Obwieszczenie Burmistrza Maista i Gminy
Transkrypt
Obwieszczenie Burmistrza Maista i Gminy
GMINA SZCZEKOCINY PLAN GOSPODARKI ODPADAMI DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008-2011 PROJEKT Szczekociny, listopad 2008 2 TYTUŁ: Zamawiający: PLAN GOSPODARKI ODPADAMI DLA MIASTA I GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008-2011 Gmina Szczekociny ul. Senatorska 2 42 – 445 Szczekociny Realizacja obowiązków umownych ze strony Urzędu Edyta Wojciechowska Miasta i Gminy w Szczekocinach Wykonawca: IGO Sp. z o. o. ul. Barbary 21 a 40 - 053 Katowice Realizacja obowiązków umownych ze strony IGO Sp. z o. o. w Katowicach mgr Justyna Pogan Zespół autorski Planu Gospodarki Odpadami Sfinansowane ze środków: mgr Justyna Pogan mgr inŜ. Bernadeta Sordoń – Kulibaba Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Szczekociny, listopad 2008 3 SPIS TREŚCI 1 WPROWADZENIE ...................................................................................................................................................... 6 1.1 PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA ........................................................................................................................ 6 1.2 ZAKRES OPRACOWANIA ............................................................................................................................................ 6 1.3 OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY ....................................................................................................................... 7 2 ODPADY POWSTAJĄCE W SEKTORZE KOMUNALNYM .............................................................................. 10 2.1 ANALIZA STANU AKTUALNEGO GOSPODARKI ODPADAMI........................................................................................ 10 2.1.1 Stan realizacji zmian i nowych zadań ustawowych ........................................................................................ 10 2.1.2 Rodzaj, ilość i źródła powstawania odpadów komunalnych .......................................................................... 10 2.1.3.Rodzaje i ilości odpadów poddawanych poszczególnym procesom odzysku.................................................. 13 2.1.4 Rodzaje i ilości odpadów poddanych procesom unieszkodliwiania ............................................................... 13 2.1.5 Istniejący system gospodarowania odpadami komunalnymi.......................................................................... 13 2.1.6 Rodzaj, rozmieszczenie oraz moc przerobowa instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych ........................................................................................................................................................... 14 2.1.7 Wykaz podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania, transportu, odzysku oraz unieszkodliwiania odpadów komunalnych .............................................................................................................. 15 2.1.8 Podsumowanie i identyfikacja problemów w zakresie gospodarki odpadami................................................ 15 2.2 PROGNOZOWANE ZMIANY W GOSPODARCE ODPADAMI KOMUNALNYMI.................................................................. 16 2.3 PROGNOZA ODZYSKU I UNIESZKODLIWIANIA ODPADÓW KOMUNALNYCH ............................................................... 20 2.4 PRZYJĘTE CELE W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI................................................................... 22 2.5 DZIAŁANIA ZMIERZAJĄCE DO POPRAWY SYTUACJI W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI ......... 24 2.5.1 Zadania krótkookresowe ................................................................................................................................ 24 2.5.2 Zadania długookresowe. ................................................................................................................................ 25 2.5.3 Edukacja ekologiczna mieszkańców............................................................................................................... 25 2.6 PROPONOWANY SYSTEM GOSPODARKI ODPADAMI .................................................................................................. 28 2.6.1 Zbieranie i transport odpadów....................................................................................................................... 32 2.6.2 Odzysk i unieszkodliwianie odpadów ............................................................................................................. 32 2.6.3 Obiekty w systemie gospodarki odpadami komunalnymi ............................................................................... 33 2.7 KOSZTY FUNKCJONOWANIA SYSTEMU .................................................................................................................... 34 3 ROZPOZNANIE ŹRÓDEŁ POZYSKIWANIA ŚRODKÓW FINANSOWYCH NA REALIZACJĘ PLANU GOSPODARKI ODPADAMI........................................................................................................................................ 36 3.1 KRAJOWE JEDNOSTKI FINANSUJĄCE ........................................................................................................................ 36 3.2 FINANSOWANIE ZE ŚRODKÓW FUNDUSZY UNII EUROPEJSKIEJ ................................................................................ 39 4 HARMONOGRAM REALIZACJI DZIAŁAŃ ORAZ SZACUNKOWE KOSZTY ZAKTUALIZOWANEGO SYSTEMU GOSPODARKI ODPADAMI ................................................................................................................... 41 5 SYSTEM MONITORINGU I OCENY REALIZACJI ZAMIERZONYCH CELÓW ......................................... 42 6 WNIOSKI Z ANALIZY ODDZIAŁYWANIA PROJEKTU ZAKTUALIZOWANEGO PGO NA ŚRODOWISKO .............................................................................................................................................................. 44 7 STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM................................................................................. 45 8 WYKORZYSTANE MATERIAŁY........................................................................................................................... 49 4 SPIS TABEL Tabela 1. Powierzchnia i ludność gminy Szczekociny w roku 2002 i 2007...................................................... 7 Tabela 2 Zestawienie ilości odpadów komunalnych zmieszanych zebranych z terenu Miasta i Gminy Szczekociny[Mg/rok] ........................................................................................................... 11 Tabela 3 Skład odpadów komunalnych wytwarzanych w 2006 r. w podziale na tereny wiejskie i miejskie (wg Planu Gospodarki Odpadami dla powiatu zawierciańskiego) .................... 11 Tabela 4 Bilans odpadów komunalnych wytworzonych ogółem w 2006 r. i 2007 r. na terenie Miasta i Gminy Szczekociny w podziale na 15 strumieni odpadów komunalnych [Mg/rok]........... 12 Tabela 5 Bilans odpadów ulegających biodegradacji wytworzonych w 2006 r. i 2007 r. w Mieście i Gminie Szczekociny. ......................................................................................................... 12 Tabela 6 Wykaz przedsiębiorców posiadających zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odbioru odpadów komunalnych stałych od właścicieli nieruchomości. ........... 15 Tabela 7 Wskaźniki wytworzenia poszczególnych strumieni odpadów komunalnych na terenach wiejskich i miejskich w latach 2008 - 2018 (wg Planu Gospodarki Odpadami dla powiatu zawierciańskiego) [kg/M. rok] ......................................................................... 17 Tabela 8 Prognozowana ilość odpadów komunalnych wg strumieni na lata 2008 -2018 dla Miasta i Gminy Szczekociny [Mg/rok]............................................................................................. 18 Tabela 9 Prognozowana ilość wytworzonych odpadów ulegających biodegradacji na terenie Miasta i Gminy Szczekociny w latach 2008-2018............................................................................ 19 Tabela 10 Prognoza ilości odpadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych w Mieście i Gminie Szczekociny w latach 2008-2018 .......................................................................... 19 Tabela 11 Planowany recykling i unieszkodliwianie odpadów komunalnych ulegających biodegradacji na terenie gminy Szczekociny w latach 2008-2018 [Mg/rok]............................................. 21 Tabela 12 Rodzaje instalacji wchodzące w skład Regionu 9 .......................................................................... 33 Tabela 13 Szacunkowe koszty inwestycyjne .................................................................................................... 35 Tabela 14 Ilości odpadów komunalnych do odzysku i unieszkodliwienia w gminie Szczekociny [Mg] .......... 35 Tabela 15 Średnie, szacunkowe koszty eksploatacyjne proponowanego systemu gospodarki odpadami w gminie Szczekociny [PLN] ............................................................................................... 36 Tabela 16 Harmonogram działań inwestycyjnych i pozainwestycyjnych w latach 2008 – 2018 ................... 41 Tabela 17 Wskaźniki monitorowania Planu Gospodarki Odpadami .............................................................. 42 SPIS RYSUNKÓW Rys. 1. Gmina Szczekociny ................................................................................................................................ 8 Rys. 2 Rozmieszczenie zestawów pojemników do selektywnej zbiórki odpadów na terenie gminy Szczekociny. .............................................................................................................. 14 Rys. 3 Prognoza wytwarzania odpadów ulegających biodegradacji oraz przewidywane ilości do odzysku i składowania w latach 2008 – 2011................................................................. 22 Rys. 4 Proponowany region gospodarki odpadami komunalnymi dla gminy Szczekociny. ............................ 33 5 1 Wprowadzenie 1.1 Podstawa prawna opracowania Podstawą opracowania aktualizacji Planu gospodarki odpadami dla gminy Szczekociny jest umowa z dnia 26 września 2008 r. roku zawarta pomiędzy Gminą Szczekociny reprezentowaną przez Burmistrza Miasta i Gminy Szczekociny Stanisława Wójcika a IGO Sp. z o. o. z siedzibą w Katowicach, ul. Barbary 21a, reprezentowaną przez Wiceprezesa IGO Sp. z o.o. Opracowanie aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla gminy Szczekociny jest realizacją obligatoryjnego obowiązku nałoŜonego m.in. na gminy zapisem ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 Nr 39, poz. 251, z późn. zm.). Zgodnie z art. 15 ust. 7a ustawy o odpadach Gminny Plan Gospodarki Odpadami obejmuje odpady komunalne powstające na obszarze danej gminy oraz przywoŜone na jej obszar z uwzględnieniem odpadów komunalnych ulegających biodegradacji oraz odpadów niebezpiecznych zawartych w odpadach komunalnych. Dokumentem nadrzędnym wobec Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Szczekociny jest Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2010 (KPGO 2010), Plan Gospodarki Odpadami dla województwa śląskiego i Plan Gospodarki Odpadami dla powiatu zawierciańskiego. 1.2 Zakres opracowania Zakres opracowania zrealizowany został zgodnie z zasadami określonymi w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami (Dz. U. Nr 66, poz. 620) oraz Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 13 marca 2006 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami (Dz. U. Nr 46, poz. 333) Plan Gospodarki Odpadami dla gminy Szczekociny oprócz niniejszego rozdziału 1 składa się z następujących części: Rozdział 2 Opisuje aktualny stan gospodarki odpadami komunalnymi, prognozy, cele i działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi. Uwzględniono odpady komunalne (wraz z niebezpiecznymi), komunalne osady ściekowe oraz odpady opakowaniowe. Rozdział 3 Prezentuje źródła pozyskiwania środków finansowych na realizację Planu Gospodarki Odpadami z uwzględnieniem zarówno krajowych jednostek finansujących jak i środków z funduszy Unii Europejskiej, Rozdział 4 Przedstawia harmonogram realizacji działań oraz szacunkowe koszty zaktualizowanego systemu gospodarki odpadami, Rozdział 5 Mówi o organizacji i zasadach monitoringu systemu gospodarki odpadami, Rozdział 6 W rozdziale tym przedstawiono wnioski na środowisko projektu zaktualizowanego planu, Rozdział 7 Zawiera streszczenie Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Szczekociny, Rozdział 8 Przedstawia wykorzystane materiały. 6 z analizy oddziaływania 1.3 Ogólna charakterystyka gminy Gmina Szczekociny jest gminą miejsko - wiejską połoŜoną w północno - wschodniej części powiatu zawierciańskiego. Graniczy z gminą śarnowiec, Irządze, na krótkim odcinku z gminami Kroczyce i Pilica, a takŜe z gminami Koniecpol i Lelów (powiat częstochowski) oraz Słupia, Moskorzew, Radków i Secemin (powiat jędrzejowski i włoszczowskiego). Zajmuje obszar 136,09 km2, co powoduje Ŝe jest jedną z większych gmin powiatu zawierciańskiego. Część miejska obejmuje 18,00 km2, co stanowi około 13% ogólnej powierzchni gminy. Według danych GUS gminę Szczekociny zamieszkuje 8 250 osób (stan na 31.12.2007 r.) w tym 3 849 to mieszkańcy miasta. Na 1 km2 powierzchni przypadają 61 osoby. W części miejskiej gęstość zaludnienia wzrasta do 214 osób na 1 km2. W porównaniu do roku 2002 ilość osób zamieszkujących gminę Szczekociny zmniejszyła się o około 7,7%. Powierzchnię oraz ludność gminy Szczekociny w roku 2002 i 2007 przedstawiono w tabeli 1. Tabela 1. Powierzchnia i ludność gminy Szczekociny w roku 2002 i 2007 Gmina Szczekociny w tym miasto Źródło: GUS Powierzchnia [km2] 136,09 18,00 Ludność 2002 r. 2007 r. 8 936 4 177 8 250 3 849 Gęstość zaludnienia [os/km2] 2002 r. 2007 r. 66 232 61 214 Liczba miejscowości ogółem w tym wsie 36 20 Gmina Szczekociny jest jednostką samorządową, obejmującą swym zasięgiem miasto Szczekociny oraz 18 sołectw. Są to: Bonowice, Brzostek, Bógdał, Chałupki, DruŜynowa, Goleniowy, Grabiec, Gustawów - Małachów, Ołudza, Przyłęk, Rędziny, Rokitno, Siedliska, Starzyny, Szyszki. Tęgobórz, Wólka Ołudzka, Wólka Starzyńska (rys. 1). 7 Rys. 1. Gmina Szczekociny Pod względem geograficznym gmina połoŜona jest w środkowo - zachodniej części WyŜyny Małopolskiej na obszarze trzech mezoregionów: Niecki Włoszczowskiej, Progu Lelowskiego, które wchodzą w skład WyŜyny Przedborskiej oraz PłaskowyŜu Jędrzejowskiego stanowiącego fragment Niecki Nidziańskiej. PrzewaŜający obszar gminy zlokalizowany jest na dwóch z pośród trzech mezoregionach tj. Niecce Włoszczowskiej i Progu Lelowskim. Niecka Włoszczowska przebiega środkiem gminy z południa na północ. W jej obrębie wykształciła swe koryta rzeka Pilica. Natomiast Próg Lelowski obejmuje zachodnią i południową część gminy, jest pasmem wzgórz zbudowanych z piaskowców i margli kredowych. Na obszarze trzeciego mezoregionu zwanego PłaskowyŜem Jędrzejowskim zlokalizowana jest niewielka wschodnia część gminy (okolice wsi Goleniowy i Kobylanka). Pod względem klimatycznym gmina Szczekociny połoŜona jest w XV dzielnicy klimatycznej tj. dzielnicy częstochowsko - kieleckiej. Średnia roczna temperatura powietrza na tym 8 obszarze wynosi 7,50C. Temperatura najniŜsza przypada na miesiąc styczeń a najwyŜsza na lipiec. Roczna suma opadów wynosi 615 - 650 mm. Średnia długość zalegania pokryw śnieŜnych mieści się w granicach od 60 do 80 dni. PrzewaŜają wiatry zachodnie 18,8% z udziałem wiatrów południowo - zachodnich 17,8%. Wody powierzchniowe na terenie gminy Szczekociny reprezentowane są przez Pilicę i jej dopływy tj.: Krztynie, Mitręgę. Gmina w całości połoŜona jest w zlewni tej rzeki. Wody powierzchniowe stojące to przede wszystkim dwa duŜe kompleksy stawów hodowlanych zasilane wodami rzeki Pilica o łącznej powierzchni około 55ha. Wody podziemne na terenie gminy zalegają w jednym Głównym Zbiorniku Wód Podziemnych: GZWP Nr 408, które obejmuje niemal całą powierzchnię gminy. Długość sieci wodociągowej na terenie gminy wynosi 73,6 km. Procent zwodociągowania wynosi 50%. Natomiast długość sieci kanalizacyjnej wynosi 19,2 km. Stopień skanalizowania kształtuje się na poziomie 29,5%. Na terenie gminy zlokalizowana jest jedna oczyszczalnia ścieków komunalnych Komunalnego Zakładu BudŜetowego o przepustowości 288 m3/d, obsługująca 10,2% ogółu mieszkańców oraz oczyszczalnia Spółdzielczej „Agrofirmy” Szczekociny o przepustowości 1 100 m3/d obsługująca 29,5% mieszkańców gminy. Tereny leśne na terenie gminy zajmują powierzchnię 3 017,1 ha, co stanowi 22,2% powierzchni gminy. Dominującym gatunkiem jest sosna. Pomimo wartościowego pod względem ekologicznym środowiska przyrodniczego na terenie gminy występuje niewiele elementów objętych ochroną prawną. NaleŜą do nich pomniki przyrody (26 drzew), uŜytki ekologiczne (7 torfowisk o łącznej powierzchni 5,02 ha) oraz Ostoja Suchy Młyn (Natura 2000), która została zgłoszona do Komisji Europejskiej. Według stanu na dzień 31.12.2006 r. na terenie gminy Szczekociny znajdują się 2 złoŜa kopalin (piasków i Ŝwirów oraz surowców ilastych ceramiki budowlanej). Ponadto na terenie gminy występują złoŜa torfów i wapienia, jako kamienia drogowego o nierozpoznanych zasobach Kopaliny te nie odgrywają obecnie Ŝadnej roli w aspekcie gospodarczym. Gmina ma charakter rolniczo - przemysłowy. U podstaw rolnictwa leŜą bardzo korzystne warunki naturalne. UŜytki rolne wynoszą 9 524 ha o stanowi około 70% ogólnej powierzchni gminy, w tym grunty orne zajmują 68,6%, łąki 23,3% a pastwiska 3,6%. W strukturze jakościowej gleb dominują gleby średnio dobre (dominują gleby od III do V klasy). Dominującym gatunkiem uprawianym na terenie gminy są zboŜa. DuŜym zainteresowaniem cieszą się równieŜ kukurydza, ziemniaki oraz rośliny motylkowe. W produkcji zwierzęcej dominuje hodowla bydła mlecznego i trzody chlewnej. Dominującą gałęzią przemysłu na terenie gminy jest przetwórstwo rolno spoŜywcze a do głównych zakładów naleŜą: Spółdzielcza „Agrofirma” Szczekociny (produkcja rolna, przetwórstwo owocowo – warzywne) oraz Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska „Rokitnianka” (przetwórstwo mleka i wyrób serów). Ponadto na terenie gminy funkcjonują drobne zakłady prowadzące działalność produkcyjną lub usługową. Szczekociny pełnią waŜną funkcję w zakresie komunikacji. Przez teren gminy przebiega droga krajowa Nr 78, będąca podstawowym szlakiem komunikacji drogowej pomiędzy GOP a wschodnią częścią Polski oraz miastami takimi jak: Kielce, Lublin, Radom. W miejskiej części gminy droga krajowa Nr 78 łączy się z drogą krajową Nr 46 łączącą Szczekociny z Częstochową oraz drogą wojewódzką Nr 795 relacji Szczekociny - Secemin. Sieć komunikacyjną wraz z drogą krajową tworzą drogi powiatowe i gminne. Przez teren gminy przebiegają takŜe dwie linie kolejowe tj.: Centralna Magistrala Kolejowa (CMK) łącząca Górnośląski Okręg Przemysłowy z aglomeracją warszawską oraz linia relacji Kozłów Koniecpol o znaczeniu lokalnym. WaŜnym środkiem komunikacji w gminie jest takŜe transport rowerowy. Na rozwój transportu rowerowego wpływ ma atrakcyjny krajobraz i uwarunkowania terenowe WyŜyny Małopolskiej. Wpływa to równieŜ na rozwój turystyki na tym obszarze. 9 2 Odpady powstające w sektorze komunalnym 2.1 Analiza stanu aktualnego gospodarki odpadami 2.1.1 Stan realizacji zmian i nowych zadań ustawowych „Plan Gospodarki Odpadami dla gminy Szczekociny na lata 2004 – 2011” został przyjęty Uchwałą nr 178/XXIII/04 Rady Miasta i Gminy Szczekociny z dnia 23 września 2004 r. Od tego czasu nastąpiły zmiany w ustawach środowiskowych m. in. w ustawie o odpadach, o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, prawie ochrony środowiska, ustawie o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i depozytowej, o zuŜytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Część zmian jest czysto porządkowych jednak wiele nakłada nowe zadania i obowiązki na samorządy. Z ustaw tych najwaŜniejsze zmiany i nowe zadania ustawowe wprowadzają: ustawa o odpadach i ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Ich stan realizacji przez gminę Szczekociny przedstawia się następująco: • • • • • Przyjęto gminny plan gospodarki odpadami (GPGO), Przedstawiono pierwsze sprawozdania z realizacji planu gospodarki odpadami za okres od uchwalenia GPGO do 31.12.2006 r., Uchwalono Regulamin utrzymania czystości i porządku w gminie – Uchwała z dnia 16.02.2006 r. Nr 298/XL/2006, Określono i podano do publicznej wiadomości wymagania, jakie muszą spełniać przedsiębiorcy ubiegający się o uzyskanie zezwoleń na odbiór odpadów komunalnych oraz opróŜnianie zbiorników bezodpływowych i transport nieczystości ciekłych – Zarządzenie z dnia 18.04.2006 r. Nr 24, Utworzono ewidencję umów zawartych przez właścicieli nieruchomości na odbieranie odpadów komunalnych oraz opróŜnianie zbiorników bezodpływowych i transport nieczystości ciekłych. 2.1.2 Rodzaj, ilość i źródła powstawania odpadów komunalnych Odpady komunalne wg Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku o odpadach (Dz. U. 2007 nr. 39, poz. 251 z pózn. zm.) to odpady powstające w gospodarstwach domowych, a takŜe odpady nie zawierające odpadów niebezpiecznych, pochodzące od innych wytwórców, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Odpady komunalne wytwarzane są przede wszystkim przez gospodarstwa domowe oraz obiekty infrastruktury (handel, usługi i rzemiosło, targowiska, szkolnictwo itp.). Typowymi rodzajami odpadów są odpady organiczne (pochodzenia roślinnego, zwierzęcego itp.), odpady mineralne, papier i tektura, tworzywa sztuczne, materiały tekstylne, szkło, metale. W strumieniu odpadów komunalnych znajdują się ponadto odpady wielkogabarytowe, odpady ulegające biodegradacji pochodzące z pielęgnacji terenów zielonych, odpady niebezpieczne takie jak: zuŜyte baterie i akumulatory, świetlówki, detergenty, pojemniki aerozolowe, leki, przepracowane oleje, zuŜyte urządzenia elektryczne i elektroniczne, drewno zawierające substancje niebezpieczne itp., a takŜe odpady z remontów i demontaŜu obiektów budowlanych w tym odpady zawierające azbest. Ilość odpadów komunalnych zmieszanych zebranych w latach 2006 – 2007 z terenu Miasta i Gminy Szczekociny i powiatu zawierciańskiego przedstawiono w tabeli 2. 10 Tabela 2 Zestawienie ilości odpadów komunalnych zmieszanych zebranych z terenu Miasta i Gminy Szczekociny[Mg/rok] Rok 2006 1019 29203 Miasto i Gmina Szczekociny Powiat zawierciański 2007 1093 28397 Na potrzeby analizy aktualnego stanu gospodarki odpadami skonstruowane zostały bilanse ilościowo-jakościowe. Oszacowano ilości i poszczególne strumienie odpadów komunalnych na podstawie wskaźników KPGO 2010 oraz wskaźników emisji odpadów komunalnych z gospodarstw domowych (wg Planu Gospodarki Odpadami dla powiatu zawierciańskiego), które przedstawiają się następująco: dla terenów miejskich 335 kg/M/rok, dla terenów wiejskich 160 kg/M/rok. Skład morfologiczny odpadów komunalnych wytwarzanych w gospodarstwach domowych w podziale na tereny miejskie i wiejskie przedstawiono w tabeli 3. Tabela 3 Skład odpadów komunalnych wytwarzanych w 2006 r. w podziale na tereny wiejskie i miejskie (wg Planu Gospodarki Odpadami dla powiatu zawierciańskiego) Lp Frakcje odpadów Skład odpadów [%] 1 Odpady kuchenne ulegające biodegradacji 2 Odpady zielone 3 Papier i tektura 4 Odpady wielomateriałowe 5 Tworzywa sztuczne 6 Szkło 7 Metal 8 OdzieŜ, tekstylia 9 Drewno 10 Odpady niebezpieczne 11 Odpady mineralne, w tym frakcja popiołowa 12 Odpady zielone z ogrodów i parków 13 Odpady z targowisk 14 Odpady z czyszczenia ulic i placów 15 Odpady wielkogabarytowe Razem Skład ilościowy odpadów [kg/M.rok] tereny miejskie 29,36 1,78 17,79 3,56 12,45 7,12 4,45 0,89 1,78 0,89 8,90 3,58 0,89 2,09 4,48 tereny wiejskie 15,98 3,55 10,65 2,66 10,65 7,10 4,44 0,89 1,78 0,89 30,18 1,87 1,88 1,25 6,25 tereny miejskie 98,4 6,0 59,6 11,9 41,7 23,9 14,9 3,0 6,0 3,0 29,8 12,0 3,0 7,0 15,0 tereny wiejskie 25,6 5,7 17,0 4,3 17,0 11,4 7,1 1,4 2,8 1,4 48,3 3,0 3,0 2,0 10,0 100 100 335,0 160,0 Bilans odpadów komunalnych wytworzonych w gminie Szczekociny w latach 2006 – 2007 w podziale na tereny miejskie i wiejskie przedstawiono w tabeli 4. 11 Tabela 4 Bilans odpadów komunalnych wytworzonych ogółem w 2006 r. i 2007 r. na terenie Miasta i Gminy Szczekociny w podziale na 15 strumieni odpadów komunalnych [Mg/rok]. Lp Nazwa strumienia 2006 1 Odpady kuchenne ulegające biodegradacji 2 Odpady zielone 3 Papier i tektura 4 Odpady wielomateriałowe 5 Tworzywa sztuczne 6 Szkło 7 Metal 8 OdzieŜ, tekstylia 9 Drewno 10 Odpady niebezpieczne 11 Odpady mineralne, w tym frakcja popiołowa 12 Odpady zielone z ogrodów i parków 13 Odpady z targowisk 14 Odpady z czyszczenia ulic i placów 15 Odpady wielkogabarytowe RAZEM Razem tereny miejskie i wiejskie Ilość odpadów komunalnych na jednego mieszkańca w ciągu roku [kg] 2007 Tereny miejskie 383 23 232 46 162 93 58 12 23 12 116 47 12 27 58 Tereny wiejskie 113 25 75 19 75 50 31 6 13 6 213 13 13 9 44 1303 708 2011 335 160 Tereny miejskie 382 23 232 46 162 93 58 12 23 12 116 47 12 27 58 Tereny wiejskie 114 25 76 19 76 50 32 6 13 6 215 13 13 9 44 1302 711 2014 338 162 Odpady ulegające biodegradacji Ze względu na konieczność ograniczenia ilości odpadów ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów i podjęcia w tym celu niezbędnych działań organizacyjno – technicznych zbilansowano odpady ulegające biodegradacji zawarte w odpadach komunalnych wytwarzanych na terenie Miasta i Gminy Szczekociny. Bilans ten przedstawiono w tabeli 5. Tabela 5 Bilans odpadów ulegających biodegradacji wytworzonych w 2006 r. i 2007 r. w Mieście i Gminie Szczekociny. Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 Nazwa strumienia Odpady kuchenne ulegające biodegradacji Odpady zielone Papier i tektura Drewno Odpady biodegradowalne z ogrodów i parków Odpady biodegradowalne z targowisk Suma Łączna ilość odpadów ulegających biodegradacji 2006 r. [Mg] Tereny Tereny miejskie wiejskie 383 23 232 23 47 12 720 113 25 75 13 13 13 252 972 2007 r. [Mg] Tereny Tereny miejskie wiejskie 382 23 232 23 47 12 719 114 25 76 13 13 13 254 973 Łączna ilość odpadów ulegających biodegradacji w 2007 r. wynosiła 973 Mg, co stanowi około 48% wszystkich wytwarzanych w 2007 r. odpadów komunalnych zbilansowanych w tabeli 4. 12 Odpady zawierające azbest Odpady zawierające azbest w większości pochodzą z rozbiórek i remontów obiektów budowlanych. Są to przede wszystkim pokrycia dachowe, elewacyjne oraz rury ciśnieniowe (wodociągowe). W gminie zinwentaryzowano szacunkowo około 3.908,59Mg (352.125 m2) wyrobów zawierających azbest. NaleŜy podjąć działania celem wykonania pełnej inwentaryzacji oraz opracowania Programu usuwania materiałów zawierających azbest. W chwili obecnej dla mieszkańców gminy Szczekociny nie prowadzi się dofinansowania do usuwania materiałów azbestowych czy teŜ transportu bądź unieszkodliwiania odpadów zawierających azbest. 2.1.3.Rodzaje i ilości odpadów poddawanych poszczególnym procesom odzysku Procesom odzysku poddawane są odpady pochodzące z selektywnej zbiórki. W 2007 r. do recyklingu materiałowego przekazano następujące rodzaje odpadów, odpowiednio w ilościach: • opakowania z tworzyw sztucznych – 1,8 Mg • opakowania ze szkła – 9,9 Mg Odpady z selektywnej zbiórki poddawane są procesowi odzysku w sortowni Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów dla miasta Zawiercie w Zawierciu. 2.1.4 Rodzaje i ilości odpadów poddanych procesom unieszkodliwiania Podstawową metodą unieszkodliwiania odpadów komunalnych w gminie Szczekociny podobnie jak i w całym kraju, jest składowanie. Odpady zmieszane trafiają na następujące składowiska odpadów komunalnych: • Częstochowskie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. w Sobuczynie ul. Konwaliowa 1, 42-263 Wrzosowa, • Zakład Unieszkodliwiania Odpadów dla miasta Zawiercie, ul. Podmiejska, 42-400 Zawiercie. W 2007 roku na w/w składowiska wywieziono 1081 Mg odpadów zmieszanych, czyli wszystkie zebrane z terenu gminy. 2.1.5 Istniejący system gospodarowania odpadami komunalnymi Na system gospodarowania odpadami komunalnymi składają się: zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów, w tym równieŜ nadzór nad tymi działaniami oraz nad miejscami unieszkodliwiania odpadów. Zbieranie zmieszanych odpadów komunalnych Zorganizowanym odbiorem zmieszanych odpadów komunalnych w Szczekocinach objętych jest ok. 57% mieszkańców. W gminie stosuje się zbieranie zmieszanych odpadów komunalnych do pojemników, w które wyposaŜeni są właściciele nieruchomości. Są to pojemniki o pojemności: 120 l, 240 l i 1100 l. Odbiór odpadów następuje na podstawie zawartej umowy z uprawnioną firmą odbierającą odpady komunalne, posiadającą aktualne zezwolenia w zakresie odbierania i transportu odpadów komunalnych. 13 Selektywne zbieranie odpadów Na terenie gminy Szczekociny selektywnie zbierane są surowce wtórne ze szkła i tworzyw sztucznych. Zbiórka odpadów realizowana jest w tzw. systemie gniazdowym. Na terenie gminy ustawione są obecnie cztery zestawy pojemników o pojemności 1100 l w róŜnych kolorach na poszczególne rodzaje odpadów: • kolor zielony – szkło, • kolor Ŝółty – tworzywa sztuczne. Pojemniki do selektywnego zbierania odpadów są ogólnodostępne. Ich rozmieszczenie przedstawiono na rys. 2. W 2007 r. w wyniku selektywnej zbiórki zebrano: 11,7 Mg surowców wtórnych. Wszystkie zebrane w ten sposób odpady przekazane zostały do firm posiadających stosowne instalacje do odzysku odpadów. Rys. 2 Rozmieszczenie zestawów pojemników do selektywnej zbiórki odpadów na terenie gminy Szczekociny. 2.1.6 Rodzaj, rozmieszczenie oraz moc przerobowa instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych Na terenie Miasta i Gminy Szczekociny nie funkcjonują instalacje do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych. Odpady przekazywane są do instalacji poza terenem gminy. Nie wszystkie odpady trafiają na składowiska odpadów. W gminie Szczekociny obserwuje się powstawanie tzw. „dzikich wysypisk”. NaleŜy podjąć szerokie działania edukacyjne wśród 14 mieszkańców, uświadamiające negatywny wpływ odpadów na środowisko. Corocznie w budŜecie gminy zabezpieczane powinny być środki na usuwanie odpadów nagromadzonych na tzw. „dzikich wysypiskach”. 2.1.7 Wykaz podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania, transportu, odzysku oraz unieszkodliwiania odpadów komunalnych Zezwolenie na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości z terenu gminy Szczekociny posiadają 4 podmioty gospodarcze, których wykaz przedstawiono w tabeli 6 Tabela 6 Wykaz przedsiębiorców posiadających zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odbioru odpadów komunalnych stałych od właścicieli nieruchomości. Lp Przedsiębiorca Termin waŜności decyzji 1 Remondis Sp. z o. o. Oddział w Częstochowie ul. Radomska 12 42-200 Częstochowa 21.11.2016 2 PROFESSIONAL S. C. W. Strach, E. Strach Ul. OkręŜna 15, 95-071 Rąbień 14.11.2016 3 SITA Częstochowa Sp. z o.o. ul. Dębowa 26/28 42-200 Częstochowa, 14.11.2016 4 "Karoń" S.C. Usługi Porządkowe Wywóz Śmieci 42-235 Konstantynów 18 09.03.2018 2.1.8 Podsumowanie i identyfikacja problemów w zakresie gospodarki odpadami • Zmiany i nowe zadania dla gmin i przedsiębiorców – wprowadzone ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach zostały wdroŜone, • Ze względu na niekompletność informacji dotyczących ilości odpadów komunalnych do oceny stanu gospodarki odpadami zastosowano bilanse odpadów obliczone w oparciu o wskaźniki charakterystyki jakościowo-ilościowej odpadów komunalnych zamieszczone w Planie Gospodarki Odpadami dla powiatu zawierciańskiego, Planie Gospodarki Odpadami dla województwa śląskiego oraz przyjęte w KPGO 2010. • Zorganizowanym odbiorem zmieszanych odpadów komunalnych objętych jest około 57% mieszkańców gminy Szczekociny, • System selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych obejmuje, szkło oraz tworzywa sztuczne, na terenie gminy znajdują się 4 zestawy pojemników do selektywnego zbierania odpadów. • W gminie Szczekociny nie wprowadzono: – systemu selektywnego zbierania odpadów ulegających biodegradacji, systemu selektywnego zbierania odpadów wielkogabarytowych, – systemu selektywnego zbierania odpadów budowlanych – realizowany na podstawie indywidualnych zleceń przedsiębiorstwom, – systemu selektywnego zbierania odpadów niebezpiecznych, nie wybudowano Gminnego Punktu Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych (GPZON), 15 • Odpady komunalne wytworzone na terenie gminy Szczekociny unieszkodliwiane są na składowiskach odpadów komunalnych: Częstochowskie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. w Sobuczynie ul. Konwaliowa 1, 42-263 Wrzosowa, Zakład Unieszkodliwiania Odpadów dla miasta Zawiercie, ul. Podmiejska, 42-400 Zawiercie. • W gminie dochodzi do powstawania tzw. „dzikich wysypisk”, przyczyną ich powstawania jest: – brak systemu zorganizowanego zbierania odpadów komunalnych od wszystkich mieszkańców gminy, – brak dostatecznej kontroli umów zawartych na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, – wzrost cen za odbieranie odpadów komunalnych od mieszkańców, – wciąŜ niska jeszcze świadomość ekologiczna społeczeństwa. 2.2 Prognozowane zmiany w gospodarce odpadami komunalnymi Prognozując zmiany ilości i jakości odpadów komunalnych przyjęto za „Krajowym Planem Gospodarki Odpadami 2010” następujące załoŜenia: • nie będą występowały istotne zmiany składu morfologicznego wytworzonych odpadów komunalnych, • wzrost jednostkowego wskaźnika wytworzenia odpadów kształtować się będzie na poziomie 5% w okresach 5-letnich, • wzrost poziomu selektywnego zbierania odpadów do 8% w 2008 r., 10% w 2010r., 20% w 2020r. spowoduje zmiany ilości i składu odpadów niesegregowanych, • ilość powstałych odpadów w grupie 20 wzrastać będzie średnio o 5% w okresach 5-letnich (1% w skali roku). Prognozowaną ilość odpadów komunalnych dla Szczekocin w latach 2008 - 2018 obliczono na podstawie wskaźników charakterystyki ilościowej i jakościowej odpadów komunalnych wg Planu Gospodarki Odpadami dla powiatu zawierciańskiego, Planu Gospodarki Odpadami dla województwa śląskiego i KPGO 2010 oraz prognozy demograficznej (dane z GUS). W tabeli 7 przedstawiono wskaźniki wytworzenia oraz skład odpadów komunalnych prognozowanych na lata 2008-2018 w podziale na tereny miejskie i wiejskie. Prognozowaną ilość poszczególnych strumieni odpadów komunalnych wytworzonych w gminie Szczekociny dla terenów miejskich i wiejskich w latach 2008-2018 przedstawiono w tabeli 8. 16 Tabela 7 Wskaźniki wytworzenia poszczególnych strumieni odpadów komunalnych na terenach wiejskich i miejskich w latach 2008 - 2018 (wg Planu Gospodarki Odpadami dla powiatu zawierciańskiego) [kg/M. rok] Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Nazwa strumienia odpadów Odpady kuchenne ulegajace biodegradacji Odpady zielone Papier i tektura Odpady wielomateriałowe Tworzywa sztuczne Szkło Metal OdzieŜ, tekstylia Drewno Odpady niebezpieczne Odpady mineralne, w tym frakcja popiołowa Odpady zielone z ogrodów i parków Odpady z targowisk Odpady z czyszczenia ulic i placów Odpady wielkogabarytowe Razem: 2008 tereny tereny miejskie wiejskie 2009 tereny tereny miejskie wiejskie 2010 tereny tereny miejskie wiejskie 2011 tereny tereny miejskie wiejskie 2012 tereny tereny miejskie wiejskie 2015 tereny tereny miejskie wiejskie 2018 tereny tereny miejskie wiejskie 100,3 6,1 60,8 26,1 5,8 17,4 101,3 6,1 61,4 26,3 5,9 17,6 102,3 6,2 62,0 26,6 5,9 17,7 103,4 6,3 62,6 26,9 6,0 17,9 103,0 6,2 62,4 27,2 6,0 18,1 107,5 6,5 65,2 27,9 6,2 18,6 110,8 6,7 67,2 28,8 6,4 19,2 12,2 42,6 24,3 15,2 3,0 6,1 4,3 17,4 11,6 7,2 1,4 2,9 12,3 43,0 24,6 15,4 3,1 6,1 4,4 17,6 11,7 7,3 1,5 2,9 12,4 43,4 24,8 15,5 3,1 6,2 4,4 17,7 11,8 7,4 1,5 3,0 12,5 43,9 25,1 15,7 3,1 6,3 4,5 17,9 11,9 7,5 1,5 3,0 12,5 43,7 25,0 15,6 3,1 6,2 4,5 18,1 12,1 7,5 1,5 3,0 13,0 45,6 26,1 16,3 3,3 6,5 4,7 18,6 12,4 7,8 1,6 3,1 13,4 47,0 26,9 16,8 3,4 6,7 4,8 19,2 12,8 8,0 1,6 3,2 3,04 1,45 3,07 1,46 3,10 1,48 3,13 1,49 3,1 1,5 3,3 1,6 3,4 1,6 30,4 49,3 30,7 49,7 31,0 50,2 31,3 50,7 31,2 51,3 32,6 52,8 33,6 54,3 12,2 3,0 3,1 3,1 12,4 3,1 3,1 3,1 12,5 3,1 3,1 3,1 12,6 3,1 3,1 3,2 312,2 12,6 3,1 3,1 325,9 13,1 3,3 3,3 13,5 3,4 3,4 3,4 7,1 2,0 7,2 2,1 7,3 2,1 7,4 2,1 3,1 2,1 3,3 2,2 7,9 2,3 15,3 341,7 10,2 163,2 15,5 345,2 10,3 164,8 15,6 348,6 10,4 166,5 15,8 352,1 10,5 168,2 7,3 355,5 10,4 169,7 7,7 366,3 10,9 174,8 16,9 377,4 11,3 180,0 17 Tabela 8 Prognozowana ilość odpadów komunalnych wg strumieni na lata 2008 -2018 dla Miasta i Gminy Szczekociny [Mg/rok] Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Nazwa strumienia odpadów Odpady kuchenne ulegajace biodegradacji Odpady zielone Papier i tektura Odpady wielomateriałowe Tworzywa sztuczne Szkło Metal OdzieŜ, tekstylia Drewno Odpady niebezpieczne Odpady mineralne, w tym frakcja popiołowa Odpady zielone z ogrodów i parków Odpady z targowisk Odpady z czyszczenia ulic i placów Odpady wielkogabarytowe Razem: 2008 tereny tereny miejskie wiejskie 2009 tereny tereny miejskie wiejskie 2010 tereny tereny miejskie wiejskie 2011 tereny tereny miejskie wiejskie 2012 tereny tereny miejskie wiejskie 2015 tereny tereny miejskie wiejskie 2018 tereny tereny miejskie wiejskie 385 23 233 114 25 76 388 23 235 115 26 77 390 24 237 116 26 77 393 24 238 117 26 78 396 24 240 118 26 78 406 25 246 121 27 80 416 25 252 123 27 82 47 163 93 58 12 23 19 76 51 32 6 13 47 164 94 59 12 23 19 77 51 32 6 13 47 166 95 59 12 24 19 77 52 32 6 13 48 167 95 60 12 24 19 78 52 32 6 13 48 168 96 60 12 24 20 78 52 33 7 13 49 172 98 61 12 25 20 80 54 33 7 13 50 176 101 63 13 25 21 82 55 34 7 14 12 6 12 6 12 6 12 6 12 7 12 7 13 7 117 216 117 218 118 219 119 221 120 222 123 228 126 233 47 12 13 13 47 12 13 14 48 12 14 14 48 12 14 14 48 12 14 14 49 12 14 14 51 13 14 15 27 9 28 9 28 9 28 9 28 9 29 9 30 10 59 1311 45 716 59 1321 45 721 60 1330 45 726 60 1340 46 732 60 1350 46 737 62 1382 47 754 63 1416 48 773 18 Odpady ulegające biodegradacji Do odpadów ulegających biodegradacji w strumieniu odpadów komunalnych zaliczono: 1) odpady kuchenne ulegające biodegradacji, 2) odpady zielone, 3) odpady z papieru i tektury (opakowaniowe i nieopakowaniowe), 4) drewno. 5) odpady biodegradowalne z pielęgnacji parków i ogrodów, 6) odpady z targowisk. Prognozy ilości wytwarzanych odpadów ulegających biodegradacji na terenie Miasta i Gminy Szczekociny w latach 2008-2018 przedstawiono w tabeli 9. Tabela 9 Prognozowana ilość wytworzonych odpadów ulegających biodegradacji na terenie Miasta i Gminy Szczekociny w latach 2008-2018 2008 Prognozowane lata tereny wiejskie 7 tereny miejskie 6 tereny wiejskie 5 Odpady biodegradowalne z ogrodów i parków Odpady biodegradowalne z targowisk Łączna ilość odpadów ulegających biodegradacji tereny miejskie Drewno tereny wiejskie 4 tereny miejskie Papier i tektura tereny wiejskie 3 tereny miejskie Odpady zielone 2018 tereny wiejskie 2 2015 tereny miejskie Odpady kuchenne ulegajace biodegradacji 2011 tereny wiejskie 1 2010 tereny miejskie Wyszczególnienie 2009 385 114 388 115 390 116 393 117 406 121 416 123 23 25 23 26 24 26 24 26 25 27 25 27 233 76 235 77 237 77 238 78 246 80 252 82 23 13 23 13 24 13 24 13 25 13 25 14 47 13 47 13 48 14 48 14 49 14 51 14 12 13 12 14 12 14 12 14 12 14 13 15 724 256 731 257 734 259 739 261 763 269 781 276 Odpady niebezpieczne w strumieniu odpadów komunalnych Na podstawie wskaźników zawartych w KPGO 2010 oszacowano ilość wytworzonych odpadów niebezpiecznych w gminie w 2007 r na poziomie 17 Mg. PoniŜej w tabeli 10 przedstawiono prognozy wytwarzania odpadów niebezpiecznych w latach 2008 – 2018 Tabela 10 Prognoza ilości odpadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych w Mieście i Gminie Szczekociny w latach 2008-2018 Ilość odpadów [Mg] Prognozowane lata 2008 2009 2010 2011 2015 2018 Tereny miejskie 11,67 11,75 11,83 11,92 12,30 12,60 Tereny wiejskie Razem 6,36 18,03 6,40 18,15 6,45 18,28 6,49 18,41 6,70 19,00 6,86 19,46 19 2.3 Prognoza odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych W składzie odpadów ulegających biodegradacji wyróŜniamy odpady: • zielone z ogrodów i parków, • odpady ulegające biodegradacji wchodzące w strumień komunalnych (w tym odpady kuchenne), • odpady biodegradowalne z targowisk, • papier i tektura zbierane selektywnie, • drewno. zmieszanych odpadów W Krajowym Planie Gospodarki Odpadami 2010 zgodnie z Dyrektywą Rady 1999/31/EC w art. 5 określone zostały wymagania w zakresie deponowania na składowiskach odpadów komunalnych ulegających biodegradacji. Ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przeznaczonych do składowania powinny wynosić: • w 2010 roku – nie więcej niŜ 75%, • w 2013 roku – nie więcej niŜ 50%, • w 2020 roku –nie więcej niŜ 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Według wskaźnika w KPGO 2010 ilość wytworzonych odpadów ulegających biodegradacji w 1995 r przypadająca na statystycznego mieszkańca wynosiła: • tereny wiejskie: 47 kg/M. rok, • tereny miejskie: 155 kg/ M. rok. Liczba mieszkańców gminy Szczekociny w 1995 r. wg danych GUS wynosiła 9674 osób, w tym: • tereny wiejskie: 5208 • tereny miejskie: 4466 Stąd ilość odpadów ulegających biodegradacji w 1995 r. na terenie gminy Szczekociny wyznaczona została na poziomie 937 Mg (692Mg dla terenów miejskich i 245 Mg dla terenów wiejskich). Biorąc pod uwagę przedstawione powyŜej załoŜenia określono ilości odpadów, które mogą być deponowane na składowiskach w poszczególnych okresach oraz ilości odpadów niezbędne do poddania dodatkowo procesom odzysku. W tym celu, wykorzystano prognozy przedstawione w punkcie 2.2 dotyczące powstawania odpadów ulegających biodegradacji na terenie gminy. W wyniku przeprowadzonych analiz w tabeli 11 przedstawiono planowany recykling i unieszkodliwianie odpadów komunalnych ulegających biodegradacji by wypełnić wymagania w/w Dyrektywy. Z przedstawionych w tabeli 11 danych wynika, Ŝe w gminie Szczekociny naleŜy poddać recyklingowi organicznemu następujące ilości odpadów ulegających biodegradacji: w roku 2008 – 207 Mg, w roku 2011 – 375 Mg, w 2015 – 603 Mg, w 2018 – 687 Mg. Jednocześnie do składowania nie moŜe zostać dopuszczonych: w 2008 r. więcej niŜ 773 Mg, w 2011 r. więcej niŜ 625 Mg, w 2015 r. więcej niŜ 429 Mg a w 2018 r. 371 Mg odpadów ulegających biodegradacji. 