Świat wartości Korczaka

1
Świat wartości Korczaka – świat dla dziecka
Przedszkole to instytucja stworzona dla dzieci, w tym miejscu zdobywają
one pierwsze doświadczenia i choć są jeszcze małe chętnie poznają nowe zasady
współżycia w grupie rówieśniczej. Uczą się mówić, słuchać, myśleć i rozumieć.
Przedszkola w coraz szerszym aspekcie stają się miejscem realizacji praw
dziecka. Poprzez podejmowane działania nieustannie dążą do tego, aby
wychowanie stało się twórcze. Poprzez nowe metody i formy pracy, dziecko
uczy
się
samodzielności,
rozwiązywania
problemów,
stawiania
pytań,
odpowiedzialności za własne działania, dlatego też należy pozwolić dzieciom
odkrywać
własne,
indywidualne
cechy,
poznawać
prawa
i obowiązki.
Taką możliwość dziecku daje pobyt w przedszkolu.
Nauczyciele naszego przedszkola zdobywają coraz większą wiedzę na
temat pracy twórczej z dzieckiem przedszkolnym poprzez uczestniczenie
w różnego typu szkoleniach, warsztatach, konferencjach wewnątrz placówki,
jak i poza nią.
Poprzez zabawy i zajęcia o tematyce praw dziecka w przedszkolu
realizujemy takie cele jak:
 rozwijanie poczucia własnej wartości,
 kształtowanie umiejętności wchodzenia w role, które pomogą poczuć
się ważnym i potrzebnym,
 rozwijanie zachowań prospołecznych,
 wyrażanie przez dziecko radości z rozwiązywania problemów,
 uświadomienie dzieci o ich prawach,
 zachęcanie do wyrażania własnych negatywnych jak i pozytywnych
uczuć, które dziecko skrywa w sercu.
Zajęcia dydaktyczne, poznawanie literatury, wierszyków, nauka piosenek,
oglądanie przedstawień teatralnych, to tylko kilka z wielu form spędzania czasu
2
w przedszkolu. Dzieci bawiąc się - uczą. Dzięki temu, co dzień stają się coraz
bardziej samodzielne.
Powinniśmy pamiętać, iż wiele działań, które podejmują przedszkolaki są
dla nich nowością. Najważniejsze jest jednak to, aby każdy dzień sprawiał im
radość, a na twarzach widoczny był uśmiech. Zwróćmy uwagę, iż to właśnie w
dzieciach tkwi siła naszego społeczeństwa.
Szanowanie dzieci i ich praw jest krokiem ku lepszej przyszłości.
Sfrustrowane dzieci, to znerwicowani dorośli. Nie można do tego dopuścić.
Należy po prostu dbać o najmłodszych. Frazesy takie nie są nowością. Działania
ku ochronie dzieci i ich praw zostały zapoczątkowane lata temu.
Jednym ze światowej sławy prekursorów działań na rzecz praw dziecka
był Janusz Korczak znany również jako „Stary Doktor” - lekarz i pedagog, jego
prawdziwe nazwisko brzmiało Henryk Goldszmit. Urodził się 22 lipca 1878 r.
albo 1879 r. w Warszawie. Pochodził z rodziny zamożnego adwokata
pochodzenia żydowskiego. Lata szkolne spędził w ośmioklasowym gimnazjum
na Pradze w Warszawie. Była to szkoła rosyjska, język polski i religię wykładano
w języku rosyjskim.
Gdy miał 18 lat stracił ukochanego ojca. Śmierć zrujnowała materialnie
całą jego rodzinę. Od tej pory to Janusz utrzymywał rodzinę. Zaczął udzielać
korepetycji dzieciom z bogatych rodzin. Zaczął interesować się psychiką dzieci.
W 1898 roku rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu
Cesarskiego w Warszawie. W 1905 r. otrzymał dyplom lekarza.
Podjął
działalność
społeczną
w
Warszawskim
Towarzystwie
Dobroczynności, uczył ubogie dzieci. Objął funkcję dyrektora Domu Sierot dla
dzieci żydowskich w Warszawie (1912-1942), a także dla sierot polskich
na Bielanach (1919 – 1936). Oddał się im całym swoim sercem. Stosował
nowatorskie metody pedagogiczne. W latach 1926 – 1930 redagował pismo
dziecięce „Mały Przegląd.” Działał w obronie praw dziecka za pośrednictwem
radia.
