Learning Managers Learning Organizations for

GLOSSARY
Learning Managers Learning Organizations
for
Managing Social Exclusion and Poverty
2012-2014
Gruntvig Partnerships
1
Glossary of terms
for managers and staff of organisations and institutions
including schools and colleges in different languages
2
CONTENTS
P.5
ENGLISH
P.7
ITALIAN
P.10
TURKISH
P.12
MALTESE
P.15
GERMAN
P.17
POLISH
3
4
LEMOR PROJECT = Glossary of terms for managers and staff of organisations and
institutions including schools and colleges in different languages
Children, Families and individuals living in poverty and experiencing exclusion
In every day life we often use words without having any clear understanding of how they
apply to individual , family circumstances and community living. In Europe particularly there are
many similarities within each country but there are also some significant differences and approaches
to each of the areas defined below.
By 2020 it has to be a common aim to have a clear shared understanding of what each of
these areas means to us all with policies developed to eradicate any differences that may currently be
present in our approaches to eradicate poverty and social exclusion
POVERTY – financial, emotional, intellectual.
DEPRIVATION – liberty, freedom, access to human rights, information, food and water, property
and land
EXCLUSION – from opportunities to work, to live a normal life within an indigenous community
5
DISCRIMINATION – being disadvantaged and unfairly judged on the grounds of one’s age,
gender, disability, race, sexual orientation
NEGLECT – allowing suffering by the failure to provide adequate food, finance, shelter clothing
and warmth
ABUSE –deliberate act of causing harm through verbal, financial, physical, emotional exploitation of
another person.
SELF HARM – Conscious act of inflicting damage to one’s own body by injury or excessive use of
drugs, alcohol sometimes leading to death
HOMELESSNESS – having no access to shelter or access to live and sleep on a permanent basis
BULLYING - active aggression both verbally , physically or through social media designed to
cause harm and distress to another person
VICTIMISATION- the singling out of an individual or group by placing unfair blame without the
means of reply
ISOLATION – Physical and emotional state of living without day to day means of communication
with other people. Usually attributed to where one lives but can also be applied to someone who has
sensory impairments i.e visual, auditory
6
Glossario multilingue ad uso di manager e staff di organizzazioni ed istituzioni, incluse scuole
ed università
Bambini, famiglie ed individui che vivono in povertà e sono soggetti ad esclusione sociale
Nella vita di ogni giorno spesso usiamo alcune parole senza aver una conoscenza chiara del loro
significato reale nella vita di individui, famiglie o intere comunità. In Europa, in particolare, ci sono
molte similarità tra le nazioni, ma anche alcune significative differenze e approcci nei confronti di
ogni situazione definita qui di seguito.
Entro il 2020 è obiettivo comune l’avere una chiara comprensione di ciò che ognuno di questi ambiti
significa in termini di politiche atte ad eradicare ogni differenza ora presente nelle modalità di
intervento di ogni nazione per far fronte alla povertà e all’esclusione sociale.
POVERTA– Situazione di scarsità, insufficienza o stato di qualcuno a cui mancano beni materiali o
denaro.
La Povertà Assoluta è la deprivazione di bisogni primari, cioè cibo, acqua, servizi sanitari,
abbigliamento, alloggio, assistenza sanitaria ed educazione.
La Povertà Relativa viene definita in un contesto di ineguaglianza sociale.
Secondo l’ISTAT la soglia di Povertà Relativa in Italia è di 990,88€ e si basa sulla spesa mensile
media di una famiglia di due persone nel luglio 2013.
Per Povertà Emozionale si intende un esaurimento di risorse emozionali, un’assenza o scarsità di
salute a livello emozionale e di benessere psicofisico.
E’ strettamente legata a suicidi, violenza e criminalità.
7
La Povertà Intellettuale implica un impoverimento intellettuale nella società che deriva da censura o
da restrizioni di idee.
Possiamo parlare di cultura della povertà, quando la propria società non valorizza il lavoro, la
programmazione per il futuro o l’educazione.
DEPRIVAZIONE – La deprivazione sociale è la riduzione o l’impedimento di normali interazioni
culturali tra un individuo e il resto della società.
Tale deprivazione sociale è legata a una serie di fattori che contribuiscono all’esclusione sociale;
questi fattori includono malattie mentali, disabilità fisiche, povertà, basso livello di istruzione, basso
livello di status economico.
ESCLUSIONE – Anche emarginazione, si tratta di una forma di svantaggio sociale e confinamento
ai margini della società. Perciò individui o intere comunità vengono sistematicamente private di
diritti, opportunità e risorse ( alloggio, occupazione, sanità, impegno civico, partecipazione
democratica..) che sono normalmente alla portata dei membri della società e che sono indispensabili
per l’integrazione nella stessa.
