Czy można być innowacyjną spółdzielnią mleczarską w XXI wieku

Czy można być innowacyjną spółdzielnią mleczarską w XXI wieku?
To prowokacyjne pytanie wpisuje się w, obecnie coraz silniej propagowany, zwrot całej gospodarki oraz
aktywności przedsiębiorstw oraz wytwórców w stronę innowacyjności. Na lata 2014-2020 rozwój
innowacyjności został określony przez Komisję Europejską jako jeden z priorytetów polityki
europejskiej. Innowacyjna mleczarnia? Zawsze jest dobry czas na rozwój innowacji w organizacjach.
Potwierdził to kończący się projekt pn. „Innowacyjne Strategie Zarządzania Zmianą Organizacyjną"
realizowany przez KZSM Zw. Rew. oraz 37 spółdzielni i podmiotów z branży mleczarskiej –
finansowany z pieniędzy PARP i Europejskiego Funduszu Społecznego.
Czym jest innowacyjność?
Czym jest innowacyjność w branży przetwórczej? W branży, o której często się mówi, że „wszyscy
robią to samo z tego samego”. Pierwsze wrażenie, jakie można odnieść obserwując produkty wielu
spółdzielni być może trochę uprawnia do rozważanie takiego stwierdzenia. Jednak po bliższym
przyjrzeniu się odkrywamy, że innowacyjność to coś więcej niż rewolucyjne zmiany i produkty czy
usługi, które diametralnie zmieniają branżę i jej ofertę. Oczywiście, każdy „z nas” chce być takim
innowatorem, bo za tym często idzie sukces i wiodąca pozycja na rynku. Jednak w rzeczywistości,
innowacje są bardziej złożonym sposobem funkcjonowania całej organizacji. Wynika to z samego faktu
definicji innowacji.
W potocznym rozumieniu, innowacją określa się produkt, który wprowadza nową jakość czy nowego
rodzaju korzyści dla klientów. Temu rozumieniu może odpowiadać np. wprowadzenie telefonów
komórkowych. Dziś coraz trudniej jest nam przypomnieć sobie nie tak dawne czasy, kiedy to
dzwoniliśmy tylko na telefony stacjonarne. W branży spożywczej, przykładem trochę mniej
spektakularnej innowacji było wprowadzenie produktów ułatwiających i przyspieszających konsumpcję,
np. ser w plastrach w opakowaniach otwórz/zamknij. Jeszcze wcześniej jogurty smakowe – choć 20-30
lat temu nikt nie wyobrażał sobie, że można je sprzedawać w ten sposób. Powyższe przykłady opisują
bardzo trafnie właściwe i szersze rozumienie innowacyjności. Innowacja jest procesem polegającym na
przekształceniu istniejących możliwości i zasobów organizacji, w nowe idee i wprowadzenie ich do
praktycznego zastosowania w formie produktów lub usług. Oznacza to,
że najlepszym sposobem uzyskiwania innowacji jest wdrożenie takiego sposobu funkcjonowania w
bieżący sposób działania organizacji. Staje się to możliwe poprzez wykorzystanie posiadanych zasobów
produkcyjnych, wiedzy specjalistycznej pracowników (kapitał ludzki) oraz praktycznej wiedzy o rynku
na którym się działa.
Jak rozpocząć wdrażanie innowacji?
Ze świadomością wyzwań przed jakimi stoją obecnie spółdzielnie mleczarskie, KZSM wystąpił do
PARP z inicjatywą projektu dla spółdzielni mleczarskich pt. „Innowacyjne strategie zarządzania zmianą
organizacyjną” dofinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, Poddziałanie 2.1.2
Partnerstwo dla zwiększenia adaptacyjności realizowanego przez Krajowy Związek Spółdzielni
Mleczarskich – Związek Rewizyjny w Warszawie, którego adresatem i beneficjentem końcowym są
podmioty z branży mleczarskiej zatrudniające poniżej 250 osób. Podczas opracowywania wniosku, w
toku dyskusji i analiz, poszukiwano odpowiedniej i praktycznej metodyki zarządzania procesem
wdrażania innowacji w firmach. Wybrano uznaną, stosowaną w Polsce i na świecie koncepcję pracy w
oparciu o Strategię Błękitnego Oceanu.
