Czy nadzór pedagogiczny dobrze słuŜy szkole?

II Krajowa Konferencja Dyrektorów Przedszkoli
Miętne, 21-23 kwietnia 2006r www.oskko.edu.pl/przedszkola2006/
Joanna Berdzik, OSKKO
Czy nadzór pedagogiczny dobrze słuŜy szkole?
O nadzorze w epoce zmian
Rekomendacje dla polityki oświatowej po trzech latach reformy szkolnictwa ( skrót)
Roman Dolata, Krzysztof Konarzewski, ElŜbieta Putkiewicz © ISP, 6 stycznia 2003
Decentralizacja nadzoru pedagogicznego poszła zdecydowanie za daleko. Wizytatorzy po omacku
"mierzą" jakość pracy szkół według najrozmaitszych schematów i kwestionariuszy nie
uwzględniających zagadnień sprawiedliwości oświatowej. Zmienić to niełatwo, poniewaŜ kaŜde
kuratorium ma być według załoŜeń reformy samodzielnym instytutem badawczym, ośrodkiem polityki
oświatowej i urzędem administracji państwowej. Jedna organizacja nie moŜe efektywnie pełnić tak
róŜnych funkcji, a 16 niezaleŜnych organizacji nie moŜe zapewnić jednolitości nadzoru w skali kraju.
Konieczne jest utworzenie - wzorem innych krajów Europy - centralnego ośrodka nadzoru
pedagogicznego.
Autorzy są ekspertami Instytutu Spraw Publicznych. W latach 2000-2002 prowadzili badania w ramach projektu
ISP "Monitorowanie reformy systemu oświaty". Dr Roman Dolata i prof. ElŜbieta Putkiewicz pracują na Wydziale
Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego, prof. Krzysztof Konarzewski - w Instytucie Psychologii PAN.
Copyright © Instytut Spraw Publicznych, Analizy i Opinie, 5 (1/2003), 6 stycznia 2003
NajwaŜniejsze wyzwania stojące przed polską oświatą (skrót)
Roman Dolata © 5 września 2005
Wydaje się, Ŝe jedynym sposobem jest wynegocjowanie przez najwaŜniejsze partie polityczne
wieloletniej strategii edukacyjnej, poddanie jej publicznej dyskusji i przyjęcie przez sejm jako
narodowego programu edukacji.
NajwaŜniejsze procesy zmian w polskiej edukacji, które naleŜałoby uruchomić, wspierać lub
korygować, to: m.in.- (dopisek mój)
• Przebudowa systemu nadzoru pedagogicznego. Autonomiczna i silnie związana ze swoim
środowiskiem lokalnym szkoła potrzebuje skutecznej kontroli. Decentralizacja nadzoru
pedagogicznego poszła zdecydowanie za daleko. Wizytatorzy po omacku "mierzą" jakość
pracy szkół według najrozmaitszych, nie zawsze sensownych schematów i kwestionariuszy.
Utworzenie - wzorem innych krajów Europy - centralnego ośrodka nadzoru pedagogicznego
byłoby wysoce poŜądane.
Dr Roman Dolata jest ekspertem Instytutu Spraw Publicznych, pracownikiem naukowym Wydziału
Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego.
I plany na temat nadzoru’2006
Źródło- GW
( brak informacji na temat nadzoru w INFORMACJI O REALIZACJI RZĄDOWEGO PROGRAMU W
ZAKRESIE EDUKACJI I NAUKI W PIERWSZYCH STU DNIACH DZIAŁANIA RZĄDU KAZIMIERZA
MARCINKIEWICZA
Nowy statut Ministerstwa Edukacji zobowiązuje kuratorów do: • „nadzoru oświatowego” a nie
„pedagogicznego”, jak do tej pory. Kuratorzy nie będą więc juŜ tylko kontrolować, jak są prowadzone
lekcje, jak nauczyciele oceniają uczniów czy jak realizują podstawy programowe. Teraz będą
nadzorować wszystko, co się dzieje w szkołach.
• w ministerstwie powstał teŜ departament nadzoru oświaty - będzie wzmocnieniem kuratoriów, ale
ma teŜ kontrolować ich pracę.
Jeszcze więcej uprawnień kuratorom moŜe dać planowana ustawa o edukacji narodowej. Prace nad
Ogólnopolskie Stowarzyszenie Kadry Kierowniczej Oświaty, www.oskko.edu.pl [email protected] tel/fax
(089)527-20-52, tel. kom. 0502-060-339
II Krajowa Konferencja Dyrektorów Przedszkoli
Miętne, 21-23 kwietnia 2006r www.oskko.edu.pl/przedszkola2006/
tym dokumentem ruszą prawdopodobnie jeszcze w tym roku. Jeden z pomysłów to podporządkowanie
kuratorów bezpośrednio ministerstwu. Teraz mają dwóch przełoŜonych - ministra i wojewodę.