DISCRIMINAZIONE – Trattamento pregiudizievole di un individuo, basato sulla sua appartenenza
reale o presunta ad un certo gruppo o categoria sociale. Il risultato è di essere svantaggiati e giudicati
ingiustamente sulla base dell’età, sesso, disabilità, razza, orientamento sessuale. Ciò impedisce di
usufruire di opportunità o privilegi propri di un altro gruppo, portando all’esclusione sociale.
Tradizioni, politiche, idee, pratiche e leggi discriminatorie esistono in molte nazioni ed istituzioni,
anche in quelle dove la discriminazione è comunemente perseguita.
ABBANDONO - Il fatto di non provvedere alle dovute ed adeguate cure, cibo, denaro, abitazione,
vestiario, causando così sofferenza.
AUTOLESIONISMO – Atto volontario e cosciente di farsi del male infliggendosi ferite e lesioni
oppure con uso eccessivo di droghe, alcool che a volte può portare alla morte.
SENZATETTO – Condizione di chi è senza fissa dimora.
I senzatetto sono spesso incapaci di mantenere una dimora regolare, sicura ed adeguata. Il termine
include inoltre persone la cui residenza primaria durante la notte è un centro accoglienza, o che
dormono in scatoloni di cartone, su panchine o in luoghi pubblici e/o privati non designati allo scopo
(in Italia spesso le sale d’attesa di stazioni ferroviarie o di ospedali)
BULLISMO – Uso della forza, delle minacce, della coercizione per abusare, intimidire o imporre in
modo aggressivo il proprio dominio su altri. Tale comportamento è spesso ripetuto, abituale e può
includere molestie verbali e aggressioni fisiche.
PERSECUZIONE – Esclusione di un individuo o di un gruppo attribuendogli ingiusta colpa senza
possibilità di difendersi.
8
ISOLAMENTO – Stato fisico ed emozionale privo di possibilità di comunicazione con altre
persone. Di solito è collegato al luogo in cui si vive ma può anche essere riferito a qualcuno che
soffre di handicap sensoriale (cecità, sordità).
ABUSO (inteso come maltrattamento) - Trattare qualcuno in malo modo, umiliandolo, facendolo
soffrire o ledendone gli interessi in un atto di arroganza e violenta sopraffazione. Può essere fisico,
psicologico o sessuale.
DISABILITA – Per disabilità si intende qualsiasi limitazione della capacità di agire, naturale
conseguenza ad uno stato di minorazione/menomazione, intesa come svantaggio che la persona ha a
livello personale.
INCOMPRENSIONE - Mancanza di comprensione, indifferenza verso i sentimenti, il carattere o le
necessità, le esigenze di un’altra persona o anche di una categoria di persone
DROPOUT- Indica tutte quelle persone che si trovano in una situazione di emarginazione, di rifiuto
della società e delle regole da essa imposte. Si usa anche verso colui che abbandona la scuola prima
del tempo.
BISOGNI - Situazione di insoddisfazione di colui che vive in una condizione di povertà a fronte di
una mancanza, totale o parziale, di uno o più elementi che costituiscono il benessere psicofisico.
RISCHIO - Possibilità di conseguenze dannose a fronte di una situazione considerata imprevedibile
e dannosa per il soggetto.
BARRIERA - Per barriera architettonica si intendono gli ostacoli fisici che sono fonte di disagio per
la mobilità di chiunque ed in particolare di coloro che, per qualsiasi causa, hanno una capacità
motoria ridotta o impedita, intralci che limitano o impediscono a chiunque la comoda e sicura
utilizzazione di spazi o attrezzature.
Una barriera può anche essere intesa come qualcosa che impedisce alle persone di stare insieme o di
comprendersi a vicenda.
DISUGUAGLIANZA SOCIALE - Si tratta di processi relazionali nella società che hanno effetto di
limitare o causare danno ad un gruppo sociale.
E’ caratterizzata dall’esistenza di impari opportunità nei privilegi, nelle risorse e nei compensi
all’interno di un gruppo sociale o della società stessa.
Tali disuguaglianze possono nascere inoltre per basi naturali, come età, genere, tratti somatici, etnia,
territorio e ambiente in cui si vive, o per basi sociali, lingua, religione, educazione, lavoro.
INCLUSIONE - Processo di progressiva unione sociale tra gruppi differenti che favorisce
l’interazione tra individui e le relazioni sociali, favorendo la partecipazione alle attività della società
in cui si vive.
ALIENAZIONE - Si riferisce a colui che non appartiene alla comunità, l’estraneo, lo straniero. Fa
riferimento anche all’atto di allontanare e prendere distanza da qualcuno o qualcosa. Escludere
l’individuo dalla vita e dalle attività sociali in quanto non riconosciuto come parte di un insieme
comune.