20 Tabela 11 Planowany recykling i unieszkodliwianie odpadów komunalnych ulegających biodegradacji na terenie gminy Szczekociny w latach 2008-2018 [Mg/rok] Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Nazwa strumienia odpadów Odpady kuchenne ulegajace biodegradacji Odpady zielone Papier i tektura Drewno Odpady biodegradowalne z ogrodów i parków Odpady biodegradowalne z targowisk Łączna ilość odpadów ulegajacych biodegradacji Dopuszczalne składowanie Dodatkowy konieczny recykling 2008 tereny tereny miejskie wiejskie 2009 tereny tereny miejskie wiejskie 2010 tereny tereny miejskie wiejskie 2011 tereny tereny miejskie wiejskie 2012 tereny tereny miejskie wiejskie 2015 tereny tereny miejskie wiejskie 2018 tereny tereny miejskie wiejskie 385 23 233 23 114 25 76 13 388 24 237 23 115 26 77 13 390 24 237 24 116 26 77 13 393 24 238 24 117 26 78 13 396 24 240 24 118 26 78 13 406 25 246 25 121 27 80 13 416 25 252 25 123 27 82 14 47 13 47 13 48 14 48 14 48 14 49 14 51 14 12 13 12 14 12 14 12 14 12 14 12 14 13 15 724 256 731 257 734 259 739 261 745 263 763 269 781 276 571 202 545 193 519 184 462 163 404 143 317 112 274 97 153 54 185 65 215 76 277 98 341 120 446 157 508 179 Prognoza wytwarzania odpadów ulegających biodegradacji oraz przewidywane ilości do odzysku i składowania w latach 2008 – 2011 przedstawiono na rys. 3. 21 Ilość odpadów [Mg] 800 700 600 500 400 300 200 100 0 2008 2009 2010 2011 Rok Dopuszczalne składow anie Konieczny dodatkow y recykling Rys. 3 Prognoza wytwarzania odpadów ulegających biodegradacji oraz przewidywane ilości do odzysku i składowania w latach 2008 – 2011 2.4 Przyjęte cele w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi Do nadrzędnych celów w zakresie gospodarki odpadami naleŜy: 1) ochrona środowiska, 2) zrównowaŜony rozwój, 3) zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego. Osiąganie celów nadrzędnych wymaga realizacji wyznaczonych celów pośrednich. Cele krótkookresowe na lata 2008-2011 • Wspieranie działań zwiększenia świadomości ekologicznej mieszkańców w zakresie prawidłowego funkcjonowania gospodarki odpadami komunalnymi, • Objęcie zorganizowanym systemem zbierania i odbierania wszystkich rodzajów odpadów komunalnych 100% mieszkańców gminy Szczekociny, najpóźniej do końca 2009 r, • Wspieranie działań w zakresie rozbudowy systemu selektywnej zbiórki odpadów: • odpadów zielonych z parków i ogrodów, • papieru i tektury, • odpadów opakowaniowych ze szkła, • tworzyw sztucznych i metali, • opadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych (w tym: zuŜytych baterii i akumulatorów, zuŜytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, przeterminowanych leków, chemikaliów), • odpadów wielkogabarytowych i odpadów budowlano-remontowych, • Wyeliminowanie praktyk nielegalnego składowania odpadów. Cele długookresowe na lata 2012 – 2018 • kontynuowanie działań podnoszenia świadomości ekologicznej mieszkańców, PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 • kontynuowanie selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych, • doskonalenie regionalnych systemów gospodarki odpadami komunalnymi . Odpady ulegające biodegradacji Cele krótkookresowe na lata 2008-2011 • Selektywne zbieranie i odbieranie odpadów ulegających biodegradacji, • Ograniczenie masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania – do dnia 31 grudnia 2010 r. – nie więcej niŜ 75% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Cele długookresowe na lata 2012 – 2018 • kontynuowanie selektywnego zbierania odpadów ulegających biodegradacji, • ograniczenie masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania: - w 2013 r. nie więcej niŜ 50%; - w 2020 r. nie więcej niŜ 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Odpady niebezpieczne w strumieniu odpadów komunalnych Cele krótkookresowe na lata 2008-2011 • Wprowadzenie i rozwój selektywnej zbiórki odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych. • Edukacja ekologiczna mieszkańców w zakresie zagroŜeń, jakie stwarza niekontrolowane przedostawanie się odpadów niebezpiecznych do środowiska. • Osiągnięcie minimalnych wskaźników selektywnego zbierania odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych: 32,5% w 2008 r., 50% w 2010 r. Cele długookresowe na lata 2012 – 2018 • kontynuowanie selektywnego zbierania odpadów niebezpiecznych, • Osiągnięcie minimalnych wskaźników selektywnego zbierania odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych: 80% w 2015 r., 90% w 2018 r. Odpady zbierane selektywnie Cele krótkookresowe na lata 2008-2011 • Doskonalenie systemu selektywnego zbierania, • Osiągnięcie odpowiednich poziomów selektywnego gromadzenia: 8% w 2009r., 10% w 2010 r. Cele długookresowe na lata 2012-2018 • Osiągnięcie odpowiednich poziomów selektywnego gromadzenia: 15% w 2015r., 20% w 2018 r. Odpady wielkogabarytowe Cel krótkookresowy na lata 2012 – 2018 23 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 • Wprowadzenie i doskonalenie systemu selektywnego zbierania w celu osiągnięcia odpowiednich limitów odzysku na poziomie 35% w 2008 r, 50% w 2010 r. Cel długookresowy na lata 2012 – 2018 • Kontynuowanie systemu selektywnego zbierania w celu osiągnięcia odpowiednich limitów odzysku na poziomie 70% w 2015 r, 90% w 2018 r. 2.5 Działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie gospodarki odpadami komunalnymii Zapobieganie i minimalizacja wytwarzania odpadów są priorytetem w ustanowionej w prawie wspólnotowym hierarchii postępowania z odpadami. Stanowiąc jednocześnie cel, dla osiągnięcia, którego kraje członkowskie Unii Europejskiej mają obowiązek podejmować odpowiednie działania. Osiągnięcie tego celu uzaleŜnione jest od wielu czynników, które nie dotyczą bezpośrednio gospodarowania odpadami, lecz powiązane są np. ze wzrostem gospodarczym, stopniem wdraŜania przez przedsiębiorców najlepszych dostępnych technik (BAT), czy zamoŜnością społeczeństwa. Decyzje o zapobieganiu powstawania odpadów zapadają juŜ na etapie fazy projektowej wyrobu, a takŜe na etapie jego wytwarzania, uŜytkowania oraz związane są z ostatecznym zagospodarowaniem odpadów powstających z tych wyrobów po zakończeniu ich cyklu Ŝycia. 2.5.1 Zadania krótkookresowe Zadania, których realizacja zapewni poprawę sytuacji w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi realizowane będą przez okres najbliŜszych 4 lat (2008-2011) i obejmą następujące przedsięwzięcia: • rozbudowanie istniejącego systemu selektywnego odbierania odpadów i osiągnięcie odpowiednich poziomów selektywnej zbiórki; • utworzenie organizacyjnych struktur ponadgminnych, zarządzających gospodarką odpadami komunalnymi w ramach regionalnych systemów; • podpisanie stosownych umów z organizacjami odzysku, co pozwoli na sfinansowanie części kosztów selektywnej zbiórki odpadów; • składanie w terminach przewidzianych ustawą o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie produktowej i opłacie depozytowej, sprawozdań marszałkowi województwa i WFOŚiGW, które umoŜliwi gminie uzyskanie środków finansowych pochodzących z opłat produktowych za opakowania; gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie • inwentaryzacja i likwidacja ”dzikich wysypisk”, • konsekwentne korzystanie z narzędzi administracyjnych, w które ustawodawca wyposaŜył gminy (decyzje administracyjne); • umoŜliwienie właścicielom nieruchomości wyposaŜenia w urządzenia do zbierania odpadów na dogodnych (ratalnych) warunkach finansowych; • współpraca z firmami specjalistycznymi zajmującymi się odzyskiem i recyklingiem odpadów niebezpiecznych, zuŜytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, odpadów budowlanych, wielkogabarytowych, róŜnego rodzaju opakowań oraz recyklingiem organicznym; • Opracowanie i realizacja Programu usuwania materiałów zawierających azbest na terenie Miasta i Gminy Szczekociny, • intensywne działania edukacyjne. 24 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 2.5.2 Zadania długookresowe. Zadania długookresowe, których realizacja zapewni poprawę w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym zadania strategicznie na okres, co najmniej 8 lat (2012-2018) obejmą: • kontynuację realizacji tych zadań krótkookresowych, które tego wymagają (większość zadań); • działania zmierzające do zapobiegania powstawania odpadów i ograniczania ich negatywnego wpływu na środowisko; • wspieranie wdraŜania niskoodpadowych technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym pozwalającej na odzysk energii zawartej w odpadach w procesach termicznego i biochemicznego przekształcania; • utrwalanie nabytych postaw ekologicznych mieszkańców poprzez ciągłe kampanie edukacyjne. 2.5.3 Edukacja ekologiczna mieszkańców Na terenie gminy Szczekociny jednostkami biorącymi udział w kształtowaniu świadomości ekologicznej społeczeństwa są: Urząd Miasta i Gminy Szczekociny, Nadleśnictwo Koniecpol, szkoły, Zarząd Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego, organizacje pozarządowe a takŜe Starostwo Powiatowe w Zawierciu. Działalność władz gminy jak i powiatu polega przede wszystkim na wspieraniu edukacji ekologicznej w szkołach, publikowaniu materiałów informacyjnych, prelekcjach. Dzieci i młodzieŜ uczestniczą w konkursach, olimpiadach ekologicznych. Dwa razy w roku organizowana jest ogólnopolska akcja „Sprzątania świata”. W 2007 r. Komenda Hufca ZHP Szczekociny oraz Miejsko - Gminny Ośrodek Kultury w Szczekocinach zorganizowali VII edycję konkursu ekologicznego pod hasłem „Integracja człowieka w środowisko naturalne, ochrona przyrody”. Konkurs ten zorganizowany był z okazji Dnia Ziemi. W konkursie uczestniczyli uczniowie ze szkół podstawowych oraz gimnazjów. Starostwo Powiatowe w ramach środków z Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej organizuje konkurs: „Ekologiczne sołectwo”. Konkurs ten przeznaczony jest dla sołectw i osiedli z terenu powiatu zawierciańskiego i ma na celu zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców powiatu, kształtowanie postaw proekologicznych oraz zachowanie wartości środowiska przyrodniczego, a tym samym środowiska kulturowego. Jego celem jest takŜe aktywizacja lokalnej społeczności oraz poprawa zdolności adaptacyjnych mieszkańców do zmian społeczno - gospodarczych. Konkurs ten jest celowym działaniem zmierzającym do poprawy stanu środowiska oraz zdrowia społeczeństwa. Wspiera działania prowadzone w ramach Programu Odnowy Wsi Województwa Śląskiego. Na terenie gminy Szczekociny publikowane jest czasopismo informacyjne Miasta i Gminy Szczekociny „Echo Szczekocin”, w którym zamieszczane są informacje dotyczące ochrony środowiska i gospodarki odpadami. DuŜą rolę w edukowaniu społeczeństwa w zakresie ekologii, odgrywa na skalę ponadlokalną a często województwa, działalność Zarządu Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego, której przejawem jest organizacja szkoleń dla zorganizowanych grup zarówno młodzieŜy jak i przedstawicieli instytucji zaangaŜowanych w ochronę środowiska, w tym m.in. ośrodków naukowych, słuŜb ochrony przyrody oraz władz i 25 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 samorządów lokalnych. Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego posiada sześć ośrodków edukacyjnych w województwie śląskim. Jeden z nich zlokalizowany jest na terenie powiatu zawierciańskiego tj. Ośrodek Edukacyjno - Naukowy w Smoleniu. W ośrodku organizowane są pogadanki o tematyce ekologicznej dla dzieci i młodzieŜy, zajęcia dla nauczycieli, konkursy. Zespół Parków Krajobrazowych współpracuje m.in. ze szkołami, urzędami miast i gmin w organizacji „Dnia Ziemi”, Sprzątania Świata” i doŜynek. DuŜy udział w działalności promocyjnej i edukacyjnej adresowanej do mieszkańców gminy Szczekociny a takŜe innych gmin powiatu zawierciańskiego mają organizacje pozarządowe takie jak Polski Klub Ekologiczny - Okręg Górnośląski Koło Miejskie w Zawierciu (ul. Długa 19, 42 - 400 Zawiercie, www.polskiklubekologiczny.org). Jednostka ta prowadzi działalność wydawniczą, edukacyjną, informacyjną a takŜe organizuje konferencje, szkolenia i seminaria, współpracuje ze szkołami, instytucjami rządowymi i samorządowymi. Organizacja ta publikuje miesięcznik „Biuletyn Ekologiczny”, który jest współfinansowany ze środków WFOŚiGW, Funduszu Inicjatyw Obywatelskich, Urzędu Miejskiego w Katowicach. Ponadto Okręg Górnośląski Polskiego Klubu Ekologicznego jest głównym organizatorem i realizatorem całorocznego programu edukacyjnego dla młodzieŜy pod nazwą „Rozpal niepokój o Ziemię”. Wcześniej Program ten obejmował całe województwo śląskie. Obecnie organizowane są jedynie raz w miesiącu (czwartek) wykłady na Uniwersytecie Śląskim w ramach Centrum Studiów nad Człowiekiem i Środowiskiem. Ponadto Koło Polskiego Związku Wędkarskiego w Szczekocinach wspólnie ze stowarzyszeniem „TROĆ” zorganizowało akcję „TYDZIEŃ CZYSTOŚCI WÓD”. Zarząd koła PZW w Szczekocinach poprzez tę akcję apeluje do mieszkańców o niezanieczyszczanie rzek, które są dobrem wspólnym. Tłem do edukacji ekologicznej jest równieŜ odpowiednio ukierunkowany rozwój ruchu turystycznego i związanego z nim zaplecza. DuŜą rolę w tym zakresie odgrywa działalność Polskiego Towarzystwa Turystyczno - Krajoznawczego. WdroŜenie planu gospodarki odpadami jest procesem społecznym. Dlatego działania związane z podnoszeniem świadomości ekologicznej są waŜnym czynnikiem warunkującym uzyskanie akceptacji dla rozwiązań zaproponowanych w planach gospodarki odpadami. Dzięki wysokiej świadomości społeczeństwo moŜe brać aktywny udział w strategii zagospodarowania odpadów. Dlatego waŜne jest, aby kontynuować działania takie jak: „Sprzątanie Świata”, „Dzień Ziemi”, poruszać tematy gospodarki odpadami na łamach czasopisma „ECHO SZCZEKOCIN” a takŜe wprowadzić nowe, których celem będzie zmiana dotychczasowego postępowania mieszkańców gminy w sferze konsumpcji i postępowania z odpadami. Prowadzona edukacja ekologiczna społeczeństwa na terenie gminy powinna docierać do wszystkich grup społecznych i wiekowych. W związku z tym waŜne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu tak, aby w najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywać informację ekologiczną. W zaleŜności od formy i treści przekazu, moŜna wyróŜnić następujące grupy, do których powinny być kierowane odpowiednio przygotowane informacje: • pracownicy administracji publicznej, • nauczyciele i dziennikarze, • dzieci i młodzieŜ, • dorośli mieszkańcy, • przedsiębiorcy. 26 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 PoniŜej przedstawiono przykładowe działania w zakresie edukacji ekologicznej. Edukację ekologiczną najłatwiej prowadzić wśród dzieci i młodzieŜy w trakcie zajęć szkolnych. Natomiast dla skutecznego wdroŜenia załoŜeń niniejszego dokumentu kluczowe znaczenie ma odpowiednie przygotowanie pracowników administracji państwowej, samorządowej, nauczycieli oraz pracowników firm zajmujących się zbieraniem i unieszkodliwianiem odpadów a takŜe ogólnodostępna akcja informacyjna dla społeczeństwa. Do głównych celów edukacji ekologicznej w zakresie gospodarki odpadami na terenie gminy naleŜą m. in: • podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, • rozpowszechnianie zasad prawidłowego postępowania z odpadami głównie w zakresie przydomowego kompostowania, selektywnej zbiórki a takŜe nie pozbywania się odpadów na dzikich wysypiskach, • • • • rozwijanie umiejętności selektywnego zbierania surowców wtórnych „u źródła” tj. w gospodarstwach domowych, zachęcanie do dbania o ład, porządek i czystość w obejściach gospodarskich, informowanie o korzyściach dla środowiska związanych z prowadzeniem racjonalnej gospodarki odpadami, informowanie o oddziaływaniu odpadów na środowisko (wody, powietrze, powierzchnię ziemi). ZałoŜone cele mogą być realizowane poprzez: • działania popularyzacyjne (dostarczenie ulotek i broszurek informacyjnych do kaŜdego gospodarstwa domowego, plakaty rozwieszone w często odwiedzanych przez mieszkańców miejscach gminy np. w przedszkolach, szkołach, w okolicy kościoła i sklepów, publikacje w prasie lokalnej, konkursy, informacje przekazywane w trakcie ogłoszeń parafialnych, festynów), • zachęty ekonomiczne (przekazanie sadzonek drzew lub krzewów np. jako nagrody za segregację odpadów niebezpiecznych takich jak baterie, świetlówki, opakowania po aerozolach oddawane do Gminnego Punktu Zbierania Odpadów Niebezpiecznych, który powstanie na terenie gminy), • działania edukacyjne (prowadzenie zajęć dydaktycznych w szkołach, organizowanie seminariów tematycznych, szkolenie pracowników administracji samorządowej oraz przedsiębiorców), • wzmoŜone kontrole w szczególności w zakresie właściwego zbierania odpadów i prawidłowego postępowania z nimi, • działania informacyjne (udostępnianie informacji o gospodarce odpadami). Materiały informacyjne takie jak np. plakaty, ulotki, informacje prasowe powinny zawierać następujące informacje: w zakresie selektywnej zbiórki odpadów: wyszczególnione rodzaje odpadów powstające w strumieniu odpadów komunalnych, informacje o korzyściach wynikający z selektywnej zbiórki odpadów, 27 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 informacje na temat odpadów jakie naleŜy wrzucać a jakich nie do określonego koloru pojemnika na papier, plastik, szkło, odpady ulegające biodegradacji, informacje na temat odpadów wielkogabarytowych i moŜliwości ich oddania na terenie gminy, informacje na temat odpadów zuŜytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego i moŜliwości ich oddania na terenie gminy, informacje na temat odpadów remontowo - budowlanych i moŜliwości ich oddania na terenie gminy, informacje na temat zuŜytych baterii i moŜliwości ich oddania na terenie gminy, informacje na temat przeterminowanych leków i moŜliwości ich oddania na terenie gminy, w zakresie przydomowego kompostowania odpadów: charakterystykę odpadów ulegających biodegradacji powstających w gospodarstwach domowych, informacje o korzyściach wynikających z przydomowego kompostowania, w zakresie gromadzenia odpadów na dzikich wysypiskach: głównie informacje na temat zanieczyszczenia wody i gleby jakie powodują te odpady. Wskazane jest równieŜ organizowanie seminariów, spotkań, pogadanek itp. dla mieszkańców gminy na temat segregacji odpadów, przydomowego kompostowania oraz problemu dzikich wysypisk. Uczestnictwo w takich spotkaniach miałoby charakter nieobowiązkowy, uczestnikami mogliby być wszyscy mieszkańcy gminy. O powodzeniu tego typu przedsięwzięć decyduje przede wszystkich odpowiednio przygotowana i przeprowadzona kampania informacyjna. Dodatkowo jako zachętę do uczestnictwa moŜna na koniec kaŜdego spotkania rozlosować np. przydomowe kompostowniki. Ponadto powinny być prowadzone działania w zakresie wdraŜania zasad „Czystszej Produkcji” w procesach produkcyjnych (zapobieganie powstawania zanieczyszczeń „u źródła”, minimalizacja ilości powstawania odpadów, ścieków, gazów i pyłów oraz oszczędzanie energii, wody, paliw i innych zasobów naturalnych). 2.6 Proponowany system gospodarki odpadami Na system gospodarki odpadami składają się m. in.: zbieranie, transport, odzysk, recykling i unieszkodliwianie odpadów. System gospodarki odpadami komunalnymi w gminie Szczekociny opierał się będzie na następujących zasadach: • ustawowej realizacji zadań gminy w sposób uzasadniony ekonomicznie, • realizacji zadań w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi wspólnie z podmiotami, które dostosowały swoją działalność do zmian wprowadzonych w ustawie z dnia 13 września 1996 o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2005 nr 236, poz. 2008 – tekst jednolity, z póŜn. zm. Dz. U. z 2006 r. nr 144, poz. 1042). Gmina zapewni objęcie wszystkich mieszkańców zorganizowanym systemem odbierania wszystkich rodzajów odpadów komunalnych z uwzględnieniem podziału na tereny wiejskie i miejskie, a więc: 1) odpadów ulegających biodegradacji w tym zielonych, np. z pielęgnacji ogrodów i zieleni komunalnej, 2) papieru i tektury nieopakowaniowej, 28 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 3) opakowań z papieru i tektury, 4) tworzyw sztucznych nieopakowaniowych, 5) opakowań z tworzyw sztucznych, 6) tekstyliów, 7) szkła nieopakowaniowe, 8) opakowań ze szkła, 9) metali, 10) opakowań z blachy stalowej, 11) opakowań z aluminium, 12) odpadów mineralnych, 13) drobnej frakcji popiołowej, 14) wielkogabarytowych, np. mebli, sprzętu elektrycznego i elektronicznego, 15) budowlanych z remontów mieszkań i budynków, 16) niebezpiecznych, np. zuŜytych baterii, akumulatorów, pozostałości farb i lakierów, opakowań po środkach ochrony roślin i nawozach. Przy czym zorganizowanym systemem odbioru nie muszą być objęte odpady kuchenne ulegające biodegradacji oraz zielone np. z pielęgnacji ogrodów, zieleni komunalnej z terenów wiejskich i miejskich z zabudową jednorodzinną (preferowane zagospodarowanie i kompostowanie przydomowe). Właściciele/zarządcy nieruchomości zobowiązani są do selektywnego zbierania i przekazywania następujących strumieni odpadów komunalnych: • odpady ulegające biodegradacji, do których zalicza się m.in.: odpady powstające w procesie przygotowania posiłków, odpady zielone z pielęgnacji ogrodów, z porządkowania terenów zielonych (parków, cmentarzy, ogródków działkowych i przydomowych), Na terenach wiejskich i miejskich z zabudową jednorodzinną moŜliwe jest przydomowe kompostowanie, • odpady opakowaniowe, do których zalicza się: opakowania z papieru, opakowania ze szkła, opakowania z tworzyw sztucznych, z blachy stalowej, z blachy aluminiowej, • odpady niebezpieczne w strumieniu odpadów komunalnych, do których zalicza się m.in: zuŜyte baterie, akumulatory, świetlówki, opakowania po środkach ochrony roślin i nawozach, opakowania po aerozolach, pozostałości farb, lakierów, rozpuszczalników, środków do impregnacji drewna, olejów mineralnych i syntetycznych, benzyn, leków, • odpady tekstylne, do których zalicza się m.in.: szmaty, odzieŜ, obuwie niezanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi, • odpady wielkogabarytowe, do których zalicza się m.in.: stare meble, zuŜyty sprzęt gospodarstwa domowego, tzw. sprzęt AGD, zuŜyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, • odpady budowlane, do których zalicza się m.in.: gruz betonowy, ceglany, ceramiczny, asfaltowy, Gmina poprzez podmioty prowadzące działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych, które są obowiązane do selektywnego ich odbierania oraz do ograniczania ilości odpadów ulegających biodegradacji kierowanych do składowania, zapewni warunki funkcjonowania systemu selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych tak, aby 29 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 było moŜliwe ograniczenie składowania odpadów komunalnych ulegających biodegradacji (tereny miejskie). Wydając zezwolenia na odbiór odpadów od właścicieli nieruchomości, poprzez określenie szczegółowych zasad odbioru i postępowania, zobowiązuje przedsiębiorców do odbierania takŜe wszystkich odpadów zebranych selektywnie, w tym, powstających w gospodarstwach domowych odpadów wielkogabarytowych, niebezpiecznych, zuŜytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, odpadów budowlanych z remontów, odpadów zielonych z pielęgnacji ogrodów i odpadów. Zakłada się następujące systemy zbierania odpadów komunalnych na terenie Miasta i Gminy Szczekociny: Zbieranie odpadów zmieszanych Odpady zmieszane zbierane będą analogicznie jak dotychczas do pojemników będących na wyposaŜeniu firm wywozowych i zlokalizowanych w dotychczasowych miejscach. Stosować się będzie pojemniki o róŜnych pojemnościach tj: 120 l, 240 l i 1100 l. Odbiór odpadów następuje na podstawie zawartej umowy z uprawnioną firmą odbierającą odpady komunalne, posiadającą aktualne zezwolenia w zakresie odbierania i transportu odpadów komunalnych. W miarę rozwoju selektywnej zbiórki naleŜy weryfikować ilość pojemników do zbiórki odpadów zmieszanych. W zabudowie wielorodzinnej odpady wywoŜone będą co najmniej 1 raz w tygodniu, w zabudowie jednorodzinnej co najmniej raz na 1 miesiąc. Selektywna zbiórka odpadów Segregacja odpadów powinna objąć swym zasięgiem wszystkie strumienie odpadów z gospodarstw domowych, jednostek usługowo-handlowych, zakładów przemysłowych, lecznictwa i szkolnictwa. Konieczne jest prowadzenie działań edukacyjnych i informacyjnych wśród mieszkańców, celem zwiększenia ilości surowców pozyskiwanych z selektywnej zbiórki. Działania te powinny być kontynuowane takŜe podczas działania systemu. • Selektywna zbiórka opakowań i surowców wtórnych Selektywna zbiórka odpadów odbywać się będzie w systemie gniazdowym. Proponuje się zwiększenie ilości zestawów pojemników na selektywną zbiórkę z obecnych 4 do około 22. Tak, aby jeden zestaw pojemników przypadał na jedno sołectwo. KaŜdy zestaw pojemników powinien składać się z pojemnika na tworzywa sztuczne, szkło białe, szkło kolorowe oraz papier i tekturę. Dopuszcza się stosowanie jednego pojemnika na szkło białe i kolorowe. KaŜdy pojemnik powinien posiadać odpowiednią kolorystykę i oznaczenie: kolor Ŝółty na tworzywa sztuczne, biały na szkło białe, zielony na szkło kolorowe oraz niebieski na papier i tekturę. • Selektywna zbiórka odpadów ulegających biodegradacji W aspekcie realizacji celów planu tj. zmniejszenia ilości odpadów ulegających biodegradacji w strumieniu odpadów komunalnych niezwykle istotnym zagadnieniem jest ich właściwe zagospodarowywanie. Z uwagi na specyfikę zabudowy gminy Szczekociny (znaczna przewaga zabudowy jednorodzinnej) po zgłoszeniu podmiotowi uprawnionemu i zapisaniu tego faktu w umowie, właściciel nieruchomości na terenach z zabudową jednorodzinną moŜe umieszczać odpady ulegające biodegradacji w przydomowym kompostowniku. Celowym byłoby podjęcie działań edukacyjnych uświadamiających mieszkańcom zalety 30 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 przydomowego kompostowania. W celu zapewnienia skuteczności realizacji przedsięwzięcia naleŜy z wyprzedzeniem przeprowadzić akcję edukacyjną w zakresie selektywnej zbiórki ze szczególnym uwzględnieniem problematyki dotyczącej kompostowania odpadów ulegających biodegradacji. W posesjach jednorodzinnych, gdzie nie jest moŜliwe wykorzystanie bioodpadów we własnym zakresie proponuje się w okresie wiosenno – jesiennym stosowanie worków do zbierania odpadów pochodzących z pielęgnacji zieleni tj. liści, trawy, gałęzi itp. • Selektywna zbiórka odpadów wielkogabarytowych Odpady wielkogabarytowe zbierane będą okresowo w sposób „akcyjny” (dwa razy do roku) wg ustalonego harmonogramu. Harmonogram zbiórki umieszczany powinien być na stronie internetowej Urzędu Miejskiego w Szczekocinach, wywieszany na tablicach ogłoszeń w sołectwach a takŜe w placówkach publicznych, oświatowych i handlowych na terenie gminy. • Selektywna zbiórka zuŜytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego ZuŜyty sprzęt elektryczny i elektroniczny zbierany będzie jak dotychczas w punkcie zbiórki zuŜytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego funkcjonującego na terenie Komunalnego Zakładu BudŜetowego przy ul. Przemysłowej 2 w Szczekocinach. Ponadto zgodnie z art. 42 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r o zuŜytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. nr 180, poz. 1495) w zbiórkę zuŜytego sprzętu włączone są placówki handlu detalicznego i hurtowego. Przy sprzedaŜy urządzeń i artykułów gospodarstwa domowego sprzedawcy detaliczni i hurtowi są zobowiązani do nieodpłatnego przyjęcia tego samego rodzaju zuŜytego sprzętu na zasadzie 1:1. • Selektywna zbiórka odpadów niebezpiecznych Przy zbieraniu odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w grupie odpadów komunalnych przewiduje się regularny, bezpłatny odbiór odpadów przez specjalistyczny samochód (Mobilny Punkt Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych) wyposaŜony w specjalne, atestowane pojemniki na odpady. Samochód taki obsługiwałby dany teren gminy wg ustalonego harmonogramu zbiórki (średnio 2 razy w roku). Zebrane w ten sposób odpady przekazywane byłyby bezpośrednio po przeprowadzonej zbiórce do unieszkodliwienia Do MPZON-u powinny trafiać: zuŜyte baterie i akumulatory, przeterminowane leki, oleje odpadowe, zuŜyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, przeterminowane środki ochrony roślin itp. • Selektywna zbiórka odpadów budowlanych Odpady budowlane zbierane będą do kontenera/pojemnika/worka dostarczonego przez uprawniony podmiot a następnie odbierane na indywidualne zgłoszenie. • Selektywna zbiórka odpadów tekstylnych. Odpady tekstylne zbierane będą do worków dostarczonych przez podmiot uprawniony w uzgodnionym kolorze. Odpady tekstylne, odbierane będą np. w cyklu kwartalnym. 31 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 2.6.1 Zbieranie i transport odpadów Osiągnięcie zakładanych celów w zakresie zbierania odpadów komunalnych wymaga realizacji następujących działań: • kontrolowania poprzez gminę stanu zawieranych umów przez właścicieli nieruchomości z podmiotami prowadzącymi działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych, co skutkować powinno objęciem stosownymi umowami lub decyzjami 100% mieszkańców gmin; • kontrolowania przez gminę sposobów i zakresu wypełniania przez podmioty posiadające zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości – ustaleń zawartych w w/w zezwoleniach dotyczących metod oraz miejsc prowadzenia odzysku unieszkodliwiania odpadów; • doskonalenie systemów ewidencji wytwarzanych, poddawanych odzyskowi oraz unieszkodliwianiu odpadów komunalnych. 2.6.2 Odzysk i unieszkodliwianie odpadów Maksymalizacja odzysku odpadów wg „KPGO 2010” wymaga: • zapewnienia, Ŝe odpowiednia przepustowość instalacji będzie dostępna, aby przetworzyć wszystkie selektywnie zebrane odpady, poprzez odpowiednie monitorowanie zrealizowanych i planowanych inwestycji, • stymulowania rozwoju rynku surowców wtórnych i produktów zawierających surowce wtórne poprzez wspieranie współpracy organizacji odzysku, przemysłu i samorządu terytorialnego oraz konsekwentne egzekwowanie obowiązków w zakresie odzysku i recyklingu, • promowania produktów wytwarzanych z materiałów odpadowych poprzez odpowiednie działania promocyjne i edukacyjne jak równieŜ zamówienia publiczne, • wydawania pozwoleń tylko na budowę instalacji realizujących załoŜenia planów gospodarki odpadami odpowiedniego szczebla i których celowość została potwierdzona analizą koszty-korzyści, • zachęcania inwestorów publicznych i prywatnych do udziału w realizacji inwestycji strategicznych zgodnie z planami gospodarki odpadami, • wspierania i promocji badań nad technologiami odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Gmina Szczekociny prowadzić będzie docelowo system zbierania odpadów komunalnych z uwzględnieniem wszystkich elementów – rozwój istniejącego systemu selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych zuŜytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz wprowadzenie zbiórki odpadów wielkogabarytowych odpadów budowlanych, niebezpiecznych, tekstylnych, odpadów ulegających biodegradacji wraz z propagowaniem ich przydomowego kompostowania. Odzysk i unieszkodliwianie odpadów komunalnych odbywać się będzie w obiektach zlokalizowanych najbliŜej na terenie województwa śląskiego. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami (KPGO 2010) zakłada funkcjonowanie gospodarki odpadami komunalnymi w systemie rozwiązań regionalnych, w których są uwzględnione wszystkie niezbędne elementy tej gospodarki w danych warunkach lokalnych. Istotnym jest, by planowane instalacje spełniały kryteria BAT, a stosowane technologie były sprawdzone poprzez wieloletnie 32 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 i liczne doświadczenia. Podstawą gospodarki odpadami komunalnymi powinny stać się Zakłady Zagospodarowania Odpadów (ZZO) spełniające w zakresie technicznym kryteria najlepszej dostępnej techniki i winny zapewnić, co najmniej następujący zakres usług: • mechaniczno-biologiczne przekształcanie zmieszanych odpadów komunalnych, • składowanie przetworzonych zmieszanych odpadów komunalnych, • kompostowanie odpadów zielonych, • sortowanie poszczególnych frakcji odpadów komunalnych zbieranych selektywnie (opcjonalnie), • zakład demontaŜu odpadów wielkogabarytowych (opcjonalnie), • zakład przetwarzania zuŜytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (opcjonalnie). Zakłada się tworzenie rejonów gospodarki odpadami, które winny obsługiwać co najmniej 150 tys. mieszkańców. 2.6.3 Obiekty w systemie gospodarki odpadami komunalnymi W celu określenia systemu gospodarki odpadami komunalnymi w WPGO województwo śląskie podzielono na 11 regionów gospodarki odpadami. Gmina Szczekociny przyporządkowana została do Regionu 9. Do Regionu tego oprócz gminy Szczekociny wchodzić będą: Poraj, śarki, Niegowa Koziegłowy, Myszków, Mierzęcice, Siewierz oraz pozostałe gminy powiatu zawierciańskiego tj. Zawiercie, Irządze, Poręba, Włodowice, Kroczyce, Pilica, śarnowiec, Ogrodzieniec i Łazy. Gminy wchodzące w skład Regionu 9 pokazano na rys. 4. Rys. 4 Proponowany region gospodarki odpadami komunalnymi dla gminy Szczekociny. W regionie tym załoŜono funkcjonowanie następujących obiektów (tabela 12). Tabela 12 Rodzaje instalacji wchodzące w skład Regionu 9 Nr na Rodzaj Nazwa i adres instalacji Podstawa prawna Rok zamknięcia Pojemność [Mg] 33 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 mapie na rys. 3 20. instalacji Składowisko 21. Składowisko 12. Sortownia 4. Kompostownia działalności lub kody przetwarzanych odpadów Po 2018 lub zdolność przerobowa [Mg/rok] 320100 Nie posiada 2007 0 Pozwolenie zintegrowane do 2014r. 200101, 200102, 200139, 200303, 200108, 200201, 190801, 190805 200108, 200201 3400 Składowisko odpadów Zakład Unieszkodliwiania Odpadów dla miasta Zawiercie przy ul. Podmiejskiej w Zawierciu, Miejskie Składowisko Odpadów Komunalnych, Poręba, ul. Partyzantów Sortownia odpadów komunalnych, Zawiercie ul. Krzywa Pozwolenie zintegrowane do 2014r. Kompostownia pryzmowa, EKO 2000, Ogrodzieniec, ul. Kościuszki Pozwolenie na wytw. odpadów do 2007r. 400 Eksploatacja Miejskiego Składowiska Odpadów Komunalnych w Porębie odbywała się w latach 1995 – 2007. Składowisko odpadów zostało zamknięte na podstawie decyzji Wojewody Śląskiego znak ŚR-II-6627/7/07 z dnia 17.09.2007 r. Rekultywacja składowiska została zakończona 12.06.2008 r. W latach 2008 – 2011 planowana jest rozbudowa składowiska. Obecnie trwają prace mające na celu pozyskanie dokumentów dla ustalenia warunków zabudowy dla nowej kwatery składowiska. Od 2007 r. rozpoczęła działalność kompostownia pryzmowa, znajdująca się w Zakładzie Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych dla Miasta Zawiercie przy ul. Podmiejskiej w Zawierciu. 2.7 Koszty funkcjonowania systemu Na sumaryczne koszty funkcjonowania systemu gospodarki odpadami składają się nakłady inwestycyjne na zakup pojemników do selektywnej zbiórki odpadów oraz koszty eksploatacyjne tj. koszty zbiórki i odzysku lub unieszkodliwiania odpadów. Koszty inwestycyjne PoniŜej przedstawiono szacunkową analizę kosztów inwestycyjnych niezbędnych dla wdroŜenia projektowanego systemu gospodarki odpadami komunalnymi w gminie Szczekociny. Dla oszacowania kosztów związanych z zakupem pojemników do selektywnej zbiórki odpadów przyjęto następujące zasady: • Częstotliwość odbioru odpadów z selektywnej zbiórki – raz na miesiąc, • Rozmieszczenie punktów, w których umieszczone są pojemniki do selektywnej zbiórki odpadów w ilości 22 „gniazd”, • Wymiana w ciągu 4 lat około 5% zuŜytych pojemników do selektywnej zbiórki odpadów. 34 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 PoniŜej w tabeli 13 przedstawiono szacunkowe koszty inwestycyjne wraz z terminem ich realizacji. Tabela 13 Szacunkowe koszty inwestycyjne Lp Przedmiot inwestycji Czas realizacji 1. Pojemniki do selektywnej zbiórki odpadów 2. Worki do zbiórki odpadów z pielęgnacji zieleni 3. GPZON Razem 2008-2011 2008-2011 2012-2018 2008-20011 Koszt łączny [tys. PLN] 20 78 137 300 535 Koszty eksploatacyjne Koszty eksploatacyjne systemu zaleŜne są od ilości odpadów: • zebranych z terenu gminy, • przeznaczonych do odzysku i unieszkodliwienia poza składowaniem, • przeznaczonych do unieszkodliwienia poprzez składowanie. Ilości odpadów przeznaczonych do odzysku i unieszkodliwienia w gminie Szczekociny w latach 2008 – 2018 przedstawiono w tabeli 14. Tabela 14 Ilości odpadów komunalnych do odzysku i unieszkodliwienia w gminie Szczekociny [Mg] Wyszczególnienie Surowce wtórne do odzysku Odpady ulegające biodegradacji Odp wielkogabarytowe do odzysku lub unieszkodliwiania niebezpieczne do odzysku lub unieszkodliwienia RAZEM (odpady do odzysku i unieszkodliwiania poza składowaniem) Składowanie zmieszane 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 63 63 64 64 89 97 111 124 133 143 152 206 250 290 375 55 62 69 76 90 91 98 26 31 42 49 11 12 14 15 16 17 17 6 7 9 11 461 547 576 603 632 657 687 301 352 405 499 616 719 770 819 871 908 954 1727 1690 1651 1572 1471 1383 1350 1318 1282 1263 1235 PoniŜej w tabeli 15 zestawiono jednostkowe koszty zbierania odpadów zmieszanych, surowców wtórnych, odpadów wielkogabarytowych, odpadów niebezpiecznych oraz frakcji organicznej, a takŜe koszty odzysku lub unieszkodliwiania odpadów przy zastosowaniu róŜnych technologii. 35 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Tabela 15 Średnie, szacunkowe koszty eksploatacyjne proponowanego systemu gospodarki odpadami w gminie Szczekociny [PLN] Rok Wyszczególnienie Zbieranie 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 - surowce wtórne - odpady wielkogabarytowe - odpady niebezpieczne - odpady ulegające biodegradacji - odpady zmieszane 9402 9467 9536 9604 13308 14623 16588 18579 19975 21393 22838 10314 12817 15257 20269 4765 5415 6025 6643 7923 8046 8639 2070 2564 3528 4183 2367 2775 3207 3571 3814 4066 4273 1171 1535 1921 2379 24890 29670 31425 33081 34779 36478 38447 60443 60629 60719 59254 55913 53783 52641 52068 51296 51154 50623 6268 Sortowanie 26816 Kompostowanie Odzysk lub unieszkodliwianie odpadów 4244 wielkogabarytowych Odzysk lub unieszkodliwianie odpadów 3749 niebezpiecznych 224504 Składowanie 6454 33011 6647 38926 6846 51424 11534 66834 12673 79301 14376 83562 16721 87468 17978 94852 19967 98588 21315 102983 5256 7236 8590 9973 11204 12466 13897 16567 17005 18260 4911 6146 7613 7640 8756 9900 10940 11441 11949 12308 278811 330263 369451 353135 331991 337440 329543 333423 328397 327200 432383 502466 571137 635304 651603 656456 677516 686451 709833 718179 731708 8226 53 8201 61 8178 70 koszty - odzysk RAZEM liczba mieszkańców Na 1 mieszkańca/rok 8155 78 8652 75 8628 76 8614 79 8597 80 8580 83 8563 84 3 Rozpoznanie źródeł pozyskiwania środków finansowych na realizację Planu Gospodarki Odpadami 3.1 Krajowe jednostki finansujące Z punktu widzenia potrzeb inwestorów realizujących inwestycje w gospodarce odpadami na największe zainteresowanie zasługuje oferta następujących krajowych jednostek finansujących: • Ekologicznych funduszy celowych, a przede wszystkim Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, • Fundacji EkoFundusz, • Banku Ochrony Środowiska S. A. Jednostki te dysponują atrakcyjnymi dla inwestorów formami finansowania w postaci dotacji (poza BOŚ S. A.) oraz niskooprocentowanych poŜyczek i kredytów, charakteryzującymi się ponadto innymi formami preferencji jak np. częściowe umarzanie poŜyczek, karencja w spłacie kapitału zaciągniętego kredytu. