EUTANAZJA
Transkrypt
EUTANAZJA
EUTANAZJA POJĘCIE EUTANAZJA (gr. eu – dobry, łagodny, godny; thanatos – śmierć) – sposób postępowania lub działanie sprowadzające bezboleśnie śmierć jako uwolnienie od bólu • w tym znaczeniu często nazywana „zabijaniem z litości” lub „śmiercią z godnością” RYS HISTORYCZNO-PRAWNY EUTANAZJA • już u ludów wędrownych (praktyka porzucania ludzi starych i niedołężnych oraz zabijania dzieci) • na wyspie Kos (Morze Egejskie) starcom, będącymi „ekonomicznym ciężarem”, podawano napój z trucizną • Sparta - zabijanie upośledzonych dzieci • Ganges - nawet charakter rytualny • Platon: • przedłużanie życia ludzi nieuleczalnie chorych niecelowe zalecał lekarzom zaprzestanie terapii pacjenta, który nie wykazuje dostatecznych sił witalnych • lekarz powinien pozwolić umrzeć takim osobom, a „mających duszę nikczemną i nieuleczalną nawet zabić” (Państwo 409,1). Arystoteles: • zalecał, aby „żadne kalekie dziecko nie było dalej wychowywane (Polityka VII, 14). jedynie lekarze z kręgu Hipokratesa odrzucali zabijanie dzieci i pomoc przy uśmiercaniu, poddając terapii również osoby nieuleczalnie chore [mniejszość w starożytności] kolejni zwolennicy •F. Bacon (1561-1626), Nowa Atlantyda (1605): zadaniem lekarza nie tylko przywracać zdrowie, ale również – gdy nie ma nadziei na wyleczenie – pomóc choremu umrzeć, „bo jedynym co możemy dla tego człowieka uczynić w tym momencie jest eutanazja”. XIX w. pod wpływem filozofii D. Hume’a (1711-76) i A. Schopenhauera przychylność dla samobójstwa • postulat, aby nieuleczalnie chorym przyznać prawo do śmierci, a lekarzowi do uśmiercania swoich pacjentów • F. Nietzsche (1844-1900), uważał człowieka za twórcę i absolutnego pana swojego życia • gloryfikacja człowieka mocnego i wartościowego prowadziła u Nietzschego do powstania pojęcia życia „bezwartościowego” i „nie-człowieka” • darwinizm społeczny • ideologia nazistowska - człowieka oceniano nie wg godności, ale wg wymiernych osiągnięć i pożytku dla społeczeństwa i narodu prawnik K. Binding (1841-1920) i psychiatra A. Hoche (1865-1943) Die Freigabe der Vernichtung lebensunwerten Leben (Leipzig 1920) wniosek, •aby ludzkie życie straciło właściwość dobra chronionego przez prawo, gdy nie ma wartości dla społeczeństwa. • hitlerowska akcja niszczenia psychicznie chorych oraz ludzi nieproduktywnych (ok. 275 tys. ludzi w Niemczech) antropologia identyfikująca człowieczeństwo z racjonalnymi i duchowymi zdolnościami człowieka •J. Fletcher •G. Williams historia debaty na temat eutanazji • tendencje, które uzależniają ochronę życia od przydatności społecznej człowieka • godność osoby zostaje zredukowana do biologicznej i ekonomicznej sprawności • człowiek traci prawo do życia, gdy staje się dla drugich ciężarem. obecnie tendencje proeutanazyjne • litość i współczucie wobec człowieka cierpiącego • prawo człowieka do wyboru momentu swojej śmierci • por. dr J. Kevorkian z USA • Ph. Nitschke –konstruktor maszyny śmierci prężnie działające towarzystwa zabiegające o przyznanie człowiekowi prawa do śmierci: • Concern for Dying (150 tys. członków), • The Society for Right to Die (50 tys. członków), • stowarzyszenie Hemlock w Kalifornii (7 tys. członków). na świecie działa ok.. 30 ruchów na rzecz legalizacji eutanazji • m.in. w Australii, Belgii, Danii, Francji, Hiszpanii, Indiach, Japonii, Kanadzie, Niemczech, Norwegii, Nowej Zelandii, Południowej Afryce, Szwajcarii, Szwecji, USA, Zimbabwe STAN PRAWNY Obecnie eutanazja jest legalna w Holandii i Belgii. W 1993 r. parlament holenderski immunitet nietykalności