebie. Twierdzisz,egrzechemmoimjestkochanieciebie. Eymenisargashtadingahforig’ugohimalul, Qahringul,lutfungbu,yorabkim,neodatdursanga? Razsimnnudzisz,arazjesteoywiona. Jakprzywykndonastrojówzmiennychuciebie? Lutfungozijonolur,qahringko’pihamo’lturur, Bul’ajabholedurur,oyoneholatdursanga. Twojedobroporaa,agniewtwójmiertelny. Dziwiszsi,ecierpiinierozumiemciebie. Pandeshitmaysevdingani,eyko’ngul,chekdarduranj, Ozdururharlahzagaryuzmunchaofatdursanga. Mojebiedneserce.Widategocitrzeba. Widamuszcawiecznocierpieprzezciebie. Vahmetohimo’tidin,eygulki,davronbog’ida Ko’zyoshimdinbuqadarlutfutarovatdursanga. Jestejakróa,coboisisilnychwestchnie, leczzanicmastrugiezwylanychprzezciebie. Eyquyosh,mehrahlinikuydurmabuvodiydakim, Garmravlarohidinmunchaharoratdursanga. Soce,niezamiewpopiózakochanych!arich sercniechbdzieprzykademgorcadlaciebie! EyNavoiy,istamavaslulquyoshdinzarradek, Chunnechaulqilsaistig’no,haqoratdursanga. Jestepykiem,Nawoiu!Nieporównujjego arudotwejmioci.Zytoznakdlaciebie! 52 53 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Eyalifdekqomatingmaylibuzulg’anjonaro Ganjihusnungjavharibuxotirivayronaro. Smukajakalifjesttwatalia,piknamoja! Jakszczeryklejnotlnitwelico,piknamoja! Kulmagingichramalohatuyladurkim,sho’xlar O’ynamoqdinyuzyoshururlargulixandonaro. Takwdziczniesiumiechasz,eróa,tulipan inarcyzblednzzazdroci,opiknamoja! GarkalomingniMasihanfosidedim,eyhabib, Aybqilmakim,g’alatgohetusharQur’onaro. JakoddechMesjaszastwesowa.Przebacz, jeliznajcKoran,bdz,opiknamoja! O’qlaringdinjontoparmen,go’yiyopaykonlari Suichardag’o’tatopmishchashmayihayvonaro. Wiem,emoimwestchnieniomtwojeserceodpowie wrazzlutniitamburynem,opiknamoja. Xastako’nglumohiko’nglunggadedimqilg’ayasar, Qaydao’ltursunvalebemoro’qisandonaro. WszyscypoznajbólnamitnociNawoia ijegopkniteserce,opiknamoja. Boshtagavhargo’yiningfikridinortardardisar Kimki,kechtiboshidingo’yurdibumaydonaro. Uyki,adnotebranursokingaxotirjam’yemas, Neajab,garamnyo’qturgunbadigardonaro. La’lingolg’anko’nglumahvolinmunajjimchunko’rar, Ayturulavvorabo’lg’ang’oyibingdurqonaro. EyNavoiy,ishqdardiko’rganelko’nglinbuzar, Harharoshekim,unungzohirqilurafg’onaro. 54 55 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Mingzaxmurdixanjariishqingbutanaro, Butannihajrtashladiyuzmingtikanaro. Tysicrazykindamiociraniserce! Rozkabyakolcem,pokuamiserce! Lekultikanlarichraxayolingbilako’ngul O’ynarmagarguluzrayuag’narsumanaro. Jajednakwródtychkolcówciebiechwalipragn. Zasubtelnymzapachemrówcitskniserce. Jismo’yidinko’ngultilarulko’yni,valek G’urbatsuubatinkishibilmasvatanaro. Bezojczyzny,wobcymkrajuwszystkomizbrzydo. Zpiersimej—domuciaa—uciecpragnieserce. Ermasuchug’labingdakiulyuzSuhaylidin RangolmadibuqatraaqiqiYamanaro. Kadanimegocaunukrwinasczona. Czerwietwychwargzgubiamdusziserce. Jonimlabingshahidiekangatonug’durur Harolrishtaqong’abo’yalg’ankafanaro. Jakniewiernookrutnazgubiasowika, copiewawgszczuró,takzgubiemmeserce. Bulbulnekuymasunki,biro’tyoqtiqasdig’a Harotashingulushbuvafosizchamanaro. ONawoiu,jejczarnewosywgstychlokach oplotyciwokó,azdrtwiaociserce. Ko’rdungNavoiyulsarizulfuzrayuzshikan, Ko’remdiyuzshikastako’ngulharshikanaro. 56 57 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Ikkibarmog’birlatuttumla’linulruxsoraro, Uylakimbulbultutargulyafrog’inminqoraro. Musnempalcamitwewargidelikatnie. Takjaksowikdotykaróy—delikatnie. Hatdaruxsoringsuerkinmuyoshung’ansabzada, Yo’qsako’zgudurki,qolmishhartarafzangoraro. Jezioremwpuchubiaychwierzbjesttwojelico. Policzkijakjarzbinalnidelikatnie. Ko’hig’amtortarg’ahasdekjismilabelbog’ladim, Ostig’aqolmishmenandog’kimsamondevoraro. Twezoconerdzhenny—ukicesarskichbrwi. Oczy—byszczcepawie—patrzdelikatnie. Maydemaqushlarqanotiningelidinbo’lg’usi Naxliqaddingmoyilo’lmoqhartarafraftoraro. Zdasi,niemamiejscadlaciebiewtymzymwiecie. Wgszczuchwastów,czywzniesiesikwiatdelikatnie? Shakkarila’lixayolidinsarosarmo’rdurur. Sochidaermastugunuzratugunhartoraro. Ty,przyzwyczajonydopucharu,zanijprzynim. Wnimznajdzieszwybawienie,leczpijdelikatnie. Kofiriishqo’lg’anavlodemasaiymonso’zin, Xo’byemastasbihtoririshtayizunnoraro. Rzuzwglonmio,jakniedopaekwiecy, Nawoiu,izapomnijsowo„delikatnie”. Vusmauzrazarvaraqliqikkiqoshingyuzuza, Jilvagarbo’lg’anikitovuserurgulzoraro. Qomatimgullarochilg’anbirtikanshoxidurur, To’lg’alipaykonlaringqonlig’taniafgoraro. Gulshanichrachunbutargul,sho’raerdinsho’razor, G’ayrig’adrahlinebo’lg’ayolamig’addoraro. Davrelibedodidingarmaxlasistarsen,mudom Kupayog’idinbosholmakulbayixammoraro. Haqtilarbo’lsangNavoiysilkdunyodinetak, Ishqingo’lsapok,o’zniqo’ymabumurdoraro. 58 59 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Dahrelidinnaf’agaryo’qtur,zararhambo’lmasa, Marhamaryo’qtur,ko’ngulganishtarhambo’lmasa. Gdyniedowiadczamdobra,niechchozaniebdzie! Brakplastranaran,niechchokolcaniebdzie. Olamahlidinagaryo’qturjigargunsog’are, Koshkiyuzmingqadahxunijigarhambo’lmasa. Wszakniekademujestdanepisodkiewino, Wicniechchokrwizranzadanychniebdzie. Mahvashekimbo’lmag’ayvaslidinummidihayot, Xushtururkimjong’ahajridinxatarhambo’lmasa. Kiedyzksiycolicbyrazemniemona, niechchociarozkajakmierduganiebdzie. Bedilekim,bexabartushkaybirovhijronig’a, Nebalodurgahgaheandinxabarhambo’lmasa. Jelionaodejdzie,atyzgubiszpami iotobiewiatduejpamitaniebdzie. Soqiyo,netkaymeniulnav’qilsangmastkim, Aqluhushumdinnishon,balkimasarhambo’lmasa. OPanie,powiedz:cópijak,jakja,marobi, kiedyladurozsdkuwemniejuniebdzie? Kim,tuzaymastonaShohiG’oziyavsofidasavt, Buko’ngulgarbo’lsao’zholida,garhambo’lmasa. IchomojepijaneserceStwórcsawi, czydlasercasprawiedliwocijuniebdzie? Ey,Navoiy,senchekarsenoh,lekinyaxshidur Ulpariyningzulfibuelbirladarhambo’lmasa. Wzdychasz,Nawoiu,domiej.Loswestchnieniatarga. ebrakiemzostaniesziczywstydciniebdzie. 60 61 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Yortutarko’nglumdagardundinjudobo’lg’anbalo, Jondadurdevonako’nglumdinxatobo’lg’anbalo. Mojesercerozdartetrapibólibieda. Togrzesznesercesusznietrapibólibieda. Istamankim,ishqmendino’zganiqilg’ayasir, Hechkishigabo’lmasun,yorab,mangabo’lg’anbalo. Serce,bdcwniewoli,niemoekochainnej. Bybezwoli,bezrozumu,wielkatobieda. Shodyuzlanmangbalolarbizgakimbo’lmasxalos, Buko’ngulzindoniichramubtalobo’lg’anbalo. Wysicieszycie,amojesercewciemnicy zamknite.Zastraetamtrzymawielkabieda. Vaslidarashko’lturur,hajrida—g’am,vahkim,manga Vaslarobo’lg’anbalodurhajrarobo’lg’anbalo. Zazdrocilicie,gdyznibyem.Terazsmutek mymtowarzyszem,awascieszymojabieda. O’ltururlarhamdamingbo’lsam,o’larmen,bo’lmasam, Bo’lmag’an,jono,seningbirlabalo,bo’lg’anbalo. Zadoradczyni—odrzuciawielkoduszno. Czyniewiedziaa,edobrychradniechcebieda? Nosiho,oshiqlig’imniman’qilding,bilmading Kim,nasihatbirladaf’o’lmasqazobo’lg’anbalo. Oywamwjejbliskoci.Jejbrakwróymimier. Rozkaznitozawszebóliwielkabieda. Chunbalosizkomyo’qtopmasbaqokominmagar Kimki,anio’rtamasotifanobo’lg’anbalo. Dzi,straciwszyukochan,Nawoizrozumia, e,okrgyrok,czekagosmutekibieda. EyNavoiy,tokibordiyor,bildimhajremish Shiddatichraharbaliyatdinsivobo’lg’anbalo. 62 63 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Davrelsog’ariniqildimayinobto’la, Juzmeningeskisafolimniki,xunobto’la. Innemutopucharypenewcizsyalos. Mnieglinianykubekkrwistejcieczyzsyalos. Jomimaydekto’laqonbo’ldiichimbermaydast, Yorbazmiaroberjomimayinobto’la. Mojesercekrwawi.Tyjestetegopowodem. Opucharpeenztwoichrkcigleproszlos. Vahki,harkirpigibirnishtarerurzahrolud, Garchiborulikinargisdashakarxobto’la. Zzafirankirzstwe renicemiotayjad. Maszoczybarwymiodu.Leczmnieprzypadzylos. Jolalartushtimugulbargiaro,yoxuderur, Huqqayila’lingichindaduriserobto’la. Midzypatkamitwychustzrubinuszkatuka penapere.Niedlamnieona.Takimójlos! Orazingaksidururko’zdagiyoshevruladur, Bog’ijannatgulidinbo’ldibugirdobto’la. Wmychoczachobracasikoowrótobrazów niezmiennieztwtwarz,jakmójbeznadziejnylos. Menumug’dayriaromug’bachaboshidag’ulu, Senuzuhdahlibilamasjidumehrobto’la. Naswejdrodzezostawiaszrzeszezawiedzionych. Có,Stwórcazgotowaimnietakokrutnylos. EyNavoiy,nechaozozg’inamaymadrasada, Dayrarokirki,icharshayxto’la,shobto’la. Czaszazwinem,Nawoiu,nicciniepomoe, leczczasspdzonyzdruynwtawernietotwójlos. 64 65 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Zorjismimg’ahadangingzahmidinortarnavo Sozdekkim,teshsalaranifuzunaylarsado. Zmejpiersicorazgoniejszywydobywasipacz. Jakbymszarpasercastruny—takitopacz! Qaddihajrindag’amimsham’inihardevorg’a Kim,tayabmensaruandomibilabo’lmishqaro. Dymiwciwiecamejtsknoty,aciedymu nacianachprzywoujetwójobraz—stdmójpacz. G’unchanganfosinasimizavraqijonqasdig’a Yetkururhardamadamdaryosidinmavjifano. Oddechtwegokaprysu—krucheczónobytu —wnetmoebyzalanefalistdmójpacz. Orzuyivaslidinranjurerurmunglug’ko’ngul, Qutuchuntazvirilabemorbo’lg’andekgado. Kadespotkanieztobtobólserca.Wpyledróg wdrujc,ebrzbeznadziejnie—stdmójpacz. Negayig’labanbarinzulfinkesarhijrontuni, O’lmagimnianglabongarsham’tutmaydurazo. Pieprzyknatwympoliczkuniedamispokoju przezcanoc.Leczyszranyogniem—stdmójpacz. Hajrdardinko’nglumakamqildiholingoqibat, Dog’emishdardishaloyinhastag’aoxirdavo. PrzygasblasktwarzyioddechNawoia.Jakwiatr stepu,cogasiblaskró,wywoatemójpacz. RuhparvardurNavoiyohiulyuzshavqidin Ulsifatkim,lolaugulyuzidinkelgaysabo. 66 67 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Nenavosozaylagaybulbulgulistondinjudo, Aylamasto’tiytakallumshakkaristondinjudo. Sowikbezmiociniemy,zaczynapaka. Papugabezsodyczytezaczynapaka. Ulquyoshhajrindaqo’rqarmenfalaknio’rtagay Harsharorekim,bo’lurbuo’tlug’afg’ondinjudo. Ja,niekochany,czujpomiewkadymtchnieniu izamigasztenogie.Zaczynampaka! Dema,hijronimdachekmaysenfig’onunolako’p, Jismaylarmufig’onbo’lg’annafasjondinjudo? Ty,bezlitocimniedrczysz,gdycichniemójszloch leczpowiedz,czyoddawnamartwymoepaka? Hajro’lumdintalxemish,mundinso’ng,eygardun,meni Aylagiljondinjudo,qilg’unchajonondinjudo. DzieinocbagamAllacha,byskrócimoje mki,abymprzezrozkniemusiapaka. Bo’lsayuzmingjonimol,eyhajr,lekinqilmag’il Yornimendinjudoyohudmeniandinjudo. Nocwietlikoczarowanykrywokó twojegoumiechu,alejamusiaempaka. Vaslaroparvonao’rtandihamonobildikim, Qilg’udekdursubhanisham’ishabistondinjudo. Nawoiu,wrozpaczyjestejakptakbezgosu. Ja,pozbawionytwojejpoezji,zacznpaka. Bireyasizitbo’luberdiNavoiyyorsiz, Bo’lmasun,yorabki,hargizbandasultondinjudo. 