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przy finansowaniu inwestycji w 2008 r. kieruje się generalną zasadą wspomagania przede wszystkim inwestycji realizowanych z udziałem bezzwrotnych środków Unii Europejskiej, w celu osiągnięcia przez Polskę efektów ekologicznych określonych w Traktacie Akcesyjnym. Stosując tę zasadę, Narodowy Fundusz określił listę programów priorytetowych planowanych do finansowania w 2008 r. Program priorytetowy dotyczący gospodarki odpadami – Ochrona powierzchni ziemi 36 8548 86 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 zawiera przedsięwzięcia z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi ze szczególnym uwzględnieniem odpadów opakowaniowych, pouŜytkowych i niebezpiecznych. Są to m. in.: • Kompleksowe systemy gospodarowania odpadami komunalnymi od projektu do realizacji, uwzględniające, co najmniej: działania prewencyjne, selektywne zbieranie, przygotowanie odpadów do odzysku lub unieszkodliwiania oraz o ile wynika to z planów gospodarki odpadami instalacje do odzysku, w tym recyklingu oraz unieszkodliwiania. • Budowa: Punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych, w szczególności odpadów niebezpiecznych oraz unieszkodliwianie, Instalacji umoŜliwiających przygotowanie odpadów do procesów odzysku, w tym recyklingu, Instalacji do odzysku, w tym recyklingu poszczególnych rodzajów odpadów komunalnych, Instalacji do termicznego przekształcania odpadów komunalnych z odzyskiem energii, Instalacji do unieszkodliwiania odpadów komunalnych w procesach innych niŜ składowanie. • Dostosowanie, w tym likwidacja istniejących składowisk odpadów do obowiązujących przepisów. • Racjonalizacja gospodarki zasobami i odpadami przez wsparcie dla wdroŜenia nowych technologii w zakresie ograniczania materiałochłonności i ilości wytwarzanych odpadów innych niŜ komunalne. • Wsparcie dla przedsiębiorców i gmin w zakresie unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych, zawierających azbest. • Zagospodarowanie odpadów opakowaniowych i pouŜytkowych. • Zbieranie i demontaŜ pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz gospodarowanie odpadami powstałymi w wyniku demontaŜu pojazdów wycofanych z eksploatacji. Warunkiem finansowania przez Narodowy Fundusz zadań w ramach programu jest konieczność ich określenia w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami oraz w planach niŜszego szczebla – (wojewódzkich, powiatowych, gminnych). Uzyskanie dofinansowania na inwestycje z listy programów priorytetowych i zawartych w planach gospodarki odpadami jest ponadto warunkowane udokumentowaniem przez inwestora moŜliwości pełnego pokrycia kosztów zadania oraz wywiązywaniem się przez niego z obowiązku uiszczania opłat i kar, stanowiących przychody Narodowego Funduszu. Stosowane przez Narodowy Fundusz dofinansowanie inwestycji ma formę poŜyczki lub dotacji. O formie dofinansowania decyduje Zarząd Funduszu. Narodowy Fundusz przeznacza równieŜ środki na kredyty bankowe (współpracę w tym zakresie prowadzi z Bankiem Ochrony Środowiska S. A.). Procedura ubiegania się o środki Narodowego Funduszu rozpoczyna się od złoŜenia wniosku o dofinansowanie wraz z odpowiednimi załącznikami. Załącznikiem do umowy jest m. in. harmonogram rzeczowo – finansowy. Udzielenie dofinansowania następuje na podstawie umowy cywilno – prawnej, mającej formę pisemną. Wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, analogicznie jak Narodowy Fundusz, udzielają dofinansowania przedsięwzięć proekologicznych w formie nisko oprocentowanych poŜyczek i dotacji, głównie inwestycyjnych, przynoszących efekt ekologiczny. KaŜdy z funduszy wojewódzkich posiada własne programy priorytetowe 37 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 określające typy zadań dofinansowania oraz zasady udzielania poŜyczek i dotacji. Informacje w tym zakresie znajdują się na stronach internetowych poszczególnych funduszy. Adres strony dla województwa śląskiego: http://www.wfosigw.katowice.pl/. Dofinansowanie moŜe nastąpić, jeśli wnioskodawca wywiązuje się z obowiązku wnoszenia opłat za korzystanie ze środowiska oraz administracyjnych kar pienięŜnych stanowiących dochody Funduszu, a takŜe, gdy wywiązuje się z innych zobowiązań w stosunku do Funduszu. Formalnym wystąpieniem o finansowanie zadania ze środków wojewódzkiego funduszu jest złoŜenie wniosku o dofinansowanie zawierającego harmonogram rzeczowo-finansowy zadania z kompletem wymaganych dokumentów, wynikających ze stosowanych przez fundusz wymagań. Wojewódzkie fundusze stosują takŜe częściowe umorzenia poŜyczek. Środki wojewódzkich funduszy udzielane przedsiębiorcom stanowią pomoc publiczną i podobnie jak Narodowy Fundusz mogą zawierać z bankami umowy o wspólnym finansowaniu przedsięwzięć słuŜących ochronie środowiska. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach, wspomaga osiąganie długoterminowych celów środowiskowych województwa śląskiego, przeznaczając środki finansowe na realizację przedsięwzięć priorytetowych. Przedsięwzięciami priorytetowymi w Gospodarce odpadami w roku 2008 są m. in.: • Ograniczanie obciąŜenia środowiska odpadami: Realizacja inwestycji zgodnych z Krajowym Planem Gospodarki Odpadami. Działania związane z minimalizacją powstawania odpadów. Działania systemowe związane z wykorzystaniem odpadów. Działania systemowe związane z unieszkodliwianiem odpadów (z wyłączeniem budowy, rozbudowy i modernizacji składowisk odpadów). • Zapewnienie bezpiecznego dla środowiska składowania odpadów: Budowa, rozbudowa i modernizacja składowisk odpadów w ramach Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Śląskiego. Usuwanie i unieszkodliwianie azbestu. Likwidacja zagroŜeń środowiskowych powodowanych zdeponowaniem niebezpiecznych odpadów. Zamykanie składowisk odpadów. Fundacja EkoFundusz – powołana w 1992 roku przez Ministra Finansów, zarządza środkami finansowymi pochodzącymi z tzw. ekokonwersji, czyli zamiany części zagranicznego długu Polski, wobec następujących krajów: USA, Szwajcaria, Włochy, Francja, Szwecja i Norwegia, na przedsięwzięcia w dziedzinie ochrony środowiska. Finansowaniem są objęte projekty ujęte w pięciu sektorach. Sektor dotyczący gospodarki odpadami obejmuje projekty gospodarki odpadami komunalnymi oraz odpadami niebezpiecznymi. Zgodnie z przyjętymi dla tego sektora zasadami, pomoc finansowa EkoFunduszu moŜe być udzielana na następujące typy zadań inwestycyjnych: 1) organizacja kompleksowych systemów zbiórki, recyklingu i zagospodarowania odpadów komunalnych obsługujących 50-250 tys. mieszkańców, 2) unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych, 3) budowa instalacji do recyklingu odpadów komunalnych i niebezpiecznych, 4) modernizacje technologii przemysłowych prowadzące do eliminacji powstawania odpadów niebezpiecznych (tzw. „czyste technologie"). W zakresie działania EkoFunduszu znajdują się równieŜ projekty związane z likwidacją zagroŜenia dla środowiska powodowanego wyrobami zawierającymi azbest (fabryki 38 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 produkujące w przeszłości wyroby azbestowe, tereny zanieczyszczone odpadami azbestowymi, budowa składowisk odpadów azbestowych). Formą finansowania stosowaną przez EkoFundusz jest dotacja. Wysokość dotacji jest uzaleŜniona od rodzaju projektu, które dla sektora V - „racjonalizacja gospodarki odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych" są klasyfikowane jako innowacyjne i techniczne, oraz typu wnioskodawcy - samorządy, przedsiębiorcy, inne podmioty. Wysokość dotacji dla projektów technicznych realizowanych przez przedsiębiorców - do 30 %, samorządy oraz podmioty powiązane z samorządami - w zaleŜności od dochodu na l mieszkańca - od 30 do 60 %, inne podmioty do 50%. Dofinansowanie moŜe być udzielone na zadania będące w fazie realizacji, o stopniu zaawansowania w dniu złoŜenia wniosku nieprzekracząjącym 60%. Procedura rozpatrywania i zgłaszania wniosków jest dwustopniowa. Pierwszym etapem jest Ankieta projektu. Jeśli zgłoszone w Ankiecie zadanie jest ocenione pozytywnie wnioskodawca przedkłada Wniosek o przyznanie dotacji. Wnioski inwestorów o finansowanie są oceniane w EkoFunduszu pod kątem ekologicznym, technologicznym, ekonomicznym i organizacyjnym, zgodnie z przyjętymi procedurami. Uzyskanie dotacji jest uzaleŜnione od pozytywnych wyników tych ocen, posiadania przez inwestora wiarygodności finansowej oraz udokumentowania pełnego finansowania projektu. Dofinansowania w formie kredytu na realizację przedsięwzięć związanych w szerokim aspekcie z ochroną środowiska w tym równieŜ z gospodarką odpadami udziela Bank Ochrony Środowiska S.A., który powstał w 1991 roku, a spółką giełdową jest od roku 1995. Głównym udziałowcem Banku jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, który posiada 83,29 % udziałów. Pozostałe akcje naleŜą do grupy wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz innych drobnych akcjonariuszy. Przedmiotem kredytowania jest m.in. • usuwanie wyrobów zawierających azbest, • wymiana powierzchni dachowych azbestowych lub elewacyjnych płyt azbestowych, • demontaŜ, transport i utylizacja wyrobów azbestowych. Kredyt przeznaczony jest dla wszystkich ubiegających się. Warunki kredytowania: • kwota kredytu nie wyŜsza niŜ 100.000 zł i nie przekraczająca: 80% kosztu całkowitego inwestycji dla samorządów, 70% kosztu całkowitego zadania dla przedsiębiorców i osób fizycznych, • okres kredytowania: do 5 lat, • okres karencji: do 6 miesięcy od daty zakończenia inwestycji, • okres realizacji inwestycji: do 6 miesięcy od daty postawienia przez Bank kredytu do dyspozycji kredytobiorcy, okres wykorzystania kredytu: nie dłuŜszy niŜ okres realizacji zadania, • prowizja: 1,5 % kwoty udzielonego kredytu, lecz nie mniej niŜ 100 zł. 3.2 Finansowanie ze środków funduszy Unii Europejskiej Program Operacyjny „Infrastruktura i środowisko" (priorytet: gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi) obejmuje swoim obszarem duŜe projekty o znaczeniu regionalnym i minimalnej wartości 5 mln EUR. Z tej przyczyny optymalnym rozwiązaniem dla 39 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 dofinansowania zadań związanych z gospodarką odpadami są Regionalne Programy Operacyjne. W Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Śląskiego na lata 2007 – 2013 dofinansowanie zadań gospodarki odpadami (priorytet 5.2.) moŜe obejmować następujące rodzaje projektów: 1. Rozwój selektywnej zbiórki odpadów wraz z akcją promocyjnoedukacyjną. 2. Budowa i rozwój zakładów odzysku i unieszkodliwiania odpadów (za wyjątkiem składowisk odpadów). 3. Kompleksowe oczyszczanie terenu z odpadów zawierających azbest, a takŜe usuwanie azbestu z budynków uŜyteczności publicznej wraz z zapewnieniem bezpiecznego unieszkodliwiania odpadów 4. Rekultywacja obszarów zdegradowanych oraz likwidacja składowisk odpadów, w tym dzikich wysypisk na cele przyrodnicze. W ramach pierwszego typu projektu wspierane będą przedsięwzięcia realizujące kompleksowe podejście do kwestii selektywnej zbiórki odpadów. Dofinansowane będą przedsięwzięcia zmierzające do powstania systemu selektywnej zbiórki obejmującego zbiórkę odpadów, ich segregację i przekazanie do unieszkodliwiania lub odzysku, a takŜe akcje promocyjnoedukacyjne z tym związane (do 10% kosztów kwalifikowalnych w ramach projektu). W ramach trzeciego typu projektu wsparcie uzyskają projekty związane z oczyszczaniem z odpadów azbestowych terenów, a takŜe budynków uŜyteczności publicznej za wyjątkiem budynków stanowiących siedzibę administracji publicznej. W ramach czwartego typu projektu wspierane będą projekty zmierzające do rekultywacji obszarów zdegradowanych oraz likwidacji składowisk odpadów oraz „dzikich wysypisk” na cele przyrodnicze. Dofinansowanie inwestycji z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego (RPO WSL) na lata 20072013 będzie moŜliwe w przypadku, kiedy przedsięwzięcia te będą wynikać z Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami oraz planów niŜszego szczebla, zgodnych z Planem Wojewódzkim. O środki na realizację zadań dotyczących gospodarki odpadami z RPO WSL będą mogły ubiegać się: 1. Jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia. 2. Podmioty, w których większość udziałów lub akcji posiadają jednostki samorządu terytorialnego lub ich związki i stowarzyszenia. 3. Podmioty działające na zlecenie jednostek samorządu terytorialnego, wybrane zgodnie z prawem zamówień publicznych. 4. Jednostki zaliczane do sektora finansów publicznych posiadające osobowość prawną (niewymienione wyŜej). 5. Porozumienia podmiotów wymienionych w pkt 1-4 reprezentowane przez lidera. 6. Podmioty działające w oparciu o umowę/ porozumienie zgodne z zapisami ustawy o partnerstwie publiczno – prywatnym. W dniu 29 lipca 2008 roku Zarząd Województwa Śląskiego przyjął kolejną wersję Szczegółowego opisu priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007 – 2013 (Uszczegółowienie RPO WSL). Wsparcie dla projektów, jest moŜliwe do wysokości 85% kosztów kwalifikowalnych projektu. Tryb naboru projektów odbywał się będzie drogą konkursu, którego termin przewidziany jest od 7 lipca 2009 do 7 września 2009. 40 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 4 Harmonogram realizacji działań oraz szacunkowe koszty zaktualizowanego systemu gospodarki odpadami Wprowadzenie w Ŝycie przyjętego w zaktualizowanym planie systemu gospodarki odpadami komunalnymi wiązać się będzie z koniecznością ponoszenia kosztów niezbędnych do realizacji przedsięwzięć przedstawionych w Gminnym Planie Gospodarki Odpadami. Szacunkowe koszty realizacji zadań GPGO przyjęto na podstawie: • kosztów jednostkowych zamieszczonych w KPGO, • jednostkowych wskaźników kosztów wyliczonych na podstawie analizy rynku. Wykaz planowanych zadań pozainwestycyjnych i inwestycyjnych w gospodarce odpadami dla Miasta i Gminy Szczekociny przedstawiono w tabeli 16. Lp. Tabela 16 Harmonogram działań inwestycyjnych i pozainwestycyjnych w latach 2008 – 2018 Okres realizacji Łączne Jednostka nakłady Nazwa przedsięwzięcia odpowiedzial finansowe rozpoczęcie zakończenie na [tys. PLN] Działania inwestycyjne 1. 2. 3. 6. 7. 8. Rozwój selektywnej zbiórki surowców wtórnych (zakup dodatkowych pojemników) 2008 2011 Wprowadzenie selektywnej zbiórki 2008 2011 odpadów ulegających biodegradacji (zakup worków) Kontynuowanie selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji 2012 2018 (zakup worków) Utworzenie Gminnego Punktu Zbierania Odpadów 2008 2011 Niebezpiecznych (GPZON) Działania pozainwestycyjne Sprawozdanie z realizacji Planu 2010,2012,2014,2016,2018 Gospodarki Odpadami Aktualizacja Planu Gospodarki 2012,2016 Odpadami Obsługa selektywnej zbiórki, w tym Zadanie ciągłe Gmina, Przedsiębiorcy 20 78 Gmina, Przedsiębiorcy 137 Gmina, Przedsiębiorcy 300 Gmina 50 Gmina 20 Gmina, 938* 41 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 9. 11. 12. 13. 14. 15. surowce wtórne, odpady ulegające biodegradacji, odpady wielkogabarytowe, odpady niebezpieczne Współdziałanie na rzecz tworzenia struktur ponadgminnych dla realizacji regionów gospodarki odpadami komunalnymi Propagowanie przydomowego kompostowania odpadów na terenach miejskich z zabudową jednorodzinną Program informacyjno – edukacyjny (związany z wdroŜeniem GPGO) BieŜąca likwidacja „dzikich wysypisk” Opracowanie „Programu usuwania materiałów zawierających azbest” wraz z inwentaryzacją Realizacja „Programu usuwania materiałów zawierających azbest” Zadanie ciągłe Przedsiębiorcy 2490** Gmina, - 2008 2018 Gmina, Przedsiębiorcy 110 2009 2018 Gmina 100 Gmina 110*** Zadanie ciągłe 2008 2009 Zadanie ciągłe Gmina, Przedsiębiorcy 50 Gmina, Przedsiębiorcy Koszty wg opracowanego „Programu” *nakłady finansowe w latach 2008-2011 ** nakłady finansowe w latach 2012-2018 *** nakłady finansowe w latach 2008-2018 5 System monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami Ustawa o odpadach wymaga, aby plany gospodarki odpadami aktualizowane były nie rzadziej niŜ raz na 4 lata. JeŜeli z powodu sytuacji lokalnej uchwalony plan będzie wymagał modyfikacji - przed upływem ustawowych 4 lat winno być przeprowadzone stosowne postępowanie w celu jego aktualizacji. Raporty z wykonania Planu Gospodarki Odpadami WdraŜanie Planu Gospodarki Odpadami będzie podlegało ocenie w zakresie: określenia stopnia wykonania przedsięwzięć/działań, określenia stopnia realizacji przyjętych celów, oceny rozbieŜności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem, analizy przyczyn tych rozbieŜności. Organ wykonawczy gminy przygotowuje co 2 lata sprawozdanie z realizacji planu gospodarki odpadami i przedkłada je Radzie Miasta i Gminy. Wskaźniki monitorowania Planu Gospodarki Odpadami Podstawą właściwego systemu oceny realizacji Planu jest dobry system sprawozdawczości, oparty na wskaźnikach (miernikach) stanu środowiska i zmiany wpływu na środowisko, a takŜe na wskaźnikach świadomości społecznej. W tabeli 17 przedstawiono istotne wskaźniki monitorowania, przy czym lista ta nie jest wyczerpująca i powinna być sukcesywnie modyfikowana. Tabela 17 Wskaźniki monitorowania Planu Gospodarki Odpadami 42 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Lp. 1 2 3 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Wskaźnik charakteryzujący gospodarkę odpadami – sektor komunalny Ilość wytworzonych odpadów komunalnych [Mg/rok] Ilość zebranych odpadów komunalnych [Mg/rok] Ilość mieszkańców objętych zorganizowaną zbiórką [%] Ilość zebranych odpadów komunalnych na 1 mieszkańca na rok [kg/M/rok] Udział odpadów z sektora komunalnego składowanych na składowiskach [%] Ilość odpadów komunalnych ulegających biodegradacji składowanych na składowiskach w [Mg] Ilość zebranych odpadów ulegających biodegradacji [Mg]: Odsetek odpadów komunalnych zebranych selektywnie [%] Wydzielenie odpadów niebezpiecznych z odpadów komunalnych [%] w stosunku da całkowitej ich ilości w zmieszanych odpadach komunalnych Poziom selektywnego zbierania odpadów (surowców wtórnych) [%] w stosunku do całkowitej ilości wytwarzanych odpadów komunalnych Ilość odzyskiwanych surowców wtórnych [Mg] w tym: tworzywa sztuczne papier i tektura szkło blacha stalowa i aluminium Poziom selektywnego zbierania odpadów wielkogabarytowych [%] w stosunku do całkowitej ilości wytwarzanych odpadów wielkogabarytowych Czynne składowiska odpadów komunalnych [szt./ha] Nieczynne składowiska odpadów komunalnych [szt./ha], w tym: zrekultywowane do rekultywacji w trakcie rekultywacji Obiekty gospodarki odpadami komunalnymi: linie do segregacji (szt./(Mg/rok) kompostownie [szt./(Mg/rok)] linie do demontaŜu odpadów wielkogabarytowych linie do przekształcania gruzu budowlanego Stan istniejący (rok 2007) 2014 1093 57 132* 98,9 973 1,1 - 1,1 1,9 9,9 0 - * bez względu na miejsce zamieszkania (tereny miejskie, tereny wiejskie) W oparciu o analizę powyŜszych wskaźników moŜliwa będzie ocena efektywności realizacji Planu Gospodarki Odpadami, a w oparciu o tę ocenę następna aktualizacja planu. Istnieje moŜliwość korygowania zaprojektowanego zestawu wskaźników w trakcie prowadzenia monitoringu, w zaleŜności od bieŜących potrzeb. Dane analizowane na bieŜąco pozwolą na rozpoznanie trudności i ewentualnych opóźnień w realizacji konkretnych przedsięwzięć, szczególnie inwestycyjnych oraz na ocenę zaangaŜowania poszczególnych ogniw odpowiedzialnych za ich wykonanie. Elementem wspomagającym system sprawozdawczości oparty na wskaźnikach środowiskowych moŜe być komputerowy system gospodarki odpadami. Opracowany i wdroŜony system byłby nie tylko narzędziem do gromadzenia informacji dotyczących gospodarowania odpadami, ale bardzo uŜytecznym dla potrzeb kontroli narzędziem i kształtowania gospodarki odpadami. Właściwe ukierunkowanie systemu przepływu 43 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 informacji z przedsiębiorstw do bazy, dawałby aktualny obraz skuteczności wdraŜania i stopnia realizacji w czasie zamierzonych w planie celów. Natomiast cykliczna aktualizacja danych (w cyklu półrocznym i rocznym) stworzyłaby korzystne warunki do prowadzenia stałego bilansu odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie gminy i poddawanych procesom odzysku i unieszkodliwiania w obiektach zlokalizowanych na terenie województwa śląskiego. 6 Wnioski z analizy oddziaływania projektu zaktualizowanego PGO na środowisko Przedstawione poniŜej wnioski wynikają z analizy oddziaływania na środowisko zamierzeń zaktualizowanego planu gospodarki odpadami dla gminy Szczekociny. Oddziaływanie na środowisko projektowanego systemu gospodarki odpadami rozpatrywano w aspekcie zaspokojenia w pierwszym rzędzie potrzeb gminy, a następnie stopniowego wdroŜenia zgodnie z planem gospodarki odpadami dla województwa śląskiego – rozwiązań w skali regionalnej oraz hierarchii działań, czyli wdroŜenia w pierwszej kolejności procesów odzysku, a następnie unieszkodliwiania, traktując składowanie odpadów jako rozwiązanie ostateczne. 1. W zaktualizowanym GPGO moŜna zaobserwować generalną tendencję w kierunku rozwiązań problemów zagospodarowania odpadów z uwzględnieniem ich odzysku i unieszkodliwiania, poza składowaniem. Ustalone cele GPGO są, zatem zgodne z wymogami prawa polskiego i Unii Europejskiej. 2. NajwaŜniejszym zagroŜeniem dla środowiska związanym z realizacją GPGO będzie nieterminowe realizowanie zapisanych w nim działań. Dotyczy to przede wszystkim realizacji zadań w zakresie zbierania odpadów i ich odzysku lub unieszkodliwiania. Przy załoŜeniu stałego generowania odpadów komunalnych, konieczne jest podniesienie efektywności ich selektywnego zbierania, bowiem w przeciwnym razie odpady te trafią na składowiska, których pojemność nie przewiduje przyjmowania wszystkich odpadów. MoŜe wystąpić sytuacja, Ŝe odpady będą usuwane do środowiska w sposób niekontrolowany. Jest to największe zagroŜenie, dlatego bezwzględnie naleŜy dąŜyć do ograniczenia ilości odpadów składowanych. 3. Niezbędne jest wprowadzanie mechanizmów wspomagających funkcjonowanie istniejących i nowo tworzonych systemów zbierania odpadów oraz ich odzysku i unieszkodliwiania. Ponadto, naleŜy prowadzić ciągłe akcje edukacyjno – informacyjne dotyczące konieczności włączenia się mieszkańców w system selektywnego zbierania odpadów, ze szczególnym uwzględnieniem wydzielania odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych. NaleŜy uświadamiać zagroŜenia dla zdrowia, jakie wiąŜe się z oddziaływaniem niewłaściwie zagospodarowanych odpadów niebezpiecznych. 4. Pozytywnym efektem zamierzeń planu gospodarki odpadami dla środowiska będzie stopniowe zmniejszanie się ilości odpadów komunalnych kierowanych do składowania. Przy pełnej realizacji działań przewidywanych niniejszym planem powinna nastąpić redukcja ilości składowanych odpadów od 83 % w roku 2008 do 75 % w roku 2011. Zdecydowane zmniejszenie ilości deponowanych w środowisku odpadów komunalnych oznacza zmniejszenie uciąŜliwości dla środowiska, ograniczenie terenu przeznaczonego na składowanie odpadów i moŜliwość wydłuŜenia w czasie eksploatacji składowisk. 44 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 5. Do racjonalnych działań zmniejszających obciąŜenie dla środowiska (odcieki, gazy, odory) w ramach planu gospodarki odpadami naleŜy likwidacja „dzikich wysypisk”. Jest to problem bardzo trudny i tylko radykalna zmiana świadomości ekologicznej społeczeństwa moŜe spowodować, Ŝe zlikwidowane i zrekultywowane „dzikie wysypiska” nie powstaną na nowo. 6. Wzrost ilości odpadów komunalnych poddawanych procesom odzysku i unieszkodliwiania (innym niŜ składowanie) spowoduje zmianę składu deponowanych odpadów. Szczególne znaczenie będzie tu miała redukcja ilości składowanych odpadów ulęgających biodegradacji. Zmiany składu odpadów wyraŜać się będą znacznym zmniejszeniem zawartości w odpadach substancji organicznych powodujących największe zagroŜenie dla środowiska (zanieczyszczone odcieki i gazy składowiskowe). Poprzez te działania zmniejszy się potencjalnie negatywny wpływ składowiska na środowisko. 7. Podstawową barierą w osiągnięciu zakładanych w planie poziomów odzysku i unieszkodliwiania odpadów moŜe okazać się nieefektywna selektywna zbiórka odpadów. Dotyczy to głównie odpadów pochodzących od mieszkańców, a zwłaszcza odpadów ulegających biodegradacji, surowców wtórnych i odpadów niebezpiecznych. Z tego względu jako priorytetowe zadanie przyjmuje się opracowanie i weryfikację programów selektywnej zbiórki tych odpadów oraz szerokie akcje szkoleń i podnoszenia świadomości ekologicznej społeczności lokalnej. śeby osiągnąć zakładane zwielokrotnienie poziomu wzrostu ilości surowców wtórnych odzyskiwanych w wyniku selektywnej zbiórki naleŜy przystąpić do intensywnych działań gdyŜ w innym przypadku istnieje ryzyko nie wypełnienia przyjętych załoŜeń planu, a w konsekwencji pozytywne efekty dla środowiska nie zostaną osiągnięte. 7 Streszczenie w języku niespecjalistycznym Opracowanie aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla gminy Szczekociny jest realizacją obligatoryjnego obowiązku nałoŜonego m.in. na gminy zapisem ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 Nr 39, poz. 251, z późn. zm.). Zgodnie z art. 15 ust. 7a ustawy o odpadach Gminny Plan Gospodarki Odpadami obejmuje odpady komunalne powstające na obszarze danej gminy oraz przywoŜone na jej obszar z uwzględnieniem odpadów komunalnych ulegających biodegradacji oraz odpadów niebezpiecznych zawartych w odpadach komunalnych. Odpady komunalne Stan aktualny 45 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Z terenu Miasta i Gminy Szczekociny w 2007 r. zebrano 1093 Mg odpadów komunalnych. Zorganizowanym odbiorem zmieszanych odpadów komunalnych objęte jest około 57% mieszkańców. Aktualnie podstawowym sposobem unieszkodliwiania odpadów komunalnych jest ich składowanie. Na terenie gminy Szczekociny nie funkcjonują instalacje do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych. Odpady przekazywane są do instalacji poza terenem gminy. Selektywna zbiórka obejmuje odpady opakowaniowe ze szkła i tworzyw sztucznych. Zbiórka odpadów realizowana jest w tzw. systemie gniazdowym. Na terenie gminy ustawione są obecnie cztery zestawy pojemników o pojemności 1100 l w róŜnych kolorach na poszczególne rodzaje odpadów: • kolor zielony – szkło, • kolor Ŝółty – tworzywa sztuczne. Prognozowane zmiany w gospodarce odpadami komunalnymi Prognozy wytwarzania odpadów w latach 2008 – 2018 w podziale na tereny miejskie i wiejskie przedstawiono w poniŜszej tabeli [Mg/rok]. Lp Nazwa strumienia odpadów Odpady kuchenne 1 ulegajace biodegradacji 2 Odpady zielone 3 Papier i tektura Odpady 4 wielomateriałowe 5 Tworzywa sztuczne 6 Szkło 7 Metal 8 OdzieŜ, tekstylia 9 Drewno 10 Odpady niebezpieczne Odpady mineralne, w 11 tym frakcja popiołowa Odpady zielone z 12 ogrodów i parków 13 Odpady z targowisk Odpady z czyszczenia 14 ulic i placów Odpady 15 wielkogabarytowe Razem: Suma ( tereny miejskie i wiejskie) 2008 tereny tereny miejskie wiejskie 2011 tereny tereny miejskie wiejskie 2015 tereny tereny miejskie wiejskie 2018 tereny tereny miejskie wiejskie 385 23 233 114 25 76 393 24 238 117 26 78 406 25 246 121 27 80 416 25 252 123 27 82 47 163 93 58 12 23 12 19 76 51 32 6 13 6 48 167 95 60 12 24 12 19 78 52 32 6 13 6 49 172 98 61 12 25 12 20 80 54 33 7 13 7 50 176 101 63 13 25 13 21 82 55 34 7 14 7 117 216 119 221 123 228 126 233 47 12 13 13 48 12 14 14 49 12 14 14 51 13 14 15 27 9 28 9 29 9 30 10 59 1311 45 716 60 1340 46 732 62 1382 47 754 63 1416 48 773 2027 2072 2136 2189 Projektowany system gospodarki odpadami Na system gospodarki odpadami składają się m. in.: zbieranie, transport, odzysk, recykling i unieszkodliwianie odpadów. System gospodarki odpadami komunalnymi w gminie Szczekociny opierał się będzie na następujących zasadach: • ustawowej realizacji zadań gminy w sposób uzasadniony ekonomicznie, • realizacji zadań w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi wspólnie z podmiotami, które dostosowały swoją działalność do zmian wprowadzonych w ustawie z dnia 13 września 1996 o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2005 nr 236, poz. 2008 – tekst jednolity, z póŜn. zm. Dz. U. z 2006 r. nr 144, poz. 1042). 46 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Gmina poprzez podmioty prowadzące działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych, które są obowiązane do selektywnego ich odbierania oraz do ograniczania ilości odpadów ulegających biodegradacji kierowanych do składowania, zapewni warunki funkcjonowania systemu selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych tak, aby było moŜliwe ograniczenie składowania odpadów komunalnych ulegających biodegradacji (tereny miejskie). Wydając zezwolenia na odbiór odpadów od właścicieli nieruchomości, poprzez określenie szczegółowych zasad odbioru i postępowania, zobowiązuje przedsiębiorców do odbierania takŜe wszystkich odpadów zebranych selektywnie, w tym, powstających w gospodarstwach domowych odpadów wielkogabarytowych, niebezpiecznych, zuŜytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, odpadów budowlanych z remontów, odpadów zielonych z pielęgnacji ogrodów i odpadów. Na terenie gminy Szczekociny zbierane będą następujące rodzaje odpadów: • odpady zmieszane, • opakowania i surowce wtórne, • odpady ulegające biodegradacji (system workowy, kompostowanie przydomowe), • odpady wielkogabarytowe, • zuŜyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, • odpady niebezpieczne, • odpady tekstylne. Przyjęte cele w gospodarce odpadami Cele krótkookresowe na lata 2008-2011 • Wspieranie działań zwiększenia świadomości ekologicznej mieszkańców w zakresie prawidłowego funkcjonowania gospodarki odpadami komunalnymi, • Objęcie zorganizowanym systemem zbierania i odbierania wszystkich rodzajów odpadów komunalnych 100% mieszkańców gminy Szczekociny, najpóźniej do końca 2009 r, • Wspieranie działań w zakresie rozbudowy systemu selektywnej zbiórki odpadów: • odpadów zielonych z parków i ogrodów, • papieru i tektury, • odpadów opakowaniowych ze szkła, • tworzyw sztucznych i metali, • opadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych (w tym: zuŜytych baterii i akumulatorów, zuŜytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, przeterminowanych leków, chemikaliów), • odpadów wielkogabarytowych i odpadów budowlano-remontowych, • Wyeliminowanie praktyk nielegalnego składowania odpadów. Cele długookresowe na lata 2012 – 2018 • kontynuowanie działań podnoszenia świadomości ekologicznej mieszkańców, • kontynuowanie selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych, • doskonalenie regionalnych systemów gospodarki odpadami komunalnymi . Odpady ulegające biodegradacji Cele krótkookresowe na lata 2008-2011 47 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 • • Selektywne zbieranie i odbieranie odpadów ulegających biodegradacji, Ograniczenie masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania – do dnia 31 grudnia 2010 r. – nie więcej niŜ 75% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Cele długookresowe na lata 2012 – 2018 • kontynuowanie selektywnego zbierania odpadów ulegających biodegradacji, • ograniczenie masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania: - w 2013 r. nie więcej niŜ 50%; - w 2020 r. nie więcej niŜ 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Odpady niebezpieczne w strumieniu odpadów komunalnych Cele krótkookresowe na lata 2008-2011 • Wprowadzenie i rozwój selektywnej zbiórki odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych. • Edukacja ekologiczna mieszkańców w zakresie zagroŜeń, jakie stwarza niekontrolowane przedostawanie się odpadów niebezpiecznych do środowiska. • Osiągnięcie minimalnych wskaźników selektywnego zbierania odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych: 32,5% w 2008 r., 50% w 2010 r. Cele długookresowe na lata 2012 – 2018 • kontynuowanie selektywnego zbierania odpadów niebezpiecznych, • Osiągnięcie minimalnych wskaźników selektywnego zbierania odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych: 80% w 2015 r., 90% w 2018 r. Odpady zbierane selektywnie Cele krótkookresowe na lata 2008-2011 • Doskonalenie systemu selektywnego zbierania, • Osiągnięcie odpowiednich poziomów selektywnego gromadzenia: 8% w 2009r., 10% w 2010 r. Cele długookresowe na lata 2012-2018 • Osiągnięcie odpowiednich poziomów selektywnego gromadzenia: 15% w 2015r., 20% w 2018 r. Odpady wielkogabarytowe Cel krótkookresowy na lata 2012 – 2018 • Wprowadzenie i doskonalenie systemu selektywnego zbierania w celu osiągnięcia odpowiednich limitów odzysku na poziomie 35% w 2008 r, 50% w 2010 r. Cel długookresowy na lata 2012 – 2018 • Kontynuowanie systemu selektywnego zbierania w celu osiągnięcia odpowiednich limitów odzysku na poziomie 70% w 2015 r, 90% w 2018 r. 48 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Podstawą właściwego systemu oceny realizacji zaktualizowanego Planu jest dobry system sprawozdawczości, oparty na wskaźnikach (miernikach) stanu środowiska i zmiany wpływu na środowisko, a takŜe na wskaźnikach świadomości społecznej. W oparciu o analizę zaproponowanych w Planie wskaźników moŜliwa będzie ocena efektywności realizacji Planu Gospodarki Odpadami a w oparciu o tę ocenę następna aktualizacja planu. Ustawa o odpadach wymaga, aby plany gospodarki odpadami aktualizowane były nie rzadziej niŜ raz na 4 lata. Organ wykonawczy gminy przygotowuje co 2 lata sprawozdanie z realizacji planu gospodarki odpadami i przedkłada je Radzie Miasta i Gminy. 8 Wykorzystane materiały 1) Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2010” M. P. z dnia 29 grudnia 2006 r., 2) Uchwała Rady Ministrów Nr 233 z dnia 29 grudnia 2006 r. w sprawie „Krajowego planu gospodarki odpadami 2010” (M. P. Nr 90, poz. 946) z załącznikiem., 3) Kałduński A., Wytyczne oraz wzór sprawozdania z realizacji gminnego planu gospodarki odpadami, NFOŚiGW, Gdańsk 2006 r., 4) Stan realizacji zadań wynikających z KPGO dla administracji szczebla powiatowego i gminnego (zał. 5 sprawozdania z realizacji KPGO)., 5) Sieja L., Krajowy Plan Gospodarki Odpadami – główne problemy z aktualizacją, skutki dla gmin i zakładów unieszkodliwiania odpadów. Mat. XVII Międzynarodowej Konferencji Szkoleniowej „Budowa bezpiecznych składowisk odpadów” ABRYS, Łódź 2007., 6) Poradnik gospodarowania odpadami, Red. Skalmowski K., Verlag Dashofer, Warszawa 2007r., 7) GUS: Dane statystyczne. 8) Sprawozdanie z realizacji gminnego planu gospodarki odpadami, Szczekociny, 2007r., 9) Plan Gospodarki Odpadami dla powiatu zawierciańskiego na lata 2008 – 2011 projekt 49 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Gmina Szczekociny PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008-2011 PROJEKT 50 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Szczekociny, listopad 2008 TYTUŁ: Zamawiający: PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008-2011 Gmina Szczekociny ul. Senatorska 2 42 – 445 Szczekociny Realizacja obowiązków umownych ze strony Urzędu Edyta Wojciechowska Miasta i Gminy w Szczekocinach Wykonawca: IGO Sp. z o. o. ul. Barbary 21 a 40 - 053 Katowice Realizacja obowiązków umownych ze strony IGO Sp. z o. o. w Katowicach mgr Justyna Pogan Zespół autorski Programu Ochrony Środowiska Sfinansowane ze środków: mgr inŜ. Bernadeta Sordoń – Kulibaba mgr Justyna Pogan mgr inŜ. Jarosław Broda mgr inŜ. Halina Musiał Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 51 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Szczekociny, listopad 2008 SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE ....................................................................................................................................................55 1.1. CEL I ZAKRES PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY...................................55 1.2. UWARUNKOWANIA PRAWNE .................................................................................................................57 1.3. METODYKA PRAC ..................................................................................................................................61 2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY SZCZEKOCINY ............................................................................61 3. ZAGADNIENIA O CHARAKTERZE SYSTEMOWYM.......................................................................................64 3.1. ASPEKTY EKOLOGICZNE W POLITYCE SEKTOROWEJ .............................................................................64 3.1.1. Stan wyjściowy 64 3.1.2. Cel średniookresowy do 2015 r. 64 3.1.3. Kierunki działań na lata 2008 - 2011 64 3.2. AKTYWIZACJA RYNKU DO DZIAŁAŃ NA RZECZ OCHRONY ŚRODOWISKA .............................................64 3.2.1. Stan wyjściowy 64 3.2.2. Cel średniookresowy do 2015 r. 65 3.2.3. Kierunki działań na lata 2008 - 2011 65 3.3. ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM .............................................................................................................65 3.3.1. Stan wyjściowy 65 3.3.2. Cel średniookresowy do 2015 r. 66 3.3.3. Kierunki działań na lata 2008 - 2011 66 3.4. EDUKACJA EKOLOGICZNA SPOŁECZEŃSTWA ........................................................................................67 3.4.1. Stan wyjściowy 67 3.4.2. Cel średniookresowy do 2015 r. 69 3.4.3. Kierunki działań na lata 2008 – 2011 70 3.5. ASPEKTY EKOLOGICZNE W PLANOWANIU I ZAGOSPODAROWANIU PRZESTRZENNYM ..........................70 3.5.1. Stan wyjściowy 70 3.5.2. Cel średniookresowy do 2015 r. 71 3.5.3. Kierunki działań na lata 2008 – 2011 71 4. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO ............................................................................................71 4.1. ZASOBY PRZYRODNICZE........................................................................................................................71 4.1.1. Stan wyjściowy 71 4.1.2. Cel średniookresowy do 2015 r. 74 4.1.3. Kierunki działań na lata 2008 – 2011 74 4.2. LASY......................................................................................................................................................75 4.2.1. Stan wyjściowy 75 4.2.2. Cel średniookresowy do 2015 r. 76 4.2.3. Kierunki działań na lata 2008 – 2011 76 4.3. GLEBY ...................................................................................................................................................77 4.3.1. Stan wyjściowy 77 4.3.2. Cel średniookresowy do 2015 r. 82 4.3.3. Kierunki działań na lata 2008 - 2011 82 4.4. KOPALINY .............................................................................................................................................82 4.4.1. Stan wyjściowy 82 4.4.2. Cel średniookresowy do 2015 r. 83 4.4.3. Kierunki działań na lata 2008 - 2011 83 5. ZRÓWNOWAśONE WYKORZYSTANIE SUROWCÓW, MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII ................83 5.1. MATERIAŁOCHŁONNOŚĆ, WODOCHŁONNOŚĆ I ENERGOCHŁONNOŚĆ ...................................................83 5.1.1. Stan wyjściowy 83 5.1.2. Cel średniookresowy do 2015 r. 84 5.1.3. Kierunki działań na lata 2008 – 2011 84 52 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 5.2. ENERGIA ODNAWIALNA ........................................................................................................................84 5.2.1. Stan wyjściowy 84 5.2.2. Cel średniookresowy do 2015 r. 89 5.2.3. Kierunki działań na lata 2008 - 2011 89 5.3. KSZTAŁTOWANIE ZASOBÓW WODNYCH ORAZ OCHRONA PRZED POWODZIĄ ........................................90 5.3.1. Stan wyjściowy 90 5.3.2. Cel średniookresowy do 2015 r. 94 5.3.3. Kierunki działań na lata 2008 – 2011 94 6. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO ....................................95 6.1. ZASOBY WODNE I GOSPODARKA WODNO - ŚCIEKOWA ..........................................................................95 6.1.1. Stan wyjściowy 95 6.1.1.1. Wody powierzchniowe................................................................................................ 95 6.1.1.2. Wody podziemne....................................................................................................... 100 6.1.1.3. Gospodarka wodno - ściekowa.................................................................................. 102 6.1.2. Cel średniookresowy do 2015 r. 107 6.1.3. Kierunki działań na lata 2008 - 2011 107 6.2. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE .............................................................................................................108 6.2.1. Stan wyjściowy 108 6.2.2. Cel średniookresowy do 2015 r. 111 6.2.3. Kierunki działań na lata 2008 – 2011 111 6.3. GOSPODARKA ODPADAMI ...................................................................................................................112 6.4. HAŁAS. ................................................................................................................................................115 6.4.1. Stan wyjściowy 115 6.4.2. Cel średniookresowy do 2015 r. 117 6.4.3. Kierunki działań na lata 2008 – 2011 117 6.5. POLA ELEKTROMAGNETYCZNE ...........................................................................................................117 6.5.1. Stan wyjściowy 117 6.5.2. Cel średniookresowy do 2015 r. 119 6.5.3. Kierunki działań na lata 2008 - 2011 119 6.6. POWAśNE AWARIE PRZEMYSŁOWE .....................................................................................................119 6.6.1. Stan wyjściowy 119 6.6.2. Cel średniookresowy do 2015 r. 120 6.6.3. Kierunki działań na lata 2008 - 2011 120 7. PRIORYTETY EKOLOGICZNE...........................................................................................................................120 8. OCENA REALIZACJI PROGRAMU....................................................................................................................122 9. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA ..................................................................................................................................123 10. NAKŁADY NA REALIZACJĘ PROGRAMU DLA GMINY SZCZEKOCINY .............................................129 WYKAZ MATERIAŁÓW ...........................................................................................................................................134 SPIS TABEL Tabela 1. Powierzchnia i ludność gmin Szczekociny w roku 2002 i 2007 ............................................ 62 Tabela 2. UŜytki ekologiczne na terenie gminy..................................................................................... 72 Tabela 3. Tereny zieleni miejskiej w latach 2002, 2006 i 2007 ............................................................ 74 Tabela 4. Powierzchnia gruntów leśnych w gminie Szczekociny w roku 2002, 2006 i 2007................ 75 Tabela 5. Struktura własności gruntów leśnych na terenie gminy Szczekociny.................................... 76 Tabela 6. Struktura uŜytków rolnych .................................................................................................... 78 Tabela 7. Zawartość badanych substancji w glebie.............................................................................. 80 Tabela 8. Obszary zagroŜone osuwiskami wzdłuŜ śebrówki i Krztyni.................................................. 82 Tabela 9. ZłoŜa kopalin na terenie gminy Szczekociny......................................................................... 83 Tabela 10. Istniejące obiekty piętrzące na terenie gminy Szczekociny ................................................. 89 53 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Tabela 11. Zbiorcze zestawienie moŜliwości wykorzystania źródeł energii odnawialnej na terenie gminy Szczekociny .................................................................................... 89 Tabela 12. Dane dotyczące zbiorników małej retencji na terenie gminy Szczekociny.......................... 90 Tabela 13. Tereny o znaczeniu społecznym, gospodarczym i kulturowym wzdłuŜ rzeki Pilicy............. 