9
Farklı dillerde okul ve kolejler dahil , kurum ve organizasyonların personel ve yöneticileri içim
Terimler sözlüğü
Yoksulluk çeken ve dıĢlanma yaĢayan Çocuklar , Aileler ve Bireyler
Günlük hayatta , anlamını ve hangi bireylere yada topluma hitap ettiğini bilmediğimiz birçok
kelime kullanırız. Özellikle Avrupa’da bu kelimeler her bir ülke içinde bir çok benzerlik barındırdığı
gibi aşağıda da tanımlandığı üzere bazı farklı yaklaşımlarda barındırmaktadır
2020’e kadar , sosyal dışlanma ve yoksulluğu yok etmek için yaklaşımlarımızda halen var olan
farklılıkları yok etmek için geliştirilen politikalarla birlikte , bu alanların bizde ne anlama geldiği
konusunda net bir ortak anlayışa sahip olmak ortak amaç olmalıdır
YOKSULLUK - Yoksulluk veya fakirlik, günlük temel ihtiyaçların tamamını veya büyük bir
kısmını karşılayacak yeterli gelire sahip olmama durumudur. Özellikle, yiyecek, içecek, barınma,
giyim-kuşam gibi temel ihtiyaçlara zor erişmek veya erişememek yoksulluk olarak
tanımlanabilmektedir.
YOKSUNLUK – Belli bir şeyden kendisinde olmayan yada belli bir şeyin yokluğunu çekme
durumudur. Hürriyet , özgürlük , insan hakları , bilgi , yiyecek ve su , mülk ve toprak, para ve
bağımlılık yapan maddelerin yokluğunu çekme olarak tanımlanabilir
10
DIġLANMA – Sosyal içerme veya karşılıklı etkileşimin zıddı veya negatifi olan sosyal tecrit, bir
baskı, dayatma veya kanuni zorlamanın bir neticesi olarak, mecburi bir şekilde insanlardan,
toplumdan kopma, uzaklaşma, sosyal münasebet kur(a)mama veya yalnız başına bir hayat yaşama
anlamlarına gelmektedir. Fert veya grupların işsizlik, yoksulluk, eğitimsizlik, özürlülük gibi
sebeplerden dolayı eğitim, sağlık ve kültürel imkanlardan yararlanamaması, üretim etkinlikleri içinde
yer alamaması ve karar alma süreçlerine katılamaması şeklinde tanımlanabilecek kapsamlı ve çok
boyutlu bir kavramdır
AYRIMCILIK - Ayrımcılık, bir kişiye ya da gruba, belli özelliklerinden dolayı önyargılı
davranmaya denir. Bu davranış, pozitif ya da negatif yönde olabilir. Ancak, ayrımcılık dendiğinde
genellikle negatif anlam anlaşılır. Ayrımcılık bir siyasî, dinî tercihi benimseyenlere (dinî ayrımcılık)
ya da bir ırka, cinsel yönelime, cinsiyete, yaşa karşı olabilir
ĠHMAL ETME-Kişinin yeterli finans ,yiyecek , giyecek , barınma ve ısınmanın sağlanamamasından
dolayı zarar görmesine imkan verme yada önemsememe
TACĠZ- Taciz birçok kötü davranışı kapsamaktadır. Kelime hukuki bir anlamda kullanıldığı zaman
tehdit edici, rahatsızlık veren ve toplum tarafından tasvip edilmeyen davranışları kasteder. İfade
özgürlüğünü destekleyen toplumlar da, sadece ısrarla tekrarlanan ve doğru olmayan ifadeler hukuki
anlamda taciz sayılır. Cinsel taciz, ısrarcı ve istek dışı cinsel yaklaşımlar için kullanılan terimdir. Bu
tür taciz genellikle sokakta yalnız yürürken bazende iş ortamlarında gerçekleşir ve cinsel yaklaşımları
geri çevirmek mağdur kimseyi dezavantajlı bir durumda bırakabilir
KENDĠNE ZARAR VERME - Kimi zaman ölüme yol açan alkol , aşırı dozda uyuşturucu
kullanımı veya yaralama yoluyla kişinin kendi vücudunu bilinçli zarara uğratma davranışı
EVSĠZLIK - Sosyo-ekonomik bir sorun olarak kalıcı bir temel üzerinde yatma ve yaşama erişimi
yada barınmaya erişim imkanının olmama durumu.Sokaklar, terk edilmiş mekanlar, gece kullanım
sıklığı az olan kent içi çöküntü alanları evsizlerin barınma alanlarıdır. Bu sorun, bireyin ödeme
gücünün yetersizliği, zihinsel ya da ruhsal sorunları (şizofreni vs.), toplumsal dışlanma, savaşlar,
devletlerin parçalanması ve ülkenin ya da bireyin yaşadığı ani ekonomik krizler vb. gibi nedenlerden
kaynaklanabilir
ZORBALIK- Sosyal medya yoluyla hem sözel olarak hem de fiziksel olarak diğer bir kişiye sıkıntı
ve zarar vermek için tasarlanan etkin saldırı yada gücüne güvenerek hükmü altında bulunanlara söz
hakkı ve davranış özgürlüğü tanımama
MAĞDURĠYET - Bir grubun yada bireyin savunma izni verilmeksizin haksız yere suçlanma
durumu
SOYUTLANMA : Diğer insanlarla iletişim kopukluğundan dolayı içinde bulunulan fiziksel ve
duygusal ruh hali. Genellikle kişinin yaşadığı fakat aynı zamanda görsel ve işitsel gibi algısal
bozuklukları olan kişilere uygulanan yerler olarak adlandırılır.