68 69 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Havoxusherdiyuilkimdabirqadahmayinob. Icharydimvaleg’amdinqadahqadahxunob. Oporankustaemwsadziezpucharemwina. Zczaszkrwawychez,pytaem,gdziemojawina? Kihozirerdio’shulsarvinargisimaxmur, Valekrag’mimaqilmasydiqadahg’ashitob. Wszaktoprzeznistraciemspokójirozsdek. Sercemeledwobije.Czytomojawina? Manganezahraeulkim,desamki,birqadahich, Neonsizichgalimay,neqarorutoqatutob. Samteprzypominampucharpeengoryczy. Woczachmamzakrzepezy.Czytomojawina? Bug’ussabirlaichimqonbo’lubnechukkiqadah, Ko’zumgaharnafasashkevrulubmisolihubob. Onawie,esiamojejwoliosaba. Jestemkruchyjakkielich.Czytomojawina? Chuangladiki,borurixtiyorilgimdin, Kulubqadahkibilutfayladiyuqo’ydiitob. Pieszczotamirozstroiamnie,cobredziem. Wtedyonasimiaa.Czytomojawina? Qadahniichtiyuyuzlobabirlatuttimanga, Kioningichganio’qqildimenimastuxarob. Wsercuodbiosijejprawdziweoblicze. dzaspaliamewntrze.Czyjatowina? Chusoqiyyettiqadahko’zgusidajilvayihusn, Neayb,oshiqimayxorako’nglibo’lsayabob? Bd szczliwy,Nawoiu,wrajuschadzki.Pó niej trafiszdopieka,pytajc:czyjatowina? Navoiy,vaslbihishtidashukrqilbunafas, Kiyonachekmagasenhajrdo’zaxidaazob. 70 71 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Bovujudikimadambo’ldumg’amidinqayg’urub, Hechog’ziningso’rog’inla’lidintopmonso’rub. Tskniczani,staemsiofiarmioci. Wiem,poncyrubinjestsymbolemmioci. Jonki,qatqatqonbo’lubturdog’iishqingketmagay, Lolabargidekanibirbirsovursangkuydurub. Rozerwaaranymejduszy.Rwaapatki tulipana,któryjestsymbolemmioci. Novakingko’nglumdaqilmishxona,bovarqilmasang, Ko’ksumailgingnikelturkim,turubturbilgurub. Strzaamidrwinraziampier.Chcesz, rozerwj?Zobaczserce—symbolmioci. Ishqidurjonpardasida,ravshanettim,do’stlar, Nechakuygaymenharirichindao’tniyoshurub? Mojeserceponieukrytezajedwabn zason,cojestsymbolemcichejmioci. Barqdekpo’yamniaybetmang,salomatahlikim, Mundoqo’tekimtutashibdurmanga,bo’lmasturub. Wszakzakochanyjestjakraonypiorunem. Byskawicajestsymbolemnagejmioci. Istamatahsinki,shokirmennekelsaollima, Shukrqilmay,naylayolursenqazoniyozg’urub? Nietramyjednaknadziei.ZakochanymBóg wciwybacza.askajestoznakmioci. ChunNavoiyjonig’amarhamerurpaykonlaring, Kosh,yoqsamarhamio’qungyonimg’ao’lturub. Odkryjpiernajejstrzay,Nawoiu.Tobalsam natweserce.Onesoznakmioci. 72 73 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Hokipoyibo’ldijonihoksorimqonyutub, Kimchiqibla’linio’pgayrishtaynzulfintutub. Skrwawioneserce,porzuconebeznadziei iodcinityladnaustachbeznadziei. Zulfinochqondazanaxchohig’atushgaymingko’shul, Qo’ymasaulchohuzaruxsorisham’inyorutub. Chonaspotkaniachponoywojejlico, zzazasonyloków—niemiejzudnychnadziei. Ishqmuhriqdashtiniqat'aylamakdushvorerur, Kirmasamohimelibirlahavosinsovutub. Nieprzejdzieszprzezpustynijejserca,przepadniesz wjejpiaskach,strudzonywdrowcze,beznadziei. Kuygalimoyilmenuhajrig’ayo’q,vahkim,meni Ayladiroziisitmoqqao’lumdinqo’rqutub. Jajudawnosizezymlosempogodziem. Dzibezsilniesiarz,yjcbeznadziei. Deremish,birkunkelibko’ngliyarosinbutkaray, Kelsabutgil,eyko’ngul,buso’zgahudbo’lmasbutub. Mówiami:„Zaleczranytwegoserca”. Leczsamesowanieniosnadziei. Dahrbo’stonidaqilmoqsayraylabhoyuhuy Harzakezmakdurhayotingqushlarinihurkutub. Bezsilnymszlochemposzptactwopiewajce. Wybacztozakochanemubeznadziei. Jomivaslingdinki,elnitirguzursen,bilyaqin, KimNavoiyo’lgusixunobayihijronyutub. Wychylaszpucharzapucharem,mójNawoiu. Jednakwiedz;winonieprzysporzycinadziei. 74 75 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Dambadamjomitarabg’ayrilaulmohchekib, Menyiroqtinboqibon,qonyutubuohchekib. Maukochanazinnymnakobiercustaje. Obraztegolubuspokojuminiedaje. Neg’amimitkebio’lmakdin,agarelturesa Bo’ynumaipsolibonko’yigaulmohchekib. Jakpiesnakrótkiejsmyczy,razamismagany, idcpotwejulicy,przedtwymoknemstaj. G’arazimbuki,unutturmag’ameno’znianga, Ko’yigakirmagimafg’ongahubegohchekib. Chciabym,oksiycolica,bymniewspomniaa. Mniewspomnienieotobiespokojuniedaje. Ko’nglumahajragardardo’qiyog’dursa,netong, Garchiqaruresapaykoninidilxohchekib. Niechmiotaneprzezciebiestrzaywmojeserce trafiaj.Niechajmójbólprzyjemnocidaje. Menadamyo’lig’aborman,menilekinelitur Og’zishavqidako’ngulo’zigahamrohchekib. Chonieszukamcierpienia,tosercedrczone wspomnieniemtwychczerwonychwarg,usnniedaje. Mayiasfarkito’kulmishqo’yubonyuzichsam, Qahraboniko’runguzjilvaqilurkohchekib. Zamknemsiwsobie.Rozkibursztynowe winopopijamismutkowisioddaj. Jur’asinbersaNavoiyg’aeruro’lguchabas, Bazmiayshichratarabsog’arinulshohchekib. ykwinapokne,Nawoju,ijujestepijany? Wicejwychylzdzbana!Winosmakyciudaje. 76 77 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Uloyqasdimatiyg’iburronchekib, Menollidashukronag’ajonchekib. Ksiycolica,zmieczemnamnie?Oty,niecna! Zraniamojduszidum,oniecna! Masihimchufaryodimayetmadi, Nechao’lturayo’zniafg’onchekib. WobecciebienawetMesjaszbybybezsilny. Niemadlamnieratunku,gdygnbi,takniecna! Hamonoyomonko’zgamaylaylading, Alifnililayuzgaharyonchekib. Napocztkuzaczarowaamnieswkltw. Mamnatwarzysineplamy—twedzieo,niecna! Labingno’shdorusidinneosig’, Meno’ldumchuxunobihijronchekib. Zatruamniejademmagii.Swychustmiskpisz aonemogybybyantidotum.Niecna! Ketur,soqiyo,davrayog’into’la Ki,jonqolmadiranjidavronchekib. Podczaszy,przyniechopucharwina.ycie ledwiesiwemnietelepie.StruamnieNiecna! Agarvasliboqiykerak,istagil, Fanoko’yigaraxtixirmonchekib. Odchodzwwieczno,rozstajsizdusz.piesz wgróbjudzisiaj.Powodemjestdziewczynaniecna. Navoiyberibjono’qishavqidin, Aningzaxmidinyorpaykonchekib. Nawoi,wzgryzocieginc,rozstajesizdusz. Strzaprzeszyamusercedziewczynaniecna. 78 79 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Eyko’ngul,ulahdiyolg’onmehrshartinqilditut, Ahdinipoyonig’ayetkurmayinayrilditut. Serce,niewierzwjejsowaiokaduchahart! Zwrójejbezuyteczneprzysigi—okahart! Xanjarihijronbilaoxirkesarchunrishtasin, Mehrtorinrishtayijoningg’amahkambo’lditut. Gdyczcnasnicporozumieniaprzerwie Losigdyniezechcepowróci,okahart. Chunmayivaslo’zgalarichmakkaboisbo’lg’usi, Harnafasxunobihijronyutmog’ingnibilditut. Innymnapowitanieofiarujewino, mnie,kubekjadu.Przyjmgoiokahart. Yoeshitmas,yoeshitkachzulminaylarbirgayuz, Holingulzolimg’ayuzmingqatlabasaytilditut. Mojezy,jakgwiazdy,cospadajnaziemi, przyozdobijejstrój.Bezsmutkuokahart. Demasanchibnishihijroneytkurayno’shivisol, Chunbuno’shungo’lturur,ulnishhamsanchilditut. Gdydusztwrozerwiemka,obytwójszloch dajejtprzyjemno.Tyzaokaduchahart! Motamashkidurrichuntufrog’ingasochilg’usi, Gavharianjumfalakdinboshingasochilditut. Nierozpaczaj,Nawoiu,gdytweaksamitne szatyzmienisiwstrójebraka.Tyokahart! EyNavoiy,kisvatifaqrista,yo’qsacharxning Atlasinkiydinggumonyetoqibatyeskilditut. 80 81 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Jahdimandoqduryetishgaymenmudebvaslingg’abot Kim,qabuletmanog’irdebchiqsaegnimdinqanot. Jaknaskrzydachsispiesz,naspotkanieztob. Czyteskrzydanieopó nispotkaniaztob? Sabrtog’ibirlaqilmoqpo’yabo’lmas,eyko’ngul, Tashlaulyukniyetishmakistasangvaslig’abot. Zwykemnosinaplecachgórycierpienia.Dzisiaj jezrzuc!Niechnieopó niajspotkaniaztob. Shaxsuvorimningburoqipo’yasidinqoldibarq Kim,aningfe’lishitobermish,munungrasmisabot. MoeprzyjadnaBuraku—czarodziejskim koniu.Przegonibyskawicnaspotkanieztob! Ko’pMasihodindamurma,qilhayotingnitufayl Angakim,topmishMasihaningtufaylidinhayot. Szkoda,enatwymweselujestemgociem nieproszonym.Amarzyemolubieztob. Mehryuzko’rmayo’chashdipardadinchiqqachyuzung, Olg’aliqo’ymassarig’yuzinqorayerdinuyot. Socespuciooczy,widzctwojelico. Zókozzazdrociiniechwalisisob. Chunyudiko’zlarsavodinashkyorutyuzochib Kim,diramsizelgaboyelfarzdurbermakzakot. Mówoukochanej,piewaj,niemilcz,Nawoiu. Jakbalsamtwewiersze.Moeniewzgardzitob? EyNavoiy,hokipoyivasfidashirinso’zung Borbiaynihto’tiyoichindasolg’andeknabot. 82 83 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Tiyrakulbamgakirib,jono,o’lumdinbernajot, ZulmatichraXizrg’aulnav’kimobihayot. Wejd domegosmutnegodomu,ukochana. Twesowapij,jakHyzrwod,ukochana. Sodako’nglumichrala’lingningxayolitushgali, Shishaedurkim,aningichigasolmishlarnabot. Mojeprzejrzysteserceoddajcicae. Zobacz,otojegozawarto,ukochana. Orazingmehridaog’zingdurgadolig’qilg’anim, Haqsenixurshidqilmish,zarrayebergilzakot. Twepiknelico,jaksoce,spaliomisad. Jaksoce,umiedatemio,ukochana. Toko’nguldinboshchiqarmishhartarafpaykonlaring, Qushbolasidekbo’lubturkim,bo’lurtemurqanot. Lotkitwojejstrzay—pióraelaznegoptaka. Prosz,niepolujwicejnamnie,ukochana. Vaslummidig’atilarmenumr,lekinvoykim, Sensizinko’rsam,tirikmen,o’ltururmeniuyot. Nadzieja,ecispotkam,trzymamnieprzyyciu. Innejznaniechc.Ciebiepragnukochana. Istasangkim,ulquyoshchiqqachsangaqilg’aytulu’, Eyko’ngul,g’amsayliyetkach,tog’dektutqilsabot. Gdyrzekawylewa,uciekamynawzgórze. Nocpoprzedzawit.Czekamnawit,ukochana. Ishqingo’tingarNavoiydesakimaylayraqam, So’zidinkuyarqalam,qururqora,erirdavot. O,Nawoiu,niepróbujopisamioci. Listipiórosispal!Jate,ukochana! 84 85 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Ko’zumucharki,humoyunyuzungniko’rgaybot. Biaynihiangakirpiklaro’lmishikkiqanot. Naskrzydach reniclcispojrzenie,aniele. Patrzcnaciebiewnetsadmójzakwit,aniele. Bezansadardubaloshohidihalokimuchun, Mijamtarog’durur,eskituganlarimmir’ot. Twójpiknystrójtylkoprzepapogbiamidzy nami.Olepemodtwegoblasku,aniele. Labingxayolidaashkimerurhayotsuyi, Firoqingichraqorarg’anko’zumangazulmot. zyigrzesznemylimnienawiedzaj,kiedy wspominamtwerubinowewargi,aniele. Zakoto’lurediyuzungjamolinaqdig’amehr, Tajammulahlig’ayuzdinbiro’lsaerdizakot. Jestejaksoce,codajeycie,opikna! Nawetononiedorównujeci,aniele. Desangki,jonimao’tsolmag’aysen,eysoqiy, Takallumetmamayoludlabbilahayhot! Ludzieozdrowymumyle—gupiec—powiedz omnie.Wymiejmiodociebie,aniele. Qolurlarog’zinochibishqahlipo’yamdin, Sog’elgakulguerurtelbaaylaganharakot. Sowateprzyniosytylkozakopotanie zakochanym,lecz,Nawoi,takczuje,aniele. Labingki,jonberadurahlidardqoniuchun, Navoiyqonig’agarmayletarmumiddihayot. 86 87 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Eyko’ngul,yoro’zgalardomig’abo’ldipoybast, Sengamushkilholatubizgaqatiqishberdidast. Zapltanesercewsieci—tomojadola. Muszpipuchargoryczy—nielekkadola. Vasltorinchektiul,mendag’ichektimohkim, Rishtaniuzdiyubo’ldumhajrtufrog’ig’apast. Zbytzacienialimyniczcnas.Pka wkocu.Dzisiajczynastylkoniedola. Nechaboshqo’ydumyo’lida,vahki,qildipoymol, Za’flig’jismimg’azulfitorideksolibshikast, Schylamgowdoziemiprzedtob,opikna! Przechodziszmimo,nieczua—podamadola! Zahrayo’q,mujibso’rarg’abo’lmasun,yorab,kishi Muflisuoshiq,sevardildorimustag’niyumast. Daj,Panie,lekzapomnienia.Niechkawiarniana bradowiesiwreszcie,jakajestmojadola. Soqiyo,buishgabehudlug’dino’zgayo’qiloj, Mujdamug’ko’yigayetkurgilki,bo’ldummayparast. Postanowiemutopisiwmorzuwina. Niechaj,raznazawsze,skoczysitaniedola. G’arqo’laymaybahriichrarosto’lg’oyatqacha, Kimsolibbo’g’zumarochekkayajalqullobishast. Pokajaniesi,modlitwaipost,Nawoia niezbawi,aonapojmie,jakatodola. EyNavoiy,jurmuzridashtidaqilpo’yakim, Yaxshiermaszuhdzanjirig’abo’lmoqpoybast. 