93 Tabela 14. Tereny szczególnie zagroŜone powodzią wzdłuŜ rzeki Krztyni ........................................... 93 Tabela 15. Tereny szczególnie zagroŜone powodzią wzdłuŜ rzeki śebrówki ........................................ 94 Tabela 16. Punkty pomiarowo kontrolne na terenie gminy Szczekociny wraz z oceną jakości wód powierzchniowych w latach 2006 - 2007............................................... 97 Tabela 17. Ocena rzek pod kątem zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych na terenie gminy Szczekociny w 2006 r. .................................................................... 98 Tabela 18. Punkt pomiarowo kontrolny zlokalizowany poza granicami gminy Szczekociny wraz z oceną jakości wód powierzchniowych w latach 2006 - 2007....................... 100 Tabela 19. Punkty monitoringu wód podziemnych na terenie gminy Szczekociny wraz z jakością wody w latach 2006 - 2007 ..................................................................... 102 Tabela 20. Ujęcia wód podziemnych na terenie gminy Szczekociny................................................... 102 Tabela 21. Infrastruktura sieci wodociągowej na terenie gminy Szczekociny w 2002 i 2007 roku.... 104 Tabela 22. ZuŜycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w gminie Szczekociny w roku 2006 i 2007 .................................................................................................. 104 Tabela 23. ZuŜycie wody na potrzeby przemysłu w gminie Szczekociny w roku 2006 i 2007............. 104 Tabela 24. Długość sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Szczekociny w roku 2002 i 2007 ............. 105 Tabela 25. Oczyszczalnie ścieków komunalnych na terenie gminy Szczekociny................................. 106 Tabela 26. Ilość wytworzonych ścieków oraz ilość ścieków oczyszczonych w latach 2006 - 2007 w gminie Szczekociny .................................................................................................. 107 Tabela 27. Emisja zanieczyszczeń do powietrza z głównych źródeł zlokalizowanych na terenie gminy Szczekociny .............................................................................................................. 109 Tabela 28. StęŜenie roczne SO2 i NO2 w latach 2006 – 2007 na stanowisku Starzyn nr 89 ............... 109 Tabela 29. Wynikowe klasy dla powiatu zawierciańskiego w tym gminy Szczekociny dla poszczególnych zanieczyszczeń z uwzględnieniem kryteriów dla ochrony zdrowia i ochrony roślin........................................................................................................ 110 Tabela 30. Prognozy wytwarzania odpadów w latach 2008 – 2018 w podziale na tereny miejskie i wiejskie w Mg ........................................................................................................ 113 Tabela 31. Wykaz stacji BTS na terenie gminy Szczekociny ............................................................... 119 Tabela 32. Priorytety ekologiczne....................................................................................................... 121 Tabela 33. Wskaźniki monitorowania Programu................................................................................ 122 Tabela 34. Harmonogram rzeczowo – finansowy realizacji działań Programu dla gminy Szczekociny ................................................................................................................................. 130 SPIS RYSUNKÓW Rysunek 1. Gmina Szczekociny............................................................................................................. 62 Rysunek 2. Leśna ścieŜka edukacyjno - przyrodnicza .......................................................................... 68 Rysunek 3. Granice Ostoi Suchy Młyn ................................................................................................. 73 Rysunek 4. Struktura uŜytkowania gruntów na terenie gminy Szczekociny.......................................... 77 Rysunek 5. Lokalizacja punktów badania uŜytków rolnych na terenie gminy Szczekociny w 2007 r..................................................................................................................... 79 Rysunek 6. Strefy energetyczne wiatru w Polsce.................................................................................. 85 Rysunek 7. Lokalizacja zbiornika Szczekociny (AGROFIRMA)........................................................... 91 Rysunek 8. Lokalizacja zbiornika Szczekociny - Tartaczna.................................................................. 91 Rysunek 9. Przebieg trasy spływu kajakowego na terenie gminy Szczekociny na rzece Pilicy............ 96 Rysunek 10. Lokalizacja punktów pomiarowych wód powierzchniowych w 2007 r. na terenie gminy Szczekociny oraz jakość wód w tych punktach .............................. 99 Rysunek 11. Lokalizacja punktów pomiarowych wód podziemnych na terenie gminy Szczekociny oraz jakość wód w tych punktach ............................................. 101 Rysunek 12. Lokalizacja sieci wodociągowej i ujęć wód podziemnych na terenie gminy.................. 103 Rysunek 13. Orientacyjna lokalizacja sieci kanalizacyjnej na terenie gminy .................................... 105 54 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 1. Wprowadzenie W celu realizacji polityki ekologicznej państwa na poziomie gminy, organ wykonawczy gminy zobligowany jest do sporządzenia gminnego Programu ochrony środowiska zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r., nr 25, poz. 150 - tekst jednolity) i jego aktualizacji, co 4 lata. W świetle ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r., nr 39, poz. 251) Plan gospodarki odpadami jest integralną częścią Programu ochrony środowiska. Program ochrony środowiska podlega opiniowaniu przez organ wykonawczy jednostki wyŜszego szczebla. Uchwalany jest przez Radę Miasta i Gminy. Zgodnie z art. 18, ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska z realizacji zadań programu organ wykonawczy gminy, co 2 lata sporządza raporty. W dniu 23 września 2004 r. uchwałą Nr 177/XXIII/2004 Rada Miasta i Gminy Szczekociny przyjęła „Program ochrony środowiska dla gminy Szczekociny na lata 2004 - 2011”, który jest przedmiotem niniejszej aktualizacji. W 2008 r. przystąpiono do opracowania aktualizacji Programu ochrony środowiska i Planu gospodarki odpadami dla gminy Szczekociny w oparciu o umowę zawartą dnia 26 września 2008 r. pomiędzy Gminą Szczekociny z siedzibą w Szczekocinach przy ul. Senatorskiej 2 a IGO Sp. z o. o. w Katowicach. 1.1. Cel i zakres programu ochrony środowiska dla gminy Szczekociny Nadrzędny cel „Programu ochrony środowiska dla gminy Szczekociny na lata 2008 - 2011” został określony, jako: ZrównowaŜony rozwój gminy przyjaznej dla społeczeństwa i środowiska przyrodniczego Cel ten jako wartość nadrzędną wskazuje człowieka, co jest zgodne z załoŜeniami Polityki ekologicznej państwa. PowyŜszy cel jest zgodny z celem nadrzędnym zdefiniowanym w „Programie ochrony środowiska dla powiatu zawierciańskiego”. Cel ten brzmi: ZrównowaŜony rozwój powiatu przyjaznego dla ludzi i środowiska przyrodniczego”. Cel ten zgodny jest równieŜ z misją sformułowaną w „Strategii rozwoju Miasta i Gminy Szczekociny”, która brzmi: Gmina Szczekociny – gminą dbającą o środowiska naturalne, atrakcyjną pod względem turystycznym, kulturowym i gospodarczym”. Szczegółowe cele i kierunki działań proponowane w Programie ochrony środowiska obejmują cele i kierunki o charakterze systemowym, ochronę dziedzictwa przyrodniczego, racjonalne wykorzystanie materiałów, wody i energii oraz dalszą poprawę jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. W celu realizacji wszystkich zagadnień ekologicznych w gminie niezbędne jest podjęcie działań o charakterze systemowym. W tym zakresie cele szczegółowe i kierunki działań wyznaczono dla: • Aspektów ekologicznych w polityce sektorowej. • Aktywizacji rynku do działań na rzecz ochrony środowiska. • Zarządzania środowiskiem. • Edukacji ekologicznej. • Aspektów ekologicznych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. 55 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 W zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego cele szczegółowe i kierunki działań wyznaczono dla ochrony: • Zasobów przyrodniczych. • Lasów. • Gleb. • Kopalin. Dla zrównowaŜonego wykorzystania materiałów, wody i energii cele szczegółowe i kierunki działań wyznaczono w zakresie: • Materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności. • Energii odnawialnej. • Kształtowania zasobów wodnych i ochrony przed powodzią. W zakresie poprawy jakości i bezpieczeństwa ekologicznego, cele szczegółowe i podejmowane działania, przedstawiono dla: • Jakości wody. • Jakości powietrza atmosferycznego. • Gospodarki odpadami. • Hałasu. • Promieniowania elektromagnetycznego. • PowaŜnych awarii. Zarówno cele szczegółowe jak i główne kierunki działań zostały zdefiniowane z zachowaniem ścisłej relacji z celami i priorytetami przyjętymi w dokumentach i opracowaniach takich jak: Projekt Polityki ekologicznej państwa na lata 2007 - 2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011 - 2014. Aktualizacja 2008 r. Program ochrony środowiska dla województwa śląskiego do roku 2004 oraz cele długoterminowe do roku 2015. Program ochrony środowiska dla powiatu zawierciańskiego. Strategia rozwoju powiatu zawierciańskiego. Strategia rozwoju Miasta i Gminy Szczekociny. „Program ochrony środowiska dla gminy Szczekociny na lata 2008 - 2011” uwzględnia wymagania ustawy – Prawo ochrony środowiska zarówno w zakresie zawartości jak i w zakresie metodyki jego konstruowania. Dokument posiada strukturę podobną do projektu „Polityki ekologicznej państwa na lata 2007 – 2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011 - 2014” (aktualizacji z 2008 r.)oraz Programu ochrony środowiska dla powiatu zawierciańskiego na lata 2008 - 2011. Wprowadzone zmiany gwarantują łatwość aktualizacji. „Program ochrony środowiska dla gminy Szczekociny na lata 2008 - 2011” obejmuje następujące rozdziały: 1. Wprowadzenie. 2. Ogólną charakterystykę gminy Szczekociny. 3. Zagadnienia o charakterze systemowym: a. Aspekty ekologiczne w polityce sektorowej, b. Aktywizacja rynku do działań na rzecz ochrony środowiska, c. Zarządzanie środowiskiem, d. Edukacja ekologiczna społeczeństwa, e. Aspekty ekologiczne w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. 4. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego: a. Zasoby przyrodnicze, b. Lasy, c. Gleby, d. Kopaliny. 5. ZrównowaŜone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii: 56 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 a. Materiałochłonność, wodochłonność i energochłonność, b. Energia odnawialna, c. Kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzią. 6. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego: a. Zasoby wodne i gospodarka wodno - ściekowa, b. Powietrze atmosferyczne, c. Gospodarka odpadami, d. Hałas, e. Pola elektromagnetyczne, f. PowaŜne awarie. 7. Priorytety ekologiczne. 8. Ocenę realizacji programu. 9. Źródła finansowania. 10.Nakłady na realizację programu ochrony środowiska dla gminy Szczekociny. 11.Wykaz materiałów. 1.2. Uwarunkowania prawne Podstawowymi aktami prawnymi, które miały wpływ na treść „Programu ochrony środowiska dla gminy Szczekociny na lata 2008 - 2011” były następujące ustawy: • Ustawa Prawo ochrony środowiska, • Ustawa o ochronie przyrody, • Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych, • Ustawa o lasach, • Ustawa Prawo wodne, • Ustawa Prawo geologiczne i górnicze, • Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, • Ustawa o odpadach, • Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, • Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie. Do sformułowania programu ochrony środowiska dla gminy Szczekociny tj. celów ekologicznych i kierunków działań oraz konkretnych przedsięwzięć zmierzających do poprawy stanu środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego, ochrony dziedzictwa przyrodniczego i racjonalnego wykorzystania zasobów przyrody posłuŜyła analiza zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań prawnych. „Programu ochrony środowiska dla gminy Szczekociny na lata 2008 - 2011” powinien być zgodny przede wszystkim: – z ustaleniami i rekomendacjami wynikającymi z „Polityki ekologicznej państwa na lata 2007 - 2010 z uwzględnieniem perspektyw na lata 2011 - 2014” - projekt oraz aktualizacją niniejszego dokumentu z 2008 r., – z ustaleniami i rekomendacjami wynikającymi z „Programu ochrony środowiska dla województwa śląskiego do 2004 r. oraz celami długoterminowymi do roku 2015”, – z ustaleniami i rekomendacjami wynikającymi z „Programu ochrony środowiska dla powiatu zawierciańskiego”, – ze Strategią Rozwoju Powiatu Zawierciańskiego, – ze „Strategią rozwoju Miasta i gminy Szczekociny”. Zakres merytoryczny Programu określają Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym (MŚ grudzień 2002 r.). 57 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Polityka ekologiczna państwa Polityka ekologiczna państwa oparta jest na konstytucyjnej zasadzie zrównowaŜonego rozwoju, dlatego zasada ta musi być uwzględniona we wszystkich dokumentach strategicznych oraz programach opracowywanych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. W praktyce zasada zrównowaŜonego rozwoju powinna być stosowana wraz z wieloma zasadami pomocniczymi i konkretyzującymi tj.: zasadą prewencji, zasadą „zanieczyszczający płaci”, zasadą integracji, zasadą skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej, zasadą uspołecznienia. Zasada prewencji (zapobiegania) oznacza przede wszystkim zapobieganie powstawania zanieczyszczeń, recykling a takŜe wprowadzanie pro – środowiskowych systemów zarządzania środowiskiem. Zasada „zanieczyszczający płaci” wskazuje jednostki uŜytkujące środowisko jako podmioty odpowiedzialne za skutki zanieczyszczeń i innych zagroŜeń środowiska. Zasada integracji oznacza uwzględnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi. Zasada skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej oznacza potrzebę minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu ekologicznego. Zasada uspołecznienia oznacza dostęp ludności do informacji o środowisku. W polityce ekologicznej zostały określone działania pozwalające na osiągnięcie celów wyznaczonych: W zakresie zadań systemowych: – Zapewnienie włączenia celów ochrony środowiska do ustaleń zawartych we wszystkich dokumentach strategicznych i przeprowadzenia oceny skutków ekologicznych ich realizacji przed ich zatwierdzeniem. – Uruchomienie mechanizmów prawnych, ekonomicznych i edukacyjnych umoŜliwiających rozwój proekologicznych towarów oraz kształtujących świadome postawy konsumenckie zgodne z zasadą zrównowaŜonego rozwoju. – Upowszechnienie idei systemu zarządzania środowiskiem (SZŚ) i wdroŜenie tych systemów w gałęziach przemysłu o znaczącym oddziaływaniu na środowisko oraz wzrost świadomości konsumentów – rozpoznawalność logo EMAS, znaku normy PN-EN ISO 14001, Czystej Produkcji, Odpowiedzialność i Troska. – Stałe podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, zagwarantowanie szerokiego dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie oraz rozwój współpracy z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi. – Stworzenie systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizującego moŜliwości wystąpienia szkody oraz zapewniającego, Ŝe koszty szkód w środowisku oraz koszty zapobiegania powstaniu tych szkód ponosić będą sprawcy. – Integracja problematyki środowiskowej i planowania przestrzennego. W zakresie ochrony zasobów naturalnych: – Ochrona i wzrost róŜnorodności biologicznej, wraz z umoŜliwieniem zrównowaŜonego rozwoju gospodarczego kraju. – Rozwijanie zróŜnicowanej i wielofunkcyjnej gospodarki leśnej. – Racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę narodową od deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi. – Ograniczenie negatywnego oddziaływania procesów gospodarczych na środowisko glebowe. – Rekultywacja terenów zdegradowanych. – Optymalizacja wykorzystania oraz zrównowaŜone uŜytkowanie zasobów kopalin i wód podziemnych a takŜe ich ochrona przed ilościową i jakościową degradacją. W zakresie zrównowaŜonego wykorzystania materiałów, wody i energii: – Eliminowanie nieuzasadnionego wykorzystania wód podziemnych na cele przemysłowe. 58 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 – Wprowadzenie w przemyśle i energetyce nowoczesnych technologii pozwalających na wzrost efektywności energetycznej oraz wzrost wykorzystania surowców. – Zwiększenie udziału energii pozyskanej z odnawialnych źródeł, tak aby w 2010 r. wynosił co najmniej 7,5%. – Zapewnienie efektywnej ochrony przed powodzią i suszą. W zakresie poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego: – Dalsza poprawa stanu zdrowotnego obywateli w wyniku wspólnych działań sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi instytucjami będącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych. – Poprawę jakości powietrza atmosferycznego poprzez spełnianie standardów emisyjnych z instalacji, redukcję emisji z obiektów energetycznych. – Osiągnięcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych. – Zmniejszenie ilości powstających odpadów oraz ich odzysk. – Wykonanie wiarygodnej oceny naraŜenia społeczeństwa na ponadnormatywny hałas i oddziaływanie pól elektromagnetycznych oraz podjęcie kroków do zmniejszenia tych zagroŜeń. – Zmniejszenie ryzyka wystąpienia powaŜnych awarii przemysłowych oraz ograniczanie skutków tych awarii w odniesieniu do ludzi, środowiska oraz wartości materialnych. Cele polityki ekologicznej państwa w powiązaniu ze specyfikacją regionu śląskiego, powiatu zawierciańskiego i gminy Szczekociny wyznaczają konkretne działania dla „Programu ochrony środowiska dla gminy Szczekociny na lata 2008 - 2011”. Strategia Rozwoju Powiatu Zawierciańskiego „Strategia Rozwoju Powiatu Zawierciańskiego” jest dokumentem strategicznym określającym priorytety i cele w obszarach takich jak: gospodarka i infrastruktura techniczna, edukacja, społeczeństwo i infrastruktura społeczna, rolnictwo i przemysł przetwórczy, turystyka i organizacja czasu wolnego oraz inne w tym relacja władza - społeczeństwo w ramach, których określono kierunki działań zmierzające do realizacji poszczególnych celów w tym takŜe poprawy środowiska. Są to m.in.: – Opracowanie „małej” strategii w zakresie budowy i rozbudowy dróg. – Opracowanie projektów wykonawczych w zakresie budowy i modernizacji sieci wodociągowych oraz kanalizacji. – Rewitalizacja terenów poprzemysłowych dla celów zagospodarowania przez przemysły alternatywne (elektryczny, samochodowy). – Budowa nowych dróg tranzytowych i lokalnych wg opracowanej Strategii Drogowej Powiatu. – Budowa nowych obwodnic: Szczekociny - Zawiercie - Poręba - Lotnisko, Zawiercie - Kroczyce. – Kontynuowanie programu utwardzania dróg gruntowych w powiecie. – Poprawa stanu istniejących dróg oraz chodników, ścieŜek pieszo - rowerowych i dydaktycznych. – Zwiększenie częstości przeglądu stanu technicznego dróg i oznakowania. – Wprowadzenie okresowych analiz natęŜenia ruchu drogowego oraz optymalizacja organizacji ruchu. – Budowa sieci dróg lokalnych i ścieŜek rowerowych pod kątem intensyfikacji turystyki. – Poprawa połączeń komunikacyjnych pomiędzy gminami oraz gminami i powiatem. – Zadrzewienie pasów przydroŜnych. – Modernizacja i rozbudowa sieci energetycznych. – Opracowanie programu i wniosków do budowy wodociągów i kanalizacji na terenach wiejskich - z moŜliwością wykorzystania środków z funduszu SAPARD. – Rozbudowa sieci gazowych, wod. - kan. – Budowa oczyszczalni ścieków i wysypisk śmieci. 59 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 – Podniesienie standardu mieszkań komunalnych m.in. poprzez doprowadzenie kanalizacji, wody i centralnego ogrzewania. – Budowa i modernizacja urządzeń melioracyjnych na terenach wiejskich. – Rozbudowa sieci cieplnych w miastach. – Eksponowanie istniejących zabytków powiatu, jako atrakcji turystycznej i ich zagospodarowanie. – Wprowadzenie nowych kierunków w zakresie specjalizacji rolnictwa ekologicznego. – Tworzenie klas w liceach profilowanych - zgodnie z potrzebami powiatu (turystyka, ekologia, handel, rachunkowość, edukacja rolnicza). – Współpraca partnerska między gminami i miastami w zakresie organizacji imprez kulturalno oświatowo - sportowych. – Powołanie Centrum Powiadamiania Ratunkowego koordynującego działania w przypadku zagroŜeń (wspólny numer telefonu bezpłatnego). – Tworzenie instytucjonalnych form szkolenia mieszkańców wsi (oświata rolnicza) na odpowiednio wysokim poziomie, w tym: podnoszenie poziomu agrotechnicznego i efektywności produkcji rolnej. – Prowadzenie kursów i szkoleń dla rolników w zakresie działalności agroturystycznej. – Propagowanie sprawdzonych wzorców europejskich w zakresie kultury upraw rolnych. – Dokonanie odpowiedniej klasyfikacji gruntów - z zachowaniem pomników przyrody i stref ochronnych. – Zalesienie terenów zdegradowanych przez przemysł. – Likwidacja nieuŜytków. Zalesienie gruntów V i VI klasy. – Rekultywacja gruntów. – Rewitalizacja (likwidacja zanieczyszczeń azbestem) terenów w Ogrodzieńcu. – Wykorzystanie wyjątkowych walorów ekologicznych w miejscowościach oddalonych od szlaków komunikacyjnych. – Szkolenie i dokształcanie dla potrzeb turystyki i agroturystyki. – Wprowadzanie zmian w planach przestrzennego zagospodarowania pod kątem tworzenia kompleksów turystyczno - rekreacyjnych. Strategia Rozwoju Powiatu Zawierciańskiego została uzupełniona i wzbogacona następującymi długofalowymi koncepcjami rozwijania poszczególnych sfer funkcjonowania Powiatu: – Strategia Rozwoju Turystyki, – Program Działania na rzecz Osób Niepełnosprawnych, – Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych, – Strategia Bezpieczeństwa Powiatu, – Planu Rozwoju Lokalnego na lata 2007 - 2013. Kierunki te posłuŜyły do sprecyzowania kierunków działań w „Programie ochrony środowiska dla gminy Szczekociny na lata 2008 - 2011”. Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Szczekociny „Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Szczekociny” jest dokumentem strategicznym określającym koncepcję funkcjonowania gminy w dłuŜszym okresie czasu, tj. w perspektywie do roku 2015. W dokumencie tym wyznaczone zostały cele strategiczne, operacyjne, szczegółowe oraz zadania przewidziane do realizacji. Cele strategiczne określone w przedmiotowym dokumencie są następujące: – Tworzenie warunków rozwoju gospodarczego gminy, w tym określono m. in. zadanie takie jak: ujęcie w planie przestrzennego zagospodarowania gminy terenów, które mogą być przeznaczone na cele strefy przemysłowej, budownictwa przemysłowego. – Rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich, w tym określono m. in. zadania takie jak: wprowadzenie do gospodarstw ekologicznych bądź integrowanych metod produkcji rolniczej oraz ich promocja, prowadzenie melioracji i konserwacji urządzeń melioracyjnych na uŜytkach zielonych celem ich właściwego zagospodarowania. – Rozwój infrastruktury technicznej, w tym określono m. in. zadania takie jak: budowa i modernizacja dróg, budowa sieci wodociągowej, budowa sieci gazowej. 60 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 – Aktywna ochrona środowiska w tym cele operacyjne i szczegółowe to: rozwój inwestycji sprzyjających ochronie środowiska (rozbudowa sieci kanalizacyjnej, doskonalenie gospodarki odpadami), edukacja ekologiczna mieszkańców (programy edukacyjne dla dorosłych, programy edukacyjne dla dzieci i młodzieŜy, organizacja imprez promujących działania sprzyjające ochronie środowiska naturalnego). – Bezpieczeństwo publiczne, w tym określono m. in. zadanie takie jak: budowa wałów przeciwpowodziowych. – Rozwój kultury i oświaty. – Rozwój turystyki wiejskiej. Cele te posłuŜyły do sprecyzowania kierunków działań określonych w „Programie ochrony środowiska dla gminy Szczekociny na lata 2008 - 2011”. 1.3. Metodyka prac Metodologia opracowania Programu ochrony środowiska polegała na: – ocenie aktualnego stanu środowiska przyrodniczego w gminie Szczekociny, zawierającej charakterystyki poszczególnych komponentów środowiska, – określeniu kreatywnej części Programu poprzez wyznaczenie celów głównych i sformułowaniu kierunków działań pozwalających na realizację wyznaczonych celów, – określeniu uwarunkowań realizacji Programu w zakresie rozwiązań prawno instytucjonalnych, źródeł finansowania, – określeniu zasad monitoringu. Źródłem informacji dla Programu były materiały uzyskane z Urzędu Miasta i Gminy Szczekociny, Starostwa Powiatowego w Zawierciu, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach, Głównego Urzędu Statystycznego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego a takŜe prace instytutów i placówek naukowo - badawczych z zakresu ochrony środowiska i gospodarki odpadami, dostępna literatura fachowa oraz „Program ochrony środowiska dla powiatu zawierciańskiego na lata 2008 - 2011”, „Program ochrony środowiska dla gminy Szczekociny na lata 2004 - 2011”. Ponadto do podmiotów gospodarczych z terenu gminy rozesłano ankiety uwzględniające szeroką problematykę ochrony środowiska i gospodarki odpadami. Dane uzyskane w wyniku ankietyzacji zostały uwzględnione w treści przedmiotowego dokumentu. Zgromadzone informacje na bieŜąco weryfikowano poprzez konsultacje z pracownikami Urzędu Miasta i Gminy Szczekociny, Starostwa Powiatowego w Zawierciu, oraz pracownikami podmiotów gospodarczych. Jako punkt odniesienia dla niniejszego dokumentu przyjęto aktualny stan środowiska oraz stan infrastruktury ochrony środowiska na dzień 31.12.2006 r. a tam gdzie było to moŜliwe na dzień 31.12.2007 r. Na podstawie stanu aktualnego oraz analizy zadań zdefiniowanych w Programie z 2004 r. (niektóre zadania pozostają nadal aktualne i zostały przeniesione do niniejszego dokumentu) oraz celów i kierunków zadań określonych w Polityce ekologicznej państwa i Programie ochrony środowiska dla powiatu zawierciańskiego zdefiniowano cele i kierunki niniejszego dokumentu. Następnie, zgodnie z wymogami ustawy Prawo ochrony środowiska i „Wytycznymi do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym”, przeprowadzono szereg konsultacji. 2. Ogólna charakterystyka gminy Szczekociny Gmina Szczekociny jest gminą miejsko - wiejską połoŜoną w północno - wschodniej części powiatu zawierciańskiego. Graniczy z gminą śarnowiec, Irządze, na krótkim odcinku z gminami Kroczyce i Pilica, a takŜe z gminami Koniecpol i Lelów (powiat częstochowski) oraz Słupia, Moskorzew, Radków i Secemin (powiat jędrzejowski i włoszczowski). Zajmuje obszar 136,09 km2, co powoduje, Ŝe jest jedną z większych gmin powiatu zawierciańskiego. Część miejska obejmuje 18,00 km2, co stanowi około 13% ogólnej powierzchni gminy. 61 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Według danych GUS gminę, Szczekociny zamieszkuje 8 250 osób (stan na 31.12.2007 r.) w tym 3 849 to mieszkańcy miasta. Na 1 km2 powierzchni przypadają 61 osoby. W części miejskiej gęstość zaludnienia wzrasta do 214 osób na 1 km2. W porównaniu do roku 2002 ilość osób zamieszkujących gminę Szczekociny zmniejszyła się o około 7,7%. Powierzchnię oraz ludność gminy Szczekociny w roku 2002 i 2007 przedstawiono w tab. 1. Tabela 1. Powierzchnia i ludność gmin Szczekociny w roku 2002 i 2007 Gmina Szczekociny w tym miasto Źródło: GUS Powierzchnia [km2] 136,09 18,00 Ludność 2002 r. 2007 r. 8 936 4 177 8 250 3 849 Gęstość zaludnienia [os/km2] 2002 r. 2007 r. 66 232 61 214 Liczba miejscowości ogółem w tym wsie 36 20 Gmina Szczekociny jest jednostką samorządową, obejmującą swym zasięgiem miasto Szczekociny oraz 18 sołectw. Są to: Bonowice, Brzostek, Bógdał, Chałupki, DruŜynowa, Goleniowy, Grabiec, Gustawów - Małachów, Ołudza, Przyłęk, Rędziny, Rokitno, Siedliska, Starzyny, Szyszki, Tęgobórz, Wólka Ołudzka, Wólka Starzyńska (rys. 1). Rysunek 1. Gmina Szczekociny 62 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Pod względem geograficznym gmina połoŜona jest w środkowo - zachodniej części WyŜyny Małopolskiej na obszarze trzech mezoregionów: Niecki Włoszczowskiej, Progu Lelowskiego, które wchodzą w skład WyŜyny Przedborskiej oraz PłaskowyŜu Jędrzejowskiego stanowiącego fragment Niecki Nidziańskiej. PrzewaŜający obszar gminy zlokalizowany jest na dwóch z pośród trzech mezoregionach tj. Niecce Włoszczowskiej i Progu Lelowskim. Niecka Włoszczowska przebiega środkiem gminy z południa na północ. W jej obrębie wykształciła swe koryta rzeka Pilica. Natomiast Próg Lelowski obejmuje zachodnią i południową część gminy jest pasmem wzgórz zbudowanych z piaskowców i margli kredowych. Na obszarze trzeciego mezoregionu zwanego PłaskowyŜem Jędrzejowskim zlokalizowana jest niewielka wschodnia część gminy (okolice wsi Goleniowy i Kobylanka). Pod względem klimatycznym gmina Szczekociny połoŜona jest w XV dzielnicy klimatycznej tj. dzielnicy częstochowsko - kieleckiej. Średnia roczna temperatura powietrza na tym obszarze wynosi 7,50C. Temperatura najniŜsza przypada na miesiąc styczeń a najwyŜsza na lipiec. Roczna suma opadów wynosi 615 - 650 mm. Średnia długość zalegania pokryw śnieŜnych mieści się w granicach od 60 do 80 dni. PrzewaŜają wiatry zachodnie 18,8% z udziałem wiatrów południowo - zachodnich 17,8%. Wody powierzchniowe na terenie gminy Szczekociny reprezentowane są przez Pilicę i jej dopływy tj.: Krztynie, Mitręgę. Gmina w całości połoŜona jest w zlewni tej rzeki. Wody powierzchniowe stojące to przede wszystkim dwa duŜe kompleksy stawów hodowlanych zasilane wodami rzeki Pilica o łącznej powierzchni około 55ha. Wody podziemne na terenie gminy zalegają w jednym Głównym Zbiorniku Wód Podziemnych: GZWP Nr 408, który obejmuje niemal całą powierzchnię gminy. Długość sieci wodociągowej na terenie gminy wynosi 73,6 km. Procent zwodociągowania wynosi 50%. Natomiast sieć kanalizacyjna ma długość 19,2 km. Stopień skanalizowania kształtuje się na poziomie 29,5%. Na terenie gminy zlokalizowana jest jedna oczyszczalnia ścieków komunalnych Komunalnego Zakładu BudŜetowego o przepustowości 288 m3/d, obsługująca 10,2% ogółu mieszkańców oraz oczyszczalnia Spółdzielczej „Agrofirmy” Szczekociny o przepustowości 1 100 m3/d obsługująca 29,5% mieszkańców gminy. Tereny leśne na terenie gminy zajmują powierzchnię 3 017,1 ha, co stanowi 22,2% powierzchni gminy. Dominującym gatunkiem jest sosna. Pomimo wartościowego pod względem ekologicznym środowiska przyrodniczego na terenie gminy występuje niewiele elementów objętych ochroną prawną. NaleŜą do nich pomniki przyrody (26 drzew), uŜytki ekologiczne (7 torfowisk o łącznej powierzchni 5,02 ha) oraz Ostoja Suchy Młyn (Natura 2000), która została zgłoszona do Komisji Europejskiej. Według stanu na dzień 31.12.2006 r. na terenie gminy Szczekociny znajdują się 2 udokumentowane złoŜa kopalin (piasków i Ŝwirów oraz surowców ilastych ceramiki budowlanej). Ponadto na terenie gminy występują złoŜa torfów i wapienia, jako kamienia drogowego o nierozpoznanych zasobach. Kopaliny te nie odgrywają obecnie Ŝadnej roli w aspekcie gospodarczym. Gmina ma charakter rolniczo - przemysłowy. U podstaw rolnictwa leŜą bardzo korzystne warunki naturalne. UŜytki rolne wynoszą 9 524 ha co stanowi około 70% ogólnej powierzchni gminy, w tym grunty orne zajmują 68,6%, łąki 23,3% a pastwiska 3,6%. W strukturze jakościowej gleb dominują gleby średnio dobre (dominują gleby od III do V klasy). Dominującym gatunkiem uprawianym na terenie gminy są zboŜa. DuŜym zainteresowaniem cieszą się równieŜ kukurydza, ziemniaki oraz rośliny motylkowe. W produkcji zwierzęcej dominuje hodowla bydła mlecznego i trzody chlewnej. Dominującą gałęzią przemysłu na terenie gminy jest przetwórstwo rolno spoŜywcze a do głównych zakładów naleŜą: Spółdzielcza „Agrofirma” Szczekociny (produkcja rolna, przetwórstwo owocowo – warzywne) oraz Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska „Rokitnianka” (przetwórstwo mleka i wyrób serów). Ponadto na terenie gminy funkcjonują drobne zakłady prowadzące działalność produkcyjną lub usługową. Szczekociny pełnią waŜną funkcję w zakresie komunikacji. Przez teren gminy przebiega droga krajowa Nr 78, będąca podstawowym szlakiem komunikacji drogowej pomiędzy GOP a wschodnią częścią Polski oraz miastami takimi jak: Kielce, Lublin, Radom. W miejskiej części gminy droga 63 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 krajowa Nr 78 łączy się z drogą krajową Nr 46 łączącą Szczekociny z Częstochową oraz droga wojewódzką Nr 795 relacji Szczekociny - Secemin. Sieć komunikacyjną wraz z drogą krajową tworzą drogi powiatowe i gminne. Przez teren gminy przebiegają takŜe dwie linie kolejowe tj.: Centralna Magistrala Kolejowa (CMK) łącząca Górnośląski Okręg Przemysłowy z aglomeracją warszawską oraz linia relacji Kozłów - Koniecpol o znaczeniu lokalnym. WaŜnym środkiem komunikacji w gminie jest takŜe transport rowerowy. Na rozwój transportu rowerowego wpływ ma atrakcyjny krajobraz i uwarunkowania terenowe WyŜyny Małopolskiej. Wpływa to równieŜ na rozwój turystyki na tym obszarze. 3. Zagadnienia o charakterze systemowym 3.1. Aspekty ekologiczne w polityce sektorowej 3.1.1. Stan wyjściowy Aby zachować zasoby cenne przyrodniczo, poprawić jakość środowiska i bezpieczeństwo ekologiczne oraz rozwijać gospodarczo i społecznie gminę Szczekociny naleŜy kierować się zasadą zrównowaŜonego rozwoju. Tak, więc kryteria rozwoju zrównowaŜonego powinny być uwzględniane we wszystkich dokumentach strategicznych sektorów gospodarczych zwłaszcza w transporcie, energetyce, przemyśle, gospodarce komunalnej, rolnictwie, turystyce i rekreacji, gdyŜ sektory te wykazują największą presję na środowisko. Ponadto dokumenty te, zgodnie z art. 40 ustawy Prawo ochrony środowiska powinny być poddawane tzw. strategicznym ocenom oddziaływania na środowisko w celu sprawdzenia, czy rozwiązania w nich zawarte nie spowodują zagroŜenia dla środowiska teraz i w przyszłości. 3.1.2. Cel średniookresowy do 2015 r. Cel Zapewnienie włączenia celów ochrony środowiska do sektorowych dokumentów strategicznych oraz przeprowadzenie oceny skutków ich realizacji na środowisko przed ich zatwierdzeniem 3.1.3. Kierunki działań na lata 2008 - 2011 Do realizacji powyŜszego celu w najbliŜszych latach niezbędne będzie prowadzenie działań edukacyjnych związanych z obowiązkiem wykonywania strategicznych ocen oddziaływania na środowiska a takŜe uświadomienie korzyści wynikających z ich przeprowadzenia. Konieczne będzie równieŜ wzmocnienie współpracy komórki odpowiedzialnej za ochronę środowiska Urzędu Miasta i Gminy Szczekociny z instytucjami odpowiedzialnymi za przygotowanie i wdraŜanie tych dokumentów. Kierunki działań • Wzmocnienie współpracy komórki odpowiedzialnej za ochronę środowiska z instytucjami odpowiedzialnymi za przygotowanie gminnych dokumentów strategicznych. • Wykonywanie ocen oddziaływania na środowisko dla dokumentów strategicznych. • Upowszechnienie dorobku oraz korzyści wynikających z przeprowadzenia ocen oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć. • Szkolenia dla projektodawców dokumentów strategicznych oraz dla osób oceniających. 3.2. Aktywizacja rynku do działań na rzecz ochrony środowiska 3.2.1. Stan wyjściowy 64 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Zgodnie z załoŜeniami „Polityki ekologicznej państwa na lata 2003 - 2006 z uwzględnieniem perspektyw na lata 2007 - 2010” prace dla aktywizacji mechanizmów rynkowych do wspierania działań w zakresie ochrony środowiska miały być wdroŜone do 2006 r. Miało to doprowadzić do rozwoju produkcji urządzeń słuŜących ochronie środowiska, produkcji towarów przyjaznych środowisku oraz tworzenia nowych miejsc pracy, zwłaszcza w turystyce, leśnictwie, ochronie przyrody, odnawialnych źródeł energii i wykorzystania odpadów. Jednak w latach 2003 - 2006 nie udało się zrealizować tych celów, dlatego są one aktualne w latach następnych. 3.2.2. Cel średniookresowy do 2015 r. Cel Wprowadzenie mechanizmów zapewniających ekonomizację ochrony środowiska oraz rozwój świadomych postaw konsumenckich zgodnie z zasadą rozwoju zrównowaŜonego 3.2.3. Kierunki działań na lata 2008 - 2011 Obecnie konieczne jest zintensyfikowanie prac w zakresie moŜliwości aktywizacji rynku do działań na rzecz ochrony środowiska. Kierunki działań • Wspieranie powstawania tzw. zielonych miejsc pracy. • Działania prowadzące do upowszechniania i promocji wśród mieszkańców gminy produktów ekologicznych. • Działania edukacyjne w zakresie kształtowania zrównowaŜonego konsumpcjonizmu. • Eliminacja z rynku wyrobów szkodliwych dla środowiska np. torb foliowych. • Zastosowanie systemu „zielonych zamówień” w przetargach organizowanych przez instytucje korzystające ze środków publicznych. 3.3. Zarządzanie środowiskiem 3.3.1. Stan wyjściowy System zarządzania środowiskiem (SZŚ) zapewnia włączenie środowiska i jego ochrony do celów strategicznych firm oraz przypisanie tych zagadnień do kompetencji zarządu. Systemy te są dobrowolnym zobowiązaniem się przedsiębiorstw, placówek sektora finansów, jednostek administracji publicznej i innych do podejmowania działań mających na celu zmniejszenie oddziaływań na środowisko, związanych z prowadzoną działalnością. Posiadane przez daną firmę prawidłowo funkcjonującego SZŚ gwarantuje, iŜ firma ta działa zgodnie ze wszystkimi przepisami ochrony środowiska. Najpopularniejszym systemem wśród polskich firm jest PE - EN ISO 14001. Norma ta pozwala zbudować System Zarządzania Środowiskowego w oparciu o tzw. podejście procesowe. Jednym z najwaŜniejszych elementów jest uwzględnienie ciągłego doskonalenia w działaniach danego przedsiębiorstwa czy organizacji. Podstawowym kryterium, na którym opiera się działania w zakresie Systemu Zarządzania Środowiskowego jest identyfikacja aspektów Środowiskowych. Zalety wdroŜenia Systemu Zarządzania Środowiskowego wg ISO 14001 to m.in.: – Spełnienie wymogów prawnych dotyczących ochrony środowiska. – Zmniejszenie ryzyka środowiskowego przez uprzednie zidentyfikowanie zagroŜeń i przygotowanie się na wypadek ich zaistnienia. – Zmniejszenie kosztów działania poprzez: poprawę efektywności zuŜycia surowców nieodnawialnych, optymalizacja doboru surowców, materiałów i produktów (np. surowce wtórne), polepszenie efektywności wykorzystywania zasobów infrastrukturalnych, zagospodarowanie odpadów. 65 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 – Zdobycie przewagi nad konkurencją, poprzez dostosowanie proekologiczne, zanim ustawodawstwo będzie stawiało ostrzejsze wymagania. Znacznie trudniejszym do wprowadzenie jest system zarządzania środowiskowego zgodnie z normą europejską EMAS. W 2004 r. w ustawie o krajowym systemie ekozarządzania i audytu zdefiniowano ramy organizacyjne tego systemu w Polsce. Reguluje on zasady wdroŜenia systemów zarządzania środowiskowego wraz ze ściśle określonymi wymogami badania i minimalizacji zanieczyszczeń. Organizacja, która chce zarejestrować się w systemie EMAS musi wdroŜyć system zarządzania środowiskowego zgodnie z wymaganiami normy ISO 14001, opublikować deklarację środowiskową zweryfikowaną przez niezaleŜnego, akredytowanego weryfikatora środowiskowego, aktywnie włączyć pracowników w proces zarządzania środowiskowego oraz postępować zgodnie z prawem. Zalety wdroŜenia Systemu Ekozarządzania i Audytu EMAS to m.in.: – Ograniczenie zuŜycia surowców, wody i energii. – Minimalizację kosztów. – Recykling oraz zmniejszanie ilości odpadów, ścieków i emisji gazów. – Redukcję opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska. – Minimalizację wystąpienia awarii środowiskowych. – Redukcję kosztów usuwania potencjalnych zanieczyszczeń. – Przystosowanie i utrzymanie zgodności z coraz bardziej rygorystycznymi wymaganiami prawa. – Zwiększenie pozycji konkurencyjnej na rynku. – Zwiększenie wartości rynkowej organizacji. – ObniŜenie wysokości stawek ubezpieczeniowych. – Poprawę bezpieczeństwa pracy. – Wzrost świadomości ekologicznej pracowników. – Poprawę wizerunku organizacji z uwagi na kompleksowe podejście do zagadnień środowiskowych świadczące o dobrym zarządzaniu. – Nawiązanie otwartego dialogu z lokalną społecznością, organami administracji publicznej i innymi zainteresowanymi stronami. Według danych ankietowych na terenie gminy Szczekociny obecnie brak jest przedsiębiorstw i organizacji posiadających system zarządzania środowiskiem. 3.3.2. Cel średniookresowy do 2015 r. DuŜy nacisk w perspektywie średniookresowej musi być połoŜony na tworzenie warunków sprzyjających wdraŜaniu systemów zarządzania środowiskowego i kształtowanie zachowań konsumentów w zakresie świadomego wyboru wyrobów i usług wytwarzanych z poszanowaniem i troską o środowisko i jego jakość. WaŜne jest takŜe rozpowszechnianie wśród społeczeństwa wiedzy na temat tych systemów a takŜe stworzenia korzyści ekonomicznych dla firm i instytucji będących w systemie. Cel Upowszechnianie oraz wspieranie wdraŜania systemów zarządzania środowiskowego głównie EMAS w gałęziach przemysłu o znaczącym oddziaływaniu na środowisko, w sektorze małych przedsiębiorstw i administracji publicznej 3.3.3. Kierunki działań na lata 2008 - 2011 Cel moŜe być osiągnięty, jeŜeli podjęte zostaną działania ukierunkowane na stymulowanie organizacji do wzięcia udziału w programach szkolno - informacyjnych w zakresie systemu zarządzania środowiskiem w tym systemu EMAS. Kierunki działań 66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 • Wprowadzanie „zielonych zamówień” promujących w przetargach firmy posiadające certyfikaty zarządzania środowiskowego przez uzyskanie dodatkowych punktów przez te firmy. • Promowanie i wdraŜanie systemu zarządzania środowiskowego. • Zachęcanie do udziału w programach szkolno - informacyjnych dotyczących systemu EMAS, PN - EN ISO 14001, zasad Czystej Produkcji, Odpowiedzialność i Troska. 