11
Glossary of terms for managers and staff of organisations and institutions including schools
and colleges in different languages
Children, Families and individuals living in poverty and experiencing exclusion
In every day life we often use words without having any clear understanding of how they apply to
individual, family circumstances and community living. In Europe particularly there are many
similarities within each country but there are also some significant differences and approaches to
each of the areas defined below.
By 2020 it has to be a common aim to have a clear shared understanding of what each of these
areas means to us all with policies developed to eradicate any differences that may currently be
present in our approaches to eradicate poverty and social exclusion
POVERTY –Sitwazzjoni fejn persuni ghandhom nuqqas ta’ oġġetti materjali jew flus.
Faqar assolut- jirreferi għall-ċaħdiet tal-ħtiġijiet bażiċi tal-bniedem, li jinkludi ikel, ilma,
sanità, ħwejjeġ, kenn, kura tas-saħħa u l-edukazzjoni.
Faqar relattiv- huwa definit bħala inugwaljanza ekonomika fis-soċjetà fost in-nies.
Faqar emozzjonali- huwa definit bħala tnaqqis ta' riżorsi emozzjonali u nuqqas ta' saħħa
fuq livell emozzjonali.
Dan huwa marbut direttament mas-suwiċidji, il-vjolenza u l-kriminalità.
12
Il-Faqar intellettwali jikkostitwixxi tifqir intellettwali fis-soċjetà li tiġi minn ċensura jew
restrizzjoni ta' ideat.
Meta s-soċjetà ma tivvalorizzax u ma tħeġġiġx l-inpenn fix-xogħol u fl-edukazzjoni, dan
nirreferu għalih bħala faqar kulturali.
Deprivazzjoni –Deprivazzjoni soċjali hija t-tnaqqis jew l-impediment ta’ interazzjoni kulturali
li normalment isiru minn individwu mal-bqijja tas-soċjeta.
Id- Deprivazzjoni soċjali hija marbuta ma’ fatturi li jwasslu għall-eskluzzjoni soċjali.
Dawn il-fatturi jinkludu mard mentali, diżabilita fiżika, faqar, livell baxx ta’ edukazzjoni u livell
baxx ekonomiku.
Eskluzzjoni- Hija forma ta’ ostakolu soċjali u relegazzjoni lejn il-marġini tas-soċjeta.
Individwi u kommunitajiet sħaħ ta’ nies jiġu miċħuda sistematikament minn drittijiet,
opportunitajiet u riżorsi (eżempju: djar, impjiegi, servizzi tas-saħħa, karigi ċivili,
parteċipazzjoni demokratika) li normalment huma possibbli għal membri tas-soċjeta u li
huma fondamentali għal integrazzjoni socjali sħiħa.
Diskriminazzjoni- trattament preġudikat ta’ individwi bbażat fuq assoċjazzjoni ma ċerti
gruppi jew stat soċjali, kemm jekk ibbażat fuq fatti jew sempliċi perċezzjoni.
Abbandun – tbatija kkawżata minħabba n-nuqqas ta’ kura adegwata, ikel, flus, kenn u
ħwejjeġ
Abbuż - Meta wieħed jittratta lil xi ħadd ħazin, jumiljaħ u iġgħalu jbati, jirridikolaħ
b’arroganza u oppressjoni vjolenti.
Dan jista jkun ta’ natura finanzjarja, psikoloġika jew fiżika.
Self Harm- persuni li jwettqu deliberatament att wieħed jew aktar ta’ ħsara fuqhom
infushom, ikkawżat minn korriment jew użu eċċessiv ta' drogi jew alkoħol li kultant iwasslu
għall-mewt.
Persuni mingħajr dar - nies li m’għandhomx dar fejn joqgħodu regolarment
(Homelessness).