lekarzom w przypadkach eutanazji za zgodą pacjenta W 1995 r. ustawą objęto także osoby cierpiące fizycznie/psychicznie 10 IV 2001 r. - zgodne z prawem uśmiercanie chorych, jeżeli zostaną spełnione trzy warunki: •1° pacjent nieuleczalnie chory, •2° przeżywa cierpienia nie do zniesienia, •3° dobrowolnie, jednoznacznie i po raz kolejny wyraża życzenie śmierci w Belgii – ustawa o eutanazji - 16 V 2002 r. warunkiem dopuszczenia aktywnej pomocy w umieraniu jest nie tylko „sytuacja bez wyjścia, spowodowana wypadkiem czy nieuleczalną chorobą”, lecz także przypadek „trwałych i nieznośnych cierpień fizycznych lub psychicznych, które ie doprowadzą do śmierci w przewidywanym czasie”. Pacjent musi złożyć ustne pisemne oświadczenie, ważność przez 5 lat. •możliwość, aby w tym czasie mogło się zmienić nastawienie w sprawie decyzji o poddaniu się eutanazji nie zostaje uwzględniona Eutanazje także, gdy pacjent np. po wypadku – pozbawiony świadomości, w stanie, który nie rokuje przeżycia •W tekście ustawy podkreśla się, że prośba o eutanazję nie może nastąpić „pod wpływem zewnętrznego nacisku”. •jednak możliwość delikatnej sugestii ze strony rodzinnego otoczenia OPIS I PODZIAŁY EUTANAZJI może być dokonana za zgodą lub bez zgody osoby poddanej śmierci. eutanazja dobrowolna - gdy chory samodzielnie wyraża świadome żądanie pozbawienia go życia eutanazja niedobrowolna = spowodowanie śmierci człowieka chorego, gdy ten nie jest w stanie wyrazić swojej woli (np. jest nieprzytomny) przez eutanazję w ścisłym i właściwym sensie należy rozumieć czyn lub zaniedbanie, które ze natury lub w intencji działającego powoduje śmierć w celu usunięcia wszelkiego cierpienia eutanazja czynna – z użyciem metod medycznych, których bezpośrednim celem jest skrócenie ludzkiego życia eutanazja bierna - nieuzasadnione zaprzestanie leczenia w celu przyśpieszenia śmierci eutanazja może mieć charakter • zabójstwa lub • samobójstwa • samodzielnego lub • wspomaganego przez innych OCENA MORALNA ARGUMENT Y ZA EUTANAZJĄ 1’ o wartości życia decyduje jego jakość 2’ jest korzystna dla pacjenta, gdy spotyka go nieznośne cierpienie 3’ absolutyzacja wolności --. każdy człowiek ma prawo dokonywać suwerennych decyzji dotyczących jego życia i momentu śmierci •jeśli pacjent nie jest zdolny do świadomego wyrażenia woli, a ogromnie cierpi, lekarz może domniemywać, że chory życzyłby sobie śmierci, gdyby mógł to wyrazić 4’ jest wyjściem naprzeciw potrzeb umierającego 5’ jest wyrazem humanizmu wrażliwego na ból OCENA MORALNA ARGUMENT Y PRZECIW EUTANAZJI przeciwnicy eutanazji odwołują się głównie do etyki personalistycznej, podkreślającej godność osoby ludzkiej, uważają eutanazję za moralne zło 1’ prawo naturalne (por. „nie zabijaj”) jest stanowczym wezwaniem do uszanowania zasady nienaruszalności życia fizycznego i integralności osobistej; 2’ zaakceptowanie eutanazji przekreśla wartość życia wspólnotowego • społeczeństwo, zamiast być wspólnotą i miejscem dla każdego, staje się enklawą dla wybranych: bogatych i zdrowych; 3’ prawna aprobata eutanazji może spowodować zaniechanie troski i opieki nad chorymi; (nie zawsze szczere są motywy współczucia i litości); 4’° legalizacja eutanazji zmienia spojrzenie na główne zadanie lekarza; wprowadzenie eutanazji niszczy nieodwracalnie zaufanie pacjenta do lekarza; 5’ po legalizacji eutanazji może pojawić się niebezpieczeństwo zawierania umów między rodziną a lekarzem w celu przyspieszenia śmierci chorego; 6’ kwestia stopnia pewności co do nieuleczalności danej choroby; choć aktualnie jakaś choroba nie rokuje szans