OCENA dr in . Agaty Goduli

Łódź, 23 listopada 2012 r.
Prof. dr hab. inż. Jacek Tyczkowski
Wydział Inżynierii Procesowej i Ochrony Środowiska
Zakład Inżynierii Molekularnej
Politechnika Łódzka
ul. Wólczańska 213
90-924 Łódź
OCENA
osiągnięcia naukowego oraz istotnej aktywności naukowej
dr inż. Agaty Goduli-Jopek
w związku z postępowaniem w sprawie nadania Jej stopnia doktora habilitowanego
Charakterystyka działalności zawodowej
Dr inż. Agata Godula-Jopek ukończyła studia magisterskie na ówczesnym
Wydziale Energochemicznego Przetwórstwa Węgla Kamiennego i Fizykochemii
Sorbentów Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, broniąc w 1992 roku pracę
dyplomową na temat "Sorpcja metanolu, benzenu i pary wodnej na węglach
kamiennych o różnym stopniu metamorfizmu". Studiując równolegle, rok później
ukończyła na Wydziale Górniczym Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie
6-ciosemestralne Studium Kształcenia Kadr Górniczych dla Potrzeb Handlu
Zagranicznego w języku angielskim (z wynikiem bardzo dobrym z wyróżnieniem),
pisząc pracę dyplomową na temat "Analysis of fuel and energy market in compliance
with international cooperation in conversion of energy". Habilitantka ukończyła
również studia magisterskie na Wydziale Zarządzania Akademii Górniczo-Hutniczej
w Krakowie, broniąc w 1995 roku z wynikiem bardzo dobrym pracę dyplomową na
temat "Marketing i zarządzanie działalnością naukową".
2
Mgr inż. Agata Godula-Jopek po uzyskaniu stopnia magistra inżyniera chemii
na Wydziale Energochemicznego Przetwórstwa Węgla Kamiennego i Fizykochemii
Sorbentów Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie rozpoczęła pracę w Instytucie
Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk, w Zakładzie Fizykochemii Soli
Stopionych, pod kierunkiem prof. dr hab. Leszka Rostwo-Suskiego, gdzie w latach
1993−2001 uczestniczyła w realizowanych tam zadaniach badawczych oraz
przygotowywała swoją pracę doktorską. Pracę tę (napisaną w języku angielskim) na
temat "Wettability of some solids by binary and ternary alkali carbonate molten
systems" obroniła w 1999 roku uzyskując stopień doktora nauk chemicznych.
W 2001 roku Habilitantka odbyła 9-ciomiesięczny staż podoktorski w MTU
(Motoren und Turbinen Union) Friedrichshafen GmbH z siedzibą w Monachium,
gdzie
zajmowała
się
problematyką
elektrolitów
w
wysokotemperaturowych
węglanowych ogniwach paliwowych (MCFC), nawiązując w ten sposób do tematyki
badań związanych z Jej pracą doktorską.
Po odbyciu stażu podoktorskiego, w 2002 roku zostaje zatrudniona w EADS
Deutschland GmbH − Europejskim Koncernie Lotniczo-Rakietowy i Obronnym −
w Centrum Naukowo-Badawczym (EADS Innovation Works) w Ottobrunn pod
Monachium, gdzie pracuje do dzisiaj, od 2007 roku na prestiżowym stanowisku
eksperta naukowo-technicznego do spraw ogniw paliwowych i magazynowania
wodoru.
W latach 2005−2006 dr inż. Agata Godula-Jopek, jako oficjalny przedstawiciel
EADS, brała udział w pracach European Hydrogen and Fuel Cell Technology Platform
w Brukseli, organizacji mającej na celu mobilizację współpracy wielu instytucji
europejskich w zakresie przyspieszenia rozwoju i wdrożenia technologii związanych
z wodorem i ogniwami paliwowymi. W 2006 roku została z kolei członkiem
międzynarodowej organizacji FuelCellEurope z siedzibą w Brukseli, w której od 2007
roku do chwili obecnej jest członkiem zarządu.
3
Śledząc karierę zawodową dr inż. Agaty Goduli-Jopek można bez wątpienia
stwierdzić, że konsekwentnie poświęciła się Ona problematyce ogniw paliwowych
i paliwa wodorowego stając się obecnie wysokiej klasy specjalistą w tym zakresie.
Potwierdza to zarówno Jej wysoka pozycja zawodowa w Koncernie EADS, jak też
powoływanie Jej do europejskich gremiów eksperckich zajmujących się badaniami
i rozwojem technologii związanych z wodorem i ogniwami paliwowymi.