Dawn in-nies ma jkollomx il-meżżi biex jakwistaw u jżommu dar abitabli u sigura. Dawn
jinkludu n-nies li matul il-lejl imorru f’ċentri għal min m’għandux fejn joqgħod, dawk li
joqgħodu ġo kaxxi tal-kartun, bankijiet, jew nies li jorqdu f’postijiet publiċi jew privati li ma
jkunux maħsubin għal dan l-iskop.
Bullying- L-użu tal forza, theddid, pressjoni għal abbuż, intimiddazzjoni jew dominazzjoni
aggressiva fuq l-oħrajn. Dan l-aġir ikun normalment ripetut, abitwali u jista jinkludi tgħajjir
jew aggressjoni fiżika.
Vittimizazzjoni- meta tagħti tort lil individwu jew grupp ta’ nies mingħajr ma wieħed jingħata
ċ-ċans li jiddefendi ruħu.
13
Iżolament- stat fiziku u emozzjonali li tgħix kulljum minghajr iċ-ċans li tikkomunika ma’ nies
oħra. Normalment attribwit għall-post fejn wieħed jgħix, jista jigi applikat għal xi ħadd li
jbgħati minn deficjenza fis-sensi, per ezempju vista, smiegħ.
Diżabilita- diżabilita tfisser kull limitazzjoni fl-abilita li taġixxi, konsegwenza naturali ta
diżabilita, intenzjonata bħala svantaġġ personali.
Inkompressjoni- nuqqas ta’ kompressjoni, meta persuna ma tifhimx is-sentimenti u limġieba jew bżonnijiet ta' persuna jew grupp ta' nies.
Dropout- Tirreferi għal nies li jinstabu emarġinati, li jirrifjutaw is-soċjeta u r- regoli li timponi.
Dan it-terminu jista jirreferi wkoll għal persuni li jabbandunaw l-istudji qabel iż-żmien.
Bżonnijiet- Sitwazzjoni ta' nuqqas ta' sodisfazzjoni ta' persuna, li tgħix f'kundizzjoni ta'
faqar, minħabba n-nuqqas, totali jew parzjali jew ta' elementi li jikkostitwixxu l-benesseri
psikofiżiċi
Riskju- possibilta ta’ ħsara f’sitwazzjoni li tkun ikkunsidrata imprevedibbli u ta’ ħsara għallindividwu.
Ostakolu- Ostakoli arkitettoniċi huma ostakoli fiżici li jinpedixxu l-mobilita tal-individwu,
partikolarment dawk li għandhom xi limitazzjoni fiżika li timpedilhom il-kumdita u s-sikurezza
fil- movimenti tagħhom. Ostakolu jista jkun kostitwit minn kull ħaġa li ma tħallix nies jiltaqgħu
flimkien jew jifmhu lil xulxin.
Inugwaljanzi soċjali - Dan jirreferi għall-proċessi fis-soċjetà li għandhom l-effett li jillimitaw
jew jagħmlu ħsara lil stat soċjali ta' grupp.
Dan huwa kkaratterizzat minn opportunitajiet inugwali u premjijiet għall-pożizzjonijiet jew
stati soċjali differenti fi grupp jew soċjetà.
Inugwaljanzi jistgħu jinqalgħu fuq l-bażi bħall-età, is-sess, karatteristiċi, grupp etniku,
territorju jew minħabba bażi soċjali, lingwa, reliġjon, l-edukazzjoni, ix-xogħol.
Inklużjoni- proċess progressiv ta’ unjoni soċjali bejn il-gruppi differenti li jippermetti
interazzjoni, komunikazzjoni u relazzjonijiet soċjali.
Alienation- Din tirreferi għal xi ħadd, persuna barranija jew barrani, li ma jagħmilx parti millkomunità. Huwa wkoll l-att li permezz tieghu wiehed jirrifjuta li jintegra u li jieħu d-distanza
minn xi ħadd, jeskludi lilu niffsu mill-komunità u l-attivitajiet soċjali peress li huwa mhux
rikonoxxut bħala parti mill-grupp.
14
ARMUT - finanziell, emotional, intellektuell.
BERAUBUNG - Unabhängigkeit, Freiheit, Zugang zu Menschenrechten, Information, Nahrung und
Wasser, Eigentum und Land.
AUSSCHLUSS - von Arbeitsmöglichkeiten, vom normalen Leben in einer heimischen Gesellschaft.
URTEILSVERMÖGEN – Benachteiligung und unfaire Behandlung aufgrund des Alters, des
Geschlechtes, der Behinderung, der Rasse, der sexuellen Orientierung
VERNACHLÄSSIGUNG – geduldetes Leiden durch die Verweigerung von Nahrung, Geld,
schützende Kleidung und Wärme.