RAFY W REALIZOWANIU ROZPORZĄDZENIA O NADZORZE:
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ I SPORTU z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie
szczegółowych zasad sprawowania nadzoru pedagogicznego, wykazu stanowisk wymagających kwalifikacji
pedagogicznych, kwalifikacji niezbędnych do sprawowania nadzoru pedagogicznego, a takŜe kwalifikacji osób,
którym moŜna zlecać prowadzenie badań i opracowywanie ekspertyz (Dz. U. Nr 89, poz. 845)
§ 1. Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o:
5) zewnętrznym mierzeniu jakości - naleŜy przez to rozumieć mierzenie jakości pracy szkół i placówek
prowadzone przez kuratora oświaty oraz inne organy sprawujące nadzór pedagogiczny, z wyjątkiem
dyrektora szkoły lub placówki;
Tymczasem:
Poznań: Zewnętrzne mierzenie jakości pracy szkół/placówek polega na badaniu poprawności i
wiarygodności wewnętrznego mierzenia jakości prowadzonego przez szkoły/placówki.
Zewnętrzne mierzenie jakości pracy szkół i placówek to wykrywanie i rozwiązywanie
Wrocław:
problemów, które zmierza do ciągłego doskonalenia wszystkich elementów systemu.
Kraków: Zewnętrzne mierzenie jakości to zorganizowane i systematyczne działania słuŜące ocenie
stanu, warunków i efektów pracy dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności
statutowej szkół i placówek, a takŜe postępu w tym zakresie.
7) ewaluacji
naleŜy przez to rozumieć ocenę przydatności i skuteczności podejmowanych działań dydaktycznych,
wychowawczych i opiekuńczych w odniesieniu do załoŜonych celów, słuŜącą doskonaleniu tych
działań;
Wedle załoŜeń ewaluacji powinna być ona dokonywana z zewnątrz, takŜe z powodu wysokich rygorów
etycznych stawianych ewaluacji. Tak zwana samoewaluacja – jest przygotowaniem tylko do ewaluacji
zewnętrznej.
Ewaluacja jako bardzo skomplikowany proces nie powinna być przeprowadzana wewnętrznymi silami
szkoły- brak umiejętności, brak czasu.
8) monitorowaniu
naleŜy przez to rozumieć systematyczne i zorganizowane obserwowanie osiąganej jakości pracy
szkół i placówek;
W mierzeniu stosowane są róŜnorodne procedury. Do najbardziej znanych zalicza się: badanie
osiągnięć edukacyjnych uczniów, diagnozowanie wybranych obszarów pracy szkoły, hospitacja,
ewaluacja i monitorowanie- Wikipedia
”Nie wolno utoŜsamiać monitorowania wyłącznie z mierzeniem”- ST. Wlazło
9) hospitacji
naleŜy przez to rozumieć formę nadzoru pedagogicznego, polegającą na prowadzeniu bezpośredniej
obserwacji realizowania przez nauczycieli statutowych zadań szkoły lub placówki, w szczególności
zajęć prowadzonych z uczniami, a takŜe czynności hospitacyjnych dyrektora i innych nauczycieli
zajmujących stanowiska kierownicze w szkole lub placówce;
Brak rozróŜnienia organ nadzoru wewnętrznego, organ nadzoru zewnętrznego
11) wewnątrzszkolnym systemie zapewniania jakości
Ogólnopolskie Stowarzyszenie Kadry Kierowniczej Oświaty, www.oskko.edu.pl [email protected] tel/fax
(089)527-20-52, tel. kom. 0502-060-339
II Krajowa Konferencja Dyrektorów Przedszkoli
Miętne, 21-23 kwietnia 2006r www.oskko.edu.pl/przedszkola2006/
naleŜy przez to rozumieć zespół zorganizowanych, powiązanych ze sobą i spójnych działań
podejmowanych przez dyrektora szkoły lub placówki, inne organy szkoły lub placówki oraz
nauczycieli, niezbędnych do zapewnienia wysokiej jakości pracy szkoły lub placówki, w szczególności
działań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych;
Ten zapis pozwolił na róŜnorodne interpretacje, nie zawsze zgodne z opisem w słowniczku
§ 2. 1. W celu doskonalenia systemu oświaty, a w szczególności jakościowego rozwoju szkół i
placówek, wspomagania rozwoju uczniów oraz rozwoju zawodowego nauczycieli, organy sprawujące
nadzór pedagogiczny:
1)prowadzą planowe i systematyczne mierzenie jakości pracy szkół i placówek;
2) podejmują działania wspomagające szkoły i placówki w doskonaleniu ich pracy;
3) prowadzą kontrolę zgodności organizacji i funkcjonowania szkół i placówek z przepisami prawa;
4) wspomagają nauczycieli i dyrektorów szkół i placówek w spełnianiu przez szkołę lub placówkę
wymagań w zakresie jakości pracy;
5) wspomagają szkoły i placówki w określaniu kierunków ich jakościowego rozwoju;
6) udostępniają szkołom i placówkom informacje o zmianach w przepisach prawa, związanych z
działalnością szkół i placówek.