88 89 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Subherursoqiyumenmaxmurmen,senmayparast, Tutquyoshdekjomni,moni’nedurbo’lmoqqamast. Niebawemwstaniewit,awdzbanachpenowina. „Nalejmijeszcze,wszakdobrazciebiedziewczyna!”. Tiyrashomihajraro,vah,asruko’pchektukxumor, Masto’lalibunafaskim,vaslsubhiberdidast. Wnocycikoprzeywasirozk.Wzeszy jednakzorzenadziei.Spróbujemywina? Kunbiyikchiqqunchaho’yunolanipastetmali, Ko’pbiyikchiqqaybugunkimbo’lg’abizbizyergapast. Poudnieodlege.Ucichnieszumhulanki. Chojupó no,wypijejeszczetrochwina. Anjumanahliyuzingulgulqilalimaybila, Mehrdintopqunchaanjumgullaribirbirshikast. Ostatniegwiazdyspadajnanieboskonie. Totak,paczeniebo,chocianiepiowina. Charxmotamyetkurur,bizdag’ionchayig’lali, Kim,kuhang’amxonasiulsayldinqilsunnishast. Nastajedzie—przybytekdzwiadomych.Pomoc anioówjuniepotrzebna—lepszadziewczyna. Garshafoatqamaloyikkelsa,nomahramdebon, Mehrshaklidinfalakyo’linqilalixorbast. Wstajeognistesoce.Twarzjegoszkaratna. Czybyionowypioswporcjwina? Tongemasbo’lsaNavoiymasttoshomiabad, Kim,azalsubhidabo’lmishqismatijomialast. Wypij,Nawoiu,ostatnidzikubek,jutro zsiopadniesz.Wiecznoczekacizbeczkwina. 90 91 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Vujudumo’rtading,eyishq,emditarkimtut, Xudoyuchunki,meniqaydako’rdungandaunut. Przezciebiezgorzaomojeycieiserce. Zapomnijomiejscu,gdziezraniamojeserce. Ko’ngulnivaslcharog’ibila,deding,yorutay, Tutashtichunbizninguyemdio’zgauyniyorut. Obiecaa:„Ogrzejciebieswymciepem”. Patrz!Spaliadom.Lepiejinnemugrzejserce! Chuvaslkuymakilahosilo’lmadi,eyko’z, Tahassurashkibilashu’lalig’ko’ngulnisovut. Oszukaamnie!Cayczasczuemtwójchód, leczonospono.ezniepragniemeserce. Jununidaf’ig’ako’nglumnidog’etaydebsen, Budog’sahldurur,hajrdog’idinqo’rqut. Twedobreradysjakwiosenneoboki naniebie,leczczyochodzmebiedneserce? Buxoriohimerurloyiq,anglagil,eyashk, Bahorihusnig’anogahkerakliko’lsabulut. Dobreradybezpyncegoznichpoytku subogie.Cómaznimizrobitoserce? Nevoqi’o’lsachutaqdirdinemasxorij, Baso’ktadurqiluridinkishigabermako’gut. O,Nawoiu!Wartonawiecieychopidni iwinem,mioci,chokrótko,cieszyserce. Navoiyyo,buo’tarolamichrabeshkunqil O’zungnimaybilamashg’uluishqbirlaovut. 92 93 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Eynasimisubh,ahvolimdiloromimg’aayt. Zulfisunbul,yuzigul,sarvigulandomimg’aayt. Owszystkim,czymtwaduszajestpena,mipowiedz. Czemucyprysiróprzypominasz,powiedz! Bukila’lihasratidinqonyutarmendambadam, Bazmiayshichralabolabbodaoshomimg’aayt. Oczymopowiadaarubinamiswychwarg? Jakprzywiniespdziaczaswtawernie,opowiedz. Komtalxubodazahruashkranginbo’lg’anin, La’lishirin,lafzirangin,sho’xixudkomimg’aayt. O,miodousta,czemujademmniezabijasz? Czemu,przeztwojsodycz,pynzy,odpowiedz? Shomihijronro’zgoringtiyranevchunqildideb, So’rmag’ilmendinbuso’zni,subhiyo’qshomimg’aayt, Terazdrczymnietsknota.Twesowawnocy, byykamstwemwdzie.Czemumnietakranisz?Powiedz! Ulpariyhajridanangunomkim,tarkayladim, Ko’ngulotlig’hajrvodiysidabadnomimg’aayt. Panie!Tamiomniewniewolikamstwawpdzia. Czyrozstanieznirozwietlimójwiat?Powiedz. Eykaromatgo’y,ishimog’ozixudisyonedi, Sham’irahmatpartaviyetkaymuanjomimg’a,ayt. Niemaukojeniadlawdrowca—Nawoia. Czyprzestaniesisnu,jakwidmo?Prosz,powiedz. Yo’qNavoiybediloromig’amichra,eyrafiq, Holinizinhorkim,ko’rsangdiloromimg’aayt. 94 95 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Xirmaniruhsorig’asolmishmayigulnorio’t, Uylakim,gulxirmanig’aotashinruxsorio’t. Gniewnatwoimlicu,mia,rozpalaogie. Kwiatróyiwino—mogrozpaliogie. Hajrshomig’amsipohin,ko’rki,ko’nglumdashtida Neyoqibdurlarcherigtushgankebiharsorio’t. Wnocrozki,biedny,opuszczony,podobny dowojownika,wsercuterozpalamogie. O’tagaritsajahondin,ohimo’lsa,g’amyemas, Yetkuraybirdamdayuzavvalg’io’tmiqdorio’t. Gdyganieciepotegowiata,czymym sercemogrzejgo?Chybawystarczytakiogie? Garharoratmujibiermaschuchukluk,basnedur Harzamonjonimg’asolmoqla’lishirinkorio’t. Aczytwojaszlachetnomoewywoapoar? Toraczejrubintwychwargmoewznieciogie. Fo’tayizarbaftemasulsho’xira’noboshida Kim,ayonqildiuzoritobidindastorio’t. Prosz,przynieflaszwina—toukoiból. Przezjejotwórwlejdobiesiadyogie. Maybatiningko’rnishotafzolig’inhuznahlig’a Kim,socharsuhbatnigarmaylaruchunminqorio’t. Nawoiu,niektóretwojegazelesjak kbydymu,wktórychczaisiywyogie. GarNavoiyo’xshaturko’knitutunga,aybemas, Chunbulutqaurmishaningohiotashborio’t. 96 97 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Mayila’lingerurjonbirlamamzuj, Yo’qersaobihayvonbirlamamzuj. Winotwoichustjestzmojduszzczone. Czywictwojaduszazmymlosemszczone? Jigargundursirishkim,negakimbor Bag’irbuashkig’altonbirlamamzuj. Lejzybeznadziei.Mogzatopiwiat. Ztympotopem,smutekibiedaszczone. Jahonnibuzdiashkimohilankim, Eerursarsarbuto’fonbirlamamzuj. zymychoczuwnetwdwapotokisizmieniaj. Wdwierzeki,copdzckumorzu,szczone. Qo’shuldiko’zlarimningashkivahmyet Ki,Qulzumbo’ldiUmmonbirlamamzuj. Gdziesiskryaukochana?Jejciemnewosy wtajemnzasonzmgzostayzczone. Ko’ngulqonbo’ldiyuishqingo’tidin Buqonmahlulpaykonbirlamamzuj. Podczaszy,czemumieszaszwpucharzekrewzwinem? Czytakjakwmoimyciumuszbyzczone? Yuzigatushtizulfaylangnazzora Ki,bo’ldikufriymonbirlamamzuj. Osercemoje!Zapomnijospotkaniuzni! Zniswszystkiejadyitruciznyzczone. Mangaharmayki,tuttisoqiyidavr, Burunqildianiqonbirlamamzuj. Nawoiu,czyniedlategotwepienissmutne, enawiecieradoibóleszczone? Mayivaslistamako’p,eyko’ngulkim, Eerurulzahrihijronbirlamamzuj. Navoiysurimotambo’ldikim,bor Surudiayshiafg’onbirlamamzuj. 98 99 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Jamolinvasfetarmenhamdamimulgul’uzoro’lg’ach, Quruqshoxuylakimzohirqilurgullar,bahoro’lg’ach. Róanolica,podziwiamdzitwojepikno. Jajestemsuchymbadylem—tywitkpikn. Qoshinko’rgachhasaddinistaramelko’zibog’lang’ay, Nechukkimko’ztutarlarelyangioyoshkoro’lg’ach. Gdybymmiaolepn,toniechchowidztwbrew. Tabrewtoksiycwnowiu.Takdziaapikno! Jununermaskiyiklarsuhbatidermenmangashoyad, Biro’qtekkayg’alat,ulqoshiyogarmshikoro’lg’ach. Mia,wtsknociedoszedemdogranicbólu. wiatspowijamgasmutku,leczwidztwepikno. Havasishqaylaganozoda,kechqilbuxayolingdin Ki,chiqmasbutikanko’nglungdanogahustuvoro’lg’ach. Zbdziemwródbestiiizdziczaemwpustyni. Napnijswójuk.Upolujmnie.Proszci,Pikna. Deyolmasdardilaittim,valebilgilki,chekmishmen, Birohebarchaolamg’ussadudibirlatoro’lg’ach. ONawoiu,napisaegazelosmutku ipaczesz.Niechonbyszczyichwalijejpikno! Qilibman’ijununumulpariyko’yigayuzlangan So’zihashverkaninfahmaylagay,beixtiyoro’lg’ach. QaniHotam,qaniQorun,qaniJamshiduAfridun? Basehsonqilsangagardundinadnoe’tiboro’lg’ach. G’ururijahljomibirlamasto’lmaki,o’lmakdur, Maozallah,bumayg’acharxdavridinxumoro’lg’ach. Navoiysham’dekyig’lab,kuyubholimnisharhaylay, Uloybazmidabirtunrostoshiqlarg’aboro’lg’ach. 100 101 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Yetishsaishqaroyuzmehnatubalo,qadahich, Nafasnafasquyubonmayto’lato’laqadahich. Jeliwyciucozyska,towypijpuchar! Niezwlekaj,judzilejdopena.Wypijpuchar! Mukaddaro’lsazamiringzamonamehnatidin, Agardesang,berayulko’zgugajilo,qadahich. Jelizwierciadomylitwychsmutekzasnuwa, abyznówpowstajasnycel—wypijpuchar! Nishotbazmidasoqiyimohvashsarxush Boshursadag’iayog’tutsa,qo’lsolaqadahich. Gdydruhowienapowitaniewinadadz, we je,skromnozbdna,niezwlekaj,wychylpuchar. Jahonishidaboqibxalqibtilolarig’a, Alardekistamasango’znimubtalo,qadahich. Niechci,zapltaniwsprawywiata,sikryguj. Nanichsiniewzoruj,ochoczowychylpuchar! Desanghaloumalodabo’laynishotbila, Agarmalo,qadahichqil,vagarxalo,qadahich. Pustyczypenytwójdom,furda,nietraducha. Penyczyniepeny,niewane,wychylpuchar. Riyoichindanekimhosiletting,eyzohid, Desangxaloso’lay,etrahnuhosilo,qadahich. Pustelnikibigotrozumuniemajdo. Zamniegodnelubowanieiwychylpuchar! Sangakidayreliningshohisen,Navoiy,agar Yo’luqsadayrdamaxmur,urubsalo,qadahich. Zostaszlachetnym„trunkowym”,Nawoiu.Widzc bli niego,kimbynieby,wychylznimpuchar. 102 103 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Bahorsensizo’lupturmangaajabdo’zax, Qizilgulandao’tuoqshukufalarduryax. Wiosnabezciebietomiertelnemki—pieko. Wnimkwiatymnietorturuj—takietopieko! Bahorsensizagardo’zaxo’lsatongermas, Bihishtichindaliqobo’lmasaerurdo’zax. Wtwoimrajuniemanilodu,aniognia. Czasbezciebie,topiekodniainocypieko! Xayolixayliko’zumgakelurgadurgo’yo, Yuzumkiyo’lyo’lo’luptursirishkdinraxrax. Jelijednakzechceszmnieodwiedzi,toprzyjd . Bruzdypozachnatwarzywska,eznaszpieko. G’aribkelmadishirinlabingg’aachchig’so’z, Emasg’aribchuchukmevabo’lsaxastatalx. Wszakwsodkichowocachpestkibywajgorzkie. Wsodyczytwychwargczujesijad.Tojestpieko! Ko’ngulfanokunjidinzo’rbozuistarkim, Vujudpanjasinianglamishbag’oyatshax. Niekam:„WpiekleNawoibdziegoyibosy”. Wsmutekjestemodziany,niestrasznemipieko. Navoiyegniyalangdurdemangki,borduranga Fanohasiri,baloxorasinasijilanax. Niebojsikamstw,chowidznadgowtopór. Zawiesigotamtwójksiyc.Czekamniepieko! Magarshahashhabiollindapaykbo’ldisipehr Ki,qilmisho’nkechalikoyniegnidanochax. 104 105 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Subhidavlatyuzung,eytavsanigardunsangaashhab, Boshingustidagiduruylaki,tongboshidakavkab. Jakurumakazniebajestnamitnotwoja. Jakksiyciperygwiazdbyszczypiknotwoja. Poymoletkanuchunmarkabijavlondaboshimni Uzruchunqildimaningna’liniyuzbirlamuzahhab. Rumaktejnamitnociuderzymniewgow siuczucia.Wiem,gro najestmiotwoja. Mehrturkinqilibonpast,falakraxhshidino’tti, Olloholloh,bunerokibdururu,vah,bunemarkab. Kotejnamitnocidziponiebieharcuje. Tenko,tennaje d ca,towaniemiamoja. Neqatig’holki,hajringkechasiting’aliqo’ymas, Yerelinashkilaanduh,ko’kelinna’ravuyorab. O,jakcikajestdlaczowiekanocrozki. Tyniewzruszaszsi.Wielkajestnieczuotwoja. Itimehmonlig’uchunemdiqadamqo’ysabo’lurkim, Ko’ngulo’tqildimuhayyovubag’irtu’mamurattab. Gdybymnieodwiedzia,najlepszwieczerz bymprzygotowa.Byabytobiesiadatwoja! Harkishibo’ldiqulung,ulkishidurolamaroshah, Qullaringqurbinikimtopsaerurshahg’amuqarrab. Jelidaszwytchnmnie—twemuniewolnikowi —zapanujepokój.Spenisiwolatwoja. Yuzivasfidakeraksafhavalelavhayixurshid, Sochivasfiniyozarvaqtdatundudimurakkab. Ty,którejczarniedasiopisasowem, wiesz,jakimtyranemjesturodatwoja. Yorchunbarchazamonnozirerurholinga,bo’lg’il Boriholatdamushohid,borielbirlamuaddab. Zabladyjestinkaust,byopisatwewosy. PiknojestdzieemBoga.Gdziezasugatwoja? Telbarabko’ngliNavoiyningagararbadaaylar, Daf’ig’asilsilayizulfilabasdurchahig’abg’ab WidaNawoistracirozum.Bygouzdrowi potrzebnajestwyczniedobrawolatwoja. 