Wywodzi się ona z obserwacji autorów metody W. Kim i R. Mauborgne. Szukali odpowiedzi na pytanie
Innowacyjne strategie zarządzania zmianą organizacyjną
UDA-POKL.02.01.02-00-036/12
BIURO PROJEKTU
Krajowy Związek Spółdzielni Mleczarskich Związek Rewizyjny
00-682 Warszawa, ul. Hoża 66/68, pokój 418, e-mail: [email protected]
tel. +48 22 372 03 08, +48 22 372 03 66, +48 22 372 03 55, +48 22 372 03 45, +48 22 372 03 23
“Jak sobie radziły firmy, które po okresie świetności praktycznie upadły a jednak zdołały się
podnieść?”. Przyczyną kryzysu w wybranych firmach było coś, co jest doskonale znaną codziennością
wielu prezesów firm (nie tylko mleczarskich), ich działów sprzedaży czy też księgowości – duża
konkurencja. Poza wyjątkowymi sytuacjami, gdy na rynku panują monopole lub oligopole mamy do
czynienia z sytuacją, w której przy równowadze podaży i popytu, czyli liczba ofert sprzedawanego
produktu równoważy się a nawet przewyższa liczbę chętnych do kupienia.
Następuje proces spadku cen – wynika on z faktu, że zawsze prędzej czy później znajdzie się producent,
który wykona to samo trochę taniej, lub dostarczy szybciej lub po prostu w lepszej jakości za tą samą
cenę. Ten proces, gdy tak naprawdę to producenci “biją się między sobą” o sprzedanie produktu
klientowi, który posiada określoną kwotę pieniędzy do wydania – nazwano “czerwonym oceanem”. To
metaforyczne zobrazowanie codziennej “walki konkurencyjnej”, która prowadzi
do spadku zysków, oddaje dobrze istotę procesów konkurencji. Konkurujący wytwórcy i producenci,
atakując siebie nawzajem w procesie rywalizacji symbolicznie się wykrwawiają, walcząc między sobą.
Codzienna konkurencja a może coś jest poza nią?
W takim razie co to ma wspólnego z innowacją? Otóż okazuje się, że niektóre firmy, które padały ofiarą
walki o klienta w “czerwonym oceanie”, potrafiły uchroni si przed bankructwem podejmując mimo już
swojej trudnej sytuacji wysiłek zmiany swojego działania. Korzystały z najważniejszego swojego
potencjału, czyli zasobów organizacyjnych, ludzkich, wiedzy procesowej i doświadczenia. Dzięki
odpowiedniej pracy zespołu zarządzającego, kierowniczego i pracowników operacyjnych, były w stanie
wygenerować nowy rodzaj produktów przynoszący zyski. Tworząc często całe nowe segmenty i
kategorie rynku, na którym nie było wcale lub była bardzo mała konkurencja – stąd nazwano ten stan –
“błękitnym oceanem”. Miejsce, gdzie nie ma konkurencji jako takiej, nie funkcjonują określone zasady
rynkowe, bo jeszcze nikogo tam nie ma. Okazało się, że odpowiedzią na pytanie jak przejść z
“czerwonego do błękitnego oceanu” brzmi: wdrażając proces zarządzania innowacją w organizacji,
wykorzystując posiadane możliwości oraz zasoby. W oparciu o to wytwarzając nowe ofertę produktów,
będących odpowiedzią na nowe, do tej pory nie zaspokojone potrzeby klienta. Pozwala to na
sukcesywne budowanie dużego rynku sprzedaży w obszarze, w którym nikt do tej pory nie definiuje
marż.
Siła spółdzielczości na rzecz innowacji
Celem projektu było zapoznanie kadry zarządzającej i kierowniczej z koncepcją i zasadami analizy oraz
sposobów budowania podejścia pozwalającego zarządzać wiedzą organizacji w sposób udrażniający w
niej posiadaną wiedzę i zasoby. Tak, aby można było tworzyć nowe produkty, będące odpowiedzią na,
do tej pory, nie dostrzegane potrzeby różnych grup klientów. Często do tej pory nie dostrzeganych lub
do których nikt nie dotarł.
Mocną stroną wykorzystania koncepcji metodyki Błękitnego Oceanu (BO), jest możliwość
dostosowania narzędzia do potrzeb spółdzielni oraz jej specyfiki działania na lokalnym rynku.
Charakterystyczną częścią strategii Błękitnego Oceanu jest duża elastyczność, pozwalająca na realizację
kluczowych założeń metody, podczas uruchamiania i wdrażania działań innowacyjnych niezależnie od
wcześniejszych doświadczeń w organizacji. Jednak wymaga to rozwoju i wsparcia kompetencji w
obszarze współpracy zespołowej, komunikacji, pracy projektowej i zarządczej – to ostatnie jest
związane szczególnie z obszarem radzenia sobie z oceną ryzyka, różnicą zdań oraz myśleniem „poza
schematami”.