Zgodnie z informacjami z badań OSKKO nie realizowane jest w stopniu wystarczającym
wspomaganie- brak systemu i procedur wspomagania dyrektorów szkół
Brak rozróŜnienia organów prowadzi do niejednoznacznej interpretacji zapisu
§ 3. 1. Organy sprawujące nadzór pedagogiczny prowadzą mierzenie jakości pracy szkół i placówek,
uwzględniając standardy oceny jakości pracy szkół i placówek określone w załączniku do
rozporządzenia, z zastrzeŜeniem ust. 2, 6 i 7.
1.Organy sprawujące nadzór- a więc i dyrektorzy i KO.
2.W jakim celu wiec stanowi się kuratoryjne standardy ze wskaźnikami?
W Rozporządzeniu standardy oceny są jasno określone,
KO tworzyć powinno jedynie wskaźniki dla potrzeb badania zewnętrznego, a szkoła dla badania
wewnętrznego.
§3. 2. Organy sprawujące nadzór pedagogiczny, prowadząc mierzenie jakości pracy szkół i placówek,
uwzględniają równieŜ specyfikę poszczególnych typów i rodzajów szkół i placówek, tradycje regionu
oraz regionalną politykę oświatową
W trakcie mierzenia ( zarówno zewnętrznego, jak i wewnętrznego) uwzględnia się specyfikę regionu i
specyfikę typu szkoły, a nie, tworzy się specyficzne dla regionu, czy typu szkoły standardy i
wskaźniki.
§3. 3. Mierzenie jakości pracy szkół i placówek jest prowadzone z uwzględnieniem opinii uczniów,
nauczycieli i rodziców, w szczególności przez:
1) kontrolowanie realizacji przez szkołę lub placówkę wymagań określonych w przepisach prawa;
2) diagnozowanie i ocenianie stopnia spełniania przez szkoły i placówki standardów oceny, o których
mowa w ust. 1, z uwzględnieniem ust. 2;
3) diagnozowanie osiągnięć edukacyjnych uczniów z uwzględnieniem wyników uzyskiwanych przez
nich na poszczególnych poziomach kształcenia, a takŜe na podstawie porównywania tych wyników z
wynikami uzyskiwanymi przez uczniów na sprawdzianie i egzaminach;
4) monitorowanie podejmowanych przez szkołę lub placówkę oraz nauczycieli działań zmierzających
do doskonalenia jakości pracy szkoły lub placówki we wszystkich zakresach jej działalności;
5) prowadzenie hospitacji, w tym hospitacji diagnozującej;
6) dokonywanie ewaluacji.
Czy wszystkie 6 punktów są właściwe dla kaŜdego organu?
Ogólnopolskie Stowarzyszenie Kadry Kierowniczej Oświaty, www.oskko.edu.pl [email protected] tel/fax
(089)527-20-52, tel. kom. 0502-060-339
II Krajowa Konferencja Dyrektorów Przedszkoli
Miętne, 21-23 kwietnia 2006r www.oskko.edu.pl/przedszkola2006/
Oznaczałoby to, ze KO ma obowiązek diagnozować szkolne osiągnięcia edukacyjne, a takŜe
prowadzić hospitacje, na jakiej zasadzie organy sprawujące nadzór pedagogiczny maja dobrać
właściwe dla siebie czynności?
4. Działania, o których mowa w ust. 3, są dokumentowane w sposób umoŜliwiający sporządzenie
przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny odpowiednio informacji o jakości pracy szkoły lub
placówki, o której mowa w § 4 ust. 1 pkt 11, albo raportu, o którym mowa w § 5 ust. 1 pkt 3
1.Zapis § 3 ust. 3 powoduje w praktyce wymóg zbierania przez dyrektora papierowych dowodów na
prowadzone w szkole działania. Brak dowodu realizacji traktowany jest jako niezrealizowanie działań.