Ocena osiągnięcia naukowego
Jako główne swoje osiągnięcie naukowe, dr inż. Agata Godula-Jopek wskazuje
książkę zatytułowaną "Hydrogen Storage Technologies: New Materials, Transport
and Infrastructure", wydaną w języku angielskim przez wydawnictwo Wiley-VCH
(Weinheim, Germany) w 2012 roku. Książka liczy 250 stron, z czego 135 stron
stanowi wkład własny Habilitantki. Pozostała część napisana została przez dwóch
współautorów, J. Wellnitza i W. Jahle. Zgodnie z ich oświadczeniami, merytoryczny
udział w przygotowaniu książki wynosi w ich przypadku odpowiednio 25% i 30%, co
w sumie określa wkład Habilitantki na 45%. Licząc z kolei udziały ilościowe (liczbę
stron), tak jak to przedstawiła Habilitantka w swoim autoreferacie, Jej wkład wynosi
54%. Wkład ten dotyczy przede wszystkim przygotowania znacznych części takich
rozdziałów, jak: 1 – Introduction, 2 – Hydrogen - Fundamentals, 4 – Storage of Pure
Hydrogen in Different States, 5 – Chemical Storage, 7 – Novel Materials.
Po zapoznaniu się z treścią książki, odbieram ją jako bardzo dobre opracowanie
obejmujące
obecne
oraz
potencjalne
przyszłe
technologie
wytwarzania
i magazynowania paliwa wodorowego. Definiuje ona podstawy tych technologii,
zwracając
również
uwagę
na
aspekty
ekonomiczne,
ochrony
środowiska
i bezpieczeństwa. Jest więc źródłem wartościowych informacji skierowanych do
wykorzystania zarówno na poziomie akademickim, jak też naukowo-badawczym
i inżynierskim.
4
Autorzy nie ustrzegli się jednak błędów, które w niektórych miejscach
utrudniają zrozumienie treści książki. Na przykład, czy reakcje na anodzie i katodzie
przedstawione na str. 28 dotyczą procesu elektrolizy w czystej wodzie? Z tekstu
wynika, że tak, natomiast zapis reakcji wskazuje na roztwór kwasu. Z kolei, do jakiego
środowiska odnosi się zapis na rysunku elektrolizera (rysunek 2.9), nie mówiąc o tym,
że zamieniony jest tu kierunek strzałek? Kierunki strzałek ruchu jonów H+ i OH−
zamieniono też na rysunkach 2.12 i 2.13. W innym miejscu niejasny jest zapis
chemicznego wzoru hydropolisilanów (rów. (7.1), str. 227). Jeśli są to polisilany
liniowe (jak wynika z treści na stronie 227), to należałoby ich wzór napisać jako
(SiH2)XH2. Brakuje mi również w książce choćby krótkich wzmianek o bardzo
obiecujących i ostatnio szczególnie intensywnie badanych metodach, takich jak
metoda wytwarzania wodoru poprzez fotokatalityczne rozszczepienie (splitting) wody.
Spore zainteresowanie w świecie nauki wywołało w 2009 roku doniesienie
o wydajnym splittingu wody uzyskanym na odpowiednio
spreparowanych
nanokrystalitach spinelu kobaltowego. Fotorozszczepienie na TiO2 znane jest już od
dawna. Kolejną niewspomnianą propozycją, a wartą odnotowania ze względu na jej
wielkie potencjalne możliwości, jest metoda gromadzenia wodoru w grafenie. Ostatnie
lata przyniosły sporo publikacji na ten temat.
Jednak nie te drobne błędy i niedociągnięcia książki stanowią problem, jaki
mam przy ocenie tej pozycji jako głównego osiągnięcia naukowego dr inż. Agaty
Goduli-Jopek. Wątpliwości moje związane są z brakiem możliwości stwierdzenia,
które z opisanych w książce metod i technologii są oryginalnym osiągnięciem
naukowym Habilitantki, a nie są tylko przedstawieniem wyników uzyskanych przez
innych badaczy i konstruktorów. Znaczący wkład w daną dyscyplinę naukowa,
wymagany art. 16, ust. 1 Ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych
i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. Nr 65, poz. 595,
z późn. zm.), nie może być jedynie zestawieniem, nawet dokonanym w bardzo
5
użytecznej formie, prac innych autorów. Jestem jednak przekonany, że w omawianej
książce znajduje się szereg odniesień do twórczej naukowej działalności Habilitantki,
a cały kłopot z oceną osiągnięcia naukowego wynika z sytuacji, która ze względu na
specyficzne
zatrudnienie
w
Koncernie
EADS uniemożliwia
ogólnodostępne
opublikowanie własnych wyników. Sytuację taką dopuszcza wyżej wspomniana
Ustawa w art. 16 ust. 3. Niestety, ustawodawca nie określił formy postępowania
w takim przypadku. Uważam, że należy wiec skorzystać z zapisu art. 18a ust. 10
powyższej Ustawy i proponuję zaprosić Habilitantkę na rozmowę z Komisją
Habilitacyjną, co umożliwi jednoznaczne określenie wagi osiągnięć naukowych dr inż.