Dużym zagrożeniem dla efektywności wykorzystania metodycznego wdrażania innowacyjności w
organizacji jest brak zaangażowania kluczowych osób od szczebla zarządczego, przez poziom
Innowacyjne strategie zarządzania zmianą organizacyjną
UDA-POKL.02.01.02-00-036/12
BIURO PROJEKTU
Krajowy Związek Spółdzielni Mleczarskich Związek Rewizyjny
00-682 Warszawa, ul. Hoża 66/68, pokój 418, e-mail: [email protected]
tel. +48 22 372 03 08, +48 22 372 03 66, +48 22 372 03 55, +48 22 372 03 45, +48 22 372 03 23
kierowniczy, aż po pracowników operacyjnych. Wynika to z faktu, że często wiedza o kluczowych dla
generowania i tworzenia usprawnień i innowacji kwestiach jest dostępna dopiero wtedy, gdy nastąpi
wspólna zespołowa praca, przedyskutowanie tematów lub co jeszcze bardziej kluczowe w procesie
innowacyjności – wykorzystuje się pozyskane pomysły, poddaje ocenie ryzyka
i wstępnej analizie. W wielu przypadkach kluczowe pomysły na usprawnianie są brane z wiedzy
specjalistycznej np. pracownika sprzedaży, który słuchając uwag i postulatów klientów łatwo
rozpoznaje do tej pory nie zaspokojone potrzeby. Po przekazaniu takich, postulatów, przy odpowiednim
ich dalszym metodycznym przetworzeniu, mogą się one stać nowym innowacyjnym produktem
odpowiadającym na potrzeby klientów.
Korzyści i zagrożenia
Korzyścią z takiego wdrażania działań innowacyjnych w organizacji jest ich miękki charakter –
wymaga on określenia osoby odpowiedzialnej za ten obszar na szczeblu zarządczym. Badania
efektywności firm jasno wskazują na kluczową rolę jaka spoczywa na zarządzie, który swoim
zaangażowaniem i wolą rozwoju daje przykład i wspiera procesy innowacyjnego zarządzania. W
stosunkowo prosty sposób – przy wykorzystaniu wiedzy jaką posiadają już uczestnicy projektu – można
bez specjalistycznych inwestycji sprzętowych powołać zespół projektowy. Będzie on analizował,
formułował, oceniał wypracowane elementy. Po odpowiedniej ocenie ryzyka i finalnych decyzja –
pilotował wdrożenie. Pozwala to również wykorzystać potencjał spółdzielczości i atmosferę współpracy
oraz kooperacji – co jest cenny kapitałem relacji, bez których nie ma dobrego przepływu informacji oraz
pracy zespołowej. Bez tego trudno wypracować najlepsze innowacyjne rozwiązania.
Dodatkową korzyścią jest nauczenie się przez uczestników nie tylko z samej metody zarządzania
procesem innowacjami, ale również nabycie wiedzy w jaki sposób mogą efektywnie się komunikować i
pracować w zespołach. Bez tego, trudno jest zapewnić atmosferę, w której pracownicy będą dzielić się,
często nieszablonowymi pomysłami czy uwagami, które na pozór mogą się wydawać nie adekwatne, a
po odpowiednim dostosowaniu mogą stać się kluczowym elementem nowego produktu. Stąd tak
istotnym aspektem są kompetencje kadry kierowniczej i zarządzającej, która poprzez stosowanie
procesu zarządzania innowacjami, może odpowiednio procesowo wykorzystywać najcenniejszy aspekt
zaangażowania pracowników w sposób budujący ich motywację, a nie „spalający” ją poprzez
odrzucanie „świetny pomysłów”.
Innowacyjne zarządzanie jest wzmocnieniem potencjału organizacji, pozwalającym jej
przetrwać często w trudniejszych czasach lub na trudnym bardzo konkurencyjnym rynku. Wiele
organizacji biorących udział w projekcie już zaczęło korzystać z poznanych narzędzi wkraczając na
ścieżkę wzmocnienia kompetencji i zdolności organizacji do działań w coraz szybciej zmieniającym się
świecie.
Innowacyjne strategie zarządzania zmianą organizacyjną
UDA-POKL.02.01.02-00-036/12
BIURO PROJEKTU
Krajowy Związek Spółdzielni Mleczarskich Związek Rewizyjny
00-682 Warszawa, ul. Hoża 66/68, pokój 418, e-mail: [email protected]
tel. +48 22 372 03 08, +48 22 372 03 66, +48 22 372 03 55, +48 22 372 03 45, +48 22 372 03 23