docpobierz naszą książkę
download 
Reklamacja Transkrypt
pobierz naszą książkę
ODPOWIEDZIALNA TERRARYSTYKA Nadia Chlebicka Bartłomiej Gorzkowski Kacper Stanicki Filip Stadnik Fundacja Epicrates Lublin 2012 Zdjęcia Bartłomiej Gorzkowski Kacper Stanicki Projekt graficzny Kacper Stanicki Projekt dofinansowany ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie oraz z budżetu Gminy Lublin Wydanie I nr ISBN: 978-83-63657-04-8 Perfekta info, tel. 81 46 10 229 SPIS TREŚCI Wstęp ...............................................................................................5 I. Jak wejść w fascynujący świat terrarystyki?.................................6 II. Jak dobrać terrarium do zwierzęcia? ............................................8 III. Jaszczurki w terrarium . .............................................................. 14 Agama brodata . ....................................................................................... 14 Legwan zielony ......................................................................................... 17 Gekon lamparci . ....................................................................................... 21 Kameleon jemeński . ................................................................................ 22 IV. Węże .............................................................................................. 25 V. Terrarystyka a prawo . ................................................................. 32 VI. Polskie płazy i gady . .................................................................... 35 VII. Spotkanie ze żmiją . ..................................................................... 38 VIII. Inwazyjne gatunki gadów i płazów w Polsce . .......................... 42 IX. Ku przestrodze . ........................................................................... 46 X. Ośrodki Rehabilitacji w Polsce. ..................................................57 XI. Polecane źródła . ..........................................................................63 XII. Słowo o Fundacji. .........................................................................64 Odpowiedzialna terrarystyka WSTĘP Niniejsza publikacja jest pierwszą w historii naszej Fundacji. Nie chcieliśmy tworzyć kolejnej książki na rynku będącej szczegółowym przewodnikiem po świecie terrarystyki. Informacje związane z hodowlą zwierząt zmieniają się równie szybko co inne aspekty współczesnego świata. Wiele odkryć naukowych oraz postępów hodowlanych sprawia, że literatura bardzo szybko staje się nieaktualna. Dlatego właśnie w naszej książce postanowiliśmy pokazać jak skutecznie szukać potrzebnych nam informacji oraz na co w szczególności zwracać uwagę, gdy chcemy wejść w fascynujący świat terrarystyki. W naszym wieloletnim doświadczeniu niejednokrotnie przekonaliśmy się, że to właśnie brak umiejętności w szukaniu rzetelnych informacji był przyczyną wielu zaniedbań ze strony posiadaczy zwierząt. Chcielibyśmy również zwrócić uwagę na coraz rzadziej poruszany w literaturze temat naszych krajowych gadów i płazów oraz zaznajomić czytelnika z podstawowymi aspektami prawnymi terrarystyki. Mamy nadzieję, że ta publikacja okaże się pomocna w Państwa spotkaniach ze światem gadów i płazów. Autorzy 5 Odpowiedzialna terrarystyka Jak wejść w fascynujący świat terrarystyki? Terrarystyka, czyli chów i hodowla egzotycznych gadów, płazów czy bezkręgowców w ostatnim okresie stała się bardzo popularna. W niemal każdym sklepie zoologicznym można bez problemu nabyć takie zwierze. Niestety nie zawsze zakup taki jest podbudowany świadomą, porządnie przemyślaną, decyzją. Jak zatem wejść w fascynujący świat terrarystyki w sposób odpowiedzialny, nie narażając zwierząt na cierpienie a siebie na potencjalne niebezpieczeństwo? Proponuję uczynić to w trzech krokach: Krok pierwszy, czyli świadomość wyboru. Nigdy nie kupuj zwierzęcia powodowany impulsem, kaprysem, modą. Do zakupu trzeba się porządnie przygotować. Musisz zdać sobie sprawę z tego, że bierzesz na siebie odpowiedzialność za życie i zdrowie pupila na wiele długich lat. Równie ważna jest kwestia odpowiedzialności za bezpieczeństwo innych domowników i osób postronnych. Zakup odłóż na