3
Korczak traktował dzieci nie tylko jako przedmiot troski ze strony
dorosłych,
ale
przede
wszystkim
pojmował
dziecko
podmiotowo.
Głosił i realizował w praktyce ideę respektowania praw i interesów dzieci,
ich samostanowienia i emancypacji. Wierność tym poglądom potwierdził
własnym życiem. Zginął w komorze gazowej niemieckiego nazistowskiego
obozu zagłady w Treblince wraz ze swymi 192 wychowankami.
W 2012 r. przypada siedemdziesiąta rocznica jego śmierci.
Sejm
Rzeczypospolitej
Polskiej,
oddał
hołd
temu
wielkiemu
człowiekowi, ogłaszając rok 2012 Rokiem Janusza Korczaka.
W
związku
z
powyższym,
postanowiliśmy
przybliżyć
naszym
podopiecznym oraz Państwu prawa przynależne każdemu dziecku.
Prawa Dziecka zostały sformułowane przez Komitet Ochrony Praw
Dziecka. Komitet ten, aby móc dotrzeć do wszelkich problemów powołał
komisje
problemowe:
mi.in. Zdrowia, Edukacji, Kultury
oraz
Dziecka
Wiejskiego. Wykorzystując środki masowego przekazu, dyskusje otwarte,
seminaria naukowe, szkolenia, wykłady i publikacje książkowe w kraju
rozpoczęto akcje publiczne takie jak: „wychowywać bez bicia”, „otwarte drzwi
do szpitali dziecięcych”, „żeby sieroty przestały być sierotami”, „do przedszkola
bez płaczu”, „o serce dla ucznia”, „związki uczuciowe dziecka pod ochroną
prawa”. Akcje miały na celu stworzenie dzieciom warunków do dorastania
w życzliwej atmosferze z poczuciem bezpieczeństwa moralnego i materialnego.
To dorośli powinni zapewnić dziecku to co mu się należy, dbać o nie, troszczyć
się i sprawować opiekę.
Dlatego też w Genewskiej Deklaracji Praw Dziecka wyróżniono także
obowiązki dorosłych w stosunku do dzieci i młodzieży. Należą do nich: ochrona
przed różnymi zagrożeniami i niebezpieczeństwami (m.in. wojna, głód, wyzysk,
maltretowanie). Zaczęto tworzyć zbiór przepisów, które mówią o tym, jakie
dzieci mają prawa, oraz jak tych praw należy przestrzegać. Zbiór ww. przepisów
4
nazwano Konwencją1. Konwencja o Prawach Dziecka to wielki protest
przeciwko złemu traktowaniu dzieci. Ma ona chronić przed złem i cierpieniem.
Polska podpisała Konwencję o Prawach Dziecka w 1991 roku.
Oznacza to, że zobowiązuje się do przestrzegania i szanowania praw wszystkich dzieci2.
Konwencja na mocy ustawy stworzyła prawo wewnętrzne. Zawarte w niej
są zasady, normy, przepisy, na które można powoływać się przed urzędami,
instytucjami, organizacjami nie tylko w naszym kraju. W Konwencji dziecko
traktowane jest jako podmiot praw, a nie przedmiot praw innych osób.
Podpisanie jej wiąże się z obowiązkiem spełnienia powinności wobec dzieci
przez dorosłe społeczeństwo3. „Dziecko jest nie tylko przedmiotem opieki i troski, ale
również podmiotem, osobą, z której interesami i prawami należy się liczyć.”
W Konwencji o Prawach Dziecka wymieniono następujące prawa:
 Prawo do życia i rozwoju – dorośli powinni stworzyć dzieciom
prawidłowe warunki do życia i rozwoju.
 Prawo do życia bez przemocy i poniżania – państwo powinno
zapewnić
ochronę
dziecku
przed
torturami,
okrutnemu,
nieludzkiemu traktowaniu lub karaniu, traktowaniu w sposób
poniżający, traceniu godności ludzkiej.
 Prawo do wychowania w rodzinie – dziecko dla prawidłowego
rozwoju swojej osobowości, powinno funkcjonować w środowisku
rodzinnym, być otaczane miłością, szczęściem i zrozumieniem.