wyleczenia, może stać się uleczalna; postęp medycyny odbywa się w dużej mierze dzięki tzw. przypadkom beznadziejnym, skłaniającym do stosowania nowatorskich zabiegów i leków; 7’ legalizacja eutanazji sprawi, że osoby nieuleczalnie chore będą czuły presję wybierania wcześniejszej śmierci, gdyż w złym tonie będzie trwanie w cierpieniach aż do naturalnego końca. UPORCZYWA TERAPIA UPORCZYWA TERAPIA, terapia nieefektywna – forma aktywności medycznej stosowana w sytuacji, kiedy proces chorobowy osiągnął punkt, w którym proponowana interwencja lecznicza przestaje służyć dobru pacjenta RYS HISTORYCZNY pojęcie „terapia nieuzasadniona” (uporczywa) używane już 3500 lat temu. • egipski papirus – 5 przypadków terapeutycznego przecięcia szyjnego rdzenia kręgowego + stwierdzenie, że było to, w opisanych sytuacjach, terapią nieuzasadnioną Przysięga Hipokratesa: • „Do jakiegokolwiek domu wejdę, wejdę doń dla pożytku chorych, wolny od wszelkiej chęci krzywdzenia szkodzenia”. • = zalecenie stosowania terapii proporcjonalnej, a zaniechania terapii uporczywej. tekst Hipokratesa: •Nie będę stanowczo wykonywał wycięcia chorym na kamień, pozostawiając to ludziom zawodowo wykonującym ten zabieg” • pośrednio zaleca zasadę terapii proporcjonalnej: lekarz nie powinien podejmować się terapii niosącej większe ryzyko, niż spodziewane korzyści nowoczesna medycyna przedłuża naturalny przebieg choroby i umierania • lekarz ma trawo w niektórych sytuacjach zaniechać stosowania „środków nadzwyczajnych” i pozwolić choremu umrzeć z godnością, kiedy śmierć jest nieunikniona •obyczaje lekarskie, zawarte w niepisanych zasadach, jak również w kodeksach etyki zawodowej, uznają uporzywą terapię za postępowanie niewłaściwe Polski Kodeks etyki lekarskiej w art. 32: •„lekarz nie ma obowiązku stosowania reanimacji lub uporczywej terapii. Decyzja o zaniechaniu reanimacji ub uporczywej terapii należy do lekarza i zależy od oceny szans leczniczych”. OPIS MEDYCZNY obecnie choroba nieuleczalna trwa znacznie dłużej niż w przeszłości sztucznie przedłużone życie - z nawracającymi ciężkimi powikłaniami decyzja o kontynuowaniu/ograniczeniu nadmiernej terapii •terapia, która dotychczas była skuteczna, z czasem staje się szkodliwa i powiększa cierpienia pacjenta, zakłócając proces jego umierania • wykonywanie dalszych rutynowych czynności medycznych traci sens, staje się formą uporczywej terapii do działań tych należą m.in..: • transport chorego do szpitala (w prawdopodobieństwie wywołania zgonu) • chemioterapia (gdy okazuje się nieskuteczna, pogarsza stan chorego) • nazbyt ryzykowne zabiegi operacyjne, • uporczywe wykonywanie upustów płynów z jam ciała w krańcowym okresie uogólnionej choroby nowotworowej, • zabiegi endoskopowe, naczyniowe (np.. przęsłowanie lub udrażnianie naczyń wieńcowych serca w niektórych ciężkich stanach terminalnych), • dializoterapia, operacyjne udostępnianie naczyń żylnych w celu podawania pozajelitowo leków, płynów i substancji odżywczych, umieszczanie umierającego na oddziale intensywnej terapii, próba sztucznego przedłużania życia chorego przez podawanie pozajelitowe kosztownych środków odżywczych, reanimacja, stosowanie respiratora, tIenoterapii i kardiowersji elektrycznej i kardiostymulacji • w stanie śmierci klinicznej u krańcowo wyniszczonego chorego wstanie terminalnym z powodu uogólnionej choroby nowotworowej lub innej choroby o jednoznacznie złym rokowaniu, kiedy istnieje pewność, że działanie takie nie może mu pomóc. nie jest natomiast uporczywą terapią leczenie niektórych powikłań u chorych w stanach