kilka miesięcy. Pozwoli to uniknąć sytuacji, w której chęć posiadania zwierzaka okaże się słomianym zapałem. Czas ten poświęć na zdobywanie informacji o interesującym Cię gatunku. Szukaj kontaktu z hodowcami - wielu z nich chętnie podzieli się z Tobą swoją wiedzą. Czytaj książki - to podstawowe źródło wiedzy. Niestety w polskich księgarniach obok wartościowych pozycji jest też sporo takich, które bardziej mogą zaszkodzić niż pomóc - zawierają na przykład błędne dane odnośnie żywienia, oparte na wiedzy sprzed kilkudziesięciu lat. Dlatego wybierając książkę do lektury warto skonsultować się z doświadczonym hodowcą, który pomoże wybrać dobrze. Świetnym źródłem wiedzy są renomowane portale internetowe. Prowadzone przez prawdziwych fascynatów terra- rystyki zawierają zwykle najświeższe informacje dotyczące chowu i hodowli, dziesiątki ciekawych artykułów, opisy gatunków, spis hodowców itp. Warto także zorientować się gdzie w okolicy przyjmuje lekarz weterynarii specjalizujący się w leczeniu zwierząt egzotycznych. Przyda się to nie tylko w razie konieczności zapewnienia pomocy lekarskiej, lecz także przy okresowych badaniach i odrobaczeniach zwierzaka. 6 Odpowiedzialna terrarystyka Krok drugi - odpowiednie lokum to podstawa. Uzbrojony w teoretyczną wiedzę możesz przystąpić do przygotowania odpowiedniego terrarium. Możesz je kupić lub zbudować samodzielnie. Pamiętaj, by ustawić je w miejscu spokojnym. Nie może też być narażone na gwałtowne zmiany temperatury i przeciągi. Urządź je tak, jak wymaga tego gatunek który chcesz hodować. Uruchom wszelkie urządzenia - sprawdź jak działa termostat, wentylacja itd. Testy powinny potrwać co najmniej kilka dni - będziesz miał pewność, że stworzyłeś optymalne warunki dla przyszłego mieszkańca terrarium. Więcej o prawidłowym urządzaniu terrarium i innych kwestiach technicznych znajdziesz w dalszej części niniejszej publikacji. Krok trzeci - kupujemy! Skoro masz już wiedzę i prawidłowo urządzone terrarium, a wszyscy domownicy akceptują fakt przybycia nowego lokatora, możesz pomyśleć o kupnie. O ile to tylko możliwe, postaraj się kupić zwierzaka urodzonego w hodowli. Najlepiej bezpośrednio od hodowcy, który przy okazji udzieli Ci wielu cennych wskazówek. Unikaj zakupu z niepewnych źródeł oraz zwierząt pochodzących z odłowu w ich środowisku naturalnym. Jeśli wybrany przez Ciebie gatunek wymaga posiadania odpowiednich dokumentów, np. stwierdzających legalne pochodzenie, upewnij się, że otrzymasz je od sprzedawcy. W przypadku niektórych gatunków konieczne będzie zgłoszenie do odpowiedniego rejestru lub uzyskanie właściwego zezwolenia. Pamiętaj żeby dopełnić wszystkich formalności. 7 Odpowiedzialna terrarystyka Jak dobrać terrarium do zwierzęcia. Zakup jakiegokolwiek zwierzęcia powinno poprzedzić zdobycie wiedzy, akceptacja rodziny, a następnie przygotowanie lokum dla naszego podopiecznego. W wypadku gadów i płazów mowa o terrarium/ akwaterrarium i jego wyposażeniu. W wyborze gatunku gada należy kierować się nie tylko jego wyglądem i naszymi upodobaniami, ale przede wszystkim wymaganiami zwierząt oraz możliwościami - czasowymi, finansowymi i lokalowymi. Gady najogólniej możemy podzielić na zamieszkujące tereny pustynno-stepowe oraz tropikalne, wilgotne. Terrarium dla zwierząt pustynno-stepowych. Wielkość takich zbiorników zależna od gatunku, dla wszystkich ma wspólną ceche – jest zbiornikiem poziomym w którym zwierzę wykorzystywać będzie głównie powierzchnię naziemną. Ze względu na ograniczony poziom wilgotności, terrarium może być szklane lub wykonane z drewna/płyty osb. Wraz ze wzrostem gada zwiększać powinno się jego terrarium (dotyczy to tych gatunków których wielkość ulega dużej zmianie ) , tak aby w każdym okresie życia zwierzę nie miało problemu ze znalezieniem pokarmu(młode) oraz dysponowało odpowiednią przestrzenią życiową (dorosłe) . Należy więc założyć, że co najmniej 2 terraria trzeba będzie zakupić. Decydując jakie terrarium kupić/wykonać trzeba pamiętać, że wystrój to nie tylko podłoże ale również ścianki. Znacznie zwiększymy przestrzeń dla gada, jak i urozmaicimy jego życie tworząc odwzorowanie jego naturalnego środowiska poprzez przestrzenne skałki, półki, kryjówki. Dużą zaletę ma tu płyta osb, na której łatwo za pomocą kleju budowlanego, styropianu czy też pianki można uformować interesujące nas kształty. 