106 107 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Xanjaringjonimg’ayettiko’kragimgasanchilib, Novakingyonimg’ao’lturdiiyodatg’akelib. Jakkindazraniymesercetwespojrzenia. Strzaamidugichrzsraziytwespojrzenia. Qiribo’tgano’qlaringjonpardasinreshetgali Safhadekdurkim,qirilg’aysahvxatlaryozilib. Onebezlitoci,nakawakiduszsiekay. Uczuciejakinkaustzbladoprzezjejspojrzenia. Yugurarharkirpigimgaortilibbirqatrayosh, Sho’xyoshlardekkio’ynarlarchubuqmarkabqilib. Namychrzsachosiadajcikiekropleez. Ginjaksnydzieckamocjejspojrzenia. Ushbuhijronkechasintushko’rsamerdinogahon, O’lgayerdimvahmdin,albatta,zahramyorilib. Jeliwenieujrznaglenaszrozk, tomgaprzykryjeoczy.Gdziebystrespojrzenia? Na’limichradog’uchunqo’yg’onfatnlamdudila Dardo’choqidatutayduranduho’tiyoqilib. Tu,wraniemojegosercatlsispopielaeszarpie —ogarekbólu.Winnestwojespojrzenia! Ulquyoshbirlaborurelsoyadek,menxoksor, Vahki,qolurmeniziningtufrog’idekayrilib. Innychrankiemradujesonce.Jestemcieniem tylko,pykiem—ofiartwegospojrzenia. Sirrivahdatchunfanodayridasig’maslafzaro, Nevchun,oyo,honaqahichratuganmasaytilib? Piknosowiemniezastpisztrafnegozdania ichwalipitaniezdzierymdrcaspojrzenia. Nuktayitavhidnibilganqilaolmasbayon, Kimbayonqildimdesa,bilginki,qilmaydurbilib. Nawoiu,wwinieujrzaerubinyjejust. Trze wiejcmówisz:„Czaszaniewartaspojrzenia”. EyNavoiy,maydasoqiyla’lidinermishfurug’, Kayfiyatnichunkifahmetting,netarsenoyilib? 108 109 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele So’zihajringichrahardamza’flig’jismimyonib, O’tqatushganqilmasalliqo’rtanurmento’lg’anib. Bezciebiespalamnieszybkorozkipomie. Dymimojewosy,gorejprzeztenpomie. Ochqilo’tlug’orazing,eysham’kim,parvonadek O’rtanayboshinguzabirnechaqatlaaylanib. Pozwólmi,zanimumr,chospojrzenaciebie. Wszakjestemjaklepama,cowleciaawpomie. Solg’asenolamg’ao’t,gargulsovug’itobidin G’unchadekgulshang’achiqsanghullalarg’achirmanib. Bojsi,etwojepiknomoezgubiwiat. Wszyscyzginiemy,gdyrozpalimydzypomie. Biymerurkim,ofarinishdinchiqarg’aysendamor, Bazmdinusrukchiqibmaydong’achopsangotlanib. Tyjesteró,conawetjesienikwitnie. Ubranawjedwabiebudziszzazdrocipomie. Yorilaxo’yaylaganko’nglumerurulnav’qush Kim,kishidinayrilaolmaskichikdino’rganib. Oswoiamesercejakdzikiegoptaka. Sercemedygoceprzeznamitnocipomie. Moldinumrungg’aosoyishagaryetmasnesud, Nuhumrinhosiletsang,ganjiQorunqozg’anib. yjdugojakNoe,bd bogatajakHarun. Moimbogactwemserce,którepalipomie. Qabrimuzraqo’yg’asiztosheki,za’fayyomida Ulpariyko’yidayotmishmenboshimg’ayastanib. Gdyumr,kapooymikamiepodgow. yemcierpic,bospalamniemiocipomie. EyNavoiy,tushtagarko’rmakanimumkinesa, Barchagarxudso’ngg’iuyqudur,netarsenuyg’anib. GdyNawoispotkaciwwiecznymnie,tozapyta: „Mia,czyinnychtespalijutensampomie?”. 110 111 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Xastajonimza’finanglako’nglumafg’oninko’rub, So’rmako’nglumyorasin,fahmetko’zumqoninko’rub. Mamzranioneserce.Jestempomiewiskiem!Spójrz! Natego,coprzetrwawszystkieponienia,spójrz! Vaslidala’liuzaholinko’rubkuygankibi O’rtanurmenjondaemdidog’ihijroninko’rub. Tyjestegejzeremognia,corozpalonym metalemsparzymojebiedneserce,wicspójrz. Vodiyisabrimdag’ixorixashakqildimgumon, Ko’nglumatrofidaharyonno’gipaykoninko’rub. Naposzarpandusz,costraciaspokój, nakolce,corosnnacewródkwiatów,spójrz. Angladimqilmishko’ziolg’onko’ngulsaydig’aqasd, Hartarafdinchirgatuzganxaylimujgoninko’rub. Twegro ne,pomiennespojrzeniaspowodem mejniedoli.Raniymniejakstrzay,wicspójrz! Eruko’ktaistabonpaydoemasHizruMasih, Qochtilargo’yodudog’ingobihayvoninko’rub. Hyzrszukaywejwodynaziemiiwniebie. Twójwzrokmógbyteleczy,wic,prosz,namniespójrz! Jismbog’idaravonshakletasavvurqildiaql, Bo’stonihusnarosarvixiromoninko’rub. Jestepikniejszanicyprys,tweciaotosad. Niewierzyszmi?Tochowzwierciadostrumieniaspójrz. Shabnamermas,nargisashkidur,nedinqonyig’lamas Ko’zyumubochqunchagulshanumripoyoninko’rub? Tweoczypiknesjaknarcyzy.zytorosa poranna.Podnoszcfirankrzsnamniespójrz. Charxdinsidqahlimotamichradur,fahmaylagil, Harsahargahsubhnungchokigiriboninko’rub. Onanatwójlist,Nawoiu,okiemnierzuci. Poznaatwepismo.Leynieotwarty.Spójrz! Nomasin,vahkim,ochibsolmoqnazarmumkinemas, ChunNavoiyhushizoyilbo’ldiunvoninko’rub. 112 113 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Eygadoyingninggadoyibarchaahlitaxtutoj Kim,gadoyingdur,angayo’qtaxtilatojehtiyoj, Utwychwrótcierpliwiewystajjakebrak Ksitateczujzazdro,nietylkoebrak. Ko’zlaringozjurmuchunqilsaitobermasajab, Bormuayyankim,bo’lurbemorlarnozukmizoj. Niwadzy,nitronu,bogactwanisplendoru, niczegotakiegonieoczekujeebrak. Garsanavbartuzmamishsarvingxilofinko’nglida, Elchinorilgibilanevchunuraryuzigakoj. Zacocikogokarzeszsurowymwzrokiem. Litoci!Podejrzanymstajesitwójebrak. Eyki,ko’nglumnibuzub,dersen,xayolimnichiqar, Hechkimvayronadinganjistamashargizxiroj. Wmymrozbitymsercuchceszswójobrazwypali. Wiedz!Skarbysichroni.Niezezwoliciebrak! Senjafoqilg’ach,ko’nguljonbirlatarkimtuttilar, Bo’lsashahzolim,elichrazulmg’aermishrivoj. Naczyny,takokrutneniktniechcesigodzi. Maszwiedzie!Niezgodzisinatonawetebrak. Xayrdindodistadim,deding,saburo’lvoykim Tozadog’img’ayonaro’tbirlaaylarseniloj. On,pielgrzym,zprochemzieminaszatachpróbuje cisipodda.Takofiarskadaebrak. Chunfanogardiyopar,nesud,taxtijohinga, Ko’kninganjumdinmukallalatlasinqilsangduvoj. Wyzbysizaszczytów,bogactwaiprzyjació, wcistoiutwychdrzwi—Nawoi,twójebrak. TogadoyingdurNavoiytaxtilatojistamas, Eygadoyingninggadoyibarchaahlitaxtutoj. 114 115 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Vahki,hijronsharbatidinbizgabo’ldikomtalx, Harkishizahrichsabo’lg’aykomanganokomtalx. Wrozcenawetnieboprzesycagorycz. Totak,jakbypitrucizn—takatogorycz. Hajyryetsamaybiladedimovung’aymen,valek Yorsizborermishichmakbodayigulfomtalx. Próbowaemwinemsicieszywsamotnoci, tylkoeonomiastsodyczy,miaogorycz. Shomihajrimdinneogohulki,hijrontunlari Tongg’ategruto’kmadisho’robanibirshomtalx. Czyktomoemiwspóczu?Czyktoznanaprawd smakezwylanychprzezbiedaka?Wszaktogorycz! Sharbatisabrotinitutmangki,biroyhajrida Og’zimahayvonzulolinaylamishayyomtalx. Niepróbujmnierozweselasowemniwinem. Prónytrud.Mymyciemrzdziterazgorycz. Og’zidinachchig’so’zaytibzohiretsazahrchashm, Aybemastur,pistasho’ru,tongemas,bodomtalx. Sonyjestsmaktwychust.Okotomigdagorzki. Czujjadpocaunków.Zdradziajegorycz. Jomihijronichgalibildimkijavringsa’bemas, Maynechatalxo’lsa,ko’rmasonizahroshomtalx. Sodyczcechujeycieinnychludzi. Niestety,mojeprzepeniasmutekigorycz. Nosaburo’lurko’ngulgayetsaxunobifiroq, Neuchunkimtalxmayichgandino’lmasjomtalx. ONawoiu,niekademudanajestcisza pokojuiradoci.Nierazjestwniejgorycz. Umrshahdibaschuchukdur,lekinoxirqilmasa, Margzahribirlaonidahrinofaryomtalx. VasljomidinNavoiyelgabo’ldibahrano’sh, Vahki,hijronsharbatidinbizgabo’ldikomtalx. 116 117 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Mendinelharso’zdesa,bovarqilurulsarvqad, Yo’qmangaso’zdergahad,harnedesamhambarcharad. Ona,piknajakcyprys,mówi:„Twojawina”. Gdypacz,pociekachycia,tomojawina? Chundesamaqbullarko’pnukta,menmardudmen, Menkiqavlumbarcharad,so’zdergatopqaymenmuhad. Zaprzecz!Coonadomniema!Osdowi twemusipoddam.Zapytam:„Wczymmojawina?”. Bevafoahbobdinbirhammangabo’lmaymumid, Turfako’rkim,barchaaylarmuddaiysorimadad. Jejdoradcyiulubiecyniepomogli minigdy.Tylkomówili:„Tojegowina”. Turfaroqbudurkim,ulkimjonangaqildimfido, Bovaraylabholimaharneki,debahlihasad. Onaza,wsuchujcsiwgosyzalotników, uwaa,ejejkopotytomojawina. Dahrelidingo’shatutmoqbo’ldiavlouylakim, Tutmag’ayulqavmotin,topsakishiumriabad. O,Panie,dajmirozum,abymmógsizmierzy zhabiwykaza,czyjatobyawina. Soqiyo,behushdoruez,dag’itutbodakim, Andino’lsunhush,doruilazoyilkimxirad. Prawda,jestemhulak.Wokóludzietrze wi. Janiepragnbeczki,tylkokielichawina. Rindlarsarxaylimendurmenbugundayrahlig’a, Maykadatufrog’idinmasnadmangabasdursanad. Niewielemitrzeba,bymiaokroczynaprzód, etrochsizataczam,toniemojawina. Ishqvodiysindamaqsadichraduravvalqadam, O’zlugungko’hibalosibo’lmasaolingg’asad. Nawoiu,trzymajsichaatuprzyjaciela iruszaj.Niezaszkodzicikieliszekwina. EyNavoiy,qilfanohosilki,istarchog’dado’st Belgarustaylabetaktebrargabo’lg’aysenmuad. 118 119 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Yanasensizinmunisimg’ambo’lubtur, Ko’zumgayurakqonihamdambo’lubtur. Rzuciamnie!Czujgorycz!Jestemwrozterce! Stalekrwawezylejijestemwrozterce. Qaroribko’zumdambadamzoryig’lar, Angashomihajringdamotambo’lubtur. Zmtniamiwzrokimrokaobypokrywszystko. Pacz,szlocham,zawodzijestemwrozterce. Yaramdinchekargao’qinsa’yqilmang, Kipaykonso’ngakichramahkambo’lubtur. Naprónostaraszsiwyjstrzayzmejpiersi. Utknaostrzemwkoci,wicjestemwrozterce. Ichimdinnechuktortqaylaro’qinkim, Ko’ngulqo’ymasujonmadadhambo’lubtur. Akiedytakjpocigasziszarpiesz,serce mesiniezgadza,aduszajestwrozterce. Ko’ngulgayoqarkirpigingningxayoli, Meningzaxmimaneshmarhambo’lubtur. Sercuspodobaysimarzeniaotwoich renicach.Leczcciao,bybymznówwrozterce. G’uborintilabyig’lamahardam,eyko’z, Kiashkingdino’qeryuzinambo’lubtur. Niepaczcie,ocz,ybezprzerwy!Ziemiadry,bojc sipowodzi.Czychcecie,bybyawrozterce? Bugulshanarobargto’tilarig’a Hazontiflibasboisirambo’lubtur. Jakdeszczmocróanychpatkówjesienipada naogród.Przeztenwidokjestemywrozterce. Vafoshaxsiningfarqinicharxtiyg’i Ikibo’ldi,vahkim,birikambo’lubtur. Zagubiemsi.Nieodróniwiernego odniewiernegoiprzeztojestemwrozterce. Emasg’amyukidinki,qoshingniko’rgach, Navoiysujudetgalixambo’lubtur. NieznaNawoistrapie,azobaczytwebrwi. Terazsmutny,zezgitymkarkiemjestwrozterce. 120 121 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Vahki,maydonazmig’asekrettiulchobuksuvor, Kimdururkimasrag’ayemdiinoniixtiyor? Chcenaarenieswejwadzyzamknrumaka uczu.Alenieokieznaamegorumaka. Qoshuyuzungdinagarortarjununim,neajab, Telbalikkahamyangioydurmadad,hamnavbahor. Rzsywoltyerkimduszzauroczyy. Pomogajejwiosnazwiemegorumaka. Choketingko’ksumki,chiqsuno’tlug’ohimshu’lasi, Birnafasbo’lg’ayki,buanduho’titopqayqaror. Pikzerwaawizynamitnociduszy. Wyzwoliamójogie,costraszyrumaka. Aqlufahmoshuftaholo’ldiyigitjoninguchun, Kimyanauydinmunungdekchiqmag’iloluftavor. Czuj,ejestemgupcem,copostradadusz, aonajeszczechcezabramegorumaka. Birzamonlig’hajrchunmingyilchabor,o’lsam,netong Chunkibo’lmashechkishiningumrimingyilpoydor. O,Stwórco,pozwólmiwypimiertelnynapój. Odchodzcztegowiata,pozwólwzirumaka. Soqiyo,chunichkumizduroqibatjomiajal, Bodatutondinburunkim,biznio’lturgayxumor. Tylkoniemiertelninieprzepadnwrozce. Nieliczminut.Niepoganiajrumaka. Orazibog’idag’iterko’nglumo’tinqilditez, Markabina’lidag’io’tjonimaurdisharor. O,Nawoiu,iwnieszczciachjesteszlachetny Kochaszwiatiludzi,kochaszswegorumaka. EyNavoiy,shukrkim,maydong’aulshahqo’ydiyuz„ Kimyo’lidaqolmadinavmidjonixoksor. 