MISSBRAUCH - Bewusste Ausnutzung zum Nachteil einer Person auf verbaler, finanzieller,
physischer oder emotionaler Ebene.
SELBSTSCHÄDIGUNG - Bewusste Verletzung oder Schädigung der eigenen Person durch Drogen
und Alkohol, die zum Tode führen kann.
15
OBDACHLOSIGKEIT - Kein Zugang zu einer Unterkunft oder zu einem permanenten Schlafplatz.
MOBBING - Bewusste und aktive Agression gegen eine Person auf verbaler oder physischer Ebene
oder durch soziale Netzwerke, um dieser Person zu schaden und sie zu quälen.
UNGERECHTE BEHANDLUNG - Das Isolieren einer Person in einer Gruppe durch die unfaire
Zuweisung einer Schuld, ohne der Person die Möglichkeit zu geben sich zu verteidigen oder zu
rechtfertigen.
ISOLIERUNG - Ausschluss einer Person aus der Gemeinschaft durch das Entziehen von täglichen
Kommunikationsmöglichkeiten im Lebensbereich. Gewöhnlich geschieht dies im eigenen Umfeld,
kann aber auch Personen zustoßen, die Seh- oder Hörschwächen haben oder auf andere Weise
benachteiligt sind.
16
Ubóstwo - Brak jest obecnie precyzyjnej i ogólnie akceptowanej definicji ubóstwa. We wszystkich
definicjach występujących w literaturze przedmiotu ubóstwo wiązane jest z faktem niezaspokojenia
pewnych podstawowych potrzeb na pożądanym poziomie. Przedmiotem kontrowersji jest jednak
zdefiniowanie, które potrzeby należy traktować jako podstawowe oraz jaki poziom ich zaspokojenia
należy uznać za pożądany.


Finansowa definicja ubóstwa - sytuacja, w której gospodarstwo domowe nie dysponuje
wystarczającymi środkami finansowymi (zarówno środkami pieniężnymi
w postaci dochodów
bieżących i dochodów z poprzednich okresów, jak i w formie nagromadzonych zasobów
materialnych), pozwalającymi na zaspokojenie jego podstawowych potrzeb. Ubóstwo jest, w tym
przypadku, traktowane jako jeden z wymiarów wykluczenia społecznego, a mianowicie wymiar
finansowy. Rozróżnia się pojęcia takie jak:
minimum egzystencji – dochody niezbędne do podtrzymania funkcji życiowych człowieka i
sprawności psychofizycznej. Jego wartość obliczana jest przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych
granica niedostatku – która odpowiada subiektywne poczuciu wskazującym na najniższy poziom
dochodów niezbędnych do związania końca z końcem.
(Diagnoza społeczna 2011 - Warunki i jakość życia Polaków. Raport pod redakcją Janusza
Czapińskiego i Tomasza Panka)
Ubóstwo emocjonalne – brak zdolności do przeżywania emocji – brak integracji sfer poznawczej,
behawioralnej i emocjonalnej. Trwała niezdolność do związków uczuciowych z innymi ludźmi.
Pojęcie związane głównie z psychologią zaburzeń osobowości.
17
Wykluczenie społeczne – literaturze przedmiotu funkcjonuje wiele definicji tego zjawiska.




Wyróżnia się cztery nurty w definiowaniu wykluczenia społecznego:
Wykluczenie społeczne jako problem z uczestnictwem w życiu zbiorowym
Wykluczenie społeczne jako problem z dostępem do zasobów, kapitału, instytucji
Wykluczenie społeczne jako problem z prawami, których się komuś odmawia, które nie są
realizowane
Wykluczenie społeczne jako rodzaj ubóstwa
(źródło: „Ubóstwo i wykluczenie społeczne”, Wykład 1: Definiowanie ubóstwa i wykluczenia
społecznego, http://rszarf.ips.uw.edu.pl/uiws/01uiws.pdf)
Ogólnie pojęcie wykluczenia społecznego można zdefiniować jako połączenie braku zasobów
ekonomicznych, występowania izolacji społecznej oraz ograniczonego dostępu do praw o
charakterze społecznym i obywatelskim (źródło: „Jakość życia, kapitał społeczny, ubóstwo i
wykluczenie społeczne w Polsce” Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2013)
Wymienia się takie bariery pełnego uczestniczenia w głównym nurcie życia społecznego jak:
podeszły wiek, samotność, ubóstwo, mieszkanie na wsi, niskie wykształcenie własne i ojca,
uzależnienie od alkoholu lub narkotyków, konflikty z prawem, poczucie dyskryminacji,
niepełnosprawności i bezrobocia.