8 Odpowiedzialna terrarystyka Stepowe terrarium dla agamy brodatej. Oświetlenie W zależności od trybu aktywności dobowej gada (dzienna/ nocna) w terrarium umieścić trzeba odpowiednie oświetlenie. Gady aktywne za dnia (np. agama brodata, waran stepowy czy biczogon afrykański) przystosowane do wysokiego promieniowania słonecznego w terrarium obowiązkowo oprócz żarówki grzewczej(moc dostosowana do naturalnego miejsca występowania gatunku oraz wielkości terrarium) posiadać muszą świetlówkę UVB 10.0 . Żarówka wytwarza promienie ultrafioletowe B o natężeniu, jakie gady w naturze pochłaniają na pustyniach i stepach. Promieniowanie to jest absolutnie niezbęde do prawidłowego metabolizmu i rozwoju tych zwierząt. W zależności od producenta, świetlówki te należy wymieniać co 6-12 miesięcy (cena 40-100 zł w zależności od mocy, rodzaju, producenta). Przy montowaniu świetlówki bezwzględnie należy pamiętać (o czym czesto zapominają posiadacze szklanych terrariów) że promienie UV nie przechodzą przez szkło, folię itp. A więc świetlówka musi być zamontowana wewnątrz terrarium, a nie nad nim. 9 Odpowiedzialna terrarystyka Inaczej sprawa ma się z gatunkami prowadzącymi nocny tryb zycia (np. gekon lamparci, gekon gruboogonowy). Ze względu na delikatną strukturę łusek zwierzęta te mogłyby zostać dotkliwie poparzone przez promieniowanie UVB, dlatego w naturze w ciągu dnia chowają się w norach czy skałkach, a na powierzchnię wychodzą po zmroku. Tym gatunkom zapewniamy jedynie odpowiednią temperaturę, co można osiągnąć poprzez żarówkę lub kabel /matę grzewczą. Podłoże. Tu znowu decyzja zależy od naturalnego miejsca występowania naszego gada. Najczęsciej w terrariach pustynno-stepowych umieszczamy piasek terrarystyczny , darń(żółwie) czy też specjalną glinę umożliwiającą tworzenie nor. Czasem, jeśli zwierzę uporczywie zjada piach (co może prowadzić do groźnych zaczopowań) stosuje się drewienka bukowe różnej wielkości. Ważne jest również by podłoże było niepylące. W wypadku żółwi najlepszym podłożem jest darń z trawą. Karmienie. O ile większość pustynnych gadów da się nauczyć picia z miski, o tyle sprawa różnie ma się z karmieniem. Idealną opcją jest zbudowanie takiego terrarium do którego owady karmowe(w przypadku owadożerców) można wpuścić luzem, motywując gada do ruchu podczas polowania. Dobrze zatem, jeśli terrarium jest zabezpieczone przed ucieczką drobnych owadów, a tła strukturalne nie zawierają drobnych szczelin, w których mogłyby się one chować, uniemożliwiając złapanie przez gada. Larwy mączników i drewnojadów można podawać w miseczkach o gładkich ściankach, które utrudniają ucieczkę. Terrarium dla zwierząt zamieszkujących tereny tropikalne, wilgotne. Zwierzęta zamieszkujące te tereny to w większości gatunki nadrzewne, a więc terrarium musi być typu wertykalnego, bogato obsadzone roślinnościa (żywą, ewentualnie sztuczną). Ze względu na panującą w nich wysoką wilgotność materiał, z którego wykonane będzie terrarium, musi być odporny na wodę. 10 Decydując się na takie terrarium, należy dokładnie rozplanować Odpowiedzialna terrarystyka jego urządzenie, mając na uwadze cechy wybranego gatunku. Będzie to miało duży wpływ na czas poświęcony codziennej pielęgnacji zbiornika i zwierzaka. Wystrój. Po wybraniu odpowiedniej wielkości terrarium, z uwzględnieniem prawidłowej wentylacji (np. kameleony potrzebować będą znacznie większej wentylacji niż legwany zielone), dobieramy roślinność. Istotny jest tu gatunek zwierzęcia (roślinożercom nie wkładamy roślin trujących, które mogłyby zjeść) i jego docelowa wielkość (duże i ciężkie zwierzęta bardzo szybko zniszczą drobne rośliny). Behawioryzm gada też będzie istotną sugestią. Kameleony, szczególnie małe gatunki (np.Rhampholeon brevicaudatus) muszą mieć możliwość kamuflażu poprzez ukrycie się w zaroślach. Pozbawione gęstej roślinności będą czuły się zagrożone, co przełoży się na stan ich zdrowia. Bogata roślinnośc pozwala kameleonowi na ukrycie się. 11 Odpowiedzialna terrarystyka Oświetlenie. Moc żarówek grzewczych należy dostosować do wymagań gatunku oraz obecnej w