122 123 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Qoshingko’zdinnihon,andinnihonroqxolimushkindur, Buoningnuqtasidur,go’yiyoulnunitanvindur. Pocóskrywaszpieprzyk,ty,comaszbrewjakkreska. Rystwejtwarzyjakznak,cowkaligrafiimieszka. Ko’ngulzulfungg’amidintozatozadog’ilago’yo, Kinisfiqonunisfimushkbo’lg’onnofayiChindur. Zdalaodtwychczarnychwosówsmutnemeserce. Toczerchiskiejmuszki,wtejbarwiesmutekmieszka. Itingninggohizi,gahpanjasidindurdimog’imxush, Bubirdurmushkibiyd,ulbirangago’yokinasrindur. Zókomelicoodkochaniabeznadziei. Idcegowogienaznaczydymukreska. Nedinbilmonyuzumsorg’ordimuhriqishqtobidin, Yuzio’tqayaqinroqbo’lg’onelningchunkirangindur. Wsercumamar,jakchorywgorczce. Przyegamnimran,cowmejduszymieszka. Ichimdaandoqo’tdurkim,tuganjismimdakuydursam, Angabuo’tdinandoqkim,sudinbuo’tqataskindur. Patrznatweobliczeipytam:„Allachu, czypiknotakieiwdzik,tylkowniebiemieszka?”. Yuzunggaboqsabo’lg’ayoyukunchanurio’ksulsa, Yaqinermasbuham,astag’firulloh,balkitaxmindur. Twestrojepachnjakpatkiró,jakcyprysy. Wicpytam:„Gdziezapachtakinastaemieszka?”. Qizilto’nbirlachiqti,lolaruhlarneko’rungay,vah, Buguldinxil’atetgansarv,alarharyonrayohindur. O,Panie,jakmihrebsjejbrwi.Uwielbienia, podziwuwymagakadajejtwarzykreska! Jahonmakkorasidilkashdur,ammokimkiaqdetsa, Ipakjonrishtasiyormoq,angadinnaqdikobindur. SmucisiNawoi,eonaskrywaswelico przednim.Zrzuzason!Poka,gdziepiknomieszka! Qoshingmehrobig’a,eymug’bacha,yuzqo’yg’aliqo’ykim, Butoatdayrpiridinmangaishqichratalqindur. Yuzungko’rmaktilabtinmasNavoiyko’nglisolmoqdin, Xudoyuchunolibburqa’ni,oningko’nglinitindur. 124 125 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Harqachonkimkemagauloysafarraxtinsolur, Mavjluqdaryokibioshuftako’nglumqo’zg’olur. Wyposaonookrt,zbliasiczasrozsta. Mesercetrzepoce—ononielubirozsta. Yig’lama,eyko’z,nedinsohilg’achiqmaskemadeb, Ko’zyoshimdaryosidurharsorikimelko’zsolur. Niepaczciewicejoczy,wiatjutoniewmychzach. Ksiycwygldazzaokrtu—toczasrozsta. Titrabonsiymobdekko’nglum,yetarjonog’zima, Tundyeltahrikidinhardamkidaryochayqolur. Gdyksiyctargafalami,targarównie mdusz.Meserceiduszaniechcrozsta. Sabrko’nglumda,ko’ngululoyda,uloykemada, Vahki,borib,telmurubko’z,mung’ayibjonimqolur. Niepytajmnieotenokrt.Kiedyoddycham, onjestbezpieczny.Mójoddechnielubirozsta. Damtutulg’ondino’lareldekyetibmeno’lgali, Surmasundebkemasinbaskimnafaslarasrolur. armejnamitnocitopimetale.Monety drobneyciatemoestopi,mimorozsta. Kirmasavdobahridaolamdinistabsudkim, Siymnaqditushsa,lekinumrnaqdisiyg’olur. Toniewmorzuzapamitaniaokrtmychtrosk. ToniezwinemNawoi,którynielubirozsta. G’arqetarbahrifanog’amzavraqin,eypiridayr, IlgigachunkimNavoiybodakishtisinolur. 126 127 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Tirguzuryuzxastanibirnozilauldilnavoz, Chunetarmenxastag’anavbat,qiluryuznav’noz. Nawetchoregomoeoywikokietka. Imdusztezawojowaatatrzpiotka. Zohido,hardamdemakimmazhabingdaborqusur, Qaysimasjiddaseningbirlaqiliberdimnamoz?! Ja,przestrzegajcypostu,pamistraciem. Czymodlilimysirazem?Copowietrzpiotka? Ishqaroko’nglumniulyuzmehridinman’aylamang, Kimemasmumkinsamandaro’tdinetmakihtiroz. Nieboisiarunamitnoci.Doognia cigniesalamandra.MiocichcePieszczotka! Birkunohimdino’shulbadmehrko’ngliyumshag’ay, Nechakimpo’loderurqattiq,toparo’tdingudoz. Moewestchnieniazmikczjejnieczudusz? Ogietopistal.Czyulegniemikokietka? Yorab,oxirnetgamenulsho’xibadxo’birlakim, Zulmetar,qilsamtazallum,nozetar,qilsamniyoz. Allachu,wybacznamobojgulekkomylno! Jajejwybaczamkaprysy,wszaktokokietka. Charximinoyixatisharhig’ahamrozistama, Kimbuxatmazmunidindamurmayo’tmishahliroz. Trejejlistuchciabymutrzymawtajemnicy. Napisaalist,aterazsizocitrzpiotka. EyNavoiy,senbaseoludadomansen,magar Ishqulpokilao’ynarsenki,derlarpokboz. Nawoiu,prawdziwmiotrzebawybiera ostronie.Niezmikczjejtwezy—wszaktotrzpiotka. 128 129 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Ko’yungboridaqilmanjannatqaguzarhargiz, Qaddingqoshidasolmantubiyg’anazarhargiz. ciekidociebieniezmieninatdoraju. Jestepikna,leczpikniejszescyprysywraju. O’qungg’ako’ngulmoyil,mujibnedur,eyqotil Kim,o’tkanidinbo’lmasko’nglumgaxabarhargiz. Odkryemsercenatwepowaby—twestrzay, leczadnaznichniedaamiwraeniaraju. Bujisminizorichrako’nglumnigumonqilmang, Shoheki,qurur,andakimko’rdisamarhargiz?! Gdygazkaschnie,nieszukajnaniejowoców. Wychudeciaoniedaciprzedsmakuraju. La’lingdamalohatdinjonkomidadurlazzat, Buta’mqachonbergaytuzbirlashakarhargiz. Nieodczuwamytaksamosolijakcukru. Bezsmakutwychustnigdyniepoczujraju. Ko’ngligafig’onimdinrahmo’lmasa,eybulbul, Gulg’unchasig’abormunolangdinasarhargiz. Niewzruszachodnejduszy,gdyzawodzisowik. Niewzruszykwiattwegopikna!Niedaonraju! Pilo’lsaseningxasming,desangkizarartopmay, Birpashshag’aolamdayetkurmazararhargiz. UciecodtsknotybdzieszpróbowajakNawoi. Mów:„Nigdyniezostansam!Samniechcraju”. Maxlastilasangg’amdindahrichraNavoiydek, Qo’ymag’asenilgingdinsog’arnimagarhargiz. 130 131 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Yo’qkiulko’zqoradurhusnungaro,eyqorako’z Kim,qoshingdag’ierurasruqaro,eyqorako’z. Ukochana!Nietylkotweoczyspikne. Dumnynos,policzki,ukibrwitespikne. Garko’ngullarnijaloyivatanistarbo’lsang, Yeshtugunlarniyuzulfungnitara,eyqorako’z. Jelizechcesz,dlaciebiemogporzucikraj! Dlatwychkruczych,lnicychloków,costakpikne! Qoranargisko’zugulyuzbilagarsenkebiyo’q, Bulbulemenkebiyo’qnag’masaro,eyqorako’z. Jelinieporaziamniestrzatwych renic, toczemumojesercezranioneniepiknie? Qo’zlaringzahmagarqilmadiharkirpikila, Bas,nedurko’nglumayuzyerdayara,eyqorako’z! Spójrznamnie,biedaka,pobaliwie.Zaciebie twójniewolnikwzniesiepodniosemodypiknie. Menmenubiryaramasko’nglum,aningqatliuchun Qo’zqoraqilma,birishimgayara,eyqorako’z?! SzachAbuilGhaziibnBajkarnagrodzici, Nawoiu.Oczytwesmutne,leczsowapikne. Gohfaqrahlig’ahamrahmko’zibirlanboq Kim,duogo’yungerurlarfuqaro,eyqorako’z. SenNavoiyg’avafoaylamasang,boro’lsun ShohAbulg’oziyibinBoyqaro,eyqorako’z. 132 133 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Xastako’yungdayotmishambekas, Tutquchim,qopquchimitingdurbas. Letuprzedtwymdomemiolitoprosz. Twójpiesekdomnieprzychodzi.Olitoprosz! Ashkaroo’rtaditanimnig’aming, Garchikuymassuichratushkanxas. Ciaomojespaliatsknotazatob. Nocuscheszcztkizabierze.Choraz,spójrz,prosz! Jonunolonko’ngulbilaneajab Posboningkechayurutsajaras. Wsercumam,jakstranik,niepokój—nocnylk. Czyusyszjeszczetwójgos,októryprosz? O’qlaringdinichimdaistasaishq Yasayolurko’ngulqushig’aqafas. Zestrza,którymidomniegodzia,zbuduj klatkdlabiednegoserca.Zabierzje,prosz. Xonihusnichraxolinguog’zing Keldixashxoshningyonidaadas. Pieprzyknatwejtwarzyjestjakziarenkomaku. Jutylelatjegoobrazwswymsercunosz. Toriummidaroharisnibil, Rishtaiankabutichindamagas. Ktowsielokówpiknociwpad,jestjakofiara pajka.Choo d bolitocidlamnieprosz. Itingo’ldiNavoiy,eychobuk, Bo’ynig’amuhkamaylahalqamaras. ItakNawoistasitwymposusznympsem. O,zechciejdlaniegoobrozrobi.Prosz! 134 135 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Choketibko’nglumniochilsundemakosonemas, G’unchaniemdoochibgulaylamakimkonemas. Kto,cimia,daprawosercuzadaran? Kto,cipozwoliprzemocpowikszyran? Demazohidkimnedinhayronsenulruxsorig’a, Olamichrabirkishitopkim,angahayronemas. Pustelnikrzecze:„Naprónoszukaszwinnego!”. Odpowiedz:„Cówartajestta,cozadajeran?”. Qatrasuvlardurko’ngulo’tig’ataskinbergali Kim,uloyyog’durdiqoshiqavsidinpaykonemas. ukijejbrwiwcimiotajmiertelnestrzay. Sonezy,comyylica,dranimran. Hajridashtidaquyundekmen,valeulmenkibi Xoksorubodapaymodog’isargardonemas. Wzejpustynirozkiburzapiaskowamiota. Piasekmnieprzykrywa,przykrywamojran. Garchihusnungko’zgudinkirditemurqo’rg’onaro, Mehrdekoyinagunaflokdinpinhonemas. Piknotwejakpromienieprzechodziprzezlustro. Czymonaschowawiato?Czymonaskryran? Gulvafosizlig’laridinsharhetarmingdoston, Elgumonqilg’ankibibulbuldamingdostonemas. Omojejróywypiewanosetkidastanów. Sowikpiewemopisujetylkoswran. EyNavoiy,ulparidinodamiyliqko’rmasang Aybemas,ulhurduryohudmalak,insonemas. Nawoiu,uperinieznajdzieszczowieczestwa. Onajestanioeminiedbaotwojran. 136 137 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Chiqtiyorimkechayo’lazminqilibulbag’ritosh, Bas,ajoyibdurqorong’ukechachiqmog’lig’quyosh. Wogrodzie,wnocybyaona—mojeSoce. Zdziwiemsi,gdyrozwietliowszystkosoce. Garquyoshqaelnazarqilsako’zigayoshto’lar, Ulquyoshborg’achnazardin,ko’zlarimgato’ldiyosh. Gdypatrznani,woczachmampenocikichez. Taktesidzieje,gdypróbujpatrzenasoce. Zaxmidinko’pqonborurdinqoldichoko’lg’anko’ngul Zangdekafg’onchekib,xaylidabo’lg’ayerdikosh. Straciemmockrwiprzezranwsercu.Totwoja wina,leczczymonay,gdyniewiecisoce? Furqatingdinyig’labonhaqdinvisolingistaram, Gahsocharmenboshqatufrog’,gahqo’yarmenyergabosh. Rozbiampierkamieniem.Jeszczekrewkapie! Nawetkamiecinitypacze—wiedz,meSoce. Qatraqonlarkimtomarko’ksumgaurg’antoshdin, Zaxmdindurdemakim,qonyig’larahvolimg’atosh. Czymusisztkadywanzkolców?Tympodarunkiem niezadowoliszniebios.Nieradzci,Soce. Chunto’sharlaroqibatustunggaxorobirlafarsh, Neosig’ostingdagarcharxatlasidindurfirosh. Nawoiu,ótabarwaniebazapowiada poranek.Twazókatwarzpyta:„GdzieSoce?”. FoshetarmehrinNavoiyningsarig’ruxsorasi, Subhdekkimsarg’aribruxsoriaylarmehrfosh. 138 139 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Porsovashdilsitonimbo’lg’anermishbodano’sh, Toboshimbo’lg’ayayog’ingbo’lg’usi,eymayfurush. Chceszsiwreszciezemnnapiwina?Dajznak! Winozaszumiwgowie—bdzietoszczciaznak! Ichganinko’rganzamono’qmastbo’lg’ungdur,demang, Kimeshitganlahzamendinzoyilo’lmishaqluxush? Chciabympitosamowino,któretypijesz. Poczujjewgowie—bdzietomiociznak! Bazmivaslidinyiroqog’zimdaxumdekmuhrerur, Tongemas,qonimg’amaydekshavqo’tidintushsajo’sh. Dotknijmnieustami,takjakdotykaszpuchar. Zaczniewrzemojakrew—bdzietomiociznak! Jonuko’nglumqonyutubafg’onchekarlarhajridin, Ishratahlimayichibbazmidaqilg’ondekxurush, Takjakzwykle,wtawerniewszyscygospodnosz. Takmojaduszakrzyczy—tojestrozpaczyznak. Chokko’nglakbirlatousrukchiqibsen,ohkim, Kisvatinmayxonarahniaylamishyuzxirqapo’sh. Gdypojawiasiwródnaswrozdartejsukni, derwiszepobieglikupistrój—todobryznak. Subhidamulbutsabuhiybazminettimorzu, Chiqmag’ildayrifanodindebnidoqildisurush. Wieluchciaocizobaczyrankiemnahulance. Abymjednakstroniodgrzechu,aniodaznak. EyNavoiy,qoruermasbo’lsayuzmingjonfido, Garqadahno’shumikila’limayidintutsaqo’sh. Nawoiu,jakietosmutne!Raczejniechsetkizgin, nitweustatknwina!Panie,dajznak! 