(Diagnoza społeczna 2011 - Warunki i jakość życia Polaków. Raport pod redakcją Janusza
Czapińskiego i Tomasza Panka)
Izolacja społeczna
Za społecznie wyizolowaną uznaje się osobę, która nie utrzymuje kontaktów z otaczającym ją
środowiskiem społecznym, zewnętrznym w stosunku do własnego gospodarstwa domowego, to jest z
rodziną, sąsiadami, znajomymi, przyjaciółmi oraz taką, która nie jest zaangażowana w życie
społeczne i działalność organizacji. Za symptom izolacji przyjmuje się brak lub sporadyczny
charakter relacji danego typu, bez względu na przyczynę tej sytuacji.
(źródło: „Jakość życia, kapitał społeczny, ubóstwo i wykluczenie społeczne w Polsce” Główny Urząd
Statystyczny, Warszawa 2013)
Deprywacja
Oznacza trudny dostęp do pewnych obszarów życia społecznego. Przyczyną może być brak
wystarczających środków finansowych, który wymusza konieczność ograniczenia aktywności w
niektórych obszarach życia. Inne czynniki implikujące rosnący poziom deprywacji to, np.
zamieszkanie na wsi lub w małym mieście, niedostateczna liczba pracowników służb socjalnych,
brak dostępu do informacji. (Strategia polityki społecznej na lata 2007 – 2013)
Dyskryminacja
18
Z dyskryminacją mamy do czynienia wówczas, gdy jakimś kategoriom obywateli odmawia się
równych praw i utrudnia dostęp do ważnych aspektów życia społecznego, ze względu na ich
szczególne cechy, które same w sobie ani też ich konsekwencje nie podlegają formalnie penalizacji.
Dane dowodzą, że w Polsce głównymi przesłankami dyskryminacji społecznej, są odstępstwa od
większościowej normy w zakresie uzależnień od alkoholu i narkotyków, zaburzeń psychicznych,
naruszeń prawa i praktyk religijnych. W nieznacznym natomiast stopniu, dyskryminację odczuwają
osoby niepełnosprawne i kobiety.
(źródło: Diagnoza społeczna 2011 - Warunki i jakość życia Polaków. Raport pod redakcją Janusza
Czapińskiego i Tomasza Panka)



Wiktymizacja
Proces stawania się ofiarą. Pokrzywdzenie obejmować może szkody materialne, krzywdy moralne,
zmiany w psychice.
(http://www.charaktery.eu/slownik-psychologiczny/W/123/Wiktymizacja/)
Proces stawania się „ofiarą” zwykle odbywa się w trzech etapach:
zaburzenie obrazu siebie
poziom zranienia wtórnego
wcielenie się w rolę ofiary
Bezdomność
Zgodnie z Ustawą o pomocy społecznej, za osobę bezdomną uważa się „osobę niezamieszkującą w
lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach
mieszkaniowych i nigdzie niezameldowaną na pobyt stały
w rozumieniu przepisów o
ewidencji
ludności
i
dowodach
osobistych”.
Jednak jak podkreśla wielu badaczy, bezdomność jest przede wszystkim zjawiskiem społecznym,
niepoddającym się opisowi w kategoriach czysto prawniczych.
Kwestia bezdomności związana jest z wieloma, nakładającymi się na siebie przyczynami:
bezrobociem, problemem mieszkaniowym w Polsce (nadal 1,5 miliona rodzin w Polsce nie ma
samodzielnych mieszkań), kryzysem, złą kondycją służby zdrowia w Polsce, oraz wyuczonymi
postawami roszczeniowymi beneficjentów pomocy społecznej. Bezdomność to również sfera
indywidualnych ocen osób bezdomnych, a więc psychika (np. aspołeczne postawy), uzależnienia od
nałogów, choroby psychiczne, i inne aspekty życia rodzinnego.
W Polsce istnieje ustawowy
obowiązek udzielenia schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego
pozbawionym. Jego realizacja należy do zadań własnych gminy. Osoby bezdomne są zaliczane do
grona osób zagrożonych wykluczeniem społecznym
(BEZDOMNOŚĆW POLSCE diagnoza na dzień 31 stycznia 2010)
Bullying
Słowo bullying nie ma dokładnego polskiego odpowiednika. Jest rozumiane najczęściej jako
tyranizowanie, z intencją skrzywdzenia drugiej osoby. Określane jest jako celowe, powtarzalne i nie
prowokowane zachowania agresywne jednego lub grupy sprawców wobec ofiary; z zamiarem
sprawienia jej bólu fizycznego, przykrości, poniżenia lub przerażenia jej, najczęściej w obliczu grupy
widzów z wyraźną nierównowagą sił, niemożnością obronienia się ofiary i poczuciem bezkarności
sprawcy. Możemy rozróżnić kilka rodzajów bullying. Bullying bezpośredni – fizyczny i słowny oraz
pośredni – relacyjny (np. obmawianie) i cyber bullying.