A sensem działań nie jest ich dokumentowanie, lecz ich skutek.
2.Jak moŜna zrealizować konieczność dokumentowania wobec wskaźniów:
Szkoła lub placówka systematycznie analizuje i modyfikuje działania promocyjne."
Nauczyciele przygotowują się do kaŜdych zajęć edukacyjnych."?
5. Kurator oświaty, w celu zdiagnozowania określonego problemu w szkołach i placówkach w
województwie, moŜe zwrócić się do dyrektorów szkół i placówek o przeprowadzenie wewnętrznego
mierzenia jakości pracy szkół lub placówek w tym zakresie.
Ze względu na wielość wskazań dotyczących konieczności mierzenia jakości szkoły ( priorytety
Ministerstwa, priorytety KO) szkoły nie maja juŜ moŜliwości prowadzić rzetelnego mierzenia jakości
wynikającego z własnych potrzeb.
§ 5. 1. Dyrektor szkoły lub placówki, we współpracy z nauczycielami zajmującymi inne stanowiska
kierownicze w szkole lub placówce, sprawując nadzór pedagogiczny, wykonuje w szczególności
następujące zadania:
1) planuje, organizuje i przeprowadza wewnętrzne mierzenie jakości, w tym badanie osiągnięć
edukacyjnych uczniów;
1.Zapis „dyrektor we współpracy z nauczycielami zajmującymi inne stanowiska kierownicze
przeprowadza wewnętrzne mierzenie, jest zapisem błędnym. Tylko z załącznika do Rozporządzenia
wynika, ze w szkole powinny być powołane zespoły nauczycielskie do spraw mierzenia jakości.
2.Dyrektor szkoły zobowiązany jest prowadzić wewnętrzne mierzenie według standardów określonych
w załączniku 1 do Rozporządzenia.
Czy jest zobowiązany uwzględniać wszystkie wskaźniki Załącznika? Na pewno nie- bo są to tylko
„przykładowe wskaźniki”. Czy wobec tego dyrektor powinien prowadzić mierzenie posługując się
wskaźnikami kuratoryjnymi?
Nie ma takiego zapisu w Rozporządzeniu, a takie są oczekiwania wielu kuratoriów.
3) raz w roku szkolnym opracowuje raport z przeprowadzonego wewnętrznego mierzenia jakości i
przedstawia go kuratorowi oświaty, radzie pedagogicznej, radzie rodziców i organowi prowadzącemu
szkołę lub placówkę
Przekroczeniem kompetencji jest narzucanie dyrektorowi szkoły struktury raportu oraz terminu jego
składania
4) opracowuje program rozwoju szkoły lub placówki, określający zadania słuŜące doskonaleniu
jakości pracy szkoły lub placówki i terminy ich realizacji:
a) obejmujący 5 lat szkolnych, a w przypadku placówki doskonalenia nauczycieli - 5 lat
kalendarzowych;
b) obejmujący rok szkolny, a w przypadku placówki doskonalenia nauczycieli - rok kalendarzowy, z
uwzględnieniem zadań wskazanych przez kuratora oświaty oraz wyników mierzenia jakości pracy
szkoły lub placówki przeprowadzonego w poprzednim roku szkolnym;
Ogólnopolskie Stowarzyszenie Kadry Kierowniczej Oświaty, www.oskko.edu.pl [email protected] tel/fax
(089)527-20-52, tel. kom. 0502-060-339
II Krajowa Konferencja Dyrektorów Przedszkoli
Miętne, 21-23 kwietnia 2006r www.oskko.edu.pl/przedszkola2006/
1.Przekroczeniem kompetencji jest narzucanie dyrektorowi struktury pięcioletniego programu
rozwoju. Powinno się go oceniać po skuteczności, a nie po ilości właściwych rubryk.
2. Wydaje się, ze lepszym niŜ roczny program rozwoju byłby roczny plan realizacji zadań
wynikających z pięcioletniego programu rozwoju.
5) analizuje wyniki sprawdzianu lub egzaminów oraz wykorzystuje je do oceny jakości kształcenia w
szkole, a takŜe podejmuje, stosownie do potrzeb, działania naprawcze lub doskonalące w tym
zakresie
Przekroczeniem kompetencji jest narzucanie dyrektorom struktury budowania programów
naprawczych.