3.4. Edukacja ekologiczna społeczeństwa 3.4.1. Stan wyjściowy Edukacja ekologiczna jest jednym z podstawowych warunków realizacji Programu ochrony środowiska. Świadome wspólnoty społeczne podejmują liczne lokalne akcje proekologiczne oraz sprawują społeczną kontrolę nad działaniami przedsiębiorstw i instytucji. Dlatego konieczne jest zapewnienie mieszkańcom gminy szerokiego dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie oraz o działaniach instytucji w sektorze ochrony środowiska. Kierunki edukacji ekologicznej wyznacza Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej „Przez edukację do zrównowaŜonego rozwoju”. Wskazuje ona na konieczność włączania treści dotyczących ochrony środowiska do programów edukacji formalnej a takŜe wspieranie edukacji nieformalnej. Na terenie gminy Szczekociny jednostkami biorącymi udział w kształtowaniu świadomości ekologicznej społeczeństwa są: Urząd Miasta i Gminy Szczekociny, Nadleśnictwo Koniecpol, szkoły, Zarząd Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego, organizacje pozarządowe a takŜe Starostwo Powiatowe w Zawierciu. Działalność władz gminy jak i powiatu polega przede wszystkim na wspieraniu edukacji ekologicznej w szkołach, publikowaniu materiałów informacyjnych, prelekcjach. Dzieci i młodzieŜ uczestniczą w konkursach, olimpiadach ekologicznych. Dwa razy w roku organizowana jest ogólnopolska akcja „Sprzątania świata”. Na spotkaniach z mieszkańcami pracownicy Urzędu Miasta i Gminy apelują aby dbać o otoczenie. Ponadto ośrodki doradztwa rolniczego prowadzą działalność informacyjną i szkoleniową w zakresie upraw ekologicznych. W 2007 r. Komenda Hufca ZHP Szczekociny oraz Miejsko - Gminny Ośrodek Kultury w Szczekocinach zorganizowali VII edycję konkursu ekologicznego pod hasłem „Integracja człowieka w środowisko naturalne, ochrona przyrody”. Konkurs ten zorganizowany był z okazji Dnia Ziemi. W konkursie uczestniczyli uczniowie szkół podstawowych oraz gimnazjów. Na terenie gminy Szczekociny publikowane jest czasopismo informacyjne Miasta i Gminy Szczekociny „Echo Szczekocin”, w którym zamieszczane są informacje dotyczące ochrony środowiska i gospodarki odpadami a takŜe informacje o realizowanych przedsięwzięciach w tym równieŜ takich, które przyczyniają się do poprawy stanu środowiska przyrodniczego. Starostwo Powiatowe w ramach środków z Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej organizuje konkurs: „Ekologiczne sołectwo”. Konkurs ten przeznaczony jest dla sołectw i osiedli z terenu powiatu zawierciańskiego i ma na celu zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców powiatu, kształtowanie postaw proekologicznych oraz zachowanie wartości środowiska przyrodniczego, a tym samym środowiska kulturowego. Jego celem jest takŜe aktywizacja lokalnej społeczności oraz poprawa zdolności adaptacyjnych mieszkańców do zmian społeczno - gospodarczych. Konkurs ten jest celowym działaniem zmierzającym do poprawy stanu środowiska oraz zdrowia społeczeństwa. Wspiera działania prowadzone w ramach Programu Odnowy Wsi Województwa Śląskiego. Nadleśnictwo Koniecpol zarządzające większością lasów państwowych na terenie gminy utworzyło m.in. ścieŜki przyrodniczo - dydaktyczne, arboretum edukacyjne oraz izbę edukacyjną. Pracownicy Nadleśnictwa w ramach realizacji zadań edukacyjnych w przedszkolach, szkołach oraz własnych obiektach edukacyjnych upowszechniają wiedzę o środowisku przyrodniczo - leśnym w aspekcie wielofunkcyjnej gospodarki leśnej, poszerzają wiedzę z zakresu znajomości rodzimej przyrody i jej ochrony oraz kształtują właściwe postawy społeczne aktywizujące do działań na rzecz ochrony przyrody i środowiska. 67 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 W kompleksie leśnym połoŜonym na południe od miasta wytyczona jest Leśna Edukacyjna ŚcieŜka Rowerowa (rys. 2) wzdłuŜ, której moŜna podziwiać liczne pomniki przyrody. W lasach moŜna takŜe spotkać rośliny objęte ochroną ścisłą. Rysunek 2. Leśna ścieŜka edukacyjno - przyrodnicza DuŜą rolę w edukowaniu społeczeństwa w zakresie ekologii, odgrywa na skalę ponadlokalną a często województwa, działalność Zarządu Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego, której przejawem jest organizacja szkoleń dla zorganizowanych grup zarówno młodzieŜy jak i przedstawicieli instytucji zaangaŜowanych w ochronę środowiska, w tym m.in. ośrodków naukowych, słuŜb ochrony przyrody oraz władz i samorządów lokalnych. Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego posiada sześć ośrodków edukacyjnych w województwie śląskim. Jeden z nich zlokalizowany jest na terenie powiatu zawierciańskiego tj. Ośrodek Edukacyjno - Naukowy w Smoleniu. Ośrodek ten połoŜony jest w gminie Pilica w Parku Krajobrazowym Orlich Gniazd. Na terenie ośrodka istnieje moŜliwość skorzystania z noclegu. Baza noclegowa to 4 domki typu „Brda” 10-cio osobowe oraz 1 domek 3 - osobowy. W ośrodku organizowane są pogadanki o tematyce ekologicznej dla dzieci i młodzieŜy, zajęcia dla nauczycieli, konkursy. Ponadto Zespół Parków Krajobrazowych współpracuje m.in. ze szkołami, urzędami miast i gmin w organizacji „Dnia Ziemi”, Sprzątania Świata” i doŜynek. Corocznie organizowany jest równieŜ jeden z waŜniejszych elementów programu edukacyjno - szkoleniowego Zespołu Parków Krajobrazowych tj. Sympozjum Jurajskie, które kierowane jest do przedstawicieli władz i samorządów lokalnych, przedstawicieli ośrodków naukowych, słuŜb ochrony przyrody z kraju i za granicy jak i innych osób interesujących się lub zajmujących ochroną przyrody. W maju 2007 r. zorganizowano XVII Sympozjum pod nazwą: „Geopark Jurajski - szansa czy zagroŜenie dla gmin z terenu WyŜyny Krakowsko-Częstochowskiej?”. DuŜy udział w działalności promocyjnej i edukacyjnej adresowanej do mieszkańców gminy Szczekociny a takŜe innych gmin powiatu zawierciańskiego mają organizacje pozarządowe takie jak Polski Klub Ekologiczny - Okręg Górnośląski Koło Miejskie w Zawierciu (ul. Długa 19, 42- 400 Zawiercie, www.polskiklubekologiczny.org). Jednostka ta prowadzi działalność wydawniczą, edukacyjną, informacyjną a takŜe organizuje konferencje, szkolenia i seminaria, współpracuje ze szkołami, instytucjami rządowymi i samorządowymi. Organizacja ta publikuje miesięcznik „Biuletyn Ekologiczny”, który jest współfinansowany ze środków WFOŚiGW, Funduszu Inicjatyw 68 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Obywatelskich, Urzędu Miejskiego w Katowicach. Ponadto Okrąg Górnośląski Polskiego Klubu Ekologicznego jest głównym organizatorem i realizatorem całorocznego programu edukacyjnego dla młodzieŜy pod nazwą „Rozpal niepokój o Ziemię”. Wcześniej Program ten obejmował całe województwo śląskie. Natomiast obecnie organizowane są jedynie raz w miesiącu (czwartek) wykłady na Uniwersytecie Śląskim w ramach Centrum Studiów nad Człowiekiem i Środowiskiem. Organizowane są równieŜ róŜne projekty jak np. „Plantacja roślin energetycznych szansą dla rolnictwa”. W ramach tego projektu organizowane są seminaria, szkolenia poświęcone zakładaniu plantacji, uprawy roślin oraz ich zbioru a takŜe kampania edukacyjna skierowana do uczniów i studentów. Ponadto Koło Polskiego Związku Wędkarskiego w Szczekocinach wspólnie ze stowarzyszeniem „TROĆ” zorganizowało akcję „TYDZIEŃ CZYSTOŚCI WÓD”. Ponadto Zarząd koła PZW w Szczekocinach apeluje równieŜ do mieszkańców o niezanieczyszczanie rzek, które są wspólnym dobrem. Tłem do edukacji ekologicznej jest równieŜ odpowiednio ukierunkowany rozwój ruchu turystycznego i związanego z nim zaplecza. DuŜą rolę w tym zakresie odgrywa działalność Polskiego Towarzystwa Turystyczno - Krajoznawczego. Działania prowadzone w zakresie edukacji ekologicznej na terenie gminy muszą docierać do wszystkich grup społecznych i wiekowych, dlatego waŜne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu. W zaleŜności od formy i treści przekazu, moŜna wyróŜnić następujące grupy, do których powinny być kierowane odpowiednio przygotowane informacje: – pracownicy administracji publicznej, – nauczyciele i dziennikarze, – dzieci i młodzieŜ, – dorośli mieszkańcy, – przedsiębiorcy. WaŜnym elementem realizacji polityki ekologicznej jest takŜe współpraca instytucji publicznych z organizacjami pozarządowymi. Najłatwiej edukację ekologiczną prowadzić wśród dzieci i młodzieŜy w trakcie zajęć szkolnych. Bardzo waŜne są wówczas zajęcia terenowe oparte na bezpośrednim kontakcie ucznia z przedstawioną problematyką, co pomaga wykształcić umiejętność wnikliwej obserwacji, spostrzegawczości, kojarzenia i wyciągania wniosków. NaleŜy takŜe uwraŜliwić dzieci i młodzieŜ szkolną na zaistniałe zagroŜenia środowiska naturalnego na tle problemów społecznych gminy jako obszaru rozwoju osadnictwa, przemysłu i drobnej działalności rzemieślniczo - usługowej a takŜe komunikacji, turystyki i rolnictwa oraz obszaru o wartościach zasobnych przyrodniczo. Natomiast dla skutecznego wdroŜenia załoŜeń niniejszego dokumentu kluczowe znaczenie ma takŜe odpowiednie przygotowanie pracowników administracji państwowej, samorządowej, nauczycieli oraz pracowników firm a takŜe ogólnodostępna akcja informacyjna dla społeczeństwa. NaleŜy wśród mieszkańców gminy wzbudzić zainteresowanie stanem środowiska i moŜliwościami jego poprawy a takŜe wywołać poczucie odpowiedzialności i zaangaŜowania w procesy decyzyjne. Edukacja mieszkańców moŜe być prowadzona poprzez druk ulotek i broszurek informacyjnych dostarczanych do kaŜdego gospodarstwa domowego, plakaty rozwieszone w często odwiedzanych przez mieszkańców miejscach gminy np. w przedszkolach, szkołach, w okolicy kościołów i sklepów, publikacje w prasie lokalnej, konkursy, informacje przekazywane w trakcie ogłoszeń parafialnych i festynów. DuŜą rolę odgrywają równieŜ zachęty ekonomiczne np. w postaci sadzonek drzew lub krzewów. 3.4.2. Cel średniookresowy do 2015 r. Jednym z waŜnych elementów w realizacji celów „Programu ochrony środowiska dla gminy Szczekociny na lata 2008 - 2011” jest edukacja ekologiczna społeczeństwa gminy. Stałe podnoszenie świadomości ekologicznej, jako element wzmacniający poziom akceptacji działań proekologicznych podejmowanych przez instytucje publiczne wynika bezpośrednio z Polityki ekologicznej państwa. Edukacja ekologiczna ma na celu zapewnienie rozwoju społeczeństwa realizującego zasady zrównowaŜonego rozwoju i posiadającego umiejętność oceny stanu bezpieczeństwa ekologicznego. 69 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Natomiast prawo do informacji o środowisku jest jednym z najwaŜniejszych instrumentów ochrony środowiska i elementem, dzięki któremu społeczeństwo ma moŜliwość wpływania na procesy podejmowania decyzji, których skutki mają znaczenie dla środowiska. Cel Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców gminy oraz zagwarantowanie szerokiego dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie 3.4.3. Kierunki działań na lata 2008 – 2011 Kierunki działań • Aktywna edukacja ekologiczna dzieci i młodzieŜy w formalnym systemie kształcenia. • Wspieranie merytoryczne i finansowe działań z zakresu edukacji ekologicznej prowadzonej w szkołach oraz promowanie aktywnych form edukacji ekologicznej dzieci i młodzieŜy np. poprzez organizowanie konkursów, sesji popularno - naukowych związanych z tematyką środowiskową czy teŜ włączanie się w akcję „Sprzątania Świata”. • Doskonalenie współpracy władz gminnych z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi, szkołami, przedsiębiorcami w celu efektywnego wykorzystania róŜnorodnych form edukacji ekologicznej. • Promocja działań proekologicznych, poprzez stwarzanie atrakcyjnego systemu zachęt i nagród finansowych dla podmiotów i instytucji, które podejmują działania na rzecz poprawy stanu środowiska. • Współdziałanie władz gminy z mediami, organizacjami pozarządowymi w zakresie prezentacji stanu środowiska oraz działań podejmowanych na rzecz jego ochrony. • WdroŜenie mechanizmów ułatwiających dostęp do informacji o środowisku oraz udział przedstawicieli władz gminy w szkoleniach z zakresu publicznego dostępu do informacji o środowisku. • Podnoszenie świadomości ekologicznej rolników. 3.5. Aspekty ekologiczne w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym 3.5.1. Stan wyjściowy Krajowe przepisy dotyczące konieczności przedstawiania zagadnień dotyczących ochrony środowiska w planie zagospodarowania przestrzennego zawarte są w ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r., nr 80, poz. 717) a takŜe w ustawach ustanawiających samorządy poszczególnych szczebli i określających ich kompetencje, w tym w zakresie gospodarki przestrzennej tj. w ustawie z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie wojewódzkim (Dz. U. z 2001 r., nr 142, poz. 1590 z późn. zm.) i w ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r., nr 142, poz. 1591 z późn. zm.). Planowanie przestrzenne jest waŜnym instrumentem ochrony środowiska. Zapewnia takŜe warunki utrzymania równowagi przyrodniczej w procesie organizacji przestrzeni dla potrzeb społeczeństwa i prognozowania rozwoju gospodarczego. Obecnie na terenie gminy Szczekociny obowiązują dwa miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego wykonane w 2007 r. tj.: – dla terenów: Miasta Szczekociny (teren ograniczony ulicami: Krakowską, Polną, StraŜacką; teren działek nr ewid. 2338/4, 2338/5); Miejscowości Grabice (działki nr ewid. 338/1 i 338/2); Miejscowości Małachów (działki nr ewid. 43/2, 44÷51), Miasta Szczekociny (teren działek nr ewid. 172, 175, 176 i 229). Plany te obejmują tylko niewielki procent ogólnej powierzchni gminy Szczekociny. 70 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Dla całości gminy opracowane zostało jedynie „Studium zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Szczekociny”. uwarunkowań i kierunków 3.5.2. Cel średniookresowy do 2015 r. Cel Integracja problematyki środowiskowej z gminnymi planami zagospodarowania przestrzennego 3.5.3. Kierunki działań na lata 2008 – 2011 W najbliŜszych latach w ramach zadań własnych gmina powinna opracować miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Plany te powinny odnosić się do lokalizacji obiektów mogących oddziaływać na środowisko i do planów ratowniczych wokół tych obiektów, wskazywać i uwzględniać obiekty objęte i przewidziane do objęcia róŜnymi formami ochrony przyrody oraz inne obszary o szczególnych walorach przyrodniczych. Ponadto powinny takŜe uwzględniać działania na rzecz optymalizacji potrzeb transportowych, wykorzystywania odnawialnych źródeł energii czy teŜ zachowania proporcji pomiędzy obszarami zainwestowanymi i biologicznie czynnymi. Kierunki działań • Opracowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. • Uwzględnienie w miejscowych planach zagospodarowania wymagań dotyczących ochrony środowiska i identyfikacji konfliktów środowiskowych oraz przestrzennych i sposobów zarządzania nimi. • WdraŜanie wytycznych dotyczących wyznaczania korytarzy ekologicznych dla potrzeb opracowań ekofizjograficznych i ich zagospodarowanie zgodnie z wymogami ochrony róŜnorodności biologicznej. • Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego wyników monitoringu środowiska, w szczególności w zakresie powietrza, wód i hałasu. 4. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego 4.1. Zasoby przyrodnicze 4.1.1. Stan wyjściowy Podstawowym aktem prawnym regulującym tę dziedzinę jest ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. nr 92, poz. 880 z późniejszymi zmianami). Ustawa ta określa cele, zasady i formy ochrony przyrody. Formami ochrony przyrody są: • parki narodowe, • rezerwaty przyrody, • parki krajobrazowe, • obszary chronionego krajobrazu, • obszary Natura 2000, • pomniki przyrody, • stanowiska dokumentacyjne, • uŜytki ekologiczne, • zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, • ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. Pomimo wartościowego pod względem ekologicznym środowiska przyrodniczego na terenie gminy występuje niewiele elementów objętych ochroną prawną. NaleŜą do nich pomniki przyrody, 71 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 uŜytki ekologiczne oraz Ostoja Suchy Młyn (Natura 2000), która została zgłoszona do Komisji Europejskiej. Pomniki przyrody to: – 2 lipy drobnolistne - park pałacowy w Siedliskach, – 5 lip drobnolistnych - obok plebani w Goleniowych, – dąb szypułkowy - ferma trzody chlewnej w Tęgoborzu, – wielogatunkowa grupa 11 drzew w skład, której wchodzą gatunki takie jak: lipa drobnolistna, dąb szypułkowy, jesion wyniosły, klon pospolity, buk pospolity, choina kanadyjska, klon jawor - park pałacowy w Siedliskach, – wiąz szypułkowy - ferma trzody chlewnej w Tęgoborzu, – lipa drobnolistna - park pałacowy w Szczekocinach, – wiąz szypułkowy - park pałacowy w Szczekocinach, – jesion wyniosły - park pałacowy w Szczekocinach, – daglezja zielona - oddział 226 d, Leśnictwo Bronowice, Nadleśnictwo Koniecpol, – modrzew europejski - oddział 226 d, Leśnictwo Bronowice, Nadleśnictwo Koniecpol, – dąb szypułkowy - oddział 226 d, Leśnictwo Bronowice, Nadleśnictwo Koniecpol. Do uŜytków ekologicznych naleŜy 7 torfowisk będących własnością Skarbu Państwa. UŜytki te przedstawiono w tab. 2. Tabela 2. UŜytki ekologiczne na terenie gminy Nazwa uŜytku Pow. [ha] Białe Błota 2,47 Mokradło 0,49 Stawki 0,41 Smuga 0,74 Kaczeniec 0,45 Jeziorka 0,31 Powiat gmina nadleśnictwo Zawierciański Szczekociny Koniecpol Zawierciański Szczekociny Koniecpol Zawierciański Szczekociny Koniecpol Zawierciański Szczekociny Koniecpol Zawierciański Szczekociny Koniecpol Zawierciański Szczekociny Koniecpol Bagienko 0,15 Zawierciański Szczekociny Koniecpol Źródło: Wojewódzki Konserwator Przyrody Rok utworzenia podst. prawna Typ, przedmiot ochrony Rozporządzenie Wojewody Nr 8/03 z 17.06.03, Dz. Urz. Nr 55/03 z 4.07.03 poz. 1689 Rozporządzenie Wojewody Nr 9/03 z 26.06.03, Dz. Urz. Nr 55/03 z 4.07.03 poz. 1690 Rozporządzenie Wojewody Nr 10/03 z 26.06.03 Dz. Urz. Nr 55/03 z 4.07.03 poz. 1691 Rozporządzenie Wojewody Nr 11/03 z 26.06.03, Dz. Urz. Nr 55/03 z 4.07.03 poz. 1692 Rozporządzenie Wojewody Nr 12/03 z 26.06.03, Dz. Urz. Nr 55/03 z 4.07.03 poz. 1693 Torfowisko Rozporządzenie Wojewody Nr 13/03 z 26.06.03, Dz. Urz. Nr 55/03 z 4.07/03 poz. 1694 Rozporządzenie Wojewody Nr 16/03 z 24.07.03, Dz. Urz. Nr 72/03 z 31.07.03 poz. 2047 Torfowisko Torfowisko Torfowisko Torfowisko Torfowisko Torfowisko Łączna powierzchnia powyŜszych uŜytków wynosi 5,02 ha co stanowi 0,04% ogólnej powierzchni gminy. Na terenie gminy Szczekociny zlokalizowany jest fragment Ostoi Suchy Młyn. Ostoja ta została zgłoszona, jako obszar Natura 2000 do Komisji Europejskiej tak, więc do chwili wytyczenia faktycznych granic bądź teŜ odrzucenia wniosku przez Komisję do obszaru tego stosuje się przepisy takie jak dla obszarów chronionych. Granice obszaru przedstawiono na rys. 3. 72 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Rysunek 3. Granice Ostoi Suchy Młyn (źródło http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/dane/mapy/PLH240016_1.jpg) Ogólna powierzchnia Ostoi wznosi 518,07 ha. Jest to torfowisko niskie w obrębie doliny Pilicy (w jej górnym biegu). Jest to ostatni, niezmeliorowany odcinek górnego biegu rzeki, zmiany antropogeniczne w samej dolinie są nieznaczne. Dolina jest płaska, bez wyraźnej strefy krawędziowej, a jej duŜe fragmenty są zabagnione. Rzeka płynie w głębokim, naturalnie wyŜłobionym korycie i silnie meandruje. Do krawędzi doliny dochodzą duŜe kompleksy leśne, które w dwóch miejscach, wąskimi pasami, oddzielają dolinę od rozległych torfowisk niskich: Białe Błota i Goleniowy. Jest to jedno z 3 istniejących w Polsce stanowisk języczki syberyjskiej Ligularia sibirica. Obszar charakteryzuje się ponadto cenną ichtiofauną. Łącznie w obszarze odnotowano 5 gatunków z Załącznika II Dyrektywy Rady92/43/EWG. Występuje tu mozaika siedlisk przyrodniczych, charakterystycznych dla terenów podmokłych i nadrzecznych - stwierdzono tu 7 rodzajów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady92/43/EWG. Tereny zieleni miejskiej w gminie Szczekociny obejmują około 33,9 ha, tj. niespełna 0,25 % powierzchni gminy. Na tereny te składają się: park spacerowo - wypoczynkowy, zieleńce, zieleń osiedlowa, zieleń uliczna oraz Ŝywopłoty, które znajdują się w gestii samorządu. W porównaniu do roku 2002 obszary te nie uległy zmianie - tab. 3. 73 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Tabela 3. Tereny zieleni miejskiej w latach 2002, 2006 i 2007 TERENY ZIELENI -Wyszczególnienie Jednostka Tereny zieleni wg lokalizacji Parki spacerowo - wypoczynkowe obiekty ha Zieleńce obiekty ha Zieleń uliczna ha 2002 r. 2006 r. 2007 r. 1 9,2 2 3,7 0,8 1 9,2 2 3,7 0,8 1 9,2 2 3,7 0,8 1,4 ha 14,3 ha b. d. obiekty b. d. ha Tereny zieleni w gestii samorządów miast 1 Parki spacerowo - wypoczynkowe obiekty 9,2 ha 2 Zieleńce obiekty 3,7 ha 1,4 Tereny zieleni osiedlowej ha 30 śywopłoty m Nasadzenia i ubytki wg lokalizacji b. d. Nasadzenia drzewa ogółem szt. 3 Ubytki drzewa ogółem szt. Źródło: GUS 1,4 14,3 3 4,5 1,4 14,3 3 4,5 1 9,2 2 3,7 1,4 30 1 9,2 2 3,7 1,4 30 15 0 250 43 Tereny zieleni osiedlowej Parki, zieleńce i tereny zieleni osiedlowej Cmentarze ZagroŜeniem dla przyrody gminy Szczekociny jest ruch turystyczny, szczególnie związany z wypoczynkiem sobotnio - niedzielnym. Skutkami pojawiającymi się w związku z penetracją turystyczną terenu jest: niszczenie roślinności w wyniku palenia ognisk i biwakowania, zaśmiecanie terenu. NaleŜy podkreślić, Ŝe w zakresie proekologicznego rozwoju ruchu turystycznego szereg działań podejmuje Towarzystwo Miłośników Ziemi Zawierciańskiej (TMZZ). 4.1.2. Cel średniookresowy do 2015 r. Polityka ekologiczna państwa w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu ma na celu zahamowanie strat róŜnorodności biologicznej na poziomie wewnątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym i ponadgatunkowym (ekosystemów i krajobrazu). Ochrona róŜnorodności biologicznej związana jest z ochroną zasobów przyrody, niezaleŜnie od formalnego statusu ochronnego tych terenów i sposobu ich uŜytkowania. Cel Ochrona i wzrost róŜnorodności biologicznej i krajobrazowej, wraz z umoŜliwieniem zrównowaŜonego rozwoju gospodarczego gminy, który w sposób niekonfliktowy współistnieje z róŜnorodnością biologiczną 4.1.3. Kierunki działań na lata 2008 – 2011 Priorytetowym zadaniem w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu będzie powstrzymanie procesu zmniejszania się róŜnorodności biologicznej. Podstawą wszelkich działań w zakresie ochrony przyrody będzie inwentaryzacja przyrodnicza województwa w celu typowania kolejnych obszarów do objęcia ochroną, kontynuowana w ramach działań Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody oraz w ramach wykonywanych opracowań ekofizjograficznych w gminie, które wspomagają takŜe typowanie obszarów cennych przyrodniczo. WaŜnym zadaniem gminy będzie równieŜ zapewnienie odpowiednich warunków ochrony walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych, przy jednoczesnym zapewnieniu moŜliwości 74 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 wypoczynku i rekreacji dla mieszkańców i turystów. Na terenach tych rekreacja i turystyka powinny rozwiać się w sposób zorganizowany, a rozwój infrastruktury związanej z turystyką musi spełniać wymogi ochrony środowiska. Problematyka ochrony środowiska jest uwzględniona w dokumentach strategicznych np.: Strategia Rozwoju Turystyki w Powiecie Zawierciańskim z 2004 r. Kierunki działań • Współpraca organów samorządu terytorialnego w sprawach ocen oddziaływania na środowisko i ochrony przyrody z mającą powstać w 2009 r. Generalną Dyrekcją Ochrony Środowiska. • Egzekwowanie wymogów ochrony środowiska w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. • Wzmacnianie roli opracowań ekofizjograficznych przy uzgadnianiu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. • Utrzymanie róŜnorodności siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków, • Tworzenie nowych obszarów i obiektów prawnie chronionych. • Właściwy rozwój i obsługa ruchu turystycznego, w tym: przestrzeganie wymagań ochrony środowiska w odniesieniu do nowo powstających obiektów turystycznych i rekreacyjnych, selektywny dostęp do terenów cennych przyrodniczo oraz ochrona tych terenów, rozwój ścieŜek rowerowych. • Prowadzenie szkoleń i edukacji (formalnej i nieformalnej) w zakresie ochrony przyrody i róŜnorodności biologicznej, promowanie istniejących form ochrony przyrody i miejsc cennych przyrodniczo w tym tworzenie ścieŜek przyrodniczo dydaktycznych. • Ochrona i rozbudowa istniejącej zieleni urządzonej, wzmocnienie roli rekreacyjnej terenów zielonych. 4.2. Lasy 4.2.1. Stan wyjściowy Grunty leśne na terenie gminy Szczekociny zajmują 3 017,1 ha z czego lasy stanowią 98% (2 971,5 ha). Powierzchnię gruntów leśnych w latach 2002, 2006 i 2007 na terenie gminy Szczekociny przedstawiono w tab. 4. Tabela 4. Powierzchnia gruntów leśnych w gminie Szczekociny w roku 2002, 2006 i 2007 Grunty leśne [ha] Udział gruntów leśnych w powierzchni gmin % 2002 r. 2006 r. 2007 r. 2002 r. 2006 r. 2007 r. 3 149 3 017,1 3 017,1 23,1 22,2 22,2 Źródło: GUS, Program ochrony środowiska dla powiatu zawierciańskiego na lata 2004 - 2011 W porównaniu do 2002 r. powierzchnia terenów leśnych gminy Szczekociny zmniejszyła się o 131,9 ha co spowodowało zmniejszenie lesistości gminy z 23,1% do 22,2%. Wg Krajowego Programu Zwiększania Lesistości (aktualizacja 2003) wskaźnik zalesienia w 2020 roku powinien wynosić 30 %, a po 2050 roku 33 %. Zgodnie z załoŜeniami krajowego „Programu Zwiększania Lesistości” w województwie śląskim w latach 2001 - 2020 planowane jest zalesienie około 27,2 tys. ha gruntów. Gmina Szczekociny posiada wskaźnik lesistości, poniŜej 30% dlatego waŜne jest, aby zalesiać nowe tereny gminy. Strukturę własności gruntów leśnych na terenie gminy Szczekociny przedstawiono w tab. 5. 75 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Tabela 5. Struktura własności gruntów leśnych na terenie gminy Szczekociny Wyszczególnienie Grunty leśne ogółem, w tym - publiczne Skarbu Państwa, w tym - w zarządzie Lasów Państwowych - prywatne, w tym - osób fizycznych - wspólnot gruntowych Źródło: GUS Powierzchnia [ha] 3 017,1 1 921,1 1 784,1 1 096,0 1 015,0 22,0 % ogólnej powierzchni [%] 100 63,7 36,3 - Lasy podlegają pod Nadleśnictwo Koniecpol i wchodzą w skład Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach. Lasy Obrębu Szczekociny leŜą w Małopolskiej Krainie Przyrodniczej (dzielnicy WyŜyny Środkowo - Małopolskiej), w zlewni rzek: Krztyni oraz Pilicy. W Obrębie Szczekociny lasy gminy naleŜą do następujących leśnictw: Dębowiec, Małachów, Siedliska oraz Zawada (jeden oddział 252), Biała Wielka (oddział 287, 288 oraz część 283 i 289). Największe skupiska terenów leśnych występują w północnej części gminy. Najobficiej porastają okolice Przyłęku, Wólki Starzyńskiej i Brzostka oraz rozległe tereny pomiędzy Bógdałem a Starzynami. DuŜe powierzchnie leśne występują równieŜ w południowej części miasta tj. Lasy Gąszcze a takŜe na jego północnych obrzeŜach. Na południu gminy lasy otaczają od północy i wschodu wieś Podlas, występują teŜ w okolicach Rokitna, Ołudzy i Wólki Ołudzkiej oraz w sąsiedztwie drogi krajowej Nr 78 na południe od Grabca i Bonowic. W strukturze drzewostanu dominującym gatunkiem jest sosna. Lasy w gminie Szczekociny to lasy zdrowe, wolne od szkodników i emisji przemysłowej. Pewne zagroŜenie stanowią natomiast turyści, poniewaŜ oprócz funkcji gospodarczej lasy te są miejscem masowego wypoczynku a takŜe pełnią funkcję lasów krajobrazowych (połoŜone w zasięgu Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego). Szczególne walory przyrodniczo - turystyczne ze względu na połoŜenie w granicach Jury Krakowsko - Częstochowskiej ma południowo - zachodnia część Obrębu Szczekociny. Ponadto lasy połoŜone w granicach miasta Szczekociny są celem wycieczek dla grzybiarzy, wędkarzy i zbieraczy runa leśnego. Na tych terenach zlokalizowane są równieŜ przyrodniczo - dydaktyczne ścieŜki rowerowe. W kompleksie leśnym połoŜonym na południu miasta wytyczona jest Leśna Edukacyjna ŚcieŜka Rowerowa. Obecnie na terenie powiatu a więc i gminy Szczekociny brak jest aktualnych uproszczonych planów urządzania lasów dla lasów niestanowiących własności skarbu państwa. Natomiast trwają działania zmierzające do opracowania niniejszych planów. Starostwo wystąpiło o środki dofinansowujące wydatki na ten cel z WFOŚiGW. 4.2.2. Cel średniookresowy do 2015 r. Cel Prowadzenie racjonalnej gospodarki leśnej oraz zwiększenie lesistości gminy 4.2.3. Kierunki działań na lata 2008 – 2011 W lasach Skarbu Państwa działalność gospodarczą regulują plany urządzania lasów, natomiast w przypadku lasów niestanowiących własność Skarbu Państwa uproszczone plany urządzania lasów i inwentaryzacja lasów. 76 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Kierunki działań • Realizacja przez Lasy Państwowe „Krajowego programu zwiększenia lesistości”. • Opracowanie uproszczonych planów urządzania lasów oraz realizacja gospodarki leśnej w oparciu o niniejsze plany. • Uwzględnianie w gminnych planach zagospodarowania przestrzennego gruntów do zalesiania, z uwzględnieniem warunków przyrodniczo – krajobrazowych. • Sukcesywne zalesianie gruntów nieprzydatnych rolniczo. • Zachowanie róŜnorodności biologicznej środowiska leśnego. • BieŜąca obserwacja środowiska leśnego w celu przeciwdziałania zagroŜeniom ze strony czynników abiotycznych (szkody przemysłowe, poŜary) i biotycznych (choroby drzew, działalność szkodników). • Podnoszenie świadomości i wiedzy ekologicznej społeczeństwa w zakresie leśnictwa w tym właścicieli lasów w zakresie wzbogacania i racjonalnego uŜytkowania zasobów leśnych w ramach nadzoru nad gospodarką leśną. 4.3. Gleby 4.3.1. Stan wyjściowy W strukturze gruntów gminy Szczekociny przewaŜają uŜytki rolne. Na rys. 4 przedstawiono strukturę uŜytkowania gruntów na terenie gminy. Rysunek 4. Struktura uŜytkowania gruntów na terenie gminy Szczekociny Źródło: Urząd Miasta i Gminy Szczekociny, *-GUS UŜytki rolne stanowią w gminie około 70% powierzchni, z czego grunty orne zajmują prawie 69 % - tab. 6. 77 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Tabela 6. Struktura uŜytków rolnych Rodzaje uŜytków rolnych Grunty orne Łąki trwałe Grunty inne Pastwiska trwałe Razem Źródło: Urząd Miasta i Gminy Szczekociny Powierzchnia Procentowy udział [ha] w powierzchni uŜytków rolnych [%] 6 533 68,6 2 220 23,3 427 4,5 344 3,6 9 524 100,0 W strukturze jakościowej gleb dominują gleby średnio dobre (dominują gleby od III do V klasy). W części południowo - zachodniej występują utwory nawiane, pyły i lessy. Zajmują one około 10% powierzchni. W dolinach rzeki Pilicy i jej dopływach występują utwory organogeniczne. DuŜy obszar gminy pokrywają utwory pochodzenia lodowcowego. Piaski i gliny zawałowe oraz piaski wodnolodowcowe. Największą powierzchnię zajmują wapienie kredowe, z których w procesie wietrzenia wytworzyły się rędziny o róŜnej głębokości warstwy wietrzeniowej. Występują zwykle w duŜych i zwartych obszarach na całym terenie gminy. Są to gleby średnie i cięŜkie, próchniczne, o średniej i dobrej gruzełkowatej strukturze. Wartość uŜytkowa tych gleb jest zróŜnicowana a bonitacyjnie zaliczane są do klas II - V. Mimo przewagi gleb dobrej jakości stopień kultury występujących na terenie gminy gleb jest średni. Najkorzystniejsze warunki glebowe występują na północnych i południowych końcach gminy tj. w okolicach wsi Starzyny, Przyłęk, Brzostek, DruŜykowa, Ołudza, Nowa Ołudza, Wólka Ołudzka) a takŜe w jej części środkowej (Siedliska, Goleniowy, Kobylanka). W 2007 r. na terenie gminy Szczekociny prowadzone były badania uŜytków rolnych na zlecenie Zarządu Powiatu przez Okręgową Stację Chemiczno - Rolniczą w Gliwicach. W 33 próbach gleby oznaczono pH, zawartość makroskładników (P, K, Mg), metali cięŜkich (Pb, Cd, Ni, Cr, Hg), mikroelementów (Zn, Cu, Fe, Mn, B) oraz azotu mineralnego (z poziomu 0-30, 30-60 i 60-90 cm). Ponadto zawartość metali cięŜkich (Pb, Cd, Ni, Cr, Hg) oznaczono w 13 próbkach materiału roślinnego. Lokalizację punktów pomiarowy przedstawiono na rys. 5. 78 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Rysunek 5. Lokalizacja punktów badania uŜytków rolnych na terenie gminy Szczekociny w 2007 r. Zawartość poszczególnych substancji w glebie przedstawiono w tab. 7. 79 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Tabela 7. Zawartość badanych substancji w glebie Nr punktu pomiarowego 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 Zawartość azotu mineralnego [kg N/ha] 0-30 cm 30-60 cm 60-90 cm wysoka b. niska niska b. niska b. niska b. niska b. wysoka wysoka b. niska b. wysoka b. wysoka średnia b. niska średnia średnia b. niska b. niska niska b. wysoka niska średnia niska b. niska b. niska średnia b. wysoka b. wysoka średnia b. niska b. niska b. wysoka średnia średnia b. wysoka b. wysoka średnia b. niska b. niska b. wysoka wysoka b. wysoka b. wysoka b. niska wysoka b. niska b. wysoka b. wysoka b. wysoka b. wysoka b. niska b. niska b. niska b. niska b. niska b. niska wysoka b. wysoka b. wysoka b. wysoka średnia b. wysoka b. wysoka b. wysoka b. niska b. niska b. niska b. wysoka b. wysoka b. wysoka niska b. niska b. niska b. niska b. niska wysoka średnia średnia b. wysoka wysoka b. wysoka b. wysoka b. wysoka wysoka średnia b. niska b. niska średnia b. niska b. niska b. niska średnia wysoka b. wysoka wysoka b. niska b. wysoka niska niska średnia Cu Zn Mn Fe B Pb Cd Ni Cr Hg niska niska niska wysoka średnia niska średnia niska niska średnia niska niska średnia niska niska niska niska niska niska niska niska niska niska niska średnia niska niska średnia średnia średnia niska niska niska średnia średnia wysoka wysoka średnia średnia wysoka wysoka wysoka wysoka wysoka średnia średnia wysoka średnia wysoka wysoka średnia średnia średnia średnia niska średnia średnia wysoka średnia wysoka wysoka wysoka wysoka średnia średnia średnia średnia średnia średnia średnia średnia średnia średnia średnia średnia średnia średnia średnia średnia średnia średnia średnia średnia średnia średnia niska średnia średnia średnia średnia wysoka średnia średnia niska średnia średnia średnia średnia niska średnia niska średnia średnia niska niska niska średnia niska niska średnia średnia niska niska średnia średnia niska średnia niska średnia średnia średnia średnia średnia niska niska średnia niska niska niska średnia średnia niska niska niska średnia średnia niska niska niska średnia niska niska niska niska niska niska średnia średnia wysoka niska średnia niska średnia średnia niska średnia niska średnia niska niska wysoka średnia średnia średnia wysoka dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna dopuszczalna Źródło: „Stan właściwości agrochemicznych gleb i zanieczyszczeń metalami cięŜkimi gruntów na uŜytkach rolnych Starostwa Powiatowego Zawiercie w gminie Szczekociny”, Gliwice 2007 r. 80 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 W badanych próbkach gleby nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych norm zawartości metali cięŜkich. Ocena zawartości metali cięŜkich w glebach została dokonana w oparciu o załącznik do Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi gruntów naleŜących do grupy B (Dz. U. z 2002 r., nr 165, poz. 1359). Badania wykonane przez Okręgową Stację Chemiczno - Rolniczą w Gliwicach w roku 2007, na terenie gminy Szczekociny objęły równieŜ badanie odczynu pH, badania zawartości fosforu, potasu i magnezu oraz badania mikroelementów a takŜe zawartość azotu mineralnego w celu określenia odpowiedniego nawoŜenia. Przebadane uŜytki rolne naleŜą do kategorii agronomicznej od bardzo lekkiej do cięŜkiej z przewagą lekkiej i średniej. Analiza odczynu i zasobności gleby wykazała duŜe zróŜnicowanie kwasowości gleby od bardzo kwaśnych do obojętnych w związku z tym wykazano potrzeby wapnowania uŜytków rolnych. Wyniki badań pozwalają na określenie odpowiednich dawek i rodzajów koniecznych do stosowania nawozów. Na uŜytkach rolnych naleŜy gospodarować zgodnie z zasadami „Dobrej Praktyki Rolniczej”. Szczegółowe wyniki badań załączone do sporządzonego opracowania „Stan właściwości agrochemicznych gleb i zanieczyszczeń metalami cięŜkimi gruntów na uŜytkach rolnych Starostwa Powiatowego Zawiercie w gminie Szczekociny” moŜe być podstawą do opracowania planów nawozowych wszystkim zainteresowanym rolnikom. Opracowanie to wino słuŜyć na przestrzeni kilku lat bardziej racjonalnemu wykorzystaniu uzyskanych danych, tak w zakresie nawoŜenia, jak i w doradztwie rolniczym ze szczególnym uwzględnieniem ekonomiki rolnictwa i ochrony środowiska. Badania materiału roślinnego w większości wskazują równieŜ na dopuszczalny poziom ołowiu, kadmu, niklu chromu i rtęci. Tylko w jednej próbce nr RI/17/4 M-85 gdzie uprawiany jest tytoń stwierdzono trzykrotne przekroczenie dopuszczalnej zawartości kadmu (wartość dopuszczalna ≤ 0,5 a wynik analizy 1,569). Zanieczyszczenia gleb Zjawisko zanieczyszczenia gleb na terenie gminy moŜe odnosić się głównie do obecności metali cięŜkich (kadm, ołów, nikiel, miedź, cynk) i ropopochodnych. Zanieczyszczenia te występują przede wszystkim: – na terenach i w otoczeniu duŜych zakładów przemysłowych, – wokół dzikich wysypisk odpadów, – w sąsiedztwie dróg o duŜym natęŜeniu ruchu pojazdów. Na terenach rolniczych mogą występować zanieczyszczenia chemicznymi środkami do produkcji rolnej w wyniku ich niewłaściwego stosowania. Od połowy roku 2007 decyzje dotyczące rekultywacji terenów zanieczyszczonych zgodnie z ustawą o szkodach w środowisku i ich naprawie (Dz. U. z 2007 r., nr 75, poz. 493) wydaje wojewoda. Natomiast zadaniem starosty, związanym z zanieczyszczeniem gleb zgodnie z art. 30, ust. 2, pkt. 2 Prawa ochrony środowiska jest prowadzenie bazy danych zawierającej wyniki badań jakości gleby i ziemi. Zanieczyszczenia powierzchni ziemi na terenie gminy związane są z nielegalną eksploatacją surowców mineralnych, po której powstają wyrobiska słuŜące, jako dzikie wysypiska odpadów. Do największych naleŜy wyrobisko po eksploatacji glin połoŜone w Szczekocinach przy byłej cegielni. Obecnie teren ten jest własnością osoby prywatnej (po przetargu, przed podpisaniem aktu notarialnego). Odpady nielegalnie deponowane są równieŜ w wyrobisku po dawnej kamionce na działce będącej własnością osoby prywatnej przy ulicy od Goleniowa na Przybyszów. Natomiast wyrobisko po eksploatacji piasku z wydm w rejonie Grabca zostało zrekultywowane poprzez zalesienie. Na terenie gminy Szczekociny wzdłuŜ rzeki śebrówki i Krztyni występuj obszary zagroŜone osuwiskami. Dane dotyczące zagroŜenia osuwiskami przedstawiono w tab. 8. 81 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Tabela 8. Obszary zagroŜone osuwiskami wzdłuŜ śebrówki i Krztyni Rzeka Km rzeki Stopień zagroŜenia śebrówka 5,4 – 5,5 Niski Krztynia 1,7 – 1,9 Niski Krztynia 3,7 – 3,8 Niski Potencjalne zjawisko geodynamiczne Podcięcie erozyjne, obryw, zsuw Podcięcie erozyjne, obryw, zsuw Podcięcie erozyjne, obryw, zsuw Obiekty zagroŜone Łąka, budynek Pola upr., łąka Droga, budynki 4.3.2. Cel średniookresowy do 2015 r. Cel Ograniczenie negatywnego oddziaływania procesów gospodarczych na środowisko oraz sukcesywna rekultywacja terenów zdegradowanych i zdewastowanych 4.3.3. Kierunki działań na lata 2008 - 2011 Głównymi zadaniami w zakresie ochrony gleb będą działania prewencyjne (badania gleb, wspieranie dobrych praktyk rolniczych przeciwdziałających erozji gleb) oraz restrykcyjne przestrzeganie ochrony gruntów w sferze działalności gospodarczej. Z drugiej jednakŜe strony naleŜy podejmować działania rekultywacyjne, przywracające walory przyrodnicze lub gospodarcze gruntów. Kierunki działań • Koordynowanie działań dotyczących upowszechniania zasad Dobrych Praktyk Rolniczych. • Promocja rolnictwa ekologicznego. • Rekultywacja gleb zdegradowanych. • Likwidacja dzikich wysypisk. • Zadrzewianie z miarę potrzeb terenów zrekultywowanych. • Ochrona gleb przed wpływem antropogenicznym poprzez kontrolę systemu transportowego i przemysłowego. • Ochrona gleb o wysokich klasach bonitacyjnych przed wykorzystaniem na cele nierolnicze. • Rozwój monitoringu gleb. 4.4. Kopaliny 4.4.1. Stan wyjściowy Według stanu na dzień 31.12.2006 r. na terenie gminy Szczekociny znajdują się 2 złoŜa kopalin (tab. 9). Ponadto na terenie gminy występują złoŜa torfów i wapienia, jako kamienia drogowego o nierozpoznanych zasobach. Kopaliny te nie odgrywają obecnie Ŝadnej roli w aspekcie gospodarczym. 82 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Tabela 9. ZłoŜa kopalin na terenie gminy Szczekociny Nazwa złoŜa Stan Zasoby zagospodarowania Bilansowe Przemysłowe złoŜa geologiczne Piaski i Ŝwiry [tys. Mg] ZłoŜe, z którego 44 Brzostek wydobycie zostało zaniechane 44 Razem Surowce ilaste ceramiki budowlanej [tys. m3] ZłoŜe, z którego 41 Szczekociny wydobycie zostało zaniechane 41 Razem Źródło: Bilans Zasobów Kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31.12.2006 r. Wydobycie - - W porównaniu do 2001 r. nie wystąpiły zmiany w ilości oraz zasobach bilansowych złóŜ na terenie gminy Szczekociny. 4.4.2. Cel średniookresowy do 2015 r. Cel Zapewnienie ochrony złóŜ o udokumentowanych zasobach oraz obszarów perspektywicznych w kontekście przyszłej eksploatacji 4.4.3. Kierunki działań na lata 2008 - 2011 Do osiągnięcia określonego celu istotna jest inwentaryzacja złóŜ, a takŜe odpowiednie zapisy w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego uwzględniające złoŜa perspektywiczne. WaŜne jest równieŜ promowanie substytutów kopalin. Natomiast tereny poeksploatacyjne powinny być na bieŜąco poddawane procesowi rekultywacji. Kierunki działań • Ochrona zasobów perspektywicznych i udokumentowanych kopalin dzięki zamieszczeniu odpowiednich zapisów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. • Kontynuacja badań geologicznych związanych z poszukiwaniem, rozpoznawaniem i dokumentowaniem złóŜ kopalin. 