Słowo bullying jest bardziej
19
rozpowszechnione w krajach anglojęzycznych. W Polsce zadomowiło się w większym stopniu
pojęcie mobbingu.
(źródło: http://www.ore.edu.pl/stronaore/phocadownload/pracownie/wychowania_i_profilaktyki/mobbing%20i%20bullying%20w%20szk
ole_11.pdf)
Autodestrukcja, zachowania autodestrukcyjne
Autodestrukcja to dobrowolne podejmowanie zachowań niekorzystnych, bezpośrednio albo
pośrednio zagrażających naszemu zdrowiu lub życiu. Ze względu na prawdopodobieństwo
wystąpienia szkody, wyodrębniamy mocne formy autodestrukcji – czyli samobójstwo,
samookaleczenia, uzależnienia (od substancji aktywnych) oraz autoagresywne formy odżywiania
(anoreksja i bulimia) oraz formy łagodne takie jak uprawianie hazardu, zakupoholizm, uzależnienie
od sieci, a także takie, które potencjalnie szkodzą, ale też przynoszą różne korzyści. Zachowania
autodestrukcyjne, które mogą nam czasem przynosić korzyści to: samoutrudnianie czyli rzucanie
sobie kłód pod nogi lub sztywne uporczywe zachowania.
(źródło: http://www.charaktery.eu/slownik-psychologiczny/A/132/Autodestrukcja/)
Znęcanie się
Znęcanie się to występek polegający na fizycznym lub psychicznym dręczeniu osoby najbliższej lub
nad innej osoby pozostającej w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo
małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny. Do istoty
przestępstwa należy przewaga sprawcy nad pokrzywdzonym, której nie może on przeciwstawić.
Najczęściej polega ono na naruszaniu nietykalności cielesnej i znieważaniu, lecz może być to także
np. niszczenie własności pokrzywdzonego. Jednorazowe spowodowanie cierpień nie jest znęcaniem
się. Znęcanie się jest procesem rozciągniętym w czasie.
(http://pl.wikipedia.org/wiki/Zn%C4%99canie_si%C4%99)
Zaniedbanie
Zaniedbanie to niezaspokajanie podstawowych potrzeb fizycznych (np. wyżywienie, higiena,
ubranie) i emocjonalnych (bezpieczeństwo, ochrona, opieka) danej osoby przez osobę/osoby za to
odpowiedzialne. Przez wiele lat zaniedbanie było zachowaniem rozpatrywanym w kontekście relacji
rodzice-dzieci. Tymczasem zaniedbanie, tak jak wszystkie formy przemocy, może dotyczyć
wszystkich słabszych członków rodziny, a więc zarówno dzieci, jak i osób starszych
i niepełnosprawnych. (PTP)
Niepełnosprawność
Osobą niepełnosprawną jest taka osoba, która posiada odpowiednie orzeczenie wydane przez organ
do tego uprawniony lub osoba, która takiego orzeczenia nie posiada, lecz odczuwa ograniczenie
sprawności w wykonywaniu czynności podstawowych dla swojego wieku (zabawa, nauka, praca,
samoobsługa).
20


Osoby niepełnosprawne w Polsce dzieli się więc na 2 podstawowe grupy:
osoby niepełnosprawne prawnie - tj. takie, które posiadały odpowiednie, aktualne orzeczenie wydane
przez organ do tego uprawniony;
osoby niepełnosprawne tylko biologicznie - tj. takie, które nie posiadały orzeczenia, ale miały
(odczuwały) całkowicie lub poważnie ograniczoną zdolność do wykonywania czynności
podstawowych.
(źródło:http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/olsz/ASSETS_gospodarstwa_uwagi_metodyczne.pdf)
W Polsce niepełnosprawność prawna jest orzekana przez różne instytucje i dla różnych celów. Dla
celów rentowych – orzecznictwo rentowe prowadzone przez ZUS oraz dla celów pozarentowych –
orzecznictwo prowadzone przez zespoły do spraw orzekania
o
niepełnosprawności. Na mocy prawa, posiadanie aktualnego orzeczenia wydanego przez ww. organy
kwalifikuje daną osobę do grupy niepełnosprawnych prawnie i daje podstawę do ubiegania się i
korzystania ze specjalnej pomocy, ułatwień czy przywilejów, jakie przysługują tej zbiorowości (np.
renta z tytułu niezdolności do pracy, zasiłek pielęgnacyjny, turnusy rehabilitacyjne, zniżka na
przejazdy).
21