terminalnych, np..: •stosowanie antybiotyków lub innych leków przeciwbakteryjnych w przypadku powikłań infekcyjnych, •leczenie odleżyn, •troska o możliwie właściwe odżywianie •leczenie niewydolności krążenia i niedomogi oddechowej. Nade wszystko nie należy zaniechać stosowania środków •przeciwbólowych, •przeciwdepresyjnych, •uspakajających i •leczenia tzw. bólu totalnego poprzez uzupełnienie terapii somatycznej odpowiednią psychoterapią, a także stosowania innych form opieki paliatywnej. Szczególny problem medyczny stanowi stosowanie intensywnej terapii w przypadku śmierci mózgowej, jeżeli z ciała zmarłego mają być pobrane n komórki, tkanki lub narządy do przeszczepu. • należy w takiej sytuacji • utrzymać pracę serca, • stosować respirator i • starać się utrzymać odpowiednie ciśnienie krwi do czasu pobrania materiału do transplantacji działanie takie nie powinno być interpretowane jako uporczywa terapia; pomimo że nie może ono pomóc zmarłemu, pomaga innym chorym, którym komórki, tkanki lub narządy będą transplantowane ASPEKTY ETYCZNE - KWESTIA DECYZJI TERAPEUT YCZNYCH Czy przyjąć koncepcję terapii uporczywej, a więc nieuzasadnionej? Jeżeli tak, to wg jakich kryteriów podejmować stosowne decyzje? Czy odrzucić pojęcie uporczywej terapii i leczyć chorych umierających do końca tak intensywnie, jak to jest obecnie technicznie możliwe?, czy traktować śmierć jako formę uwolnienia się od cierpienia, które samo w sobie nie ma żadnej wartości? Czy traktować śmierć człowieka jako element techniki medycznej? Czy zrezygnować z takiego postępowania u chorych w stanie terminalnym? Jeżeli tak, to wg jakich kryteriów podejmować stosowne decyzje? Czy uznać śmierć człowieka za naturalny proces, będący integralną częścią ludzkiego istnienia? Czy pozwolić człowiekowi umrzeć śmiercią naturalną, będącą ważnym dla tego człowieka elementem jego istnienia? decyzje typowo lekarskie muszą być rozpatrywane wg kryteriów bardziej etycznych niż czysto klinicznych. decyzje „kliniczne” w stanach terminalnych nie mogą być podjęte bez rozważenia, co jest dobrem dla chorego odrzucenie dobra uniemożliwia podejmowanie jakichkolwiek racjonalnych decyzji w tej dziedzinie KRYTERIA W PODEJMOWANIU DECYZJI 1° Nie jest konieczne stosowanie środków nieproporcjonalnych. • w świetle godności ludzkiej leczenie przy zastosowaniu „środków nadzwyczajnych” u człowieka umierającego może być zaniechane; zaniechać można takich działań, które są nadmiernie kosztowne, niebezpieczne dla chorego, nasilając ból, są trudne do zastosowania i kiedy nie przynoszą istotnych dobrych efektów choremu KRYTERIA W PODEJMOWANIU DECYZJI 2° Zaniechanie uporczywej terapii nie może być formą eutanazji. •zwolennicy eutanazji proponują zaniechanie terapii w celu rozbawienia człowieka życia lub podawanie choremu środków farmakologicznych (także stosowanie czynnych zabiegów) w celu pozbawienia go życia zaniechania uporczywej terapii nie jest pozbawieniem człowieka życia, jest zapewnieniem choremu godnych warunków umierania jest okazaniem szacunku dla śmierci naturalnej i niezakłócaniem jej działaniami nieuzasadnionymi eutanazja jest negowaniem szacunku dla śmierci naturalnej i zastąpieniem jej śmiercią sztucznie wywołaną KRYTERIA W PODEJMOWANIU DECYZJI 3’ Za moment śmierci człowieka przyjmuje się śmierć mózgu. Jest to szczególnie istotne w kontekście działań terapeutycznych związanych z transplantologią •taka definicja śmierci sztuczne podtrzymywanie oddechu (za pomocą respiratora) oraz innych czynności życiowych po „śmierci mózgowej” nie jest uporczywą terapią