5. ZrównowaŜone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii 5.1. Materiałochłonność, wodochłonność i energochłonność 5.1.1. Stan wyjściowy Przedsięwzięcia ograniczające materiałochłonność, wodochłonność i energochłonność są w gestii przede wszystkim przedsiębiorców. Działania prowadzące do zrównowaŜonego wykorzystania surowców są korzystne zarówno ze względów ochrony środowiska, jak i ekonomii prowadzonych procesów technologicznych. Oprócz minimalizacji oddziaływania na środowisko wytwórcy z sektora gospodarczego mają szansę ponosić niŜsze opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska, oraz redukować koszty energii i surowców stosowanych w produkcji. Podejmowanedziania powinny być tak realizowane, aby nie pogorszyć dostępności do poszczególnych zasobów dla ludności i nie ograniczyć moŜliwości rozwoju gospodarczego. 83 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 W ostatnich latach wzrosła efektywność wykorzystania energii a takŜe zmniejszyło się zuŜycie wody. Było to moŜliwe dzięki inwestycjom w przemyśle, transporcie i gospodarce komunalnej a takŜe wdroŜeniu wodo-oszczędnych technologii w zakładach przemysłowych. 5.1. 2. Cel średniookresowy do 2015 r. Cel Wzrost efektywności wykorzystania surowców w gospodarce, zwiększenie efektywności energetycznej gospodarki, zapobieganie i ograniczanie powstawania odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko 5.1.3. Kierunki działań na lata 2008 – 2011 Działania umoŜliwiające osiągnięcie niniejszego celu są w gestii przedsiębiorców, niemniej jednak gmina moŜe wyrazić swoją opinię odnośnie wykorzystywania wody, energii itp. Kierunki działań • Działania edukacyjno – promocyjne mające na celu promowanie oszczędzania wody. • Opiniowanie wniosków pod kątem efektywnego wykorzystania materiałów, wody i energii. • Modernizacja instalacji elektrycznych, stosowanie energooszczędnych źródeł światła. • Modernizacja systemów grzewczych, termomodernizacja obiektów. • Modernizacja procesów przemysłowych pozwalająca na osiągnięcie normatywów najlepszych dostępnych technik. • Promowanie działań pozwalających na ograniczenie wykorzystywania surowców, wody i energii. • Wspieranie i intensyfikacja stosowania zamkniętych obiegów wody w przedsiębiorstwach. • Propagowanie stosowania substytutów zasobów nieodnawialnych. • Propagowanie i edukacja w zakresie energii ze źródeł odnawialnych. 5.2. Energia odnawialna 5.2.1. Stan wyjściowy Wykorzystanie energii stanowi jedną z podstawowych przesłanek rozwoju gospodarczego, społecznego i poprawy jakości Ŝycia. Zapotrzebowanie na energię nieustannie rośnie a problem zaspokajania potrzeb energetycznych jest stale aktualny. Alternatywę dla tradycyjnych nośników energii (paliwa kopalne) stanowią odnawialne źródła energii (OZE). Są to źródła wykorzystujące w procesie przetwarzania energię występującą w róŜnych postaciach, w szczególności promieniowania słonecznego, energii wiatru, wody a takŜe biomasy. Źródła te są praktycznie niewyczerpalne, gdyŜ ich zasoby uzupełniane są nieustannie w procesach naturalnych. Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych moŜe w znacznym stopniu przyczynić się do poprawy jakości powietrza atmosferycznego oraz ograniczenia zuŜycia krajowych zasobów surowców. Ponadto rozwój energii odnawialnej stanowi jeden z priorytetów krajowej polityki ekologicznej (Polityka energetyczna Polski do 2025 r.). Jej podstawowym celem w tym zakresie jest zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie paliwowo - energetycznym kraju do 7,5% w 2010 r. i do 14% w 2020 r. w strukturze zuŜycia nośników pierwotnych. Dodatkowo Polska powinna osiągnąć cele wyznaczone przez Dyrektywę 2003/30/WE w sprawie wspierania uŜycia w transporcie biopaliw - zapewnienie ich udziału w odniesieniu do paliw uŜywanych w transporcie na poziomie 5,75% oraz Dyrektywę 2001/77/WE w sprawie wspierania produkcji na rynku 84 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 wewnętrznym energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych - zapewnienie, Ŝe udział energii z tych źródeł w wytwarzaniu energii elektrycznej wyniesie w 2010 r. 7,5%. Energia wiatru Na podstawie analizy mapy kierunków i sił wiatru Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (rys. 6) moŜna stwierdzić, Ŝe gmina Szczekociny nie posiada moŜliwości pozyskiwani energii odnawialnej z tego źródła. Gmina połoŜona jest w strefie niekorzystnej, w której średnioroczna prędkość wiatru wynosi ok. 3,5 m/s. Natomiast uŜyteczna prędkość wiatru dla potrzeb energetycznych wynosi, co najmniej 4 m/s. Rysunek 6. Strefy energetyczne wiatru w Polsce (źródło: mapa opracowana przez H. Lorenc) Objaśnienia: Strefy: I – wybitnie korzystna II – korzystna III – dość korzystna IV – niekorzystna V – wybitnie niekorzystna VI – tereny wyłączone - wysokie partie gór • • • • • Przy lokalizacji inwestycji wykorzystujących siłę wiatru znaczenie mają równieŜ: odległość od osad ludzkich - zgodnie z przepisami nie moŜe być mniejsza, niŜ 0,5 km; ograniczenia wynikające z hałasu, jaki powodują turbiny, ukształtowanie terenu - najlepszy jest teren płaski, trawiasty, bliskość dróg dojazdowych - ze względów ekonomicznych, bliskość przyłączy energetycznych średniego - 15 kV (moŜliwość bezpośredniego podłączenia turbiny o mocy max 6 MW) i wysokiego napięcia - 110 kV (budowa stacji przekaźnikowej), moŜliwość sprzedaŜy energii. 85 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Projektowanie farmy wiatrowej wymaga takŜe kompromisu pomiędzy oszczędnością powierzchni a opłacalnością produkcji. Zakłada się, Ŝe na 1 MW zainstalowanej mocy naleŜy przeznaczyć ok. 10 ha. Energia biogazu Biogaz powstaje w wyniku fermentacji odpadów organicznych. Powstały biogaz składa się głównie z metanu (40 - 70%) i dwutlenku węgla (40 - 50%), zawiera równieŜ gazy takie jak: azot, siarkowodór, tlenek węgla, amoniak i tlen. Do celów energetycznych wykorzystuje się biogaz powstający w wyniku fermentacji: – odpadów organicznych na składowiskach odpadów (biogaz składowiskowy), – odpadów zwierzęcych w gospodarstwach rolnych (biogazownie rolnicze), – osadów ściekowych w oczyszczalniach ścieków (biogaz z oczyszczalni ścieków). Powstały biogaz o zawartości metanu powyŜej 40% moŜe być wykorzystywany do celów uŜytkowych, głównie do celów energetycznych lub w innych procesach technologicznych. Biogaz składowiskowy Proces fermentacji na terenie składowisk zachodzi w sposób niekontrolowany. Zawartość metanu w gazie wysypiskowym zaleŜy od sposobu odgazowania wysypiska. Przy naturalnym wypływie gazu zawiera 60 - 65% metanu, przy aktywnym odgazowaniu oraz przy dobrym uszczelnieniu złoŜa zawartość metanu wynosi 45 - 50%, natomiast przy aktywnym odgazowaniu oraz przy złym uszczelnieniu złoŜa dochodzi do zasysania powietrza atmosferycznego i zawartość metanu spada do 25 - 45%. Szacuje się, Ŝe jego energetyczne wykorzystanie jest ekonomicznie opłacalne dla składowiska, na których łączna masa zdeponowanych odpadów wynosi co najmniej 0,5·106 Mg. NajwaŜniejszym czynnikiem rzutującym na sposób zagospodarowania biogazu jest potencjał gazowy składowiska. Ilość wytwarzanego gazu składowiskowego waha się w granicach od 60 d0 180 m3/Mg deponowanych odpadów. Potencjał gazowy złoŜa moŜna określić poprzez: – jednostkowe wskaźniki produkcji biogazu, studium literaturowe, – modelowe obliczenia zasobności gazowej, – próbne pompowanie i badanie biogazu. Dla warunków krajowych moŜna przyjąć, Ŝe z 1 Mg odpadów powstanie około 120 m3 biogazu. Na terenie gminy Szczekociny nie ma moŜliwości wykorzystania biogazu składowiskowego poniewaŜ brak jest składowiska odpadów. Biogazownie rolnicze Biogaz moŜna uzyskać równieŜ w wyniku beztlenowej fermentacji odchodów zwierzęcych a takŜe innych odpadów roślinnych. Zawartość metanu w biogazie rolniczym zaleŜy przede wszystkim od rodzaju zastosowanych odchodów zwierzęcych (gnojowica trzody - 70 - 80%, gnojowica bydła 55 - 60%, pomiot kurzy - 60 - 80%). Instalacje do odzysku biogazu mają uzasadnienie w duŜych gospodarstwach hodowlanych. Na terenie gminy Szczekociny gospodarstwem takim jest Spółdzielcza „Agrofirma” Szczekociny (1 000 ha pola). W sezonie przerabiają około 40 ton jabłek na dobę. Na terenie gospodarstwa hoduje się równieŜ około 800 sztyk bydła, 2 000 kurcząt w jednym miocie oraz 60 000 kur niosek. Z hodowli powstaje 34 tys. pomiotu kurzego, 8 - 9 Mg gnojowicy na dzień oraz obornik. Ponadto powstają odpady z produkcji roślinnej, przetwórstwa warzyw i owoców a takŜe osad ściekowy z zakładowej oczyszczalni ścieków. Dzięki budowie biogazowni odpady te mogłyby zostać zutylizowane a powstały biogaz wykorzystany do produkcji energii. 86 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Biogaz z oczyszczalni ścieków W średnich i duŜych oczyszczalniach ścieków jedną z podstawowych metod zagospodarowania osadów ściekowych jest ich fermentacja w wydzielonych komorach fermentacyjnych. Warunkiem pozyskiwania biogazu jest obecność zamkniętej komory fermentacyjnej. Wytworzony w tym procesie biogaz charakteryzuje się zawartością metanu w przedziale 55 - 65%. Na terenie gminy Szczekociny zlokalizowane są dwie oczyszczalnia ścieków komunalnych o łącznej przepustowości 1 388 m3/d (oczyszczalnia Komunalnego Zakładu BudŜetowego - 288 m3/d, oczyszczalnia Spółdzielczej „Agrofirmy” Szczekociny - 1 100 m3/d). Oczyszczalnie te nie są wyposaŜona w zamkniętą komorę fermentacyjną, dlatego brak jest moŜliwości pozyskiwania energii z osadów ściekowych. Ponadto proces utylizacji osadów ściekowych przez ich fermentację jest opłacalny przy obciąŜeniu powyŜej 5 tys. m3/d. W 2007 r. w oczyszczalni Spółdzielczej „Agrofirmy” Szczekociny powstało 310 Mg osadów ściekowych, które odzyskano w procesie R10 (rozprowadzanie na powierzchni ziemi w celu nawoŜenia lub ulepszenia gleby). Energia biomasy Biomasę określa się, jako masę materii organicznej, zawartą w organizmach zwierzęcych lub roślinnych. Jest ona największym potencjalnym źródłem energii odnawialnej. W celach energetycznych wykorzystuje się m. in. pozostałości organiczne takie jak: odpady leśne, z przemysłu leśnego, odpady i pozostałości rolnicze a takŜe rośliny uprawiane wyłącznie dla ich potencjału energetycznego np. takie jak: wierzba wiciowa, ślazowiec pensylwański, topinambur, róŜa bezkolcowa. Biomasa do celów energetycznych moŜe być spalana bezpośrednio w kotłowniach (często po uprzednim zgranulowaniu lub zbrykietowaniu) lub przetworzona na inne paliwo ciekłe np. estry oleju rzepakowego, alkohol lub gazowe np. gaz drzewny. Zgodnie z „Programem wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenach nieprzemysłowych województwa śląskiego” na terenie województwa śląskiego na cele energetyczne moŜna uprawiać następujące gatunki roślin: – wierzbę z rodzaju - Salix viminalis var. Gigantea, – ślazowiec pensylwański - Sida hermaphrodita Rusby, – topinambur (słonecznik bulwiasty) - Helianthus Ruberosus L., – topolę - Populus L., – robinię akacjową - Robina pseudacacia L., – trawy a w tym: miskant olbrzymi (Miscanthus sinesis gigantea), miskant cukrowy (Miscanthus sacchariflorus), spartina preriowa (Spartima pretinata), palczatka Gerarda (Andropogan gerardi). Produktywność z 1 ha roślin energetycznych jest uzaleŜniona od wielu czynników. NajwaŜniejsze z nich to: – stanowisko uprawowe (rodzaj gleby, poziom wód gruntowych, przygotowanie agrotechniczne, pH, zasobność itp.), – dobór klonu, genotypu, odmiany do konkretnych warunków uprawy, – sposób i ilość rozmieszczenia sadzonek na powierzchni 1 hektara. Obecnie najpowszechniej uprawianą rośliną na cele energetyczne jest wierzba krzewiasta w róŜnych odmianach. Wierzbę z rodzaju Salix viminalis moŜna uprawiać na wielu rodzajach gleb, od bielicowych gleb piaszczystych do gleb organicznych dobrze uwodnionych. Optymalny poziom wód gruntowych przeznaczonych pod uprawę wierzby wynosi: dla gleb piaszczystych 1,0 - 1,3 m, dla gleb gliniastych 1,6 - 1,9 m. Wierzba wiciowa polecana jest w przydomowych korzeniowych oczyszczalniach ścieków, do obsadzania składowisk odpadów, na terenach przemysłowych skaŜonych metalami cięŜkimi, przy rekultywacji gleb, przy drogach szybkiego ruchu, budynkach mieszkalnych i inwentarskich. Do zagospodarowania gruntów porolniczych z przeznaczeniem na cele energetyczne moŜna wykorzystać topolę (Populus tremula). Gatunek ten wykazuje takŜe odporność na przemysłowe zanieczyszczenia powietrza i dlatego jest przydatny do sadzenia w miastach i okręgach przemysłowych. Nadaje się równieŜ do umacniania skarp i brzegów rzek. 87 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Ślazowiec pensylwański nie ma wymagań w stosunku do gleb i klimatu. Natomiast na glebach ubogich wytwarza mniejszą masę naziemną niŜ na glebach Ŝyznych. Ponadto przy niedostatkach opadów plony są znacznie niŜsze. Trawa z rodzaju Miscanthusa nie ma duŜych wymagań odnośnie jakości gleby. Mogą to być gleby V i VI klasy, a takŜe nieuŜytki. Średnia roczna ilość opadów, niezbędna do prawidłowego jej wzrostu i rozwoju, powinna wynieść 600 mm, a średnia temperatura roku ok. 8°C. Wadą tej rośliny jest słaba odporność na mrozy, zwłaszcza w pierwszym roku uprawy. Natomiast zaletą zdolność do kumulowania metali cięŜkich (kadm, ołów, cynk). Oprócz wyŜej wymienionych roślin do celów energetycznych i gospodarczych mogą być uprawiane inne rośliny np. takie jak topinambur, zwany słonecznikiem bulwiastym. Topinambur najlepiej udaje się na glebach średnio zwięzłych, przewiewnych, o duŜej zasobności składników pokarmowych i dostatecznej wilgotności. Zaletą tej rośliny jest moŜliwość samo odnawiania się. Zaschnięte części nadziemne, mogą słuŜyć do bezpośredniego spalania lub teŜ produkcji brykietów. ŚwieŜa masa części nadziemnych, zbierana nawet kilkakrotnie w sezonie wegetacyjnym, moŜe posłuŜyć jako surowiec do produkcji biogazu. Plantacje roślin energetycznych na terenie gminy Szczekociny mogą być zakładane na terenach rolniczych lub nieuŜytkach. Ponadto oprócz plantacji roślin energetycznych w celu wykorzystania biomasy moŜliwe jest instalowanie odpowiednio przygotowanych kotłów na biomasę. Energia promieniowania słonecznego Energia promieniowania słonecznego jest podstawowym źródłem energii na ziemi. Promieniowanie słoneczne wykorzystywane jest do produkcji energii elektrycznej i cieplnej. Do tego celu wykorzystywane są ogniwa fotowoltaiczne (np. do zasilania znaków drogowych) i kolektory słoneczne. Przy odpowiednio dostosowanym typie systemów i urządzeń do charakteru, struktury i rozkładu promieniowania słonecznego w czasie moŜliwe jest pozyskiwanie energii przy bardzo róŜnych warunkach nasłonecznienia. Energia ta wykorzystywana jest najczęściej przez indywidualnych inwestorów na własne potrzeby. Gmina Szczekociny tak jak cały powiat zawierciański zlokalizowana jest w regionie, w którym nasłonecznienie jest umiarkowane. Tak, więc źródło to stwarza moŜliwości pozyskiwania energii odnawialnej, jednak w skali indywidualnych inwestorów. Energia geotermalna Energia geotermalna to energia zgromadzona w gruntach, skałach i wodach wypełniających pory i szczeliny skalne. Powiat zawierciański połoŜony jest w części północnej monokliny śląsko - krakowskiej gdzie wody triasowe występują w warunkach subartezyjskich i artezyjskich a ich temperatury w partiach spągowych zbiornika mogą osiągać wartości 200C. Stosując pompy ciepła moŜliwe jest pozyskanie z jednego ujęcia średniej mocy termicznej rzędu 0,8 MW i energii cieplnej około 7,6 TJ/rok. Na terenie gminy Szczekociny obecnie brak jest tego typu instalacji. Jednak działania podejmowane w innych gminach powiatu mogą wskazywać potencjalne moŜliwości wykorzystania energii geotermalnej w przyszłości. Energia wód śródlądowych Energia wód powierzchniowych wykorzystywana jest do produkcji energii elektrycznej w elektrowniach wodnych. Istniejące obiekty piętrzące na terenie gminy Szczekociny zestawiono w tab. 10. 88 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Tabela 10. Istniejące obiekty piętrzące na terenie gminy Szczekociny Nazwa obiektu/ Miejscowość Lokalizacja rzeka (dorzecze) Rodzaj obiektu Przepły w Qśr [m3/s] Przyłęk Spad Hmax [m] Parametry energetyczne Potencjał Potencjał techniczny energetyczny Moc Energia Moc Energia N A N A [kW] [MWh/rok] [kW] [MWh/rok] 152,1 1 332,0 108,5 769,9 Pilica Młyn 6,2 2,5 (Wisła) (nieuŜywany) Źródło: „Program wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenach nieprzemysłowych województwa śląskiego” 2006 r. Na terenie gminy funkcjonuje młyn u Pani Niwińskiej, w Szczekocinach (pozwolenie wydane jest przez dawnego Wojewodę Częstochowskiego). Młyn ten wykorzystywane jest do pozyskiwania energii. Tak więc moŜna stwierdzić, Ŝe na terenie gminy istnieją warunki umoŜliwiające wykorzystanie wód śródlądowych do celów energetycznych. Ograniczeniem, które musi być uwzględnione przy lokalizacji elektrowni wodnych są wymogi wynikające z regulacji prawnych dotyczących obszarów wyznaczonych w ramach sieci ekologicznej Natura 2000 oraz z programów restytucji wędrownych ryb dwuśrodowiskowych. Zbiorcze zestawieni moŜliwości wykorzystania energii odnawialnej na terenie gminy przedstawiono w tab. 11. Tabela 11. Zbiorcze zestawienie moŜliwości wykorzystania źródeł energii odnawialnej na terenie gminy Szczekociny Rodzaj energii odnawialnej Energia wiatru Energia biogazu składowiskowego rolniczego z oczyszczalni ścieków Energia biomasy Energia promieniowani słonecznego Energia geotermalna Energia wód śródlądowych MoŜliwość wykorzystania na terenie gminy Poręba Brak Brak Tak Brak DuŜa DuŜa Tak Tak 5.2.2. Cel średniookresowy do 2015 r. Cel Zwiększenie ilości energii pozyskanej z alternatywnych źródeł 5.2.3. Kierunki działań na lata 2008 - 2011 Kierunki działań • Rozpoznanie praktycznych moŜliwości, w tym podłoŜa ekonomicznego wykorzystania energii odnawialnej na terenie gminy. • Propagowanie energii ze źródeł odnawialnych. • Zwiększenie wykorzystania biomasy, biogazu rolniczego, wód geotermalnych. 89 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 5.3. Kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzią 5.3.1. Stan wyjściowy W Programie małej retencji dla Województwa Śląskiego (Uchwała nr II/43/1/2006 z dnia 16 stycznia 2006 r. Sejmiku Województwa Śląskiego) z aneksem z dnia 28 sierpnia 2006 r. (Uchwała Sejmiku Województwa Śląskiego nr II/51/2/2006) ujęto działania na rzecz poprawy, stanu, odbudowy oraz powiększenia zasobów wodnych kraju i elementów ochrony przeciwpowodziowej. Jako priorytetowe kierunki działań z zakresu małej retencji przyjęto: – odbudowę, modernizację i budowę urządzeń piętrzących w celu wykorzystania wody do nawodnień, spowolnienia odpływu wód powierzchniowych oraz ochrony gleb torfowych, – uzupełnienie i modernizację obiektów melioracyjnych pod kątem zachowania równowagi ekologicznej biotopów, – odbudowę, modernizację i budowę budowli piętrzących i stopni przeciwerozyjnych dla podniesienia poziomu wody gruntowej na obszarach przyległych, – odbudowę, modernizację i budowę nowych sztucznych zbiorników wodnych o pojemności do 5 mln m3 na rzekach i potokach, – odbudowę, modernizację i budowę nowych stawów rybnych, – piętrzenie istniejących małych jezior i magazynowanie dodatkowych zasobów wody z jednoczesnym podniesieniem walorów krajobrazowych i estetycznych środowiska przyrodniczego. W Programie tym ujęto równieŜ gminę Szczekociny. Dane dotyczące zbiorników oraz ich lokalizację przedstawiono w tab. 12 i na rys. 7 i 8. Tabela 12. Dane dotyczące zbiorników małej retencji na terenie gminy Szczekociny Nazwa zbiornika/ lokalizacja Rzeka/ ciek/ potok Zlewnia elementarna Typ obiektu Dane techniczne Pojemność Średnia Powierzchnia [tys. m3] głębokość/ zalewu wysokość [ha] zapory [m] 600,0 1,5 40,0 Szczekociny Pilica Wisła Zasilanie (AGROFIRMA)/ niezaleŜne Szczekociny – rys. 7 Szczekociny/ Pilica Wisła Zasilanie 60,0 Szczekociny – niezaleŜne Tartaczna – rys. 8 Źródło: Program małej retencji dla województwa śląskiego 1,1 5,5 Cel budowy/ funkcje Retencja wód powierzchniowych, rekreacja Retencja wód powierzchniowych, rekreacja Zbiorniki te wykonano w 2007 r. 90 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Rysunek 7. Lokalizacja zbiornika Szczekociny (AGROFIRMA) Rysunek 8. Lokalizacja zbiornika Szczekociny - Tartaczna ZagroŜenia powodziowe 91 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Powodzie mogą być wynikiem normalnych zjawisk przyrodniczych, którym człowiek nie moŜe zapobiec, albo jako wynik działalności człowieka poprzez zakłócenie normalnych zjawisk przyrodniczych a takŜe jako wynik awarii technicznych urządzeń. Główną przyczyną powodzi jest większy opad wody w stosunku do moŜliwości infiltracyjnych gleby w jednostce czasu. Przyczyny naturalnych wezbrań są następujące: – wezbrania nawalne - pochodzące z gwałtownych deszczy (30 - 40 mm) w krótkim okresie czasu; niedające się przewidzieć, – wezbrania rozlewne - pochodzące z deszczy głównie w miesiącach letnich przy opadach trwających 3 - 5 dni; moŜliwe do przewidzenia, – wezbrania zatorowe - wynikające z zatkania profilu rzecznego tzw. śryŜem i lodem dennym, ma to miejsce w okresie wiosennym po mroźnej zimie (śryŜ - są to kryształki lodu zbite w gąbczastą masę tworzącą się w wodzie o temp. < 00C), – roztopy - w wyniku topnienia śniegu i lodu, które mogą być: • solarne - przy dodatnich temp. w ciągu dnia i mroźnej temp. w ciągu nocy, • adekwatno - opadowe - przy topnieniu śniegu z opadami deszczu. Wezbrania prowadzące do powodzi mogą być wynikiem działalności człowieka, do których głównie naleŜą: – awarie zapór wodnych, którym towarzyszy gwałtowny spływ wody na tereny leŜące poniŜej zapory, – zalanie polderów, co ma miejsce w czasie sztormu (polder - osuszony, depresyjny teren przymorski lub przy obwałowaniach rzek), – regulacje rzek polegające na skróceniu koryta rzeki, aby poprawić jej spławność przez likwidację licznych meandrów zmniejszając w ten sposób pojemność rzeki a takŜe jej zdolność infiltracyjną, – wylesianie znacznych obszarów, które mają duŜą zdolność zatrzymywania wody z opadów głównie przez system korzeniowy. Przed skutkami powodzi moŜna zabezpieczyć się poprzez: • unikanie zabudowy na terenach zalewowych, • pogłębianie koryta rzeki, • budowę wałów p - powodziowych, • dbałość o stan wałów p - powodziowych ich szczelności i wytrzymałości, • rozszerzenie odległości między wałami przeciwpowodziowymi, • właściwe utrzymanie wałów i koryta rzeki poprzez usuwanie krzewów, drzew i innych przeszkód utrudniających spływ wody, • dbałość o czystość międzywałów, • zwiększenie retencji przez zalesianie (retencja lasu jest 10 x większa niŜ pola ornego), • budowa zbiorników retencyjnych szczególnie w górnych odcinkach rzek a w dolnych budowę polderów i zbiorników wodnych (zbiorniki retencyjne moŜna wykorzystać do wytwarzania energii elektrycznej i sportów wodnych), • świadome przerywanie wałów i kierowanie wezbranych wód na przyległe tereny chroniąc niŜej połoŜone tereny zaludnione i waŜne obiekty przemysłowe uzyskując w ten sposób wytłumienie naporu fali powodziowej (waŜna tu jest ścisła koordynacja działań w czasie), • budowę wrót i śluz do wprowadzania i odprowadzania wód, co pozwala złagodzić siłę naporu wód i tak nią pokierować, aby omijała zagroŜone tereny, • stworzenie sprawnych i odpowiedzialnych słuŜb znających swoje obowiązki i kompetencje, • rozbudowę sieci wodowskazów, aby informacja o nadchodzącej fali powodziowej była pełna, • tzw. „małą retencję”, tj. budowę stawów, zastawek piętrzących i małych zbiorników, co przyczyni się takŜe do rozwoju agroturystyki, • budowę tzw. „zbiorników suchych” poniŜej zbiornika retencyjnego w celu okresowego hamowania odpływu i łagodzenia kształtu fali powodziowej. 92 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Przez teren gminy Szczekociny przepływa rzeka Pilica. Jej zlewnia administrowana jest przez RZGW w Warszawie. Rzeka ta stwarza potencjalne zagroŜenie powodziowe. W gminie zlokalizowany jest wodowskaz sygnalizacyjny. W 2006 r. opracowano uzupełnienie „Studium dla potrzeb ochrony przeciwpowodziowej – etap I”. W uzupełnieniu tym uwzględniono takŜe gminę Szczekociny. Na jej terenie nie wyznaczono jednak obszarów potencjalnego zagroŜenia powodzią. Oznaczono natomiast tereny o znaczeniu społecznym, gospodarczym i kulturowym zlokalizowane wzdłuŜ rzeki Pilicy, które mogą być zalane – tab. 13. Tabela 13. Tereny o znaczeniu społecznym, gospodarczym i kulturowym wzdłuŜ rzeki Pilicy Kilometr rzeki Tereny o znaczeniu społecznym, gospodarczym i kulturowym Opis Brzeg Gospodarstwa rolne Prawy Tereny zabudowy letniskowej Lewy Gmina 280+866 Szczekociny 281+413 Szczekociny 282+065 282+439 Młyn Prawy Szczekociny 282+487 Tereny zabudowy letniskowej Szczekociny 282+681 283+625 Zabudowa zagrodowa Lewy Szczekociny 283+858 Zabudowa zagrodowa Prawy Szczekociny 284+041 Zabudowa zagrodowa Lewy Szczekociny 284+185 Tereny zabudowy letniskowej Prawy Szczekociny 284+487 286+288 Planowany obszar pod zbiornik Lewy, prawy Szczekociny 289+475 retencyjny 289+711 Tereny zabudowy letniskowej Prawy Szczekociny 289+935 289+935 Zabudowa zagrodowa Prawy Szczekociny 291+000 291+000 Tereny zabudowy letniskowej Prawy Szczekociny 291+792 292+647 Młyn zboŜowy Lewy Szczekociny 293+262 Młyn zboŜowy Lewy Miasto Szczekociny 293+437 Zabudowa mieszkaniowa Lewy Szczekociny 293+495 Oczyszczalnia ścieków Lewy Miasto Szczekociny 293+873 Przepompownia ścieków Lewy Miasto Szczekociny 293+873 Tereny zabudowy mieszkaniowej i Lewy Miasto Szczekociny 294+638 usługowej 295+087 Zabudowa mieszkaniowa Prawy Miasto Szczekociny 295+856 Przepompowania ścieków Lewy Miasto Szczekociny 295+948 Zakład naprawy kotłów Prawy Miasto Szczekociny 296+079 Zespół pałacowo - parkowy Lewy Miasto Szczekociny 296+174 297+104 Magazyny rolnicze Lewy Miasto Szczekociny 297+212 Magazyn środków chemicznych Lewy Miasto Szczekociny 297+348 Strefa obserwacji Lewy Miasto Szczekociny 299+230 archeologicznych 301+578 Teren planowany pod składowisko Lewy Miasto Szczekociny 302+225 Źródło: Studium dla potrzeb ochrony przeciwpowodziowej – etap I (uzupełnienie do Studium dla obszarów nieobwałowanych naraŜonych na niebezpieczeństwo powodzi – etap I) Tereny szczególnie zagroŜone powodzią (zalew wodą 0,5%) wzdłuŜ rzeki Krztyni przedstawiono w tab. 14. Tabela 14. Tereny szczególnie zagroŜone powodzią wzdłuŜ rzeki Krztyni 93 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Km biegu rzeki 8,2 – 6,5 6,2 - 2 4-2 Brzeg Prawy/Lewy P/L L P Nazwa miejscowości Grabiec Bonowice, Domki Stara Wieś, Szczekociny Tereny szczególnie zagroŜone powodzią (zalew wodą 0,5%) wzdłuŜ rzeki śebrówki przedstawiono w tab. 15. Tabela 15. Tereny szczególnie zagroŜone powodzią wzdłuŜ rzeki śebrówki Km biegu rzeki 1-0 Brzeg Prawy/Lewy P/L Nazwa miejscowości Stara Wieś 5.3.2. Cel średniookresowy do 2015 r. Zasady dotyczące gospodarowania wodami określone w Ramowej Dyrektywie Wodnej traktują wodę, jako dobro dziedziczone. Dlatego dobro to musi być chronione, co narzuca na uŜytkowników wód, obowiązek zrównowaŜonego korzystania z ich zasobów. Tak, więc istotną rolę głównie w podejściu społecznym odgrywa efektywna ochrona przed powodzią. Cel Racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych tak, aby uchronić gospodarkę od deficytu wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi 5.3.3. Kierunki działań na lata 2008 – 2011 DuŜe znaczenie w zakresie ochrony przed powodzią ma przede wszystkim przebudowa i rozbudowa wałów przeciwpowodziowych. W planowaniu ochrony przeciwpowodziowej oraz w działaniach operacyjnych na szczeblu lokalnym niezbędne jest równieŜ utrzymanie systemów melioracji szczegółowej w odpowiednim stanie (droŜność). W tym celu konieczne jest prowadzenie bieŜących konserwacji kanałów deszczowych oraz rowów melioracyjnych, umoŜliwiających swobodny spływ wód. Kierunki działań • BieŜąca kontrola systemu obiektów urządzeń zabezpieczających przed powodzią. • BieŜąca konserwacja cieków wodnych. • Opracowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem obszarów zagroŜonych powodzią. • Modernizacja systemów melioracyjnych. • Ochrona Głównego Zbiornika Wód Podziemnych. • Działania edukacyjno – promocyjne mające na celu promowanie oszczędzania wody. 94 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 6. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego 6.1. Zasoby wodne i gospodarka wodno - ściekowa 6.1.1. Stan wyjściowy 6.1.1.1. Wody powierzchniowe Wody powierzchniowe na terenie gminy Szczekociny reprezentowane są przez Pilicę i jej dopływy takie jak: Krztynia i Mitręga. Gmina w całości połoŜona jest w zlewni tej rzeki. Wody powierzchniowe stojące to przede wszystkim dwa duŜe kompleksy stawów hodowlanych zasilane wodami rzeki Pilica o łącznej powierzchni około 60 ha. Hydrografię gminy wraz z punktami pomiarowymi i klasą jakości wód przedstawia rys. 10. Zasoby wód powierzchniowych płynących gminy Szczekociny: – Pilica jest najdłuŜszym, lewym dopływem Wisły o długości 319 km i powierzchni zlewni 9,245 tys. km2. Wypływa ze źródła krasowego zlokalizowanego na wysokości 348 m n.p.m. w południowo - zachodnia część miasta Pilica. Następnie rzeka płynie przez miasto Pilicę oraz miejscowości Dobrą, Sławniów, Wierbkę, Kleszczowę Dolną, Kleszczowę Górną w gminie Pilica dalej przez Wolę Libertowską, śarnowiec i Łany Wielkie w gminie śarnowiec gdzie zmienia swój bieg i kierując się ku północy wypływając na teren powiatu jędrzejowskiego, po czym przepływa przez teren gminy Szczekociny i ponownie opuszcza powiat zawierciański wypływając na teren powiatu częstochowskiego. Przez teren gminy Szczekociny Pilica przepływa na odcinku około 20 km. Na obszarze tym do rzeki wpada Krztynia, która około 4 km powyŜej ujścia przyjmuje wody śebrówki. Od 2006 r. na rzece Pilicy organizowany jest spływ kajakowy przez Ochotniczą StraŜ PoŜarną w Szczekocinach. Wodowanie zaczyna się koło Zespołu Pałacowego z XVIII w. przy moście. Następnie pokonuje się most, próg betonowy dopływając do młyna. W miejscu tym trzeba przenieść kajak, po czym moŜna płynąć do Młyna w Przyłęku a następnie do spalonego młyna przy wiadukcie kolejowym w miejscowości Przyłęk, gdzie kończy się spływ. Trwa on około 4 godzin. Trasę spływu przedstawiono na rys. 9. Przed zorganizowaniem spływu rzekę oczyszczono z niebezpiecznych przedmiotów. 95 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Rysunek 9. Przebieg trasy spływu kajakowego na terenie gminy Szczekociny na rzece Pilicy 96 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 – Krztynia jest lewym dopływem Pilicy o długości 24,8 km i powierzchni zlewni obejmującej 394 km2. Wypływa na wysokości 337 m n.p.m. w okolicach Siamoszyc w gminie Kroczyce. Następnie rzeka ta przepływa przez znaczny obszar powiatu od Siamoszyc przez Przyłubsko, Pradła (gmina Kroczyce), Zawadę (gmina Irządze), Grabiec i Bonowice (gmina Szczekociny) dopływając do Pilicy. Przez teren gminy Szczekociny Krztynia przepływa na odcinku około 8 km. – śebrówka jest prawobrzeŜnym dopływem Krztyni o długości 22,9 km. Wypływa ze źródła na wysokości 325 m n.p.m. w okolicach wsi Siadcza w gminie Pilica. Następnie płynie przez Dwór, Wierzbicę dalej przez Otolę i Jeziorowice (gmina śarnowiec), gminę Szczekociny kończąc swój bieg w dolinie Krztyni we wschodniej części Bonowic. Przez teren gminy Szczekociny śebrówka przepływa na odcinku około 11 km. Obszar zlewni Pilicy administrowana jest przez RZGW w Warszawie. Ponadto wody powierzchniowe reprezentują równieŜ zbiorniki wód stojących (kompleks stawów hodowlanych „Szczekociny”). Kompleks ten składa się z dwóch obiektów rybnych: „Szczekociny” o powierzchni 36 ha i „Czarny Las” o powierzchni 24,76 ha będących własnością Spółdzielczej „Agrofirma” Szczekociny. Ponadto w niektórych miejscowościach gminy znajdują się niewielkie zbiorniki wodne. Stan wód powierzchniowych Lokalizacje punktów pomiarowo – kontrolnych na terenie gminy Szczekociny wraz z jakością wody w tych punktach przedstawiono w tab. 16. Tabela 16. Punkty pomiarowo kontrolne na terenie gminy Szczekociny wraz z oceną jakości wód powierzchniowych w latach 2006 - 2007 Nazwa punktu pomiarowo kontrolnego Nazwa rzeki kilometr Pilica Szczekociny Pilica 285,0 Pilica 280,9 Krztynia 0,5 śebrówka 0,5 Ocena jakości wód powierzchniowych 2006 r. 2007 r. 1 2 1 RYBY DIAG RYBY2 DIAG III N N Pilica poniŜej Szczekocin N N Krztynia ujście do Pilicy - Tęgobórz N śebrówka ujście do Krztyni Źródło: WIOŚ Katowice Objaśnienia: 1 – ocena wg rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. nr 32, poz. 284, utraciło moc z dniem 1 stycznia 2005 r.), DIAG – monitoring diagnostyczny (ocena na podstawie 43 wskaźników jakości wody) 2 – ocena wg rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem Ŝycia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. nr 176, poz. 1455) W 2006 r. na terenie gminy Szczekociny badano wody rzek: Pilica, Krztynia i śebrówka (tab. 16). Badania te prowadzone były pod kątem bytowania ryb w warunkach naturalnych. W Ŝadnym z tych punktów nie prowadzono monitoringu diagnostycznego. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, Ŝe w Ŝadnym z punktów zlokalizowanych na terenie gminy (2006 r.) woda nie spełniała Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 roku w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem Ŝycia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. nr 176, poz.1455). We wszystkich 97 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 punktach warunki rozporządzenia przekraczały azotyny. Ponadto w punkcie Pilica poniŜej Szczekocin przekroczony był równieŜ tlen rozpuszczony i fosfor ogólny a w punkcie Krztynia ujście do Pilicy azot amonowy. W 2006 r. na terenie gminy Szczekociny w punkcie pomiarowym Krztynia ujście do Pilicy prowadzono takŜe monitoring wód wraŜliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych według Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 roku w sprawie kryteriów wyznaczania wód wraŜliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. nr 241, poz. 2093), gdzie za wody zanieczyszczone uznane zostały takie, w których zawartość azotanów wynosi powyŜej 50 mg NO3/l, natomiast przy zawartości azotanów od 40 - 50 mg NO3/l wody uznaje się za zagroŜone zanieczyszczeniem. Zgodnie z tym rozporządzeniem prowadzono monitoring we wszystkich punktach pomiarowych zlewni Wisły. Na podstawie uzyskanych wyników moŜna stwierdzić, Ŝe Krztynia w punkcie pomiarowym zlokalizowanym na terenie gminy w 2006 r. nie naleŜała do rzek zagroŜonych zanieczyszczeniem ani zanieczyszczonych związkami azotu ze źródeł rolniczych (tab. 17). Tabela 17. Ocena rzek pod kątem zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych na terenie gminy Szczekociny w 2006 r. Lp. Nazwa punktu pomiarowego 1. Pilica w Łanach* 2. Krztynia ujście do Pilicy Źródło: WIOŚ * - punkt zlokalizowany poza giną Szczekociny Km Średnioroczne stęŜenie azotanów w mg NO3/dm3 Maksymalne stęŜenie azotanów w mg NO3/dm3 293,0 0,5/276,9 11,75 8,875 16,0 14,0 W 2007 r. badania prowadzone były według monitoringu określonego na lata 2007 - 2009 przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Katowicach. Ich wyniki słuŜą do opracowania rocznych ocen jakości wód na terenie województwa śląskiego. W latach 2007 - 2009 wprowadzone zostaną zmiany dotyczące badań jakości wód w rzekach, tak by do 2009 r. system monitoringu odpowiadał w pełni wymaganiom Ramowej Dyrektywy Wodnej. W 2007 r. na terenie gminy Szczekociny, jakość wód powierzchniowych badana była w 2 punktach pomiarowo - kontrolnych. Punkty te zlokalizowane są na rzekach: Pilica i Krztynia. Lokalizację punktów pomiarowych wraz z oceną jakości wód w 2007 r. przedstawiono w tab. 18 i na rys. 10. 98 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Rysunek 10. Lokalizacja punktów pomiarowych wód powierzchniowych w 2007 r. na terenie gminy Szczekociny oraz jakość wód w tych punktach Zgodnie z monitoringiem na lata 2007 - 2009 na terenie województwa śląskiego badania prowadzone były wg programu monitoringu obejmującego monitoring diagnostyczny i operacyjny. Na terenie gminy Szczekociny w 2007 r. jedynie wody Pilicy badane były w ramach monitoringu diagnostycznego. Natomiast zarówno wody Pilicy jak i Krztyni badane były pod kątem bytowania ryb. Nie prowadzono monitoringu operacyjnego. Punkt pomiarowo - kontrolny na rzece Pilica (gmina Szczekociny) jest pierwszym punktem pomiarowym na omawianej rzece zlokalizowanym po około 34 km od źródła. Kolejny punkt zlokalizowany jest po około 15 km w Łąkietkach (powiat częstochowski). W 2007 r. wody w punkcie w Szczekocinach zostały zakwalifikowane do wód zadawalającej jakości (III klasa). Natomiast wskaźniki takie jak: barwa, fosfor ogólny, liczba bakterii grupy coli występowały w klasie IV (wody niezadawalającej jakości) a ChZTCr w klasie V (wody złej jakości). Zanieczyszczenia te mogą wskazywać na wprowadzanie związków biogennych wraz z opadami atmosferycznymi oraz przez mieszkańców wraz ze ściekami i nawozami mineralnymi. Zanieczyszczenia bakteriologiczne wskazują na dopływ ścieków socjalno - bytowych. Wody te nie spełniają takŜe wymagań rozporządzenia odnośnie wymagań wód będących środowiskiem Ŝycia ryb w warunkach naturalnych. Przekroczone były wskaźniki takie jak: tlen rozpuszczony, azotyny i fosfor ogólny. Natomiast w punkcie w Łąkietkach wody badane były tylko pod kątem bytowania ryb. Badania wykazały równieŜ w tym punkcie przekroczenia wartości dopuszczalnych wskaźników takich jak: azotyny i fosfor ogólny. W punkcie pomiarowym na rzece Krztynia wody badane były jedynie pod kątem bytowania ryb. Zarówno w 2006 jak i w 2007 r. wody nie spełniły wymagań określonych w rozporządzeniu. Przekroczone były wartości dopuszczalne azotynów. W 2007 r. wody rzek na terenie gminy nie były badane pod kątem zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych. Gęstość sieci monitoringu na terenie gminy jak i całego powiatu zawierciańskiego jest relatywnie niewielka. Ponadto w porównaniu do roku 2002 ilość punktów pomiarowych zlokalizowanych na terenie gminy zmniejszyła się z 3 do 2. Zlikwidowano punkty pomiarowe na rzece śebrówka – 99 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 ujście do Krztyni (Szczekociny). W 2007 r. zaprzestano badań w punkcie Pilica poniŜej Szczekocin (280,9 km rzeki) i rozpoczęto w punkcie Pilica Szczekociny (285,0 km rzeki). Wody wypływające z terenu gminy monitorowane były takŜe w 1 punkcie zlokalizowanym tuŜ poza jego granicami. Punkt ten zlokalizowany jest na rzece Pilica. Lokalizację punktu pomiarowego wraz z oceną jakości wód w latach 2006 - 2007 przedstawiono w tab. 18. Tabela 18. Punkt pomiarowo kontrolny zlokalizowany poza granicami gminy Szczekociny wraz z oceną jakości wód powierzchniowych w latach 2006 - 2007 Nazwa punktu pomiarowo kontrolnego Nazwa rzeki kilometr Lokalizacja gmina Ocena jakości wód powierzchniowych 2006 r. 2007 r. DIAG1 RYBY2 DIAG1 RYBY2 N Pilica Lelów Pilica powyŜej dop. 270,4 spod Nakła Łąkietka Źródło: WIOŚ Katowice Objaśnienia: 1 – ocena wg rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. nr 32, poz. 284, utraciło moc z dniem 1 stycznia 2005 r.), DIAG - monitoring diagnostyczny (ocena na podstawie 43 wskaźników jakości wody) 2 – ocena wg rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem Ŝycia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. nr 176, poz. 1455) 6.1.1.2. Wody podziemne Gmina Szczekociny zgodnie z regionalizacją hydrogeologiczną Głównych Zbiorników Wód Podziemnych zaproponowaną przez Kleczkowskiego (1990 r.) znajduje się w obrębie jednostki prowincji hydrogeologicznej Niecka Miechowska (NM). Podstawową strukturą wodonośną jest Główny Zbiornik Wód Podziemnych Nr 408 zalegający w podłoŜu niemal całej gminy co obrazuje rys. 11. Jest to zbiornik kredowy połoŜony w północnej części niecki o całkowitej powierzchni 4 080 km2. Z uwagi na budowę geologiczną całą Nieckę Miechowską rozciągającą się od Bełchatowa po Kraków uznaje się za monolityczną strukturę o charakterze szczelinowo porowym, zbudowaną z węglanowych osadów górnej kredy, jednak stwierdzony wyraźny wododział hydrogeologiczny dzieli ją na dwie części (GZWP nr 408 - część północna, GZWP Nr 409 - południa). Zasoby dyspozycyjne wynoszą 514 tys. m3/d. W obrębie gminy Szczekociny znajduje się jego niewielki południowy fragment. Zbiornik naleŜy do przeciętnie zasobnych, wykazując znaczne zróŜnicowanie wodonośności. Stan wód podziemnych Na terenie gminy Szczekociny jakość wód podziemnych w 2007 r. badana jest w ramach państwowego monitoringu środowiska w 4 punktach rozmieszczonych na GZWP 408 (3 punkty w regionalnym monitoringu województwa śląskiego, 1 w ramach sieci krajowej - monitoring diagnostyczny). Ilość punktów w porównaniu do 2001 r. zwiększyła się z 3 do 4 punktów. Sieć rozszerzono o punkt Goleniowy (sieć krajowa). W latach 2007 - 2009 w ramach podsystemu monitoringu jakości wód podziemnych badania prowadzone będą w odniesieniu do jednolitych części wód podziemnych. Lokalizację punktów pomiarowych na terenie gminy Szczekociny wraz z jakością wody w tych punktach przedstawiono na rys. 11. 100 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Rysunek 11. Lokalizacja punktów pomiarowych wód podziemnych na terenie gminy Szczekociny oraz jakość wód w tych punktach Punkty pomiarowe na terenie gminy wraz z jakością wód podziemnych zestawiono w tab. 19. 101 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Tabela 19. Punkty monitoringu wód podziemnych na terenie gminy Szczekociny wraz z jakością wody w latach 2006 - 2007 Numer punktu Nazwa punktu/ Nr GZWP Gmina Rodzaj monitoringu JCWPd K214/R Szczekociny 408 Szczekociny 408 Rokitno 408 Goleniowy Szczekociny R Szczekociny K215/R K216/R 2032/K 97 Stratygrafia ujętej warstwy Cr3 Typ wody Klasa jakości 2006 r. 2007 r. HCO3-Cl - Ca III III R 97 Cr3 HCO3-Ca-Mg II II Szczekociny R 97 Cr3 HCO3 - Ca III III Szczekociny MD 97 Cr3 HCO3 - Ca IV II Źródło: WIOŚ Katowice Objaśnienia: 0895/K – punkty w sieci krajowej 0005/R – punkty w sieci regionalnej MD – Monitoring diagnostyczny R – Regionalny monitoring województwa śląskiego JCWPd – Jednolita Część Wód Podziemnych Poziomy wodonośne: Cr – Kredowe Na terenie gminy Szczekociny zaznacza się pewne zróŜnicowanie wód podziemnych głównie pod względem typu hydrochemicznego, lecz takŜe i jakości. Na stanowisku pomiarowo - kontrolnym nr 214 w 2007 r. stwierdzono wody III (zadawalającej jakości) klasy, typu węglanowo - chlorowo wapniowego. Na stanowisku nr 215 badania potwierdziły wody klasy II (dobrej jakości) typu węglanowo - wapniowo - magnezowego. Natomiast wody w punkcie nr 216 to wody zaliczone do III klasy a w punkcie 2032 do klasy II typu węglanowo - wapniowego. Zmiany jakości wód podziemnych na przestrzeni lat 2006 - 2007 są niewielkie. Tylko w jednym punkcie zaobserwowano zmianę jakości wód. Był to punkt Goleniowy, w którym jakość wody polepszyła się z klasy IV (2006 r.) na klasę II (2007 r.). 