1
Praca zbiorowa, Dzienniczek praw ucznia, Wyd. Świdnickie Rycerstwo Obrony Praw Dziecka, Świdnica,
1997, s. 5.
2
Tamże, s. 3.
3
A. Łopatka, Dziecko – jego prawa człowieka, Polskie Wydawnictwo Prawnicze Sp. z o.o., Warszawa,
2000, s. 22.
5
 Prawo do wypowiedzi – każdy ma prawo do wyrażania swoich
myśli i poglądów za pomocą różnych środków.
 Prawo do swobody myśli, sumienia i religii – zanim dziecko będzie
wystarczająco świadome swoich poglądów, rodzice mają prawo
nim kierować. Państwo powinno uszanować wolę rodziców lub
opiekunów i zapewnić odpowiednie formy edukacji religijnej
i moralnej.
 Prawo do nauki – to zapewnienie dziecku prawa do zdobywania
wiedzy, wychowania i rozwoju osobowości. Odpowiedzialni za to
są rodzice i państwo.
 Prawo do tożsamości – Konwencja nakłada na państwo obowiązek
do nadania dziecku nazwiska, obywatelstwa i możliwości poznania
jego pochodzenia. W przypadku utraty swojej tożsamości państwo
ma prawo pomóc i chronić dziecko.
 Prawo dziecka do adopcji – Państwo ma obowiązek zwalczać
nielegalny transfer dzieci i ich wywóz. Tylko w przypadkach, gdy
zagrożone jest dobro małoletniego dziecka, można przenieść go ze
środowiska rodzinnego do rodziny zastępczej, adopcji lub umieścić
w placówce opiekuńczo – wychowawczej.
 Prawo do informacji - „Państwo powinno zapewnić dzieciom
korzystanie z podstawowych źródeł informacji zarówno w kraju,
jak i za granicą. Szczególnie waży jest dostęp do wiadomości, które
mają wpływ na rozwój intelektualny, społeczny, moralny i fizyczny
dzieci”.4
4
M. Żytko, Jakie prawa mają dzieci?, „Nowa Szkoła”, 1992/3, s.163.
6
 Prawo do prywatności – prywatność powinna być zapewniona
i uszanowana w rodzinie, szkole, miejscu pracy, instytucjach
opiekuńczych, zakładzie służby zdrowia, a także w zakładach
w których umieszczane są dzieci, które weszły w konflikt
z prawem lub są o to podejrzane. Nikt nie może bez jego zgody
ingerować w życie osobiste i rodzinne, poza uzasadnionymi
przypadkami.
Rok Janusza Korczaka to wielka lekcja, program edukacji społecznej
skierowanej do dorosłych i dzieci. Jego postać i życie pozwalają nam lepiej
poznać, zrozumieć, mądrzej wychowywać nasze dzieci, nawiązywać z nimi
lepsze relacje i wspólnie budować przyszłość.
Korczak dowodził, iż dziecko jest osobą, jest człowiekiem, a nie zadatkiem
na człowieka. Jest człowiekiem tu i teraz. Ma swoją godność i swoje prawa.
Uważał, że najważniejsze jest dobro dziecka. Uczył dzieci patriotyzmu, szacunku
dla innych, samodzielnego myślenia, szukania nowości i prawdy, szukania Boga.
Ukochał dzieci, czyniąc je celem swego życia. Starał się zapalić innych do
obserwowania i poznawania dzieci. Służył dziecku różnymi sposobami. Nauczał
rodziców, wychowawców, nauczycieli jak patrzeć na dziecko z bliska.
Podkreślał, iż dziecko ma takie same prawa do zaspakajania swoich potrzeb jak
dorośli. Korczak kochał dzieci i głosił prawo do szczęśliwego dzieciństwa,
swobodnego rozwoju i bycia dzieckiem. Szczególną uwagę zwracał na postawę
dorosłych – opiekunów, wychowawców, którzy są odpowiedzialni za rozwój,
wychowanie i opiekę nad dzieckiem. Myśl tę warto poprzeć słowami:
„Moralnie i prawnie odpowiedzialni, wiedząc i przewidując, jesteśmy jedynymi sędziami
czynów, ruchów i zamierzeń dziecka”5.