9) we współdziałaniu z radą pedagogiczną, opracowuje i wdraŜa wewnątrzszkolny system
zapewniania jakości.
Najobszerniejsze z zadań- budowanie systemu, stało się w Rozporządzeniu jednym z zadań
traktowanym na równi z działaniami formalnymi. Jest oczywistym, ze wewnątrzszkolny system
zapewniania jakości, to „czapa” nad wszystkimi zadaniami wynikającymi z realizacji §5
Rozporządzenia
§ 6. 1. Organy sprawujące nadzór pedagogiczny podejmują działania wspomagające szkoły i
placówki w osiąganiu wysokiej jakości pracy, w szczególności przez udzielanie pomocy w:
Kolejny brak rozróŜnienia jakiego rodzaju organy podejmują działania wspomagające szkoły
Dyrektorzy wykazują realizację powyŜszego zapisu Rozporządzenia na niskim poziomie
BADANIA NAD FUNKCJONOWANIEM NADZORU PEDAGOGICZNEGO W POLSCE
Podczas VII Krajowej Konferencji Dyrektorów Szkół w Toruniu zorganizowanej przez
Ogólnopolskie Stowarzyszenie Kadry Kierowniczej Oświaty dyrektorzy szkół podjęli krytykę
nadzoru pedagogicznego. (Relacja z konferencji: www.oskko.edu.pl/kkds7/)
Konsekwencją spotkania na toruńskiej konferencji jest podjecie działań na rzecz zmiany –
pierwszym jej etapem było szeroko zakrojone zbieranie informacji w środowisku kadry
kierowniczej na temat ich oceny obecnie funkcjonującego nadzoru, następnym zaś
przedstawienie alternatywnej propozycji Stowarzyszenia.
W toku badanie zebrano opinie dyrektorów:
Pytanie :Jakie działania nadzoru pedagogicznego sprzyjały podnoszeniu jakości pracy
szkoły?
Zdaniem odpowiadających wprowadzenie mierzenia jakości,( w tym zewnętrznego systemu
egzaminów) a w konsekwencji jakościowego rozwoju szkoły sprzyja podnoszeniu jakości pracy
szkoły.
Odpowiadający podkreślili takŜe wysoki wpływ na podnoszenie jakości prowadzenie szkoleń przez
KO i wprowadzenie konieczności doskonalenia się.
Respondenci podkreślali znaczenie właściwej postawy wizytatora dla dobrze prowadzonego nadzoru
pedagogicznego przez KO ( merytoryczna sprawność, umiejętności komunikacyjne, Ŝyczliwość)
Ogólnopolskie Stowarzyszenie Kadry Kierowniczej Oświaty, www.oskko.edu.pl [email protected] tel/fax
(089)527-20-52, tel. kom. 0502-060-339
II Krajowa Konferencja Dyrektorów Przedszkoli
Miętne, 21-23 kwietnia 2006r www.oskko.edu.pl/przedszkola2006/
Bardzo duŜo uwag dyrektorskich na temat braku działań sprzyjających jakościowemu rozwojowi
szkoły
Pytanie :Jakie działania nadzoru pedagogicznego przeszkadzały podnoszeniu jakości
pracy szkoły?
Rozbudowanie biurokracji
Bark kompetencji urzędników kuratoryjnych oraz ich postawa.
Zakłócanie procesu wewnętrznego mierzenia jakości pracy szkoły ( samooceny) przez zewnętrzne
dyrektywy
Niewłaściwa współpraca Organów- prowadzącego i nadzorującego
Źle stanowione prawo.
Brak wspierania szkoły.
Uwagi dodatkowe:
Wśród uwag dodatkowych często pojawiają się te dotyczące:
Fikcyjności działań podejmowanych w szkole- sankcjonowanej przez KO
Braku moŜliwości dokonywania rzetelnej i wiarygodnej samooceny własnymi siłami – propozycja
wprowadzenia w szkołach audytu wewnętrznego
Zakłócanie samodzielności dyrektora poprzez narzucanie pomysłów, rozwiązań nie wynikających z
rzeczywistych potrzeb szkoły,
Szkodliwego pozbawiania szkoły autonomii
Oddziaływanie kierunkowe ( zgodne np. z medialnym kierunkiem) przy jednoczesnym nie zwracaniu
uwagi na rzeczywiste problemy w szkołach.
Ogólnopolskie Stowarzyszenie Kadry Kierowniczej Oświaty, www.oskko.edu.pl [email protected] tel/fax
(089)527-20-52, tel. kom. 0502-060-339