6.1.1.3. Gospodarka wodno - ściekowa Zaopatrzenie w wodę W gminie Szczekociny zaopatrzenie w wodę oraz gospodarka ściekowa prowadzona jest przez Komunalny Zakłady BudŜetowy. Woda do celów komunalnych pobierana jest z 5 ujęć wód podziemnych (tab. 20). Tabela 20. Ujęcia wód podziemnych na terenie gminy Szczekociny Lokalizacja ujęcia Zasoby dyspozycyjne [m3/h] Wydajność ujęć [m3/d] st. podstawowa Rejon obsługiwany Wólka Starzyńska 56 900 Ołudza Rokitno b.d. b.d. 100 600 Siedliska b.d. 230 Spółdzielcza „Agrofirma” Szczekociny Źródło: Ankiety 35 b. d. Starzyn, Wólka Starzyńska, Szczekociny, Bógdał Ołudza, Podrajce, Nowa Ołudza Rokitno, Kaszczor, Podkaszczor, Kresy, Kopaliny, Zachojnie Prawe i Lewe Siedliska, Małachów, Tęgobórz, Grabiec, Bonowice Osiedle 3 maja, ul. Parkowa i Jana Pawła II 102 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Woda pobierana z wyŜej wymienionych studni ze względu na dobrą jakość podawana jest do sieci wodociągowej bez uzdatniania. Nadzór nad jakością wody przeznaczonej do spoŜycia prowadzi Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Zawierciu w 2007 r. - w oparciu o Ustawę o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków z dnia 7 czerwca 2001 r. (Dz. U. z 2006 r., nr 123, poz. 858 tekst jednolity) oraz rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r., nr 61, poz. 417). Lokalizacje ujęć wody i sieci wodociągowej na terenie gminy prowadzonych przez Komunalny Zakłady BudŜetowy przedstawiono na rys.12. Rysunek 12. Lokalizacja sieci wodociągowej i ujęć wód podziemnych na terenie gminy 103 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Pozostałe tereny obecnie zaopatrywane są w wodę z lokalnych, zagrodowych studni kopanych lub wierconych. Własne ujęcia wód posiadają takŜe zakłady pracy m.in. Spółdzielcza „Agrofirma” Szczekociny, która w niewielkim zakresie zaopatruje ul. Parkową, Jana Pawła II i Osiedle 3-go maja. Woda na terenie gminy rozprowadzana jest siecią wodociągową o łącznej długości 73,6 km (2007 r.). W porównaniu do roku 2002 długość sieci zwiększyła się o 27,6 km. Do budynków mieszkalnych wodę doprowadza 1 459 przyłączy wodociągowych i w porównaniu do roku 2002 ilość ta zwiększyła się o 593 sztuki. Infrastrukturę sieci wodociągowej przedstawiono w tab. 21. Tabela 21. Infrastruktura sieci wodociągowej na terenie gminy Szczekociny w 2002 i 2007 roku Długość sieci wodociągowej [km] Liczba przyłączy [szt.] ZuŜycie wody z wodociągów w % gospodarstwach domowych zwodociągowania ogółem [tys. m3] na 1 mieszkańca [m3] Lata 2002 r. 2007r. 2002 r. 2007 r. 2002 r. 2007 r. 2002 r. 2007 r. 2002 r. 2007 r. 46,0 73,6 866 1 459 81,5 26,46 9,0 3,2 50,0 50,0 Źródło: Ankiety, GUS, Program ochrony środowiska dla powiatu zawierciańskiego na lata 2004 - 2011 Stopień zwodociągowania gminy wynosi 50% i jest to najmniejszy procent zwodociągowania w powiecie zawierciańskim. Stan techniczny sieci wodociągowej oraz przyłączy na terenie gminy w przewaŜającej mierze jest dobry. Do wymiany są odcinki wykonane z rur azbestowo - cementowych o długości 2,2 km w Rokitnie (Zachojnie Lewe i Prawe) oraz 41 sztuk przyłączy o długości 410 m. Rejony pozbawione dostępu do sieci wodociągowej to: Goleniowy, Chałupki, Wólka Ołudzka, Brzostek, Przyłęk, Szyszki - Łąkietka, Rokitno. ZuŜycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w gminie Szczekociny w roku 2006 i 2007 przedstawiono w tab. 22. Tabela 22. ZuŜycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w gminie Szczekociny w roku 2006 i 2007 Rok Ogółem Przemysł 2006 2007 408,3 409,0 162,0 167,0 Eksploatacja sieci wodociągowej tys. m3 246,3 242,0 Gospodarstwa domowe 116,0 107,0 Źródło: GUS ZuŜycie wody w zakładach przemysłowych w roku 2006 i 2007 przedstawiono w tab. 23. Tabela 23. ZuŜycie wody na potrzeby przemysłu w gminie Szczekociny w roku 2006 i 2007 Rok Ogółem Pobór wód Podziemnych Powierzchniowych tys. m3 2006 2007 162 167 193 193 0 0 Źródło: GUS 104 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Największą część wody na terenie gminy zuŜywa Spółdzielcza „Agrofirma” Szczekociny, która w latach 2006 - 2007 pobrała z własnego ujęcia odpowiednio w 2006 r. 147,6 tys. m3 wody a w 2007 r.148 tys. m3. Ponadto do największych odbiorców wody na terenie giny naleŜą: P.P.H.U. Agjat S.J., Z.P.CH.R. „Galmet”, Bradex S.J., Spółdzielnia Kółek Rolniczych, Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska ROKITNIANKA. Gospodarka ściekowa Sieć kanalizacyjna na terenie gminy Szczekociny obejmuje jedynie jej część miejską (rys. 13). Stopień skanalizowania wynosi 29,5%. Infrastrukturę kanalizacyjną tworzy 19,2 km sieci sanitarnej i w porównaniu do roku 2002 jest dłuŜsza o 7,3 km. Infrastrukturę sieci kanalizacyjnej przedstawiono w tab. 24. Rysunek 13. Orientacyjna lokalizacja sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Tabela 24. Długość sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Szczekociny w roku 2002 i 2007 Długość sieci Liczba przyłączy % skanalizowania kanalizacyjnej [szt.] [km] 2002 r. 2007r. 2002 r. 2007 r. 2002 r. 2007 r. 11,9 19,2 314 b. d. 19,8 29,5 Źródło: Ankiety, GUS, Program ochrony środowiska dla powiatu zawierciańskiego na lata 2004 - 2011 Mimo budowy nowych odcinków sieci kanalizacyjnej długość ta nadal jest niewystarczająca i nie obejmuje ogółu mieszkańców gminy. Dlatego waŜne jest, aby w najbliŜszych latach kontynuować budowę zbiorczej sieci kanalizacyjnej, którą ścieki odprowadzane byłyby 105 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 do oczyszczalni ścieków. Natomiast w miejscach gdzie jest to ekonomicznie uzasadnione naleŜy budować przydomowe oczyszczalnie ścieków. Ścieki komunalne na terenie gminy oczyszczane są w 2 mechaniczno - biologicznych oczyszczalniach ścieków o łącznej przepustowości 1 388 m3/d. Dane dotyczące oczyszczalni oraz obsługiwanych rejonów, liczby ludności przedstawiono w tab. 25. Tabela 25. Oczyszczalnie ścieków komunalnych na terenie gminy Szczekociny Lokalizacja oczyszczalni Rodzaj oczyszczalni Przepustowość oczyszczalni [m3/d] Rejon obsługiwany przez oczyszczalnię Odbiornik ścieków Pilica Ludność obsługiwana przez oczyszczalnię 845 % ludności obsługiwana przez oczyszczalnię 10,2 Szczekociny mechaniczno biologiczna 288 Szczekociny mechaniczno biologiczna 1 100 ul. Lelowskiej, Śląskiej i Osiedla Podlasie ul. Grochowskiego, Głowackiego, Kościelna, Krakowska, Mostowa, Nadrzeczna, Paderewskiego, Parkowa, Pasierbińskiego, Plac N.M.P, Plac Kościuszki, Polna (część), Saneckiego, Senatorska, Spacerowa, Spółdzielców, StraŜacka, Słoneczna, Wesoła, Wodzickiego, Łostowska, Zielona, Ściegiennego, Łąkowa, śeromskiego Pilica 2 200 26,7 Podmiot obsługujący oczyszczalnię Komunalny Zakład BudŜetowy Agrofirma Źródło: Ankiety Oczyszczalnia administrowana przez Spółdzielczą „Agrofirmę” Szczekociny składa się z przepompowni ścieków z kratą, dwóch piaskowników pionowych, miernika przepływu ścieków, dwóch komór „HEKTOBLOK”, dwóch zagęszczaczy osadów, poletka filtracyjnego osadu, stawów stabilizacyjnych. Oczyszczalnia posiada punkt zlewu ścieków, gdzie dostarczane są ścieki wozami asenizacyjnymi. Obecnie jest w trakcie modernizacji i rozbudowy. Oczyszczalnia ta modernizowana jest ze względu na zuŜycie techniczne, gospodarkę osadową oraz redukcję ładunków zanieczyszczeń biodegradowalnych. Niezbędna jest rozbudowa o staw biologiczny nr 2 i modernizacja osadników wstępnych, stacji odwadniania osadu, sieci wodno - kanalizacyjnej, cieplnej i technologicznej, instalacji wentylacyjnej i elektrycznej. Modernizacja i rozbudowa jest niezbędna z uwagi na dalszą rozbudowę sieci kanalizacyjnej wraz z 4 przepompowniami ścieków w mieście Szczekociny, w rejonie ulic: Leśnej, śarnowieckiej, Dębowej, cz. ul. StraŜackiej, Śląskiej, nowo projektowanych terenów zabudowy mieszkaniowej z usługami w rejonie pomiędzy ulicami Jana Pawła II, Spacerowej, Krakowskiej i Leśnej a takŜe przy ulicy Zielonej oraz części śeromskiego, Al. Zwycięstwa i w ul. Tartacznej. W 2006 r. zmodernizowano budynek krat przyjmowania ścieków. Oczyszczalnia Komunalnego Zakładu BudŜetowego składa się z komory „Miniblok M-9” - 2szt., studzienki na osad nadmierny, przepompowni ścieków sanitarnych wraz z rurociągiem tłocznym i kanałem odprowadzającym ścieki. Oczyszczalnia ta wymaga modernizacji w celu osiągnięcia lepszych wskaźników zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach do rzeki Pilicy. Niezbędna jest modernizacja tej oczyszczalni ze względu na zuŜycie techniczne, gospodarkę osadową oraz redukcję ładunków zanieczyszczeń biodegradowalnych. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska „Rokitnianka” posiada zakładową oczyszczalnię ścieków, z której oczyszczone ścieki odprowadzane są do rzeki Pilicy. Ponadto na terenie gminy istnieją 2 przydomowe oczyszczalnie ścieków w Rokitnie i Szyszkach. Pozostali mieszkańcy odprowadzają ścieki indywidualnie do zbiorników bezodpływowych, korzystając z obsługi taboru asenizacyjnego. 106 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Firmy asenizacyjne wywoŜące nieczystości z terenu gminy Szczekociny to: – Spółdzielcza „Agrofirma” Szczekociny, ul. Parkowa 2, – Komunalny Zakład BudŜetowy w Szczekocinach, ul. Przemysłowa 2, – Firma Professional S.C. Wiesław Strach i ElŜbieta Strach Wywóz nieczystości stałych i płynnych, ul. OkręŜna 15, 95 - 071 Rąbień, – Zakład Produkcyjno - Handlowo - Usługowy „WELMET” Zasada Zdzisław, Zawadka 2, 42 – 446 Irządze. W 2007 r. z terenu gminy Szczekociny odprowadzono 453,2 tys. m3 ścieków, w tym 216 tys. m3 to ścieki przemysłowe, które w całości zostały poddane oczyszczeniu. Łącznie oczyszczono około 50% ogólnej ilości ścieków wytworzonych. Ilość wytworzonych ścieków oraz ilość ścieków oczyszczonych w latach 2006 i 2007 przedstawiono w tab. 26. Tabela 26. Ilość wytworzonych ścieków oraz ilość ścieków oczyszczonych w latach 2006 2007 w gminie Szczekociny Rok Ilość ścieków ogółem w tym przemysłowych 2006 405,4 207 453,2 216 2007 Ilość ścieków oczyszczanych w tym przemysłowych 3 tys. m 207 189 225 216 Źródło: GUS Głównym emitorem ścieków pochodzących z przemysłu jest Spółdzielcza „Agrofirma” Szczekociny, która w 2007 r. odprowadziła 170 tys. m3 ścieków a w 2006 r. 161 tys. m3. 6.1.2. Cel średniookresowy do 2015 r. Do 2015 r. całkowity ładunek azotu i fosforu w ściekach komunalnych powinien być zredukowany do 75% w skali kraju. Zakończyć naleŜy równieŜ program budowy, rozbudowy i modernizacji systemów kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków w aglomeracjach o RLM od 2 000 do 15 000. Natomiast do końca 2010 r. aglomeracje o wielkości 15 000 - 100 000 RLM powinny zostać wyposaŜone w biologiczne oczyszczalnie ścieków z podwyŜszonym usuwaniem biogenów a takŜe sieć kanalizacyjną. Cel Osiągnięcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych gminy 6.1.3. Kierunki działań na lata 2008 - 2011 W celu osiągnięcia dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych istotne znaczenie mają inwestycje dotyczące budowy i rozbudowy systemów kanalizacyjnych oraz budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków. Kierunki działań • Modernizacja oczyszczalni ścieków Spółdzielczej „Agrofirmy” Szczekociny i Komunalnego Zakładu BudŜetowego. • Rozbudowa sieci kanalizacyjnej. • Rozbudowa sieci wodociągowej. • Budowa kanalizacji deszczowej i separatorów a takŜe połączenie budowy systemów podczyszczających z budową i modernizacją dróg. 107 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 • Wspieranie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków, w miejscach, w których jest to uzasadnione ekonomicznie i technicznie. • BieŜąca kontrola sprawności systemów odprowadzania ścieków oraz stanu technicznego zbiorników bezodpływowych. • Wspieranie działań inwestycyjnych, mających na celu ograniczenie i eliminację ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych w ściekach do środowiska wodnego a w szczególności substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. • Rozwój współpracy ze wszystkimi instytucjami wpływającymi na jakość wód, wspieranie edukacji ekologicznej w zakresie racjonalnej gospodarki wodami i jej ochrony przed zanieczyszczeniami. • Racjonalne dawkowanie i przestrzeganie kalendarza stosowania nawozów sztucznych i środków ochrony roślin. • Promowanie proekologicznych zasad uprawy, chowu i produkcji rolnej. • Wprowadzanie odpowiednich zapisów do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego chroniących obszary szczególnie wraŜliwe przed ingerencją mogącą spowodować pogorszenie jakości wody. • Kształtowanie świadomości ekologicznej na temat zasad korzystania z zasobów środowiska wodnego. 6.2. Powietrze atmosferyczne 6.2.1. Stan wyjściowy Zanieczyszczenia powietrza oddziałują bezpośrednio na zdrowie ludzi oraz na stan środowiska przyrodniczego. Ponadto wpływają na zmiany klimatu oraz wywołują niekorzystne procesy w ochronnej warstwie ozonowej. WaŜną cechą zanieczyszczeń powietrza jest moŜliwość ich przenoszenia na znaczne odległości. Ochrona powietrza, zgodnie z polskimi przepisami, polega na zapobieganiu powstawaniu zanieczyszczeń, ograniczaniu lub eliminowaniu wprowadzanych do powietrza substancji zanieczyszczających w celu zmniejszenia stęŜeń do dopuszczalnego poziomu, względnie utrzymania ich na poziomie dopuszczalnych wielkości. Emisja zanieczyszczeń Głównym źródłem zanieczyszczeń do powietrza na terenie gminy Szczekociny jest emisja antropogeniczna obejmująca: • emisję przemysłową (głównie w części miejskiej), • emisję niską (kotłownie, indywidualne paleniska domowe i prywatne zakłady), • emisję komunikacyjną, • emisję niezorganizowaną np. oczyszczalnie ścieków itp. Największe zanieczyszczenia przemysłowe pochodzą ze Spółdzielni Agrofirmy” Szczekociny oraz Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej Rokitnianka. Wielkość emisji z tych zakładów przedstawiono w tab. 27. 108 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Tabela 27. Emisja zanieczyszczeń do powietrza z głównych źródeł zlokalizowanych na terenie gminy Szczekociny Nazwa substancji Spółdzielcza Agrofirma Szczekociny Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska „Rokitnianka” 2007 r. 2006 r. 2007 r. [Mg/rok] 43,1 50 50 13,9 13 13 69,7 7,3 13 13 27,6 14,5 1,1 0,001 18,0 - 2006 r. SO2 NO2 CO CO2 pył pył zawieszony sadza benzo(a)piren NH3 Źródło: Ankiety 44,4 14,3 71,8 7,5 28,5 13,4 1,1 0,001 16,9 Wpływ na jakości powietrza atmosferycznego ma takŜe niska emisja z indywidualnych gospodarstw (brak centralnego systemu zaopatrzenia w ciepło), które w przewaŜającej ilości wykorzystują, jako źródło energii, węgiel kamienny, często gorszego gatunku. Lokalne systemy grzewcze i piece domowe praktycznie nie posiadają urządzeń ochrony powietrza. Wielkość emisji z tych źródeł jest trudna do oszacowania i wykazuje zmienność sezonową (związaną z okresem grzewczym). Spala się w nich takŜe róŜnego rodzaju materiały odpadowe, w tym odpady komunalne, które mogą być źródłem emisji dioksyn, poniewaŜ proces spalania jest niepełny i zachodzi w niŜszych temperaturach. Wielkość emisji niskiej pozostaje w pewnej relacji ze stopniem zgazyfikowania. Na terenie gminy brak jest sieci gazowej. Oprócz emisji niskiej i przemysłowej na stan powietrza atmosferycznego na terenie gminy wpływ ma równieŜ emisja komunikacyjna, której największe stęŜenia lokują się wzdłuŜ głównych ciągów komunikacyjnych, szczególnie w rejonie drogi krajowej nr 78. UciąŜliwości związane z emisją zanieczyszczeń z komunikacji nasilają się zwłaszcza w okresie letnim, z uwagi na obecność turystów. Zanieczyszczenia komunikacyjne (tlenek i dwutlenek węgla, tlenki azotu, węglowodory, pyły z metalami cięŜkimi) pogarszają jakość powietrza atmosferycznego oraz wpływają na wzrost stęŜenia ozonu w troposferze. Istotne znaczenie ma równieŜ zapylenie powstające na skutek ścierania się opon i nawierzchni dróg. Na terenie gminy Szczekociny (Starzyn nr 89) WIOŚ prowadzi pomiary SO2 oraz NO2 metodą pasywną polegającą na kontaktowym pochłanianiu tych związków przez specjalne próbniki eksponowane w okresie miesięcznym. Ich wyniki przedstawiono w tab. 28. Tabela 28. StęŜenie roczne SO2 i NO2 w latach 2006 – 2007 na stanowisku Starzyn nr 89 Lokalizacja punktu pomiarowego StęŜenie roczne SO2 2006 r. StęŜenie roczne NO2 2007 r. 2006 r. 2007 r. 12,3 12,5 3 µg/m Starzyny nr 89 13,8 8,9 Nie stwierdzono przekroczeń wartości dopuszczalnych. 109 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Ocena jakości powietrza Zgodnie art. 89 znowelizowanej ustawy - Prawo ochrony środowiska Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska zobowiązany jest do wykonywania rocznej oceny jakości powietrza w danej strefie oraz sklasyfikowania stref, w których poziom: 1) choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji, 2) choćby jednej substancji mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym a poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji, 3) substancji nie przekracza poziomu dopuszczalnego. W 2007 r. wykonano szóstą roczną ocenę jakości powietrza w województwie śląskim. Strefy wydzielone zostały zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z 6 marca 2008 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. nr 52, poz. 310). Powiat zawierciański a w tym gmina Szczekociny pod kątem oceny jakości powietrza ze względu na zawartość dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenków azotu, tlenku węgla, benzenu, pyłu zawieszonego PM10 oraz zawartego w tym pyle ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu zaliczany jest do strefy tarnogórsko - będzińskiej obejmującej powiaty: tarnogórski, będziński i zawierciański. Natomiast dla celów oceny jakości powietrza pod kątem zawartości ozonu do strefy śląskiej. Roczną ocenę jakości powietrza dokonano w oparciu o wyniki przeprowadzonych w 2007 r. badań w punktach pomiarowych poszczególnych stref. Ocenę powietrza atmosferycznego realizowano zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. 2008 nr 47, poz. 281). Wynikowe klasy dla powiatu zawierciańskiego w tym gminy Szczekociny dla poszczególnych zanieczyszczeń z uwzględnieniem kryteriów dla ochrony zdrowia i ochrony roślin przedstawiono w tab. 29. Tabela 29. Wynikowe klasy dla powiatu zawierciańskiego w tym gminy Szczekociny dla poszczególnych zanieczyszczeń z uwzględnieniem kryteriów dla ochrony zdrowia i ochrony roślin Nazwa substancji Pył zawieszony PM10 Dwutlenek siarki Dwutlenek azotu Tlenki azotu Tlenek węgla Benzen Ozon Ołów Kadm Nikiel Arsen Benzo(a)piren Symbol klasy wynikowej w 2007 roku dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całego powiatu wg kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia C A A A A C A A A A C Symbol klasy wynikowej w 2007 roku dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całego powiatu wg kryteriów określonych w celu ochrony roślin A A C - Z przeprowadzonej oceny jakości powietrza wynika, Ŝe poziomy rocznych i 24 godzinnych stęŜeń pyłu PM10 oraz benzo(a)pirenu kształtowały się powyŜej poziomu dopuszczalnego, co zadecydowało o klasyfikacji wynikowej C tych zanieczyszczeń. StęŜenia pozostałych zanieczyszczeń tj. dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla, benzenu oraz metali: ołowiu, kadmu, niklu i arsenu nie przekraczały wartości dopuszczalnych, dlatego teŜ klasą wynikową dla wymienionych zanieczyszczeń jest klasa A. Klasyfikację pod kątem dotrzymania dopuszczalnych poziomów ozonu (parametr AOT40) uzyskano na podstawie analizy wyników z punktów pomiarowych usytuowanych 110 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 w obrębie strefy śląskiej. W ocenie rocznej jakości powietrza ze względu na ochronę zdrowia ludzi dla ozonu uzyskano klasę C. Klasa A świadczy o dobrym stanie jakości powietrza, co wskazuje na potrzebę dalszego utrzymywania stęŜeń zanieczyszczeń w powietrzu na tym samym lub lepszym poziomie. Natomiast Klasa C oznacza, Ŝe naleŜy opracować i realizować program poprawy powietrza (POP). Główną przyczyną wystąpienia przekroczeń pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu w okresie zimowym jest emisja z indywidualnego ogrzewania budynków a w okresie letnim bliskość drogi z intensywnym ruchem pojazdów. Priorytetem, zatem powinna stać się realizacja „Programu ograniczania niskiej emisji dla gminy Szczekociny” oraz ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych pochodzących ze spalania paliw w silnikach samochodowych. 6.2.2. Cel średniookresowy do 2015 r. Podstawowym celem polityki ekologicznej w zakresie ochrony powietrza w perspektywie średniookresowej jest osiągnięcie takiego jego stanu, który nie będzie zagraŜał zdrowiu ludzi i środowisku oraz będzie spełniał wymagania prawne w zakresie jakości powietrza i norm emisyjnych. Do 2010 r. emisja głównych zanieczyszczeń emitowanych w Polsce do atmosfery powinna kształtować się następująco: dla SO2 – 1 397 t/rok, dla NH3 – 468 tys. t/rok, dla NOx – 879 t/rok, dla lotnych związków organicznych – 800 t/rok. Ponadto emisja gazów cieplarnianych (CO2, CH4, N2O) powinna się zmniejszyć o 6% w 2012 r. w stosunku do emisji tych gazów w 1988 r. Cele ilościowe wynikają z programów krajowych, zobowiązań przyjętych w Traktacie Akcesyjnym i ratyfikowanych umów międzynarodowych. Cel Spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza oraz standardów emisyjnych z instalacji, wymaganych przepisami prawa 6.2.3. Kierunki działań na lata 2008 – 2011 W zakresie ochrony powietrza w latach 2008 - 2011 konieczne będzie realizowanie zarówno działań organizacyjno – instytucjonalnych jak i inwestycyjnych. Niezbędne jest dalsze ograniczanie niskiej emisji ze źródeł komunalnych, która jest jednym z istotnych źródeł przyczyniającym się do występowania przekroczeń poziomów dopuszczalnych dla pyłu PM10. Zmniejszeniu wielkości emisji słuŜyć będzie realizacja „Programu ograniczania niskiej emisji dla gminy Szczekociny” i wsparcie dla rozwoju odnawialnych źródeł energii. Za przekraczanie dopuszczalnych norm jakości powietrza w duŜej mierze odpowiedzialny jest transport samochodowy. NaleŜy promować rozwiązania ograniczające emisję z transportu, takie jak kompleksowe i zintegrowane planowanie rozwoju systemu transportu w mieście, budowa obwodnicy drogowej miasta oraz zintegrowany system kierowania ruchem ulicznym (upłynnienie ruchu), wprowadzanie środków transportu, które są mniej emisyjne (transport publiczny, kolej, rower) jak i działań edukacyjnych. Kierunki działań • WdraŜanie programu ochrony powietrza, zgodnie z wynikami rocznej oceny jakości powietrza w strefach. • Opracowanie „Programu ograniczenia niskiej emisji dla gminy Szczekociny”. • Budowa centralnego zaopatrzenia w ciepło na terenie gminy. • Wspieranie rozwiązań pozwalających na unikanie lub zmniejszanie wielkości emisji z transportu oraz mających na celu wdroŜenie europejskich standardów emisji ze środków transportu i zapewnienie wysokiej jakości paliw. • Budowa obwodnicy. • Wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii (biomasa, biogaz, energia geotermalna) oraz technologii zwiększających efektywne wykorzystanie energii i zmniejszających materiałochłonność gospodarki. 111 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 • • • Zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i moŜliwości ochrony powietrza, w tym oszczędności energii, modernizacji ogrzewania i stosowania odnawialnych źródeł energii. Modernizacja nawierzchni dróg. Budowa ścieŜek rowerowych. 6.3. Gospodarka odpadami Opracowanie aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla gminy Szczekociny jest realizacją obligatoryjnego obowiązku nałoŜonego m.in. na gminy zapisem ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 Nr 39, poz. 251, z późn. zm.). Zgodnie z art. 15 ust. 7a ustawy o odpadach Gminny Plan Gospodarki Odpadami obejmuje odpady komunalne powstające na obszarze danej gminy oraz przywoŜone na jej obszar z uwzględnieniem odpadów komunalnych ulegających biodegradacji oraz odpadów niebezpiecznych zawartych w odpadach komunalnych. Odpady komunalne Stan aktualny Z terenu Miasta i Gminy Szczekociny w 2007 r. zebrano 1093 Mg odpadów komunalnych. Zorganizowanym odbiorem zmieszanych odpadów komunalnych objęte jest około 57% mieszkańców. Aktualnie podstawowym sposobem unieszkodliwiania odpadów komunalnych jest ich składowanie. Na terenie gminy Szczekociny nie funkcjonują instalacje do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych. Odpady przekazywane są do instalacji poza terenem gminy. Selektywna zbiórka obejmuje odpady opakowaniowe ze szkła i tworzyw sztucznych. Zbiórka odpadów realizowana jest w tzw. systemie gniazdowym. Na terenie gminy ustawione są obecnie cztery zestawy pojemników o pojemności 1100 l w róŜnych kolorach na poszczególne rodzaje odpadów: • kolor zielony – szkło, • kolor Ŝółty – tworzywa sztuczne. Prognozowane zmiany w gospodarce odpadami komunalnymi Prognozy wytwarzania odpadów w latach 2008 – 2018 w podziale na tereny miejskie i wiejskie przedstawiono w tab. 30. 112 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Tabela 30. Prognozy wytwarzania odpadów w latach 2008 – 2018 w podziale na tereny miejskie i wiejskie w Mg Lp Nazwa strumienia odpadów Odpady kuchenne ulegajace biodegradacji 2 Odpady zielone 3 Papier i tektura 4 Odpady wielomateriałowe 5 Tworzywa sztuczne 6 Szkło 7 Metal 8 OdzieŜ, tekstylia 9 Drewno 10 Odpady niebezpieczne Odpady mineralne, w tym 11 frakcja popiołowa Odpady zielone z ogrodów 12 i parków 13 Odpady z targowisk Odpady z czyszczenia ulic i 14 placów 15 Odpady wielkogabarytowe Razem: Suma ( tereny miejskie i wiejskie) 1 2008 tereny tereny miejskie wiejskie 2011 tereny tereny miejskie wiejskie 2015 tereny tereny miejskie wiejskie 2018 tereny tereny miejskie wiejskie 385 23 233 47 163 93 58 12 23 12 114 25 76 19 76 51 32 6 13 6 393 24 238 48 167 95 60 12 24 12 117 26 78 19 78 52 32 6 13 6 406 25 246 49 172 98 61 12 25 12 121 27 80 20 80 54 33 7 13 7 416 25 252 50 176 101 63 13 25 13 123 27 82 21 82 55 34 7 14 7 117 216 119 221 123 228 126 233 47 12 13 13 48 12 14 14 49 12 14 14 51 13 14 15 27 59 1311 9 45 716 28 60 1340 9 46 732 29 62 1382 9 47 754 30 63 1416 10 48 773 2027 2072 2136 2189 Projektowany system gospodarki odpadami Na system gospodarki odpadami składają się m. in.: zbieranie, transport, odzysk, recykling i unieszkodliwianie odpadów. System gospodarki odpadami komunalnymi w gminie Szczekociny opierał się będzie na następujących zasadach: – ustawowej realizacji zadań gminy w sposób uzasadniony ekonomicznie, – realizacji zadań w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi wspólnie z podmiotami, które dostosowały swoją działalność do zmian wprowadzonych w ustawie z dnia 13 września 1996 o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2005 r., nr 236, poz. 2008 – tekst jednolity, z późn. zm. Dz. U. z 2006 r., nr 144, poz. 1042). Gmina poprzez podmioty prowadzące działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych, które są obowiązane do selektywnego ich odbierania oraz do ograniczania ilości odpadów ulegających biodegradacji kierowanych do składowania, zapewni warunki funkcjonowania systemu selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych tak, aby było moŜliwe ograniczenie składowania odpadów komunalnych ulegających biodegradacji (tereny miejskie). Wydając zezwolenia na odbiór odpadów od właścicieli nieruchomości, poprzez określenie szczegółowych zasad odbioru i postępowania, zobowiązuje przedsiębiorców do odbierania takŜe wszystkich odpadów zebranych selektywnie, w tym, powstających w gospodarstwach domowych odpadów wielkogabarytowych, niebezpiecznych, zuŜytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, odpadów budowlanych z remontów, odpadów zielonych z pielęgnacji ogrodów i odpadów. Na terenie gminy Szczekociny zbierane będą następujące rodzaje odpadów: – odpady zmieszane, – opakowania i surowce wtórne, – odpady ulegające biodegradacji (system workowy, kompostowanie przydomowe), – odpady wielkogabarytowe, 113 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 – – – zuŜyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, odpady niebezpieczne, odpady tekstylne. Przyjęte cele w gospodarce odpadami Cele krótkookresowe na lata 2008 - 2011 – Wspieranie działań zwiększenia świadomości ekologicznej mieszkańców w zakresie prawidłowego funkcjonowania gospodarki odpadami komunalnymi. – Objęcie zorganizowanym systemem zbierania i odbierania wszystkich rodzajów odpadów komunalnych 100% mieszkańców gminy Szczekociny, najpóźniej do końca 2009 r. – Wspieranie działań w zakresie rozbudowy systemu selektywnej zbiórki odpadów: odpadów zielonych z parków i ogrodów, papieru i tektury, odpadów opakowaniowych ze szkła, tworzyw sztucznych i metali, opadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych (w tym: zuŜytych baterii i akumulatorów, zuŜytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, przeterminowanych leków, chemikaliów), odpadów wielkogabarytowych i odpadów budowlano - remontowych. – Wyeliminowanie praktyk nielegalnego składowania odpadów. Cele długookresowe na lata 2012 - 2018 – Kontynuowanie działań podnoszenia świadomości ekologicznej mieszkańców. – Kontynuowanie selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych. – Doskonalenie regionalnych systemów gospodarki odpadami komunalnymi. Odpady ulegające biodegradacji Cele krótkookresowe na lata 2008 - 2011 – Selektywne zbieranie i odbieranie odpadów ulegających biodegradacji. – Ograniczenie masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania - do dnia 31 grudnia 2010 r. - nie więcej niŜ 75% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Cele długookresowe na lata 2012 - 2018 – Kontynuowanie selektywnego zbierania odpadów ulegających biodegradacji, – Ograniczenie masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania: w 2013 r. nie więcej niŜ 50%; w 2020 r. nie więcej niŜ 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Odpady niebezpieczne w strumieniu odpadów komunalnych Cele krótkookresowe na lata 2008 - 2011 – Wprowadzenie i rozwój selektywnej zbiórki odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych. – Edukacja ekologiczna mieszkańców w zakresie zagroŜeń, jakie stwarza niekontrolowane przedostawanie się odpadów niebezpiecznych do środowiska. – Osiągnięcie minimalnych wskaźników selektywnego zbierania odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych: 32,5% w 2008 r., 50% w 2010 r. Cele długookresowe na lata 2012 - 2018 114 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 – – Kontynuowanie selektywnego zbierania odpadów niebezpiecznych. Osiągnięcie minimalnych wskaźników selektywnego zbierania odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych: 80% w 2015 r., 90% w 2018 r. Odpady zbierane selektywnie Cele krótkookresowe na lata 2008 - 2011 – Doskonalenie systemu selektywnego zbierania. – Osiągnięcie odpowiednich poziomów selektywnego 10% w 2010 r. Cele długookresowe na lata 2012 - 2018 – Osiągnięcie odpowiednich poziomów selektywnego 20% w 2018 r. gromadzenia: gromadzenia: 8% w 2009r., 15% w 2015r., Odpady wielkogabarytowe Cel krótkookresowy na lata 2012 - 2018 – Wprowadzenie i doskonalenie systemu selektywnego zbierania w celu osiągnięcia odpowiednich limitów odzysku na poziomie 35% w 2008 r., 50% w 2010 r. Cel długookresowy na lata 2012 - 2018 – Kontynuowanie systemu selektywnego zbierania w celu osiągnięcia odpowiednich limitów odzysku na poziomie 70% w 2015 r., 90% w 2018 r. Podstawą właściwego systemu oceny realizacji zaktualizowanego Planu jest dobry system sprawozdawczości, oparty na wskaźnikach (miernikach) stanu środowiska i zmiany wpływu na środowisko, a takŜe na wskaźnikach świadomości społecznej. W oparciu o analizę zaproponowanych w Planie wskaźników moŜliwa będzie ocena efektywności realizacji Planu Gospodarki Odpadami a w oparciu o tę ocenę następna aktualizacja planu. Ustawa o odpadach wymaga, aby plany gospodarki odpadami aktualizowane były nie rzadziej niŜ raz na 4 lata. Organ wykonawczy gminy przygotowuje co 2 lata sprawozdanie z realizacji planu gospodarki odpadami i przedkłada je Radzie Miasta i Gminy. 6.4. Hałas 6.4.1. Stan wyjściowy Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 208 r., nr 25, poz. 155 - tekst jednolity) za hałas uznaje się dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16 000 Hz. Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska głównie poprzez utrzymaniu poziomu hałasu poniŜej poziomu dopuszczalnego lub na tym poziomie, a w przypadku przekroczenia na zmniejszeniu tego poziomu, do co najmniej dopuszczalnego. Ocenę stanu akustycznego środowiska dokonuje się obowiązkowo dla: – aglomeracji o liczbie mieszkańców powyŜej 100 tys. (nie dotyczy gminy; ocena w gestii starosty; oceny dokonywane w formie map akustycznych opracowanych i aktualizowanych w cyklach pięcioletnich). Na terenie powiatu zawierciańskiego brak aglomeracji o takiej liczbie mieszkańców. – terenów poza aglomeracjami, na których eksploatacja obiektów moŜe powodować przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu (w gestii zarządców, właścicieli dróg, linii kolejowych, lotnisk). Zarządcy dróg, linii kolejowych powinni dokonać oceny akustycznej dla dróg, po których przejeŜdŜa ponad 6 000 000 pojazdów rocznie i linii kolejowych, po których przejeŜdŜa ponad 60 000 pociągów rocznie. Od 1 stycznia 2011 r. ilość ta zmniejsza się do 3 000 000 w przypadku dróg i do 30 000 w przypadku linii kolejowych. 115 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Wojewódzki inspektor ochrony środowiska dokonuje oceny stanu akustycznego na terenach niewymienionych powyŜej. Hałas działa niekorzystnie na organizm ludzki i jest jedną z najpowszechniejszych uciąŜliwości głównie w aglomeracjach miejskich. WyróŜniamy hałas komunikacyjny (drogowy, kolejowy, lotniczy) oraz hałas przemysłowy. Na terenie gminy Szczekociny głównym źródłem hałasu jest komunikacja drogowa. Hałas przemysłowy ma znacznie mniejsze znaczenie na terenie gminy i stanowi źródła punktowe. Hałas komunikacyjny Hałas komunikacyjny jest najpowszechniejszym i najbardziej uciąŜliwy źródłem hałasu. Decyduje przede wszystkim o parametrach klimatu akustycznego na terenach zurbanizowanych. Koncentruje się wzdłuŜ szlaków komunikacyjnych tak więc ma charakter liniowy. Na poziom tego hałasu wpływ ma przede wszystkim natęŜenie ruchu, złoŜoność układu drogowego a takŜe stan nawierzchni dróg. Przez teren gminy Szczekociny przebiega droga krajowa Nr 78, która jest podstawą dla ruchu tranzytowego oraz zapewnia sprawną komunikację. W Szczekocinach droga ta łączy się z drogą krajową Nr 46. Ponadto sieć dróg uzupełniają drogi: powiatowe i gminne. Długość dróg na terenie gminy Szczekociny wynosi odpowiednio: - krajowe - 14,561 km, - powiatowe - 44,3 km, - gminne - 137,035 km. Najbardziej naraŜonym na uciąŜliwości związane z hałasem komunikacyjnym jest centrum Szczekocin (największy lokalny węzeł komunikacyjny). Na hałas naraŜone są takŜe miejscowości o zabudowie przydroŜnej, zwłaszcza leŜące przy najbardziej uczęszczanych szlakach komunikacyjnych. Hałas o znaczeniu lokalnym generowany jest takŜe przez transport kolejowy. Stanowi on uciąŜliwość dla mieszkańców terenów odległych nawet o 1 km, jednak jest mniej uciąŜliwy niŜ hałas drogowy. Największa uciąŜliwość akustyczna występuje w pasie 300 m od linii kolejowej. Centralna Magistrala Kolejowa przebiega zachodnim i północno - zachodnim skrajem gminy w okolicach Siedlisk, Przyłęku i Brzostka. Lokalna linia kolejowa relacji Kozłów - Koniecpol przebiega przez teren miasta Szczekociny a następnie w pobliŜu Bogdału i wzdłuŜ wschodnich obrzeŜy Starzyn. Naturalną barierę akustyczną na terenie gminy stanowią w niektórych rejonach tereny leśne (np. pomiędzy Bógdołem a Starzynami). Na ograniczenie zagroŜenia hałasem spowodowanym transportem kolejowym wpływa odpowiednie zagospodarowanie terenu wzdłuŜ magistrali (nasypy ziemne, zalesienia). W ostatnich latach na terenie gminy nie prowadzono badań poziomu hałasu komunikacyjnego. Hałas przemysłowy Hałas przemysłowy generowany jest przez zakłady produkcyjne i usługowe. Obejmuje dźwięki emitowane przez maszyny i urządzenia, procesy technologiczne, a takŜe instalacje i wyposaŜenie małych zakładów rzemieślniczych i usługowych. Do tego rodzaju hałasu zalicza się takŜe dźwięki emitowane przez urządzenia obiektów handlowych np.: wentylatory, urządzenia klimatyzacyjna. Hałas ten ma charakter lokalny i występuje głównie na terenach sąsiadujących z zakładami przemysłowymi. Poziom hałasu jest kształtowany indywidualnie dla kaŜdego obiektu i zaleŜy od wykorzystywanych maszyn i urządzeń, zastosowanej izolacji hal produkcyjnych oraz prowadzonych procesów technologicznych. Na terenie gminy Szczekociny jest wiele róŜnorodnych podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Jednak emitowany hałas nie stanowi duŜego zagroŜenia. 116 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 6.4.2. Cel średniookresowy do 2015 r. Politykę Unii Europejskiej w zakresie walki z hałasem określa dyrektywa 2002/49/WE w sprawie oceny i zarządzania hałasem w środowisku. Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska poprzez utrzymaniu poziomu hałasu poniŜej poziomu dopuszczalnego lub na tym poziomie, a w przypadku przekroczenia na zmniejszeniu tego poziomu, do co najmniej dopuszczalnego. Ponadto problem zagroŜenia hałasem naleŜy integrować z aspektami planowania przestrzennego w opracowywaniu lub wprowadzaniu zmian do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W gminie Szczekociny w ochronie przed hałasem waŜne będą działania ograniczające przede wszystkim hałas komunikacyjny. Cel Ocena poziomu zagroŜenia ponadnormatywnym hałasem oraz zmniejszenie zagroŜenia emisją hałasu dla mieszkańców gminy przede wszystkim pochodzącą ze źródeł komunikacyjnych 6.4.3. Kierunki działań na lata 2008 – 2011 Kierunki działań • Prowadzenie monitoringu hałasu komunikacyjnego przez zarządców dróg w miejscach potencjalnego występowania największych uciąŜliwości. • Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów dotyczących standardów akustycznych dla poszczególnych terenów. • Budowa ekranów akustycznych oraz zwiększenie ilości izolacyjnych pasów zieleni. • BieŜąca modernizacja stanu technicznego nawierzchni dróg. • Modernizacja budynków mieszkalnych pod kątem zabezpieczeń akustycznych. • Kontrola jednostek emitujących hałas oraz egzekwowanie przestrzegania dopuszczalnego poziomu hałasu w środowisku. • Budowa obwodnicy. 6.5. Pola elektromagnetyczne 6.5.1. Stan wyjściowy Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska, ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniŜej poziomów dopuszczalnych lub na tych poziomach oraz przez zmniejszenie poziomów tych pól do wartości dopuszczalnych, w przypadku ich przekroczenia. Oceny poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku i obserwacji zmian dokonuje Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (art. 123, ust. 1). Monitoring ten, zgodnie z art. 26 ust. 1, pkt. 5 ustawy Prawo ochrony środowiska, obejmuje uzyskiwane na podstawie badań monitoringowych informacje w zakresie promieniowania jonizującego i pól elektromagnetycznych. Badania te powinny być przeprowadzane cyklicznie, przy zastosowaniu ujednoliconych metod zbierania, gromadzenia i przetwarzania danych. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska prowadzi równieŜ, aktualizowany corocznie, rejestr zawierający informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych (art. 124 POŚ). Zmiana pola elektromagnetycznego wzbudza we wszystkich organizmach przepływ prądów elektrycznych. Ma to znaczenie dla organizmu człowieka, w ciele którego płyną prądy związane z funkcjonowaniem m.in. serca czy mózgu. KaŜde zakłócenie tych prądów, moŜe prowadzić do zaburzeń pracy układu krąŜenia czy mózgu. Przy małych i średnich częstotliwościach pola 117 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 elektromagnetycznego mogą wystąpić tzw. efekty nietermiczne a ze wzrostem częstotliwości efekty termiczne (wzrost temperatury ciała, lokalne nagrzewanie powierzchni ciała), prowadzone są równieŜ badania nad wpływem promieniowania elektromagnetycznego na powstawanie nowotworów u człowieka. Promieniowanie elektromagnetyczne ze względu na graniczną wielkość energii, która potrzebna jest do jonizacji cząstek materii dzieli się na jonizujące i niejonizujące: – promieniowanie jonizujące występuje w wyniku uŜytkowania substancji promieniotwórczych w energetyce jądrowej, ochronie zdrowia, przemyśle, badaniach naukowych, – promieniowanie niejonizujące związane jest ze zmianami pola elektromagnetycznego wytwarzanego przez źródła energetyczne i radiokomunikacyjne. Do źródeł tych zalicza się m.in. urządzenia nadawcze (radio - telewizyjne, telekomunikacyjne - bazowe stacje telefonii komórkowej, radiolokacyjne - radiolinie,), jak równieŜ urządzenia przemysłowe i linie o napięciu znamionowym 110 kV, 220 kV i 400 kV oraz stacje elektroenergetyczne 400/220/110 kV. Dla człowieka w zakresie promieniowania elektromagnetycznego istotne są mikrofale, radiofale i fale o bardzo niskiej częstotliwości (VLF), a takŜe fale o ekstremalnie niskiej częstotliwości (FW). WaŜną cechą pól elektromagnetycznych jest to, iŜ ich natęŜenie spada wraz z rosnącą odległością od źródła, które je wytwarza. Do źródeł promieniowania elektromagnetycznego zaliczyć moŜna: linie elektroenergetyczne, stacje elektroenergetyczne, stacje nadawcze radiowo - telewizyjne. Sieci i urządzenia wysokiego napięcia Stacje elektroenergetyczne i linie przesyłowe w gminie Szczekociny: – Linia 110 kV relacji Sędziszów - Szczekociny, – Linia 110 kV relacji Secemin - Szczekociny, – Linia 110 kV relacji Koniecpol - Szczekociny, – Linia 110 kV relacji Zawada - Szczekociny. Wszystkie cztery linie łączy GPZ Szczekociny 110/15 kV zlokalizowany przy ul. Włoszczowskiej, działka nr 325, 2121. Za linie oraz GPZ odpowiada: ENION GRUPA TAURON S. A. Oddział w Częstochowie Rejon Wysokich Napięć Ul. Fabryczna 12 42 – 263 Poczesna Instalacje radiokomunikacyjne Za stacje bazowe telefonii komórkowej na terenie gminy Szczekociny odpowiedzialne są: – ERA GSM - PTC Sp. z o. o., 02-222 Warszawa, Al. Jerozolimskie 181, – PLUS GSM - Polkomtel S. A. 02-222 Warszawa, Al. Jerozolimskie 81, – IDEA - PTK ”CENTERTEL” Sp. z o.o., 01-230 Warszawa ul. Skierniewicka 10a. W tab. 31 przedstawiono wykaz stacji bazowych telefonii komórkowej (BTS) na terenie gminy Szczekociny. 