Korczak wielokrotnie zwracał uwagę na nierównoprawną pozycję dzieci
w społeczeństwie, ich niewolniczą zależność od dorosłych. Uważał, że dziecko
5
E. Kantowicz, Pedagogiczne aspekty praw dziecka, „Nowa Szkoła”, 1995, nr 7, s. 12.
7
jest pełnowartościowym człowiekiem od chwili narodzin na każdym etapie
swojego istnienia.
Warto także nadmienić, iż Korczak uważał za torturę kazanie dziecku
siedzieć
bez
ruchu
w
ławce.
Porównywał
to
do
chodzenia
w niewygodnych butach. W szkole u Korczaka nie było przerw. Dziecko
wychodziło z klasy, kiedy miało na to ochotę, a kiedy było zmęczone miało
prawo udać się do pokoju ciszy, aby odpocząć. Dzieci, które chciały się
wykrzyczeć, pohałasować mogły udać się w „miejsce wyciszenia”, po czym
przychodziły do sali odprężone i spokojne.
Korczakowskie zalecenia z okresu międzywojennego powinny być
realizowane w dzisiejszych czasach. Chciałoby się także powiedzieć, że ww.
prawa są akceptowane. Niestety tak nie jest. Świadczą o tym wydarzenia, które
każdego
dnia
obserwujemy
na świecie.
Prawa
dziecka
powinny
być
przestrzegane nie tylko w przedszkolu, czy w szkole przez nauczycieli,
wychowawców, ale również przez rodziców, opiekunów, rówieśników i całe
społeczeństwo. Dziecko ma prawo być sobą – takim, jakim jest. Nie zmieniajmy
go, aby mogło czuć się na równi z innymi. Jako dorośli powinniśmy dostrzegać
indywidualność dziecka. Powinniśmy omawiać z dziećmi prawa, które im
przysługują. Proponować zabawy, w których każdy uczestniczy i czuje się
ważny. Zachęcamy Państwa do wdrażania praw dziecka w codziennym życiu.
8
Bibliografia:
1. Dzienniczek praw ucznia, Wyd. Świdnickie Rycerstwo Obrony Praw
Dziecka, Świdnica, 1997.
2. Łopatka A., Dziecko – jego prawa człowieka, Polskie Wydawnictwo
Prawnicze Sp. z o. o., Warszawa 2000.
3. Żytko M., Jakie prawa mają dzieci?, „Nowa Szkoła”, 1992/3.
4. Kantowicz E., Pedagogiczne aspekty praw dziecka, „Nowa szkoła”,
1995/7.
Wykaz instytucji zajmujących się pomocą dzieciom
1.
Caritas Polska
01-015 Warszawa, Skwer Kard. Wyszyńskiego 6
tel. 22 334 85 85
2.
Ośrodek Socjoterapii „Szansa”
02 - 121 Warszawa, ul. Korotyńskiego 13
tel./fax 824-37-02
3.
Centrum Praw Kobiet
Warszawa ul. Wilcza 60 m. 19
tel. 652 01 17, 622 25 17
4.
Fundacja „Dzieci Niczyje”
Warszawa, ul. Walecznych 59
tel./faks: 22 616 16 69
5.
Komitet Ochrony Praw Dziecka
Warszawa, ul. Oleandrów 6, III piętro
tel. 22 626 94 19
e-mail: [email protected]
6.
Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska
Linia”
Warszawa, Al. Jerozolimskie 155
tel./fax 666 05 59
9
7.
Ośrodki Pomocy Społecznej (właściwe ze
zameldowania osoby ubiegającej się o pomoc)
względu
8.
Policja 997 lub właściwa Komenda Rejonowa Policji
9.
Poradnie Pedagogiczno — Psychologiczne
na
miejsce
10. Poradnie Wychowawczo – Zawodowe
11. Prokuratura Rejonowa
12. Rodzinne Ośrodki Diagnostyczno — Konsultacyjne, RODK
13. Towarzystwo Przyjaciół Dzieci
Warszawa, ul. Krakowskie Przedmieście 6,
tel. 0-22 826-08-74, 0-22 827-78-44
14. Sąd Cywilny Wydział Rodzinny i Nieletnich
Autorki: Marzena Kubacka i Agnieszka Maryniak