Agaty Goduli-Jopek.
Ocena istotnej aktywności naukowej
Zasadniczo, cała działalność naukowa dr inż. Agaty Goduli-Jopek, od chwili
podjęcia przez Nią pracy w Instytucie Chemii Fizycznej PAN w 1993 roku do chwili
obecnej, związana jest z szeroko rozumianą problematyką ogniw paliwowych oraz
paliwa wodorowego. Początkowo, w latach 1993–2001 prowadziła Ona badania nad
zjawiskami zwilżalności elektrod w wysokotemperaturowych ogniwach paliwowych
przez stopione węglany, stosowane w tym przypadku jako elektrolity. Badania te
zaowocowały przygotowaniem i obroną w 1999 roku pracy doktorskiej oraz kilkoma
publikacjami, z których jedna (w Journal of the Electrochemical Society)
opublikowana została już po obronie doktoratu.
W okresie lipiec 2001 – marzec 2002 Habilitantka przebywała na stażu
podoktorskim w MTU Friedrichshafen GmbH (Monachium), gdzie kontynuowała
badania nad węglanowymi ogniwami paliwowymi. Celem pracy było poszukiwanie
możliwości poprawy właściwości ciekłych elektrolitów węglanowych. Badała w tym
zakresie
możliwość
zastąpienia
powszechnie
stosowanego
węglanu
litowo-
potasowego węglanem litowo-sodowym. Testowała też nowe kompozycje elektrolitów
6
zawierające węglan cezu. Uzyskane oryginalne wyniki stały się podstawą
przygotowania rozdziału 67 w IV tomie monografii "Handbook of Fuel Cells:
Fundamentals, Technology and Applications" wydanej nakładem wydawnictwa
J. Wiley & Sons Ltd (Chichester, United Kingdom) w 2003 roku. Autorami tego
rozdziału, poza Habilitantką, są J. Hoffmann i C.-Y. Yuh. Wkład własny dr inż. Agaty
Goduli-Jopek oceniono na 33%. Na szczególne podkreślenie zasługuje jednak fakt
zaproszenia Habilitantki do udziału w przygotowaniu tak poważnego wydania, co
jednoznacznie potwierdza wysoką rangę wykonanych przez Nią badań.
Po zakończeniu stażu podoktorskiego dr inż. Agata Godula-Jopek została
zatrudniona w Europejskim Koncernie Lotniczo-Rakietowym i Obronnym (EADS)
w Ottobrunn pod Monachium jako pracownik naukowy, gdzie pracuje do chwili
obecnej. Jej działalność naukowo-badawcza związana jest z prowadzonymi w EADS
projektami badawczymi dotyczącymi ogniw paliwowych, reformingu paliw oraz
magazynowania wodoru. Zgodnie z deklaracją Habilitantki zawartą w Jej
autoreferacie, opracowała Ona szereg raportów i analiz naukowo-technicznych,
których jednak tytułów, treści i innych wynikających z nich informacji, jak też zakresu
udziału własnego przytoczyć nie może ze względu na klauzulę tajności. Z tego samego
względu uzyskane wyniki badań nie mogą być publikowane ani rozpowszechniane.
Jest to zapewne powodem bardzo małej liczby ogólnie dostępnych publikacji, których
autorem lub współautorem jest Habilitantka. Zgodnie z bazą "Web of Knowledge"
tylko dwie (z czterech wymienionych tam publikacji o zasięgu międzynarodowym)
ukazały się po obronie doktoratu; sumaryczna liczba cytowań wynosi 24, a indeks
Hirscha równy jest 3.
Uwzględniając specyficzne uwarunkowania pracy obwarowane klauzulą
tajności trzeba jednak podkreślić bogaty wkład Habilitantki w przygotowanie
publikacji książkowych o charakterze naukowych monografii. Zaliczyć tu należy
wspomniany wyżej rozdział w "Handbook of Fuel Cells: Fundamentals, Technology
7
and Applications", książkę "Hydrogen Storage Technologies: New Materials,
Transport and Infrastructure" wskazaną przez Habilitantkę jako główne Jej
osiągnięcie naukowe, jak też książkę pt. "Water Electrolysis for Hydrogen
Production", której jest współautorką. Książka ta ma być złożona w wydawnictwie
(Wiley-VCH) w grudniu tego roku. Brała Ona też czynny udział w kilkunastu
konferencjach po obronie doktoratu, przedstawiając tam wyniki badań dopuszczone do
rozpowszechnienia. Szkoda, że materiał ten nie stał się podstawą publikacji
w renomowanych czasopismach naukowych.