140 141 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Seniko’rgach,deredimbirmehribonimboremish, Olloholloh,nebalobotilgumonimboremish. Mówiemci:„Kochamjipiknejestycie”. Allachu!,miama,toniezuda,toycie! Orazingmohiyatuog’zingso’zinsharhaylaram, Vah,netab’ipokuzehnixurdadonimboremish. Mia,trudnoopisasowamitwejasne lico.Namitnociprzepeniajcaemeycie. Chokqilko’ksumni,eybadmehr,tokimbilgasen, Tig’ixayringdinnenav’,ozurdajonimboremish. Tyzamaokochasz!Spójrz,jakkrwawimeserce! Bólodmieczarozkizabieramiycie! Nehayoterdi,o’larholimdakimko’rgachmeni, Noziladedi:hanuzulnotavonimboremish? Mówiazumiechem:„Wszakonjeszczeoddycha”. Byemszczliwy,eomniemówisz,meycie! Javhariishqinolurg’axalqmaxfiynaqdidek Jonichindabirnechadog’inihonimboremish. Jestegbokoukrytymskarbemwmymsercu. Skrytaranawsercu,chouciekazniejycie. Yuzg’amimborerdi,mug’ko’yigakirgachbo’ldidaf’, Vahki,meng’ofil,ajabdorulamonimboremish. Owszystkimzapomn,kiedyzacznpiwino. Wgowiemamszumispokój,leczcotozaycie? Derki,yolqibmenNavoiyunidin,vah,yaxshidur, Kimtiriklikdinnishontekbirfig’onimboremish. Niechmówi:„Onaoguchaodtwegopaczu, Nawoiu”.Rozpaczam,wictlisiwemnieycie. 142 143 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Ulsarvuzoriguliserobdekermish, La’lilabiguluzramayinobdekermish. Cyprysjestpodobnydodumnejróy—czynie? Arubinyspodobnedowina—czynie? Ko’rdumqoshiaksiniko’ngulko’zgusiichra, Buqiblanamo,ulmungamehrobdekermish. Kiblbdtwebrwi—tokierunekdoMekki. Onespikneiksztatnejakmihrab—czynie? Ko’rdumko’ngulahvoliniko’ksumto’shugidin, La’lingg’amidinqatrayixunobdekermish. Przezranwpiersiwida,jakmesercekrwawi. Awtymbóluwciwspominamjejusta—czynie? Husnanjumaniichrayuzinko’rmamisherdim, Anjumaroxurshidijahontobdekermish. Jejlicojestpikniejszenigwiezdneniebo. Chocaywiatbyszczy,tymblaskiemnieba—czynie? Devonako’ngulqaydijunundinnequtulsun Kim,harxamizulfungangaqullobdekermish. Niebdchodziwzotogowiu.Czynielepsza skromno?Jzdobinawetzgrzebnaszata—czynie? Tutfaqretagin,atlasizarbaftso’zinqo’y Kim,uldag’itanhifzidamoshobdekermish. NieodwracajwzrokuodNawoia.Ontwoim wiernymniewolnikiemsista.Widziszto,czynie? Biryo’liNavoiyniyiroqsolmanazardin Kim,uldag’ibirkunsangaahbobdekermish. 144 145 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Toko’zbilako’nglumniulg’amzamaqometmish, Qonimnihalolaylab,uyqumniharometmish. Spójrznamnie—mojeSzczcie—niemamspokoju! Krewwemniewrze.Wnocyniepi—niemamspokoju! Sarvo’lmadibog’ichraohimelibirlaham, Boqko’zuchibirlankim,qaddingg’asalometmish. Wzdychaem,leczonamilczaa,jakmójcyprys. Ontenamniepatrzykrzywo.Niemamspokoju. Hayvonsuyidurshudrun,Isodamidursalqin— Bo’stonsarijononimgo’yokixirometmish. Rosaiwiatr—nektaryycia—oddechIsy —mylaem.Atojejwzrokniedajemispokoju. Hajro’qlarizaxmidinjismimbilaashkimni Tutmoqqabalosayding’amdonavudometmish. Byemowczymptakiem.Jestemsitemdziurawym. Onaniechcemniezostawiwcichymspokoju. Tooshiqushaydomenqatlimqilurulko’zlar, Majnung’akiyiklarniishqulfatirometmish. Przeywajcytsknotjestjakzwierciado mioci.Moezaznaontrochspokoju? Ma’shuqqilurjilva,harkimkianingko’nglin Dardo’tikulibirlaishqoyinafometmish. Nawiu,chceszbyjakAleksanderiDamszyd. Masznaczoleladjejpitna.Niezaznaszspokoju! IskandaruJamliqdurishqingdaNavoiyg’a, Kimraxshingizuna’linko’zgubilajometmish. 146 147 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Sangaishjavlonqilibmaydondachavgono’ynamoq, Mangaollingdaboshimnigo’yetibjono’ynamoq. Bardzolubimekonieiwpolonanichgra. Bardzolubiwpyledrogi,coprzedmn,gra. Boshovuchlabegmaqomatbirlaqolmanraxshidin, Totilarchobuksuvorimko’nglichavgono’ynamoq. Pdz,zapatrzonywklingmiecza—tenmójgrom. Moetymmieczemzeskaamibdigra. Ko’zqarosino’ynaturharlahzaulmardumniko’r, Hinduyedekkimeruroyiniqolqono’ynamoq. Pónoctaczywjejoczachdiabloiradonie jakzrcznyIndusumiewbojutarczigra. O’ynayo’ynayayladingkufriladinimnibadal, OllohOlloh,bumudur,eynomusulmon,o’ynamoq. Widziwiem,ejejumiechoznaczazdrad. Boe!Powstrzymajj,byprzestaazemngra. Javrtoshinulpariyo’ynabotayderelsari, Vahki,budevonag’ayetkachneimkono’ynamoq. miejesiperiichcebytwardajakkamie. Mamranwsercuicoraztrudniejmiznigra. Harsariashkimyugurmoqneajabkim,aybemas, Tiyrauydinchiqqacho’qyoshlarg’aharyono’ynamoq. Niemasicodziwi,ewcironicikiezy. Onemogybyzesocemjakdiamentyigra. Charxo’yunbirlaolurdinnaqdineldin,voqifo’l, Bumusha’bidbirlabo’lmasahliirfono’ynamoq. Grwkocioswprzyszowadzisigupiec. Mdryzgupcem,owybawienie,niebdziegra. Va’dako’pqildingNavoiyg’avalekino’ynabon, Munchabo’lg’ayelbila,eyahdiyolg’on,o’ynamoq. Nawoi,dostawszyobietnicebezpokrycia, czybdzieswymyciemizbawieniemigra. 148 149 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Kimgabirmajlisdaohudardilaso’zekerak, Mundoqo’tyoqmoqqaavvalmajlisafro’zekerak. Wzdychanabiesiadachten,komuwinatrzeba. Piknejwiosnyiszczciazakochanymtrzeba. Majlisafro’zeagarhambo’lsa,majlisahlining Bag’rinikuydurgaliohijigarso’zekerak. Gdysercetskni,westchnienialeckuniebu. Gadkiejmowy,umiechu,zakochanymtrzeba. Subhivaslingichratirguzxayliushshoqingnikim, Shomihajr,o’lturg’alimendeksiyahro’zekerak. Abynadziejawróciadozakochanych, abymjawstazniemocy,gonejsurmytrzeba. Ko’yunggaharkunboribhardamko’raydermenseni, Mengaharkunbayramuharlahzanavro’zekerak. Kadydziewinienbyradosny,jakwitanie ukochanego.Natojednakczasutrzeba! Yaxshiasrag’amtuniohimo’qin,eycharxkim, Senivazotmoqqahamchuntiyridildo’zekerak. Oniebo!Twespojrzenianiechchronimnieodtrosk. Jejstrzayzwiadomociokochaniutrzeba! BirHizrvashhimmatinbermailikdin,negakim Dashtixirmonqat’igaoxirqalovuzekerak. Stoj,jakprzedHyzrem,otwpomocbagam. Bymniechroni,bdziesiyHyzratrzeba. Ishqta’liminNavoiydinolurlarahlidard, Uyladarsahlig’amundoqdonishomuzekerak. Nawoiu,uczwszystkich,którychnamitnotrapi. Tym,którzynauczaj,wielkiejsiytrzeba! 150 151 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Orazingsubhidinelayshinijovidaylading, Subhivaslingdinmeningshomimninavmidaylading. Twojeobliczeblaskiemjaniejewokó.Towiesz! Mojeponure,bezladunadziei.Towiesz! La’liserobintila,qo’yIsovuhayvonsuyin, Eyko’ngulkim,orzuyiumrijozidaylading. Tsknizarubinemust—wdrowiecspragniony. O,Iso,jakzyskaniemiertelno,Tywiesz. Qoshuyuziaksiko’kjomig’atushgach,eyqazo, Bubirinqildinghilol,udbirnixurshidaylading. Jejodbiciewidadziwzwierciadlenieba. Socetwymsymbolem—moimstrapienie.Tywiesz! Eymug’anniy,Zuhrasidinko’kniqilg’ungmunfail, SenkiharterqatrasinbirturfaNohidaylading. O,mojaperi!Wenuszazdrocicipikna! Twojabro—miecz—byszczyjakplanety.Tytowiesz! Eyko’ngul,oxirqilichixattig’aqo’ydumbo’yun, Vahki,sayfihirzinibo’ynumg’ata’vidaylading. Operi!Bezlkunadstawinamszyj. Onbdziemoimamuletem.Dobrzetowiesz! Vaslsarkashqaddidinqildingtamanno,eyko’ngul, Ul«alif»kim«ya’s»arodur,nahliummidaylading. Alifmejrozpaczy,urósjakwielkapalma. Czybdaskobdarowany?Tytowiesz! Itlarising’onsafoliichrachektingdurdishavq, EyNavoiy,onijom,o’zungniJamshidaylading. Popijaszzmiskipsa,jakzdiamentowejczaszy, Nawoiu.Pijeszaopokresycia.Towiesz! 152 153 AlisherNavoiyG’azallar G’amtoshinjismimg’apaykoningbilabandaylading, Ulsamarnibuyig’ochqaparkpayvandaylading. Chunshakarshirinlikizhorettila’lingollida, Demayin,qildingtabassumkim,shakarxandaylading. Elgaishratbodasituttungyoyibxonivisol, Vahki,bizniqonyutubg’amyergaxursandaylading. Istamasbo’lsangmenibulbulkibishaydo,nedin Yuznigulgunbodabirlagulgamonandaylading? Qildingulyuzjannatidinayrubuko’zmardumin, Odamuharsoriyoshinangafarzandaylading. Dahrbog’ininggulidayo’qtururbo’yivafo, O’zni,eybulbul,agarparkandparkandaylading. Eypari,debsenNavoiyboremishMajnunkibi, Biryo’liultelbaniqaydgaxiradmandaylading? AliszerNawoiGazele Przywizaamikamiebólu,poyciakres. Jestemjakdrzewobezowoców,poyciakres. Nektartwychrubinowychustsodszynicukier. Umiechaszsi,ajacierpi,poyciakres. Dlainnychjestejaknakrytysutanastó. Zostawiamiczaszzdrady,poyciakres. Czemuniechceszsuchazemnpienisowika? Milczysz?Zostaawmejpamicipoyciakres. JakAdamwygnanyzraju,straciemciebie. Odchodzc,rzuciamniewpiekopoyciakres. Róaniewie,cotowierno.Drczysowika! Aonpiewadlaróywytrwale,poyciakres. NawetMadnunniebytakszalony,jakNawoi. OncierpiprzezswojLelj,poyciakres. 154 155 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Nomasiqo’ynumda,baskimiztirobaylarko’ngul, O’pgalichiqmoqqago’yokimshitobaylarko’ngul. Przytuliemjejlist—zatrzepotaoserce! Wspomniaemjejusta—zatrzepotaoserce! Tozabutmisherdiko’ksumchoki,vahkim,tolpinib Chiqqaliulraxnanihardamxarobaylarko’ngul. Przyoyemtenlistdoranyodjejstrzay. Otakkojcymbalsamiemarzyoserce. O’qizaxmiyo’lidinsolsamichimganomasin, Birfatilamarhamo’rnig’ahisobaylarko’ngul. Ledwobrzegitejranyzaczysigoi, ajuwnowprzepaleciaoserce. Chirmabonjonpardasinmanshuruzavolokibi Ko’rmasundebg’ayroni,go’rniqobaylarko’ngul. Iwmgnieniuokapozbyemsiwszystkichzudze. Opadazasonafaszu,nagiemamserce. G’unchadekqatqatbo’lubqonulmusofirshavqidin, Nomasiyanglig’damodampechutobaylarko’ngul. Zawrzaamikrew,gdywrócilistnieotwarty. Takdawnoniemiaoznakuodniejmeserce. Mubhamermishruq’asidavronningasruyovakim, Yong’abuandishadinhardamazobaylarko’ngul. Nicjednakniewyjanibypotokkamliwych linijek.Wszakodfaszubardziejboliserce. EyNavoiy,ochtiko’ksumningtikilganchokini, Nomasiqo’ynumda,baskimiztirobaylarko’ngul. Nawoiu,maszwsercunowerany.We tenlist, poógonapiersi.Onuzdrowitweserce! 156 157 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Qonto’karko’zorazinggulgunaliqko’rganmahal, Neuchunkimsuyianingqonilabo’lmishbadal. Patrzcnatwepoliczki,lejzymeoczy. Naprawdtoniezy,tokrewlejmeoczy. Toqiahzarqottibarchafitnavubedodini Qoshinggamashshotago’yovusmaaylarchog’dahal. Wcimalujeszbrwinaciemnonajczarniejszymzem iokruciestwem.Takpobyskujtweoczy! Nildingulgunuzoringbog’idaharsarixol, Nilufargulshanaroharyonochilmishfilmasal. Abyupikszysadtwejtwarzy,Allachzebra najpikniejszelotosy.Niechlnitwojeoczy! Kechrakochmoqburqa’ermaselo’lardebrahmuchun, Balkiaylarsenulusko’prakyig’ilsundebhiyal. Wstubarwnychstrojachprzechadzaszsidumnawródró. Jakunatchnionegogurubyszcztweoczy. Bog’aroharrangto’negnidachiqmishuylakim, Hurjannatsayrig’achiqqaykiyibturlughulal. Niemartwiszsi,ewprochrozpadasinaszislam. Niechbytylkodawnymblaskiembyszczayoczy. Toyudungzunnorizulfungni,sochilg’ansuyidin, Kishvariislomaroyuzmingbinotopmishxalal. Niewychod zmiasta,Nawoiu.Niezewntrzdaj trucizn.Poniejmgawnetprzesonicioczy. Dahrsho’xidin,Navoiy,tutqiroqkim,bog’lasang Birayoqsubirlaaqdin,uldururjomiajal. 