118 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Tabela 31. Wykaz stacji BTS na terenie gminy Szczekociny Nazwa Operatora Data waŜności pozwolenia Lokalizacja POLKOMTEL S. A. POLKOMTEL S. A. POLKOMTEL S. A. POLKOMTEL S. A. POLKOMTEL S. A. POLKOMTEL S. A. POLSKA TELEFONIA CYFROWA Sp. z o. o. 18-06-2016 17-04-2015 18-06-2016 27-02-2017 28-02-2018 31-01-2009 4-10-2014 Szczekociny, Senatorska 2 Rokitno, dz. nr 675/2 672/2 Rokitno 34 Przyłek, dz. 1048/2 Przyłęk, dz. nr 548/6 Bógdał, dz. nr 303 Szczekociny, Lelowska 34 POLSKA TELEFONIA CYFROWA Sp. z o. o. 13-02-2016 Rokitno, dz. 672/2 POLSKA TELEFONIA CYFROWA Sp. z o. o. 27-11-2016 Rokitno, dz. 502 i 503 POLSKA TELEFONIA CYFROWA Sp. z o. o. POLSKA TELEFONIA KOMÓRKOWA CENTERTEL Sp. z o. o. POLSKA TELEFONIA KOMÓRKOWA CENTERTEL Sp. z o. o. Źródło: Urząd Komunikacji Elektronicznej 09-07-2016 Wólka Starzyńska, RG 593/2 20-11-2016 Goleniowy 31-12-2017 Wólka Starzyńska, dz. nr 793/794 6.5. 2. Cel średniookresowy do 2015 r. Cel Ocena poziomu zagroŜenia nadmiernym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych oraz minimalizacja oddziaływania tych pól na zdrowie człowieka i środowisko 6.5.3. Kierunki działań na lata 2008 - 2011 Odpowiednia lokalizacja urządzeń emitujących pola elektromagnetyczne oraz budowa systemu monitoringu promieniowania elektromagnetycznego pozwala na ochronę przed negatywnymi skutkami oddziaływań na organizmy Ŝywe. Działaniem pozwalającym na minimalizację oddziaływania pól elektromagnetycznych jest ustalenie ich źródeł, monitoring pól elektromagnetycznych (systematyczny pomiar pól i ewidencja źródeł w bazie GIS) oraz wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed tymi polami. WaŜna jest równieŜ edukacja społeczeństwa odnośnie skali zagroŜenia emisja pól, szczególnie w pobliŜu stacji bazowych telefonii komórkowej. Kierunki działań • PołoŜenie nacisku na lokalizację „niekonfliktową” nowych źródeł pól elektromagnetycznych. • Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed polami elektromagnetycznymi z wyznaczeniem stref ograniczonego uŜytkowania wokół niektórych źródeł promieniowania. • Edukacja ekologiczna obejmująca skalę zagroŜenia emisją pól elektromagnetycznych. 6.6. PowaŜne awarie przemysłowe 6.6.1. Stan wyjściowy Zgodnie z Prawem ochrony środowiska przez powaŜną awarię rozumie się zdarzenie, w szczególności emisję, poŜar lub eksplozję, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagroŜenia Ŝycia lub zdrowia ludzi lub środowiska 119 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 lub powstania takiego zagroŜenia z opóźnieniem. Natomiast przez powaŜną awarię przemysłową rozumie się powaŜną awarię w zakładzie. Do ochrony przed powaŜnymi awariami zobowiązani są zarówno prowadzący zakłady stwarzające zagroŜenie wystąpienia awarii, jak i dokonujący przewozu substancji niebezpiecznych oraz organy administracyjne. Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. z 2007 r., nr 75, poz. 493) określa zasady odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku i ich naprawy. Zgodnie z tą ustawą za szkody odpowiada jej sprawca. Natomiast w przypadku, kiedy nie moŜna ustalić podmiotu korzystającego ze środowiska lub nie moŜna wszcząć wobec niego postępowania egzekucyjnego oraz wystąpiła konieczności natychmiastowego podjęcia działań z uwagi na zagroŜenie dla Ŝycia lub zdrowia ludzi działania zapobiegawcze podejmuje Wojewoda. Główny Inspektor Ochrony Środowiska zobowiązany jest do prowadzenia w formie elektronicznej rejestr szkód i zagroŜeń. PowaŜne awarie mogą wystąpić wskutek stacjonarnych procesów przemysłowych na terenie konkretnego zakładu a takŜe w dowolnym miejscu w trakcie magazynowania, transportu i przepakowywania. O zakwalifikowaniu danego zakładu do zakładu o duŜym lub zwiększonym ryzyku wystąpienia powaŜnych awarii przemysłowych decyduje rodzaj i ilość substancji niebezpiecznej w tym zakładzie (rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 31 stycznia 2006 r. - Dz. U. nr 30, poz. 208). Obecnie na terenie gminy Szczekociny brak jest zakładów o duŜym lub zwiększonym ryzyku wystąpienia powaŜnych awarii. ZagroŜenie dla środowiska na terenie gminy moŜe wynikać jedynie z powodu transportu materiałów niebezpiecznych, w tym m.in. paliw płynnych (głównie drogą krajową nr 78). Dla zwiększenia nadzoru przestrzegania przepisów w zakresie drogowego przewozu materiałów niebezpiecznych prowadzone są akcje kontroli tych przewozów koordynowane przez policję, przy udziale Państwowej StraŜy PoŜarnej, Inspekcji Transportu Drogowego i Inspekcji Ochrony Środowiska. 6.6.2. Cel średniookresowy do 2015 r. Cel Zapobieganie powaŜnym awariom oraz ograniczenie ich skutków 6.6.3. Kierunki działań na lata 2008 - 2011 Trasy do przewozów materiałów niebezpiecznych powinny być uzgadniane wraz z uwzględnieniem zagroŜenia dla mieszkańców i środowiska. Konieczne jest równieŜ wyznaczanie miejsc bezpiecznego parkowania samochodów przewoŜących materiały niebezpieczne oraz miejsc do tymczasowego magazynowania odpadów powstałych w czasie usuwania skutków kolizji podczas transportu materiałów niebezpiecznych. Kierunki działań • Wykreowanie prawidłowych zachowań mieszkańców gminy w sytuacjach wystąpienia awarii przemysłowej lub zagroŜenia w wyniku transportu materiałów niebezpiecznych. • BieŜące przekazywanie informacji o ryzyku wystąpienia zagroŜenia. • Wyznaczenie miejsc do parkowania samochodów przewoŜących materiały niebezpieczne. • Wyznaczenie miejsc magazynowania odpadów powstających podczas usuwania skutków kolizji w trakcie transportu materiałów niebezpiecznych. 7. Priorytety ekologiczne 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Realizacja „Programu ochrony środowiska dla gminy Szczekociny na lata 2008 - 2011” pozwoli w perspektywie długoterminowej na zrównowaŜony rozwój gminy, bezpiecznej i przyjaznej mieszkańcom i środowisku przyrodniczemu. NajwaŜniejsze działania (priorytety ekologiczne), których realizacja moŜe mieć znaczący wpływ na poprawę stanu środowiska przyrodniczego miasta zestawiono w tab. 32. Tabela 32. Priorytety ekologiczne Główne elementy ochrony środowiska Ochrona powietrza atmosferycznego Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych Podstawowe zadania Opracowanie „Programu ograniczenia niskiej emisji na terenie gminy Szczekociny” Budowa kanalizacji w nieskanalizowanych obszarach Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków, w miejscach gdzie nie ma moŜliwości podłączenia do zbiorowego systemu odprowadzania ścieków Budowa kanalizacji deszczowej Modernizacja oczyszczalni ścieków Ochrona przed powodzią Ochrona przed potencjalnym zagroŜeniem powodzią Gospodarka odpadami Rozwój selektywnej zbiórki odpadów Edukacja ekologiczna mieszkańców Utworzenie Gminnego Punktu Zbierania Odpadów Niebezpiecznych (GPZON) Inwentaryzacja materiałów zawierających azbest wraz z opracowaniem programu usuwania materiałów zawierających azbest i jego realizacja Utrzymanie róŜnorodności siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków Właściwy rozwój i obsługa ruchu turystycznego, w tym budowa tras rowerowych Ochrona gleb i gruntów przed zanieczyszczeniami Ochrona przyrody Ochrona gleb i powierzchni ziemi Ochrona lasów Ochrona zasobów złóŜ kopalin Ochrona przed hałasem Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym Ochrona gruntów leśnych Zwiększenie lesistości Poszukiwanie, rozpoznawanie i dokumentowanie złóŜ Budowa obwodnicy drogowej Modernizacja dróg Budowa ekranów akustycznych Edukacja ekologiczna Obszary działań Obszar gminy Obszar gminy Obszar gminy Obszar gminy Oczyszczalnia ścieków Komunalnego Zakładu BudŜetowego i Spółdzielczej „Agrofirmy” Szczekociny Obszar gminy Obszar gminy Obszar gminy Obszar gminy Obszar gminy Obszar gminy Obszar gminy Obszar gminy, tereny komunikacyjne, dzikie wysypiska Obszar gminy Obszar gminy Obszar gminy Obszar gminy Obszar gminy Obszar gminy Obszar gminy 121 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 PowaŜne awarie Działania zapobiegające powstawaniu powaŜnych awarii w trakcie transportu materiałów niebezpiecznych np. modernizacja dróg Szybkie usuwanie skutków powaŜnych awarii Edukacja dzieci, młodzieŜy i osób dorosłych Edukacja ekologiczna Obszar gminy Obszar gminy Obszar gminy 8. Ocena realizacji programu Podstawą właściwego systemu oceny realizacji Programu ochrony środowiska jest dobry system sprawozdawczości, który powinien opierać się na wskaźnikach stanu środowiska i presji na środowisko a takŜe reakcji działań zapobiegawczych. W tab. 33 umieszczono wskaźniki monitorowania Programu przyjmując, Ŝe lista ta nie jest wyczerpująca i będzie sukcesywnie modyfikowana. Do określenia niniejszych wskaźników posłuŜyły dane udostępniane przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska (WIOŚ), główny urząd statystyczny (GUS) oraz informacje uzyskane z Urzędu Miasta i Gminy w Szczekocinach. Określenie wskaźników wymaga posiadania informacji dotyczących monitoringu środowiska i wykazu wydatków poniesionych na poprawę stanu środowiska. Informacje te powinny być opracowywane co 2 lata. W oparciu o analizę omawianych wskaźników będzie moŜna oceniać skuteczność realizacji Programu ochrony środowiska a wnioski z tej oceny będą brane pod uwagę przy aktualizacji niniejszego Programu. Aktualizacja to powinna być wykonywana, co 4 lata. Tabela 33. Wskaźniki monitorowania Programu Lp. Wskaźnik 1. Jakość wód powierzchniowych 2. Jakość wód podziemnych 3. Jakość powietrza 4. Lesistość Wymiar wskaźnika Stan wyjściowy 2006 r. 2007 r. WSKAŹNIKI STANU ŚRODOWISKA Wartość wskaźników zanieczyszczeń wody* Klasy jakości wód* Pył zawieszony PM10* Dwutlenek siarki* Dwutlenek azotu* Tlenki azotu* Tlenek węgla* Benzen* Ozon* Ołów* Kadm* Nikiel* Arsen* Benzo(a)piren* Udział lasów w powierzchni gminy ogółem [%]^ 3 punkty pomiarowe: - Pilica poniŜej Szczekocin (N) - Krztynia ujście do Pilicy – Tęgobórz (N) - śebrówka ujście do Krztyni (N) 4 punkty pomiarowe: - K214R – III - K215R – II - K216R – III - 2032/K - IV 2 punkty pomiarowe: - Pilica poniŜej Szczekocin (N) - Pilica Szczekociny (N, III) C A A A A A A - C A A A A C A A A A C 22,2 22,2 4 punkty pomiarowe: - K214R – III - K215R – II - K216R – III - 2032/K - II 122 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 5. Powierzchnie chronione Pomniki przyrody [szt]** 26 26 94,4 27,3 71,8 20,5 1,1 28,5 13,4 0,001 16,9 4083 00 162 000 246 300 116 000 b.d. 46,0 11,9 Brak 93,1 26,9 69,7 20,3 1,1 27,6 14,5 0,001 18 409 000 167 000 242 000 107 000 3,2 73,6 19,2 Brak 8 312 8 250 19,8 b. d. 29,5 3 045 17,9425 13,86106 WSKAŹNIKI PRESJI NA ŚRODOWISKO 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Emisja zanieczyszczeń do powietrza z zakładów przemysłowych zlokalizowanych na terenie gminy Szczekociny Wody 11. 12. 13. 14. 15. Poziom hałasu komunikacyjnego Uwarunkowania społeczne i ekonomiczne SO2 [Mg/rok]** NO2 [Mg/rok]** CO [Mg/rok]** CO2 [Mg/rok]** Sadza [Mg/rok]** Pył [Mg/rok]** Pył zawieszony [Mg/rok]** Benzo(a)piren [Mg/rok]** NH3 [Mg/rok]** ZuŜycie wody ogółem [M3/rok], w tym^: Przemysł Eksploatacja sieci wodociągowej Gospodarstwa domowe ZuŜycie wody w m3 na 1 mieszkańca Długość sieci wodociągowej [km]** Długość sieci kanalizacyjnej [km]** Liczba punktów kontrolnych gminy z przekroczeniami norm hałasu [szt.]* Liczba mieszkańców gminy Szczekociny [szt.]^ WSKAŹNIKI REAKCJI DZIAŁAŃ ZAPOBIEGAWCZYCH 1. 2. Kanalizacja 3. Wydatki Stopień skanalizowania [%]** Ludność obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków [szt.]** z GFOŚiGW [tys. zł] Źródło: * - WIOŚ ^ - GUS ** - informacje ankietowe 9. Źródła finansowania Realizacja zadań Programu ochrony środowiska wymaga zabezpieczenia i uzyskania środków budŜetowych jak i pozabudŜetowych. WdraŜanie Programu powinno być moŜliwe między innymi dzięki stworzeniu sprawnego systemu finansowania ochrony środowiska, w którym podstawowymi źródłami finansowania są fundusze ekologiczne, programy pomocowe, środki własne inwestorów oraz budŜet powiatu. Do instrumentów finansowych powiatu w zakresie ochrony środowiska naleŜą: • opłaty za korzystanie ze środowiska, • kary za korzystanie ze środowiska, • inne. Jednostki organizacyjne, instytucje i podmioty realizujące zadania inwestycyjne w zakresie ochrony środowiska i przyrody oraz zadania w zakresie edukacji ekologicznej, mogą uzyskać pomoc finansową ze środków funduszy strukturalnych, funduszy celowych, fundacji oraz banków. Formą dofinansowania zaleŜną od rodzaju zadania, moŜe być dotacja, preferencyjny kredyt lub poŜyczka. Gmina Szczekociny moŜe ubiegania się o pomoc w finansowaniu zadań w zakresie ochrony środowiska z: – Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, który jest największą instytucją finansującą przedsięwzięcia ochrony środowiska w Polsce. Celem działalności NFOŚiGW jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasięgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zadań lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb 123 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 – – – – środowiska. Do priorytetowych programów przewidzianych do finansowania na 2008 r. naleŜy ochrona: • wód i gospodarka wodna, • powierzchni ziemi, gospodarowanie odpadami i zasobami, • powietrza, • przyrody i krajobrazu oraz kształtowanie postaw ekologicznych. Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach, który udziela pomocy finansowej na realizację zadań z ochrony środowiska i gospodarki wodnej zgodnych z kierunkami Polityki Ekologicznej Państwa, Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego oraz zobowiązań międzynarodowych Polski i obowiązujących przepisów prawa. Wojewódzki Fundusz zwykle współfinansuje zadania inwestycyjne w wysokości nieprzekraczającej 50% udokumentowanych kosztów realizacji zadania. Podstawową formą działalności WFOŚiGW jest udzielanie poŜyczek na korzystnych warunkach oprocentowania i spłat oraz dofinansowania niektórych zadań w formie dotacji. Do planowanych przedsięwzięć priorytetowych dofinansowywanych w 2008 r. naleŜą: • ochrona zasobów wodnych, • gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi, • ochrona powietrza i ochrona przed hałasem, • ochrona przyrody i krajobrazu, • edukacja ekologiczna, • zapobieganie powaŜnym awariom, • zarządzanie środowiskiem w regionie. Banku Ochrony Środowiska S. A., który istnieje od 1991 roku. BOŚ jest uniwersalnym bankiem komercyjnym, specjalizującym się w finansowaniu przedsięwzięć słuŜących ochronie środowiska i współpracuje z organizacjami zajmującymi się finansowaniem ochrony środowiska, tj. NFOŚiGW, WFOŚiGW oraz innymi funduszami pomocowymi. Bank współfinansuje szerokie spektrum zadań z zakresu: ochrony wody i gospodarki wodnej, ochrony atmosfery, ochrony powierzchni ziemi. EkoFunduszu, którego zadaniem jest dofinansowanie przedsięwzięć w dziedzinie ochrony środowiska, które mają nie tylko istotne znaczenie w skali regionu czy kraju, ale takŜe wpływają na osiągnięcie celów ekologicznych uznanych za priorytetowe przez społeczność międzynarodową w skali europejskiej, a nawet światowej. EkoFundusz wyklucza moŜliwość dofinansowania przedsięwzięć, których celem jest rozwiązywanie jedynie lokalnych problemów. Zadaniem EkoFunduszu jest ponadto ułatwienie transferu na polski rynek najlepszych technologii z krajów-donatorów, a takŜe stymulowanie rozwoju polskiego przemysłu ochrony środowiska. Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych działającego na podstawie ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z dnia 22 lutego 1995 r.). Fundusz ten przeznacza środki finansowe na ochronę, rekultywację i poprawę jakości gruntów rolnych oraz na wypłatę odszkodowań przewidzianych ustawą. 124 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Unijne fundusze na ochronę środowiska Fundusze strukturalne w latach 2007-2013 Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska dostępne Fundusze unijne są narzędziem realizacji polityki regionalnej UE. Do ich zadań naleŜy wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek wszystkich członkowskich krajów poprzez zwiększanie ich spójności gospodarczej oraz społecznej. Fundusze te skierowane są przede wszystkim na wspieranie regionów oraz dziedzin gospodarki słabiej rozwiniętych, które bez dodatkowych nakładów finansowych nie są w stanie dorównać do średniego poziomu reprezentowanego przez inne kraje UE. Jednym z elementów przyznawania funduszy są szeroko rozumiane aspekty ochrony środowiska. W Unii Europejskiej istnieją 4 fundusze strukturalne, przy czym działania z zakresu ochrony środowiska są realizowane w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF), a takŜe Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007 - 2013 oraz Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007 - 2013 (priorytet V). Beneficjentami tych programów są samorządy, stowarzyszenia, instytucje naukowe oraz przedsiębiorstwa. Decyzją z dnia 7 grudnia 2007 r. Komisja Europejska zatwierdziła Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007 - 2013. Wielkość środków unijnych zaangaŜowanych w realizację programu wynosi prawie 28 miliardów euro, co stanowi ok. 42 % całości środków polityki spójności w Polsce. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko składa się z 5 priorytetów. Dzięki priorytetom I-V w Polsce m.in. poprawi się jakość wody, sposób gospodarowania odpadami oraz zabezpieczenie przeciwpowodziowe, a obszarom zdegradowanym przywrócona zostanie wartość. Wsparcie dostaną równieŜ organizacje działające na rzecz ochrony przyrody. Priorytet I – Gospodarka wodno-ściekowa BENEFICJENCI: Jednostki samorządu terytorialnego i ich związki, podmioty świadczące usługi wodno-ściekowe w ramach realizacji obowiązków własnych gmin. Rodzaje projektów: budowa, rozbudowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków komunalnych oraz systemów kanalizacji sanitarnej w aglomeracjach powyŜej 15 tys. RLM Priorytet II – Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi: BENEFICJENCI: Jednostki samorządu terytorialnego i ich związki, podmioty świadczące usługi z zakresu zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego. Rodzaje projektów: kompleksowe systemy gospodarowania odpadami komunalnymi, dostosowanie istniejących składowisk odpadów do obowiązujących przepisów, przygotowanie dokumentacji (studium wykonalności, dokumentacja techniczna i przetargowa), rekultywacja terenów powojskowych oraz zdegradowanych przez przemysł i górnictwo, projekty związane z zabezpieczeniem/stabilizacją osuwisk Priorytet III – Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagroŜeniom środowiska BENEFICJENCI: Regionalne zarządy gospodarki wodnej, jednostki samorządu terytorialnego i ich związki, podmioty świadczące usługi z zakresu zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego, PGL Lasy Państwowe i jego jednostki organizacyjne, Wojewódzkie Zarządy Melioracji i Urządzeń Wodnych. 125 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Rodzaje projektów: Projekty dotyczące modernizacji (rehabilitacji) istniejącej infrastruktury lub budowy nowych obiektów w celu zapewnienia właściwego poziomu bezpieczeństwa zarówno budowli hydrotechnicznych, jak równieŜ bezpieczeństwa powodziowego, projekty planów postępowania w sytuacji zagroŜenia powodziowego, realizacja przedsięwzięć przeciwpowodziowych, projekty w zakresie zapobiegania i przeciwdziałania powaŜnym awariom, projekty prowadzące do wzrostu dyspozycyjnych zasobów wodnych, projekty uwzględniające zwiększenie małej retencji na obszarze zlewni oraz monitorowanie stanu środowiska, przygotowanie dokumentacji niezbędnej do wnioskowania i realizacji przedsięwzięcia (w tym dokumentacja techniczna dla projektów), projekty związane z budową i doskonaleniem stanowisk do analizowania i prognozowania zagroŜeń naturalnych i stwarzanych powaŜnymi awariami, w tym wyposaŜenie w specjalistyczny sprzęt, zakupy specjalistycznego sprzętu niezbędnego do skutecznego prowadzenia akcji ratowniczych oraz usuwania skutków zagroŜeń naturalnych i powaŜnych awarii oraz wsparcie techniczne krajowego systemu reagowania kryzysowego w tym równieŜ ratowniczo - gaśniczego w zakresie ratownictwa ekologicznego i chemicznego, W zakresie monitoringu środowiska wyodrębnione zostały następujące obszary wsparcia: monitoring wód, monitoring powietrza oraz monitoring hałasu. Wspierane będą projekty o charakterze powtarzalnym - realizowane z wykorzystaniem standardowych metod, narzędzi oraz technologii. Priorytet IV – Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska: BENEFICJENCI: Małe, średnie i duŜe przedsiębiorstwa za wyłączeniem przedsiębiorstw wymienionych w art. 35, ust. 3 pkt b w rozporządzeniu Rady (WE) Nr 1198/2006 z dnia 27 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego (EFR) oraz przedsiębiorstw objętych rozporządzeniem Rady nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Rodzaje projektów: zastępowanie surowców pierwotnych surowcami wtórnymi z odpadów, ograniczanie ilości wytwarzanych odpadów, graniczenie energochłonności procesu produkcyjnego z wyłączeniem produkcji energii w wysokosprawnej kogeneracji, Ograniczenie wodochłonności procesu produkcyjnego, inwestycje w urządzenia ograniczające emisje do środowiska (tzw. urządzenia „końca rury”), których zastosowanie jest niezbędne dla spełnienia zaostrzających się standardów emisyjnych lub granicznych wielkości emisji, budowa lub modernizacja oczyszczalni lub podczyszczalni ścieków przemysłowych, Inwestycje mające na celu zmniejszenie zuŜycia wody oraz ilości substancji niebezpiecznych odprowadzanych wraz ze ściekami poprzez np. przebudowa ciągu technologicznego ograniczająca ilość produkowanych ścieków i/lub ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do odbiornika, konwersja instalacji spalania paliw na rozwiązania przyjazne środowisku, modernizacja urządzeń lub wyposaŜenie instalacji spalania paliw w urządzenia lub instalacje do ograniczenia emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych, Budowa, rozbudowa lub modernizacje instalacji do odzysku, w tym recyklingu lub unieszkodliwiania odpadów pouŜytkowych lub niebezpiecznych, ze szczególnym uwzględnieniem obiektów, które mogą pełnić funkcje usługowe, zgodnie z krajowym i wojewódzkimi planami gospodarki odpadami, dla połoŜonych w pobliŜu jednostek gospodarczych, które nie mogą uniknąć wytwarzania podobnych typów odpadów, Budowa, rozbudowa lub modernizacja instalacji do przekształcania odpadów w celu ułatwienia magazynowania i transportu odpadów oraz przygotowania ich do odzysku lub unieszkodliwiania, budowa, rozbudowa lub modernizacja instalacji do zbierania lub magazynowania odpadów, w szczególności odpadów niebezpiecznych. Priorytet V – Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych: BENEFICJENCI: Parki narodowe, parki krajobrazowe i ich zespoły, wojewodowie, ogrody botaniczne, ogrody zoologiczne, urzędy morskie, inne jednostki rządowe, samorządowe, organizacje pozarządowe, regionalne dyrekcje lasów państwowych, nadleśnictwa oraz inne jednostki organizacyjne lasów państwowych, instytucje naukowe oraz jednostki badawczo-rozwojowe, w tym szkoły wyŜsze 126 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 oraz ich jednostki organizacyjne, inne podmioty sprawujące nadzór lub zarządzające ochroną obszarów chronionych, grupy wyŜej wymienionych podmiotów ze wskazaniem beneficjenta wiodącego Rodzaje projektów: Projekty mające na celu przywracanie właściwego stanu siedlisk przyrodniczych i ostoi gatunków na obszarach chronionych wraz z zachowaniem zagroŜonych wyginięciem gatunków oraz róŜnorodności biologicznej, przywrócenie droŜności korytarzy ekologicznych umoŜliwiających przemieszczanie się zwierząt i funkcjonowanie populacji w skali kraju, opracowanie krajowych programów ochrony wybranych gatunków lub siedlisk przyrodniczych, ogólnopolskie lub ponadregionalne projekty szkoleniowe lub programy edukacyjne dla wybranych grup społecznych i zawodowych mające na celu kształtowanie świadomości w zakresie zrównowaŜonego rozwoju, organizacja ogólnopolskich i ponadregionalnych konkursów i festiwali ekologicznych, budowanie sieci partnerstwa na rzecz ochrony środowiska, moderowanie platform dialogu społecznego jako elementu integrującego społeczeństwo, zwłaszcza organizacje społeczne w procesie podejmowania decyzji. Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2007 - 2013 Celem głównym Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007 2013 (z dnia 28 sierpnia 2007 ) jest: stymulowanie dynamicznego rozwoju, przy wzmocnieniu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej regionu. Rozwój rozumiany jest, jako proces zachodzący na wielu komplementarnych płaszczyznach, w tym środowiskowej: zmniejszenie obciąŜeń i polepszenie jakości środowiska przyrodniczego, zachowanie bioróŜnorodności. Do osiągnięcia celu głównego Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007 - 2013 prowadzić będzie realizacja 10 priorytetów, z których kaŜdy jest zorientowany na osiągnięcie jednego z dziesięciu celów szczegółowych Programu. Cele szczegółowe Programu są równocześnie celami głównymi priorytetów. Cel główny Priorytetu Priorytet 1.Wzrost konkurencyjności regionalnej gospodarki opartej na wiedzy 2.Stworzenie warunków do rozwoju społeczeństwa informacyjnego w regionie 3.Wzrost konkurencyjności turystycznej regionu Badania i rozwój technologiczny (B+R), innowacje i przedsiębiorczość Społeczeństwo informacyjne 4.Wzrost znaczenia kultury, jako czynnika rozwoju społeczno gospodarczego 5.Ochrona oraz poprawa jakości środowiska Kultura 6.Wzrost konkurencyjności przestrzeni miejskiej województwa ZrównowaŜony rozwój miast 7.Ukształtowanie efektywnego i zintegrowanego systemu transportowego 8.Stworzenie warunków do rozwoju społeczeństwa o wysokich kwalifikacjach zawodowych, poszukiwanych na rynku pracy Transport 9.Poprawa stanu zdrowia mieszkańców regionu Zdrowie i rekreacja 10.Skuteczna absorpcja środków w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego Pomoc techniczna Turystyka Środowisko Infrastruktura edukacyjna W ramach realizacji Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013 zostanie zaangaŜowane 1712,98 mln EUR, ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W niniejszym Programie przyjęto wkład Europejskiego Funduszu Rozwoju 127 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Regionalnego w odniesieniu do publicznych wydatków kwalifikowalnych. Wielkość środków prywatnych zaangaŜowanych we współfinansowanie Programu została wstępnie oszacowana na poziomie 341,82 mln EUR. Dofinansowanie projektów w ramach priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007 - 2013 wynosi do 85% kosztów kwalifikowalnych, za wyjątkiem Priorytetu X Pomoc techniczna, gdzie dofinansowanie wynosi do 100% kosztów kwalifikowalnych projektu. Dodatkowo, w ramach Priorytetu V Środowisko - Działanie 5.2. Gospodarka odpadami i 5.5. Dziedzictwo przyrodnicze, przewiduje się moŜliwość finansowania kosztów kwalifikowalnych Europejskiego Funduszu Społecznego ze środków EFRR (cross - financing) do 10% wartości kosztów kwalifikowalnych projektu. W montaŜu finansowym dopuszczany jest równieŜ wkład EBI oraz wkład WFOŚ. W kontrakcie wojewódzkim dla Województwa Śląskiego podpisanym w dniu 6 lutego 2008 r. przewidziano 51 mln euro z budŜetu państwa na realizację projektów objętych pomocą publiczną oraz 570 mln euro z Europejskiego Funduszu Społecznego na realizację Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Priorytet V. Środowisko Głównym celem Priorytetu V. Środowisko jest ochrona oraz poprawa jakości środowiska. Realizacja celu głównego będzie się odbywać poprzez następujące cele szczegółowe: – poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych, – ograniczenie ilości odpadów deponowanych i zdeponowanych w środowisku, – poprawa jakości powietrza, – doskonalenie systemu zarządzania środowiskiem, – ochrona dziedzictwa przyrodniczego i kształtowanie postaw ekologicznych społeczeństwa. Inwestycje w zakresie środowiska wspierane będą w ramach następujących działań: 5.1 Gospodarka wodno - ściekowa, 5.2 Gospodarka odpadami, 5.3 Czyste powietrze i odnawialne źródła energii, 5.4 Zarządzanie środowiskiem, 5.5 Dziedzictwo przyrodnicze. W ramach gospodarki wodno-ściekowej preferowane będą projekty realizujące kompleksowe podejście do kwestii gospodarki wodno-ściekowej, przyczyniające się do poprawy stanu wód powierzchniowych i podziemnych na terenie województwa śląskiego. Realizacja działania będzie równieŜ miała pozytywny wpływ na województwa ościenne. Obszarem realizacji projektów z gospodarki wodno-ściekowej są aglomeracje w granicach od 2000 do 15000 RLM, ujęte w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Z uwagi na duŜą gęstość zaludnienia, a takŜe przemysłowy charakter województwa śląskiego konieczne jest zainicjowanie działań zmierzających do racjonalizacji gospodarki odpadami a w szczególności do ograniczenia ilości deponowanych w środowisku odpadów. W ramach gospodarki odpadami preferowane będą projekty przyczyniające się do wdroŜenia kompleksowych systemów gospodarowania odpadami np. związane z wprowadzaniem systemów selektywnej zbiórki odpadów. Wsparcie uzyskają równieŜ działania zmierzające do likwidacji istniejących składowisk odpadów. W zakresie inwestycji mających na celu poprawę jakości powietrza szczególne znaczenie ma ograniczenie „niskiej emisji”. Z tego teŜ względu w ramach projektów przekształcania istniejących systemów ogrzewania obiektów uŜyteczności publicznej w systemy bardziej przyjazne środowisku wspierane będą jedynie projekty kompleksowej termomodernizacji tzn. wraz z wymianą źródła ciepła. Z uwagi na dominującą monokulturę węglową w produkcji energii wsparcie uzyskają takŜe projekty z zakresu odnawialnych źródeł energii za wyjątkiem źródeł wykorzystujących energię wiatrową. W ramach działania związanego z zarządzaniem środowiskiem realizowane będą projekty zmierzające do utworzenia ogólnodostępnych baz informacji o stanie środowiska. 128 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 10. Nakłady na realizację programu dla gminy Szczekociny Nakłady na realizację zadań określonych w „Programie ochrony środowiska dla gminy Szczekociny na lata 2008 - 2011” zestawione zostały w harmonogramie rzeczowo - finansowym (tab. 34). W harmonogramie tym wyodrębniono zadania własne gminy - finansowane z budŜetu i GFOŚiGW oraz zadania koordynowane - finansowane ze źródeł zewnętrznych. 129 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Tabela 34. Harmonogram rzeczowo – finansowy realizacji działań Programu dla gminy Szczekociny Rodzaj działania Opis przedsięwzięcia Lata realizacji P Sprawozdanie z realizacji „Programu ochrony środowiska dla gminy Szczekociny” Aktualizacja „Programu ochrony środowiska dla gminy Szczekociny” P OGÓŁEM POWIETRZE ATMOSFERYCZNE Działania własne Opracowanie Programu ograniczenia niskiej emisji na terenie gminy P Szczekociny Termomodernizacja budynku administracyjnego Urzędu Miasta i I Gminy w Szczekocinach I I I Modernizacja dróg gminnych w m. Rokitno (Podlas, Kopaliny, Kresy), Ołudza, Szyszki, Szczekociny ul. Jana Pawła II, Grabiec Modernizacja dróg dojazdowych do pól i łąk w m. Przyłęk, Ołudza, Grabiec Budowa dróg i chodników w Osiedlu Polna w Szczekocinach – etap III Modernizacja oświetlenia ulicznego na terenie Gminy Szczekociny I OGÓŁEM Działania koordynowane Wymiana instalacji spalin na kotłowni centralnej na dwustopniową o I wyŜszej skuteczności OGÓŁEM OCHRONA WÓD POWIERZCHNIOWYCH I PODZIEMNYCH Działania własne Rozbudowa sieci kanalizacyjnej – 10,2 km I I Budowa sieci wodociągowej Wólka Ołudzka Jednostki realizujące Źródła finansowania 2010 Szacunkowe koszty w tyś. PLN 10 UMiG Szczekociny GFOŚiGW 2012 30 UMiG Szczekociny GFOŚiGW 40 2009 30 UMiG Szczekociny GFOŚiGW 2008 - 2009 UMiG Szczekociny BudŜet 2008 300 w tym: 2008 r. – 45 2009 r. 255 330 UMiG Szczekociny BudŜet 2008 290,07 UMiG Szczekociny 2008 - 2010 4 319,12 w tym: UMiG Szczekociny BudŜet Inne BudŜet Środki strukturalne 2008 r. – 49,619 2009 r. – 2 360,586 2010 r. – 1 908,915 2008 2008 – 2009 25 5 294,19 200 UMiG Szczekociny BudŜet Spółdzielcza „Agrofirma” Szczekociny Środki własne Inne środki Środki własne Inne środki Środki własne Inne środki 200 2010 - 2015 9 020 UMiG Szczekociny 2008 - 2010 1 640 UMiG Szczekociny 130 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 I I Budowa sieci wodociągowej Starzyny, Wólka Starzyńska, Brzostek, Przyłęk, Szyszki - Łąkietka Budowa sieci wodociągowej wraz z przyłączami w m. Szczekociny (ul. Śląska, Polna, śeromskiego, Włoszczowska, Paderewskiego, Pasierbińskiego, Nadrzeczna, Saneckiego, Senatorska, Spacerowa) OGÓŁEM Działania koordynowane Modernizacja oczyszczalni ścieków Spółdzielcza „Agrofirma” I Szczekociny Modernizacja oczyszczalni ścieków Komunalnego Zakładu I BudŜetowego Utrzymanie w sprawności urządzeń oczyszczalni ścieków I OGÓŁEM OCHRONA PRZYRODY Działania własne Utrzymanie i pielęgnacja terenów zieleni miejskiej P OGÓŁÓEM OCHRONA LASÓW Działania koordynowane P Opracowanie uproszczonych planów urządzania lasów gminnych 2008 - 2010 13 603,896 UMiG Szczekociny 2008 - 2010 6 165,608 UMiG Szczekociny Środki własne Inne środki BudŜet Środki strukturalne 30 429,504 2008 - 2011 1 854,596 Spółdzielcza „Agrofirma” Szczekociny Komunalny Zakład BudŜetowy OSM „Rokitnianka” Środki własne Inne środki BudŜet 2008 - 2011 250 2008 - 2011 6 2 110,596 2008 - 2011 b. d. b. d. UMiG Szczekociny BudŜet 2008 - 2011 60 zł za 1 ha Starostwo powiatowe Środki własne I Zalesianie terenów o niskich klasach bonitacyjnych i gruntów porolnych 2008 - 2011 b. d. ARiMR, gmina, właściciele gruntów PFOŚiGW WFOŚiGW BudŜet państwa Środki własne I Podnoszenie świadomości i wiedzy ekologicznej społeczeństwa w zakresie leśnictwa w tym właścicieli lasów w zakresie wzbogacania i racjonalnego uŜytkowania zasobów leśnych 2008 - 2011 b. d. Nadleśnictwa, gmina, właściciele gruntów Środki własne Inne fundusze Środki własne Inne środki Środki własne Inne środki OGÓŁEM OCHRONA PRZED HAŁASEM Działania własne Modernizacja dróg gminnych I I OGÓŁEM Nasadzenia i odnowa zieleni ochronnej przy drogach gminnych b. d. 2008 - 2011 b. d. UMiG Szczekociny 2008 - 2011 b. d. UMiG Szczekociny b. d. 131 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Działania koordynowane Identyfikacja oraz przygotowanie rejestru terenów wokół dróg i linii P kolejowych z przekroczeniami dopuszczalnego poziomu hałasu, terenów zagroŜonych hałasem oraz obszarów ograniczonego uŜytkowania BieŜące informowanie społeczeństwa o stanie klimatu akustycznego P P Podejmowanie działań ograniczających hałas ze źródeł przemysłowych OGÓŁEM EDUKACJA EKOLOGICZNA Działania własne Działania edukacyjne w zakresie ochrony środowiska i gospodarki P odpadami OGÓŁEM Działania koordynowane Prowadzone działania podnoszące świadomość ekologiczną np. P konkursy, seminaria, publikacje o tematyce środowiskowej OGÓŁEM INNE DZIAŁANIA Działania własne WdroŜenie szeroko pasmowego Internetu dla Gminy Szczekociny – P „Rozwój Społeczeństwa Informacyjnego w Zagłębiu Dąbrowskim” Opracowanie miejscowych planów zagospodarowania P przestrzennego 2008 - 2011 b. d. Wojewoda/WIOŚ Środki własne Inne fundusze 2008 - 2011 b. d. 2008 - 2011 b. d. Władze województwa/Powiat/Gminy Przedsiębiorcy/WIOŚ/Zarząd powiatu/Gminy Środki własne Inne fundusze Środki własne Inne fundusze UMiG Szczekociny GFOŚiGW Powiat Gminy Szkoły Nadleśnictwa Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego Organizacje pozarządowe: Polski Klub Ekologiczny Towarzystwie Miłośników Ziemi Zawierciańskiej Polskie Towarzystwo Turystyczno Krajoznawcze Środki własne GFOŚiGW PFOŚiGW WFOŚIGW Inne fundusze b. d. 2008 - 2011 20 20 2008 - 2011 b. d. b. d. 2008 5 UMiG Szczekociny BudŜet 2009 - 2011 b. d. UMiG Szczekociny BudŜet 132 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 OGÓŁEM 5 GOSPODARKA ODPADAMI Zadania dotyczące gospodarki odpadami ujęte zostały w „Planie Gospodarki Odpadami dla gminy Szczekociny na lata 2008 – 2011” I – działania inwestycyjne P – działania pozainwestycyjne 133 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 Wykaz skrótów WIOŚ – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska POŚ - Prawo Ochrony Środowiska EMAS - Eco - Management and Audit Scheme (Europejski system ekozarządzania i audytu) SZŚ - System Zarządzania Środowiskowego GFOŚiGW - Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WFOŚiGW - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej NFOŚiGW - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej MŚ – Minister Środowiska GOP – Górnośląski Okręg Przemysłowy GZWP – Główny Zbiornik Wód Podziemnych GUS – Główny Urząd Statystyczny RZGW – Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej ChZTCr – chemiczne zapotrzebowanie tlenu metodą dwuchromianową RLM – RównowaŜna Liczba Mieszkańców BTS – Stacja Bazowa Telefonii Komórkowej GPZ – Główny Punkt Zasilający JCWPd - Jednolita Część Wód Podziemnych TMZZ – Towarzystwo Miłośników Ziemi Zawierciańskiej CMK – Centralna Magistrala Kolejowa ZHP – Związek Harcerstwa Polskiego NM – Niecka Miechowska P.P.H.U. – Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowo – Usługowe Z.P.CH.R. – Zakład Pracy Chronionej Wykaz materiałów 1. Uchwała sejmu RP. z 8 maja 2003 r. w sprawie przyjęcia „Polityki ekologicznej państwa na lata 2003 - 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 - 2010”. M. P. nr 33, poz. 433. 2. Polityka ekologiczna państwa z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011 - 2014 - Projekt”. 134 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. z 2008 r. nr 25, poz. 150 - tekst ujednolicony) wraz z rozporządzeniami wykonawczymi. Program ochrony środowiska województwa śląskiego do 2004 roku oraz cele długoterminowe do roku 2015, Katowice 2002 r. Arcadis Ekokonrem Sp. Z o.o. : Zaworska - Matuga W. i inni: Program ochrony środowiska dla powiatu zawierciańskiego na lata 2004 - 2011, Zawiercie grudzień 2003 r. Arcadis Ekokonrem Sp. Z o.o. : Zaworska - Matuga W. i inni: Program ochrony środowiska dla powiatu zawierciańskiego na lata 2004 - 2011 - załącznik Stan środowiska powiatu zawierciańskiego w roku 2002, Zawiercie grudzień 2003 r. Arcadis Ekokonrem Sp. Z o.o. : Zaworska - Matuga W. i inni: Program ochrony środowiska dla gminy Szczekociny na lata 2004 - 2011, Zawiercie, listopad 2003 r. Bujakowski W. i inni: Program wykorzystania odnawialnych źródeł energi na terenach nieprzemysłowych województwa śląskiego, Kraków - Katowice 2006 r. Lokalny plan rozwoju powiatu zawierciańskiego, załącznik do Uchwały Nr XXXV/ 389/05 Strategia rozwoju powiatu zawierciańskiego, Zawiercie grudzień 2000 r. Strategia rozwoju turystyki w powiecie zawierciańskim, Zawiercie wrzesień 2004 r. Magorska A. i inni: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Szczekociny, tom I, 2001 r. Magorska A. i inni: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Szczekociny, tom II, 2001 r. Umińska K: Opracowanie ekofizjograficzne dla miejscowego plany zagospodarowania przestrzennego dla miasta Szczekociny oraz miejscowości: Małachów i Grabiec, Szczekociny, czerwiec 2006 r. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla terenów miasta Szczekociny (teren ograniczony ulicami: Krakowską, Polną, StraŜacką; teren działek nr ewid. 2338/4 i 2338/5), miejscowości Grabiec(działki nr ewid. 338/1 i 338/2), miejscowości Małachów (działka nr ewid. 43/2; 44 - 51), Szczekociny 2007 r. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla terenów miasta Szczekociny (tereny działek nr ewid. 172, 175, 176 i 229), Szczekociny 2007 r. Strategia rozwoju Miasta i Gminy Szczekociny, Szczekociny 2000 r. Studium dla potrzeb ochrony przeciwpowodziowej – etap I (Uzupełnienie do Studium dla obszarów nieobwałowanych naraŜonych na niebezpieczeństwo powodzi – Etap I), województwo śląskie, powiat zawierciański, miasto Szczekociny Limit wydatków na wieloletnie programy inwestycyjne w latach 2008 - 2010, aktualizacja uchwała nr 155/XXI/08 RMiG Szczekociny z dnia 30 maja 2008 r., załącznik nr 5a do uchwały nr 117/XVI/2007 Rady Miasta i Gminy Szczekociny z dnia 28 grudnia 2007 r. w sprawie budŜetu na 2008 r. Wykaz inwestycji realizowanych w 2008 r. Aktualizacja - uchwała nr 155/XXI/08 RMiG Szczekociny z dnia 30 maja 2008 r. Wydatki GFOŚiGW na 2008 r. WIOŚ: Informacje o stanie środowiska w województwie śląskim w 2007 r. WIOŚ: Raport o stanie środowiska w województwie śląskim w 2006 r. PPIS w Zawierciu: Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu zawierciańskiego za 2007 r., Zawiercie 2008 r. Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31.12.2006 rok, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa, 2007 r. Urząd Miasta i Gminy Szczekociny: Ankieta „Ankietyzacja” przedsiębiorstw gminy Szczekociny Strony internetowe Ministerstwa Środowiska Strony internetowe GUS 135 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SZCZEKOCINY NA LATA 2008 - 2011 136