Na szczególne podkreślenie zasługuje udział Habilitantki w przyznanych
patentach oraz przygotowanych nowych wnioskach patentowych. W sumie dr inż.
Agata Godula-Jopek jest współautorem czterech patentów niemieckich, których zakres
ochrony został następnie rozszerzony na cały świat. Jest Ona również współautorem
kolejnych siedmiu wniosków patentowych. Wszystkie patenty i wnioski patentowe
zgłoszone były przez Koncern EADS, który utajnił udział procentowy poszczególnych
autorów. Nie sposób więc ocenić twórczy wkład Habilitantki w przygotowanie tych
wniosków. Jako jednak dowód na istotną rolę dr inż. Agaty Goduli-Jopek
w prowadzonych pracach badawczych oraz na wysoki poziom ich realizacji, można
uznać przyznanie Jej w 2007 roku prestiżowego stanowiska eksperta do spraw
naukowo-badawczych i technicznych Koncernu EADS.
Aktywność naukowa dr inż. Agaty Goduli-Jopek w sposób bardzo widoczny
przejawia się w Jej zaangażowaniu we współpracę międzynarodową. Jak już
wspomniałem wcześniej, brała Ona udział w pracach European Hydrogen and Fuel
Cell Technology Platform w Brukseli jako oficjalny przedstawiciel Koncernu EADS.
Obecnie jest członkiem zarządu międzynarodowej organizacji FuelCellEurope
z siedzibą w Brukseli. Jest również przedstawicielem EADS w Europejskiej
Platformie Europa+ jako członek naukowy komitetu technicznego, jest też członkiem
naukowego doradczego komitetu technicznego Międzynarodowej Konferencji ds.
8
Ogniw Paliwowych w Lucernie. Na podkreślenie zasługuje tu również fakt
koordynowania badawczych projektów międzynarodowych, takich jak na przykład
projekt w ramach programu LuFo 4, którego podstawowym celem była weryfikacja
możliwości wytwarzania wodoru na drodze częściowego odwodornienia paliwa
lotniczego i wykorzystania go na pokładzie samolotu w ogniwie PEMFC, czy obecnie
prowadzony
Europejski
Projekt
HYPER,
którego
celem
jest
opracowanie
praktycznego systemu złożonego z ogniwa PEMFC oraz modułowego systemu
magazynowania wodoru.
Mimo że Centrum Naukowo-Badawcze Koncernu EADS, w którym
zatrudniona jest Habilitantka, nie jest jednostką dydaktyczną, może Ona pochwalić się
działalnością i w tym zakresie. Była Ona opiekunem jednej pracy magisterskiej
(2003 r.) i jednej doktorskiej (w latach 2004–2006). Obecnie sprawuje opiekę nad
kolejnym magistrantem oraz trzema pracami doktorskimi realizowanymi we
współpracy z Uniwersytetem w Glasgow (dwie prace) i Uniwersytetem w Bath (jedna
praca).
Dr inż. Agata Golu-Jopek jest bardzo aktywnym, w pełni ukształtowanym
pracownikiem naukowym, o dobrze sprecyzowanych zainteresowaniach. Istnieją
wszelkie podstawy, aby sądzić, że będzie Ona nadal kontynuowała dynamiczny
rozwój naukowy.
Wniosek końcowy
Po przeanalizowaniu dostarczonych mi dokumentów i materiałów nie mam
żadnych wątpliwości, że dr inż. Agata Godula-Jopek jest wysoko cenionym w skali
międzynarodowej ekspertem w zakresie ogniw paliwowych i paliwa wodorowego. Ma
Ona także oryginalny wkład naukowy w rozwój tej problematyki, a więc również
w rozwój dyscypliny, jaką jest inżynieria chemiczna. Jedyny problem, jaki się
pojawia, to ocena zakresu tego wkładu, czego dokonać nie można ze względu na
9
utajnienie wielu wyników badań i ich niepublikowanie, jak też brak możliwości
ujawnienia udziału procentowego poszczególnych autorów w patentach i wnioskach
patentowych. Jestem jednak przekonany, że zaproponowana rozmowa z Habilitantką,
do której Komisja Habilitacyjna ma prawo zgodnie z art. 18a ust. 10 Ustawy z dnia 14
marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w
zakresie sztuki (Dz. U. Nr 65, poz. 595, z późn. zm.), pozwoli na wyjaśnienie
wszelkich wątpliwości związanych z Jej osiągnięciami i planami naukowymi i zgodnie
z powyżej wspomnianą Ustawą będę mógł już bez żadnej obiekcji wnioskować
o nadanie dr inż. Agacie Goduli-Jopek stopnia naukowego doktora habilitowanego
w zakresie nauk technicznych w dyscyplinie inżynieria chemiczna.
Jacek Tyczkowski