158 159 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Zulfiniochmishsabo,yuzigachiqmishtobimul, Zulfuyuziaksidinto’nig’atushmishdolugul. Wiatrszarpiejejloki.Umiechasiostronie. Rozerwaanaszyjnik,szarpicnieostronie. Qonyutubko’nglumtilarharlahzaishqingdog’ini, Kursilimuistagandekahliishratichsamul. Krewwmejpiersitaczy,gdyczekamnaspotkanie. Pragnbymsioywicytrynostronie. Paremasbulbulda,balkimotashingulshavqidin Gulxaniydevonadurkim,yuqmisha’zosidakul. Czytosowikkrztasiprzyognistejróy? Nie!Tocudak—palaczwydychadymnieostronie. Yuzuholingo’titodog’etti,bo’lmishloladek Ko’hig’amtig’ijafodinchokchoketganko’ngul. Sparzyamiserce.Leczczraniabardziej. Onojakkwiatnalodzieleynieostronie. Borg’usigardingfalakkabodpolarsayridin, Bodpoyingg’a,neosig’,atlasiaflokjul. Jakifioek—niewolnicasuytwojej piknoci.Niechonapostpujeostronie! Garbinafshaxatinggaqullug’qilurdinqochmadi, Elaronevchunerurboshiquyi,bo’ynidag’ul? Czytostrzayjej renic,Nawoiu?Czygbia oczu?Uwaajnani,postpujostronie! Kirpikermaskim,Navoiyo’tgayulchobukdebon, Ko’zqarosuyig’abog’laydurqamishlarbirlapul. 160 161 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Netonguzorimagarsarg’arib,qizardiyoshim Ki,yuzqoralig’uisyonbilaoqardiboshim. Jaktosistao,etwarzmipoóka,powiedz? Wosyzbielay,azykrwawelej,powiedz. Quyoshkebiyuzilatog’dekg’aminnetayin, Meningkitog’boshig’ayetibdururquyoshim. Cózwojujztakimobliczemutejpiknej? Dlaczegoblaskszczcializgasipomnie,powiedz? Magarkijontalashurvaqtuchunayonbo’lg’ay Muloabayuzidinxo’blarbilatalashim. Iczydoczekamsikiedysprawiedliwoci? Czemutakatwopozbawilimnieczci,powiedz? Zamoneligarurushsunugaryarashsunlar Ki,neurushimalarbirlaboruneyarashim. Wszaknawetwrogowieszukajnierazzgody. Pocózostaawymylonawrogo,powiedz? O’qug’anelnihalokaylagaykitobasida, Ichimdaginiayonqilsaqabrimuzratoshim. Epitafiummegogrobowcaprzechowaksiga. Przeczytaszwszystko,comiaemnasercu,powiedz? Yasasalarneajabdayruzamazorimni Meningkimug’bachalardurharifijur’akashim Zrozumiesz,egdyciaospoczniewgrobie, zaprosztamtepijanychprzyjació.Powiedz! Navoiyo,magaridborgardiniyuzdin Yug’aynadomatuhasratbilato’kulsayoshim. ONawoiu,nieszczsnypyku,czyzostan zmytetwojekrwawezy,bynietskni,powiedz! 162 163 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Hajrtoshiningko’kumtuldog’idinkuyditanim, Ohkim,ko’kurdo’tibirlatutashtixirmanim. Odsinychranrozkizginemwbiaydzie. Nocjeszczebuchaogiezran,jakbybydzie. Tiyrakulbamichrao’tsoldifiroqing,voykim, Yorudikuymako’tibirlaqorong’umaskanim. Owietlionmojtsknot,aspodstrzechydomu wydobywasigstydymiprzymidzie. Nildinxolualifyuzuzratonaqshaylading, Dog’kuydurmakishimbo’lmish,alifkesmakfanim. Jestewiotkajakalif,apieprzykklejnotem twoim.Patrznaciebiezuwielbieniem,codzie. Ishqarobo’ldumg’aniy,ko’nglumaropaykonidin Kim,to’lupturuljavohirbirlaushbumaxzanim. Przyozdobibymzotymipatkamiró. Alecó,opuciaonamniewbiaydzie. Zarvaraqbirlabezabdurgulyuzin,vah,turfako’r Kim,bahorichrahazonzohirqilipturgulshanim. ONawoiu,swympiknemprzesoniamiwiat. Terazmówijakderwisz:„Przeklinamtamtendzie”. Emino’lmanxonaqohuxilvatichraujbdin, Zohido,mayxonamulkim,kupichidurma’manim. EyNavoiy,ulxatetmishro’zgorimniqora, Tongemasyirtuqyoqabirlaqalamdekshevanim. 164 165 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Tunoqshombo’ldiyukelmasmeningsham’ishabistonim, Buanduho’tidinhardamkuyarparvonadekjonim. Nastaaciemnanoc.Gdziejeste,mójPromyku? Warzewiecyponiema.Ogrzejmnie,Promyku! Neg’amko’rguzsako’ksumporasinchokigiribonim, Ko’runmasbo’lsako’ksumyarasidindog’ipinhonim. Mampodarteubraniejakbiedak.Uwzisinamnielos. Pocieszmnieiwskadrogwciemnoci,Promyku! G’amidindurrimaknundek,sirishkimoqtiJayxundek, Muzayyanqildigardundekjahonniashkig’altonim. zywielkiejakpery,jakuDaihunaroni. Zgubiony,oczybezez,wska,gdziei,Promyku! Falakhamto’ldikavkabdin,quyoshhamtushtiashhabdin, Kelibtushmasbumarkabdinmeningxurshidiraxshonim. Socezaszozahoryzontem,wstaygwiazdy. Wieleichwieci,leczgdziejeste,mójPromyku? Jahonnizulmatettichah,buzulmatichrao’lgum,vah, Mangabo’lsangneHizrirah,yetib,eyobihayvonim. Wzamieniugubisisoce.Toniemgawstaje. Mejkiczarnejaknoc.Gdziejeste,Promyku? Demako’ktinquyoshketmish,falakkatiyralikyetmish, Uloyhajridatoretmishfalaknidudiafg’onim. GdybyNawoijujrza,mógbyumrzewtnoc. Nieaowabystuy.Wzdycha:„MójPromyku”. Navoiykebihijrondin,buoqshomo’ldumafg’ondin, G’amimyo’qbuylayuzjondin,yetibgarkelsajononim. 166 167 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Aqlujonqasdidako’rdumulko’zumujgonniham, Chektimulmujgonuko’zollidaaqlujonniham. Jejoczyzwiodymojeserceirozsdek. Wnetotworzyemprzedniduszirozsdek. Novakingetkachqiziqko’nglumyig’ochinkuydirib Qatrayisuyanglig’oshomayladipaykonniham. Twastrzaatrafiameserceispona. elaznygrotnadaltkwi,przygwo dzirozsdek. Ko’zyoshimniqonqilib,bag’rimsuettingeyfiroq, Yo’qkiyolg’uzsuniqonqilding,suqildingqonniham. Rozko,zawied mo,zmieniatrzewiawwod. Ikrewtemamwodnist,wodnistyrozsdek! Ishqdashtidaquyundekhoksoringmen,gahe, Istasangushshoqni,yodetbusargardonniham. Wiesz,krcsitujakpiaszczystywirpostepie. Gdybymniewspomniaa,wrócibyrozsdek. Go’ydekboshimnecharaxshingayog’izarbidan. Po’yaqilg’an,gahgaheyetkurangachavgonniham. Jakdugotwójkobdziekopamojgow? Czygrywpolo—wczawgan—wzbronirozsdek? Eytavongar,nechakimqasringniqildingzarnigor Asruholiyko’rmadarvesho’ltururvayronniham. O,ty,peri,strojnawszatyzezotogowia, niewystarczycimachataimójrozsdek? Ko’nglumolibbordinguqolmishmangabirxastajon, HarqachonkelsangNavoiytopshururqolg’anniham. Gdyodchodzia,chciaejejoddaswdusz, Nawoiu,lecznieoddawaj!Radzirozsdek! 168 169 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Ashraqatminaksishamsilka’sianvorulxudo, Yoraksinmaydako’r,debjomdinchiqtisado. Powiedziamidziprawdmójdruh—puchar: „Twójprzyjacielzatrusiwinem”.—Takmirzekpuchar. G’ayrnaqshidinko’nguljomidabo’lsazangiam, Yo’qtur,eysoqiy,mayivahdatmasallikg’amzudo. Ajanadniewinawidztwarzprzyjaciela. „Samwylecztsknot”—mówi,widzcpuchar. Eyxushulmaykim,angazarfo’lsabirsing’onsafol, Jomo’lurgetinamo,Jamshidaniichgangado. Oddamtysicey,byczasbiegspokojnie, aletylesamoyjestwarttakipuchar. Jomumaygarbuyladur,uljomuchunqilmoqbo’lur Yuzjahonhardamnisor,ulmayuchunmingjonfido. PeenwinaDamszydowykielichbytylko ndznskorup.Baczwicpilnienaswójpuchar! Dayraroxushahlirasvobo’lg’ali,eymug’bacha, Jomimaytutsangmenidevonadinqilibtido. Modemumagowi,colniwiedzwtawernie naleysinaszacze,wicpodniemypuchar! Tokiulmaydinko’nguljomidabo’lg’achjilvagar Chehrayimaqsud,mahvo’lg’ayhamuldammoado. Amoewwiniezobaczyszliczkomiej? To,cozniniezwizane,wnetpochoniepuchar. Vahdatebo’lg’aymuyassarmaybilajomichrakim, Jomumaylafzindeganbirismilaqilg’ayado. Nawoiu,zapomnijopragnieniu!Strzegcy wiernocirzek:„Chwalmdro!Winemnasypuchar!”. Sengumonqilg’ondino’zgajomumaymavjuderur, Bilmayinnafyetmabumayxonaahlin,zohido. Tashnalabo’lma,Navoiy,chunazalsoqiysidin «Ishrabuyoayyuhalatshon»kelurhardamnido. 170 171 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Zihihusnungzuhuridintushubharkimgabirsavdo, Busavdolarbilakavnaynbozoridayuzg’avg’o. WpustcenadwiatemunosisiTwepikno! Gdynasgubilk,trwabezszwankuTwepikno. Senitopmoqbasemushkildurur,topmaslig’osonkim, Erurpaydolig’ingpinhon,valepinhonlig’ingpaydo. Czyuniesieszkiedyzasontajemnicy? ZakochanizazdroniepatrznaTwepikno. Chamanotashgahigaotashinguldinchuo’tsolding, Samandardekulo’tdinkulgabottibulbulishaydo. Kiedykropledeszczuokrasiytwarzki, anielskitrelsowikachwaliTwojepikno. Neishgabo’ldibeoromko’zguaksidekMajnun, Yuziko’zgusidaaksingniko’rguzmadiLaylo. SzalonyMadnunwzwierciadlewidzitwarzLejli inieodwracaoczu.Podziwiajejpikno. Quyoshg’agahqizormoq,gohsorg’ormoqerurandin, Kisun’ungbog’idaborulsifatyuzminggulira’no. NiczymdlaWomykabyytysicedziewic, gdyAzrakryaprzednimczarswójipikno. Nedinyuzgulocharishqo’tidinbulbulkibiVomiq, Yuzungdingaruzoribog’idagulochmadiUzro? CzyzbdnieprzelewaFahradkrewnapustyni? Czykochabytak,gdybynieSzirinpikno? KalomingniagarShirinlabidaqilmadingmuzmar, Nedinbasla’lo’lurFarhodningqonyoshidinxoro? Socejanieje,leczbledniekuzachodowi. Ty,Panie,twórcró,conieblednieichpikno. Jamolingpartavidinsham’o’tigargulsitonermas, Nedinparvonao’tichrao’zinsolurXaliloso? O,gdybychojedencierróybynieczysty, Nawoiu,toniemywypiewabyjejpikno. Malohatbirlatuzdungsarvqadlarqomatin,ya’ni Kimundoqzebbirlaulalifniayladingzebo. Qanoatningdalilininzivoqilding,yanabirham Dalilushbukiqoni’harfidinxalqayladinganqo. Navoiyqaysitilbirlaseninghamdingbayonqilsun, Tikanjannatgulivasfinqilurdagungerurgo’yo. 172 173 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Ey,mushafiruxsoringazalhattidininsho, Debochayihusnungdaabadnuqtasitug’ro. Tyjestzwojemmdrociprzedwiecznej.O,Panie! Zapisamiprawdziwychprawjeste.O,Panie! Zarrotaroharzarrakibor,zikringazokir, Amtoraroharqatrakibor,hamdingago’yo. KadaczstkabytównawiecznoCipamita. MidzykroplamideszczusychaTwójgos,Panie. Mashshotayihusnungdururulkim,nafasichra Kunko’zgusinoqshomkulidinqildimujallo. SukazdjazasonizwierciademTwoje obliczesistao.Jakjeziorolni,Panie! Kunshakliyuzungsajdasidinbo’ldimushakkal, Tunturrasiqahringelidinbo’ldimutarro. JaniejcelokinocytchnTwoimobliczem. KrgsonecznygosiTwojchwa,Panie. Sun’ungqilibonsubhniulnav’musha’bad, Kimmehro’tiog’zidinetarharnafasifsho. DoCiebiemoeprzyjdamaibiednyderwisz. MdrzeciniepimiennyczczTweprawa,Panie. Go’yokikuyarog’ziulo’thirqatidinkim, Anjumdino’lurobilalargirdidapaydo. Niedlaróy,dlaCiebiepiewasowik. Imotylek,cowieci,chwaliCi,Panie. Muhtojseningdargahingaxusravudarvesh, Parvardaseningne’matingajohiludono. O,Boe,sprawbyiNawoikochaszczliwie. Ciebieniechchwalijegopoezja,Panie. Gulyuzidabulbulseningasroringanotiq, Sham’o’tidaparvonaseninghusnungashaydo. Ushshoqaro,yorabki,Navoiyg’amaqome Bergilki,seninghamdingabo’lsuntiligo’yo. 174 175 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Iloho,podshoho,kirdigoro, Sangaochug’nihonuoshkoro. O,Panienasz,Stwórco,SzachuNiebiaski,tywiesz wszystko.Onaszychtajemnicachtedobrzewiesz. Saburismibilaqilsangtajalliy, QilibNamrudg’ayuzmingmudoro. Tynasstrzeesz,wielbionyprzezwszystkichNimrodzie. JakbardzoCiszanujemy,dobrzewiesz. Qachonkimzohiryetsang«tanzi’ulmulk», Sikandarningbo’lubmag’lubiDoro. Maowykazujeszwadcomziemi.Jakmity AleksandraiDariuszaspali,dobrzewiesz. Yo’lungmuhliktoshiyoqutiahmar, Eshigingtiyragardimushkisoro. DzikiTwejascewiecigwiazdapolarna. Jakwanyjejblaskdlawdrowca,dobrzewiesz. Suhobo’lsashabistoningdatoli’, Bo’lubnuriquyoshdekolamoro. O,wybacznam,Panie,grzechynaszewdziesdu. JakkierowaPosacaznadziej,dobrzewiesz. Navoiynafszulmotig’aqolmish, Seno’lmayHizrirahchiqmoqne,yoro?! Bardzoposmutniae,Nawoiu,wmrokuduszy, epamiotobieniezginie,dobrzewiesz. Qiyomatdagunohinafvyetarga Rasulingnishafi’et,kirdgoro. 176 177 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Ulparivashkim,bo’lubmenzorusargardonanga, Ishqidinolammangahayronumenhayronanga. Zbóluzdziczaem!Jestemterazbezrozumu! Dziwisiwokó:jakmonaybezrozumu? O’qlaringdinharzamontaskintoparko’nglumo’ti, Bordururbirqatrasuvgo’yokiharpaykonanga. Zaagod mgoryczioszczd sercebiedne. Twojejmiocipragn,jakdzieckobezrozumu. Birdilovardurko’ngulkimg’amsipohiqalbida, Ohinovaktozadog’idurqizilqalqonanga. Jakilistciprzysa,abymniemiowaa? Wiem!Kadacizazdrocipiknairozumu. Novakiningparrupaykonidarangintuserur, Yokiko’nglumdinchuparrono’tti,yuqmishqonanga. Winiarnia—wysokwitynimdrychmagów, niebo—Twojstrzech,soce— ródemrozumu. Nomayishavqumnenav’uloyg’aetgay,chunkimen Elotino’qurhasaddinyozmadimunvonanga. Nieofiarujeszsiebie,toporzumyloniej, Nawoiu.Dajjejswójtalentinieszczd rozumu. Xizrxattingningajabyo’qsabzuxurrambo’lmog’i, Labbalabchunkimsuvberurchashmayihayvonanga. Eyxushomug’dayrikim,ziynatbilarif’atdabor Mehrangabirshamsavuko’ktoqibirayvonanga. Istamishbulbulvafoguldin,magarkimjoladin Bag’riqotmishg’unchaningbaskimerurxandonanga. Qilmag’onjoninfidojonong’ayetmasderemish, EyNavoiy,ushbuso’zbirlafidoyuzjonanga. 178 179 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Sinsako’nglumdao’qungsurtubisig’qondinanga, Paymasallikchirmag’aymenrishtayijondinanga. Twastrzaawmymsercuwywoujegorzkiezy. Gorcakrewtryskaazserca,azoczuzy. Bodayila’lingmizojiruhparvardurbase, Go’yiyomamzujetibsenobihayvondinanga. Winopiteztwychustmogomniewnetpokrzepi, awodayciawnetzmyabymegorzkiezy. O’tiko’nglumshu’lasingahsokinetti,gohtez, Gaho’tunbo’ldi,gahisuvurdipaykondinanga. Chomojaranaponieywo,jakognisko, ugasijmogszybkotylkotwojezy. Dardug’ambo’stoniningtovusidurko’nglumqushi, Gulbo’lubjismimdakesganna’lharyondinanga. Smutnysadmiocijestjaksercebiednego pawia.Zakwitnieonwnet,gdyosuszyszmezy. Nekabutaryetaolurulquyoshg’a,nenasim, Eyko’ngul,holingnii’lomaylaafg’ondinanga. Ach,kiedytywmarzeniustanieszprzedmymwzrokiem. Opuszczoczy,pocómaszwidziegorzkiezy. Ko’zgatokirdixayolingsovug’ohimvahmidin, Bog’lamishmenqo’ryoharsorimujgondinanga. Nawoiu,ogniatwegosmutku,samotnoci, ranserca,duszy,nieuleczadnezy. EyNavoiy,yig’lamoqohimg’ataskinbermadi, Vah,buneo’tturki,yo’qta’sirto’fondinanga. 180 181 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Vahkiishqingzohiretsamvahmeruro’lmakmanga, Garnihontutsamdag’ijonxavfidurbeshakmanga. Miogrozizagad.Sprowadzacierpienie. Chobyskryjwsercu,teczekacicierpienie. KelganermishulMasiho’lganlarintirguzgali, Mentirig,vah,yaxshiroqbuumrdino’lmakmanga. Nawetkamiemoeoywblaskuksiyca, leczduszzastygwkamieczekacierpienie. Juzvjuzvumni,fig’onkim,munfakettitiyg’ihajr Birbiridinleko’zidurjuzviloyanfakmanga. Poszczerbionyrozkmieczrozrywamipier, gdygbiejrani,wtedytejemecierpienie. Ko’nglumo’tidinyig’ochkuldur,bashokbirqatrasu. Nogahulsho’xijafokeshotsabirnovakmanga. Okrutnietrafiaszmnieczarustrzaami, którespopielejmiduszirozpalcierpienie. Oltuneziniberibkuygan«soyu»xolisbo’lur, Neajabsarg’arsayuz,yetkansoyuemgakmanga. O,gdziestwojestrzay?Odkryemjupier! Proszotrujcstrza!Zgasicierpienie! Chokaylarmenyoqaulqoshiyoniko’rgacho’q, Kimxadanginotsahoyilbo’lmag’ayko’nglakmanga. Niechhuraganniebytuirozkimiota mymprochempopustyni!Niechajtrwacierpienie! Bodahajridinoqarmishko’zlarim,eypiridayr, Aylagilmayshishasidinsindurubaynakmanga, Jeste,Nawoiu,niedowiarkiem.Losnauczy ciniebawem,jakstrasznemoebycierpienie. Sarsarihijron,vujudumxirmaninandoqsovur Kim,fanoyo’lidasarsarbo’lmasunhamtakmanga. EyNavoiy,garmangako’prakemasummidivasl, Basnag’uushshoqidinjavrierurko’prakmanga. 182 183 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Shahrbiroyfurqatidinbaytulahzandurmanga, Birgulira’nog’amidinbog’zindondurmanga. Pustkwioniemiasto.Pytam:gdziejestmaluba? Niemaró,leczskolce.Porzuciamnieluba! Bazmiishratichrasizmayno’sheting,eydo’stlar, Kimnasibulla’lilabhijronidinqondurmanga. Wy,przyjacielewciucztujecieprzywinie. Dlamniepozostaagorycz.Pytam:gdzieluba? Chiqtiaqlufahmilasabruko’ngultanmulkidin, Chiqmayinharlahzazahmatberguchijondurmanga. Spokój,wiara,rozumporzuciymeciao. Mkajestmtowarzyszk,anieluba. O’qibaskimtandadur,tegmastanimg’ao’zgao’q, Ulkio’qdebnolaqildim,emdiqalqondurmanga. Sercecierpi,jakprzebitetureckstrza. Przedtemjegopancerzembyamojaluba. Uylarasvomenki,ko’yuko’chadaholimko’rub Ba’zielgiryonuba’zihalqxandondurmanga. Wciwloksizhab,eapaczeniejeden. Innidrwicopytaj:„Gdziejesttwojaluba?”. Hajridinbag’rimsuvdur,ulsuvarobolig’kibi Dardumehnato’qidinbirnechapaykondurmanga. Mówi:„Nawoiu,nierozstawajsizdusz!”. Zapomnie?Duszauleciaa,tamgdzieluba! Hurmujgoninagarsurtaydesaqilmonqabul, Kimayoqdaorzuxorimug’ilondurmanga. Mayichibtoatnifavtetmangki,ulo’ttobidin Nechaboqsambahraholodog’ixirmondurmanga. EyNavoiy,xalqder:jonber,vayokechishqidin, Garchibudushvorerur,lekinulosondurmanga. 184 185 AliszerNawoiGazele Alif — pierwsza litera w alfabecie arabskim, rysowana jako cienkakreska.Doniejporównywaneswiotkiedziewczta. Bahram — jeden z mitycznych wielkich szachów iraskich. MoeoznaczarównieplanetMars.Toiminosiowedug legendwielubitnychrycerzyizacnychkrólów. Burak(byskawica)—rumak,naktórymprorokMahometuda siwpodródoniebaorazzMekkidoJerozolimy,gdziespot kasizarchanioemDibrailem.Byonniecowikszyodosa i mia biae skrzyda przy nogach. Czsto przedstawiany by takezkobiectwarz,uszamiosa,tuowiemkoniaiogonem pawia. Na Buraku uda si Mahomet z Mekki do jerozolim skiegomeczetuAlAksanaWzgórzuwitynnym,gdzieuzyska pierwsze objawienie boskie. Drugie to wniebowstpienie Al MiradwtrakcietegospotkaniazBogiemuzyskawskazówki, jakmajwygldapodstawowerytuaymuzumanów.Wmiej scu, gdzie wedug tradycji nastpio wniebowstpienie, stoi dziKopuanaSkale. Czawgan—tadyckaodmianagrywpolo. Dastan—klasycznyutwórmuzykilubpoezjiperskiej;instru mentalnylubpiewany. Daihun—dawnanazwarzekiAmuDarii. Damszyd—zgodniezmitologiperskmiabyczwartym królem ludzkoci, po mierci za obj panowanie w krainie umarych.WeduglegendyywczasachNoegoijakNoenie stroniodwina,abymoeby,jakBachus,jegotwórc.Dem iDamjesttouywanyskrótoznaczajcypuchardemszydowy. Wpoezjisufickiejówpucharoznaczaserceczowiekaprzepe nionemiocidoBoga.Napocztkupanowasprawiedliwie, pó niej popad w grzech pychy, co doprowadzio do buntu poddanych. Z jego osob wi si liczne legendy, np. o jego kielichu—zwierciadleBogalubocudownymsztylecie.Wjego kielichumonabyozobaczywszystkietajemnicewiata.By legendarnymprotoplastdynastiiSaffarydów. Fahrad i Szirin — bohaterowie poematów perskich poetów Nizamiego(NizmadDnAbMuhammadIlysibnYusfibn ZakibnMuayyidNizmGanjav(1141–1209)zGandy,Amira KhusroDahlavi(1253–1325)iNawoia.SzirinznaczyPikna. Nimrod—olbrzymwystpujcywmitologiiydowskiejiislam skiej;odpowiednikAtlasa.KilkukrotniewzmiankowanawBiblii m.in.jako budowniczy wiey Babel. Traktowany jesttejako legendarnymyliwyiwadcaMezopotamii. Harun—HarunarRaszid(763–809),pityinajbardziejznany kalif z dynastii Abbasydów, ojciec kalifów Al–Mamuna i Al Amina. Jeden z najwybitniejszych wadców muzumaskich, mecenasnaukiisztuki. 186 187 AlisherNavoiyG’azallar AliszerNawoiGazele Hyzr—legendarnebóstwostrzegceiprowadzceAleksandra WielkiegowczasiepodbojuAzjiprzezpustynie.Obajbohate rowiewyruszylikiedynaposzukiwaniewodyycia.Aleksander zagubi drog i tylko Hydr trafi do podanego róda i pi wodniemiertelnoci.WeduglegendHyzrpotrafipiwod z podziemnych zbiorników i dlatego równie by te symbo lemistotyniemiertelnej.AlHaziroznacza„zielony”—bohater tenzanurzasicopitekwMekce,wwodachniemiertelnoci iztegopowoduprzyswoitbarw. Isa—IsabinMarjam,arabskieimuzumaskieimijednego zprorokówislamu—Jezusa.Jegoimijestwspominane26razy wKoranie. Kibla—kierunekdoMekki,wktórymmuzumaniepowinni zwracasipodczasmodlitwy,wyznaczanywbudowaniume czetówlubwosobistejmodlitwie. MadnuniLejla—modzieniecoimieniuQajsiLeilazako chalisiodpierwszegowejrzenia.Miochopakabyataksilna, e ludzie nazwali go Madnunem, czyli optanym przez ze duchy—dinny.Plotkiludzisprawiy,ezakochaniprzestali siwidywa.Madnunzacz ukadapienioswojejmioci doLejliiwóczysismutny,piewajcjewszystkim,których napotka. Ojciec chopca uda si do rodziców Lejli w swaty. Odmówionomujednakdziewczyny,mówic,eQajsoszala, a swoim zachowaniem szarga jej dobre imi. Ojciec wzi go wtedynapielgrzymkdoMekkiwnadziei,etopomoemu zapomnie, lecz na próno. Mio jego i szalestwo jeszcze bardziejsiwzmogy.OjciecLejlizadbawicoto,abyzako chanisiniespotykali.Madnunzaporzuciwszystkoiudasi napustyni,gdzieywróddzikichzwierzt.Mio,araczej rozkawmiocijestchybanaczelnymtematemtegoiwielu innychperskichpoematów.Zakochani,pacz,szlochaj,jcz w rozce, ale gdy si spotkaj, szczcie ich siga apogeum. Jest ono jednak krótkotrwae i niedugo znów s rozdzieleni przezzyloslubokrutnychludzi.Bdzpopustyniachibez kresnychstepach,wyndzniali,chorzy,alezawszemajprzed oczymaobrazukochanejosoby. Mihrab—niszawmeczecielubsalimodlitw,zwyklenaplanie póokrgymlubwielobocznymznajdujcasiporodkuciany kibli.WskazujekierunekMekki.Zwyklejestbogatozdobiona. Musalsal—wjzykuperskimznaczykontynuuj,róbtakdalej. Peri—nadprzyrodzonaistotapcieskiej,utworzonazognia, wystpujcawperskiejtwórczociludowej;wprzenoni:pikna, penawdzikudziewczyna—anio. Sulejman—biblijnykrólSalomonwKoranieuwaanyjestza proroka.WedugmuzumaskiejtradycjiSalomonbyjednym znajwikszychwadców.Odznaczasiwrodzonsprawiedli woci.Byobdarzonywielkmdrociiwiedzmagiczn. SzachAbuilGhaziibnBajkara—HusajnBajkara(14381506), timurydzkiszachipoeta,jakoswojstolicobraHerat.Miasto to w owym czasie rywalizowao bogactwem z Samarkand. 188 189 AlisherNavoiyG’azallar HusajnBajkararzdzi:Uzbekistanem,Chorosanem,Turkiesta nem,TadykistanemiokresowoPersj.Bymecenasemsztuk inajegodworzeprzebywali,pozaAliszeremNawoiem,Behzed, Dami,SzachMuzafariinniwybitnitwórcyzcaejAzjiCen tralnej. WamykiAzra—parakochanków,którychprzygodyopisaper skipoetazXIwiekuAbulQasimHassanibnAhmad'Unsurii Balkhi.Wtektenwystpujewpoezjirednioperskiejinowoper skiej,jakrówniewliteraturzetureckiej.Wamyk,nasuchawszy si opowiada podrónych o córce królewskiej zakochuje si wniejiwyrusza,abyjodszuka.Podrodzeprzeywaszereg niebezpiecznychprzygód.NakocuodnajdujeAzrikochan kowiepobierajsi. 190