terrarium roślinności. Oświetlenie UVB 5.0 lub 2.0 (dla zwierząt żyjących w najniższych partiach lasu tropikalnego), tak jak w wypadku zwierząt pustynnych, jest obowiązkowe. Montując żarówki, należy umieścić je w odpowiedniej odległości od wystroju, aby uniemożliwić zwierzętom bezpośredni kontakt, który mógłby skutkować poparzeniami. Podłoże. Podstawowymn podłożem u tych zwierząt będzie torf, który sprzyja utrzymywaniu w terrarium wysokiej wilgotności. Poza torfem użyć możemy również chipsu kokosowego, kory różnej wielkości, włókna kokosowego czy mieszaniny torfu z piaskiem. Delikatna roślinność typowa dla terrarium z płazami. Wyposażenie terrarium. Niezależnie od rodzaju terrarium i gatunku zwierzęcia jaki wybierzemy, musimy zaopatrzyć się w kilka podstawowych sprzętów i urządzeń niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania naszego zbiornika. 12 Odpowiedzialna terrarystyka Termometr razem z higrometrem powinny być nieodłącznym elementem terrarium. Te dwa urządzenia dają nam pogląd na najważniejsze, z punktu widzenia naszych gadów, parametry. Odpowiednie utrzymanie temperatury i wilgotności wymaga ciągłej kontroli i w miare potrzeby regulacji. Jeżeli oprócz żarówek stosujemy w naszym terrarium kabel lub matę grzewczą, istotne jest aby te źródła ciepła nawzajem się uzupełniały, nie stwarzając zagrożenia poparzeniem lub przegrzaniem. Najprostszym rozwiązaniem jest podpięcie kabla grzewczego pod termostat, czyli urządzenie na którym możemy ustawić jaka temperatura powinna panować w terrarium. Aby zachować świetlny cykl dobowy najprościej wszystkie żarówki podpiąć pod czasowy timer . Ustawiając zakres godzinowy automatycznego włączania i wyłączania żarówek, nie musimy stawać się niewolnikami czasu i naszego pupila. Wielu gatunkom zwierząt, w ramach utrzymania odpowiedniej wilgotności i zapewnienia wody do picia, codziennie należy spryskiwać całe terrarium. Kolejnym naszym zakupem musi być więc spryskiwacz. W wypadku dużych terrarii lub ich dużej ilości, tę czynność również możemy zautomatyzować, stosując system zraszający. Powyższy tekst stanowi jedynie ogólne wskazówki, więc dla konkretnego gatunku zwierzęcia należy wprowadzać adekwatne do jego wymagań modyfikacje. 13 Odpowiedzialna terrarystyka Jaszczurki w terrarium. Ostatnimi czasy jaszczurki, podobnie jak inne zwierzęta terrarystyczne, stały się bardzo popularne, a przez to łatwo dostępne. Dzieje się tak między innymi poprzez propagowanie przekonania, że są to zwierzęta łatwe i tanie w utrzymaniu, doskonale nadają się jako alternatywa domowych pupili dla osób cierpiących na alergię, oraz w większości można je trzymać podobnie jak koty czy psy. Niestety wiele takich twierdzeń to bzdury, które nie mają nic wspólnego z prawdą, a dostosowywanie się do nich jest przyczyną wielu schorzeń wśród gadów. W rzeczywistości jaszczurki to gady o specyficznych potrzebach, których zapewnienie jest podstawowym warunkiem ich właściwego funkcjonowania w niewoli. Owe potrzeby są różne i często bardzo specyficzne dla konkretnego gatunku. Dlatego tak ważne jest zebranie dużej wiedzy o naszym przyszłym podopiecznym i przygotowanie mu odpowiedniego terrarium, zanim jeszcze zdecydujemy się na jego kupno. W dalszej części przedstawione zostaną niektóre wymagania najpopularniejszych gatunków, o których często sprzedawcy nie informują, aby nie zniechęcać klientów od zakupu zwierzęcia. Poniższy tekst nie jest pełną bazą informacji na ich temat, a jedynie ma na celu naświetlenie najczęstszych problemów wynikających z chowu i hodowli tych pięknych gadów. Źródła zawierające znacznie bardziej szczegółowe informacje zostały podane w dalszej części książki. AGAMA BRODATA Agama brodata (Pogona vitticeps) jest jedną z najpopularniejszych jaszczurek goszczących w naszych terrariach. Łatwo dostępna, świetnie się oswajająca, osiągająca średnie rozmiary, niesprawiająca większych problemów jaszczurka wydaje się być wręcz idealnym rozwiązaniem dla tych, którzy chcą zacząć swoją przygodę z terrarystyką. I rzeczywiście agama jest jedną z lepszych jaszczurek, które nadają się na początek. Jednak nie jest to zabawka, ani „bezobsługowe” zwierzę, które tylko cieszy oko i nie potrzebuje żadnego wkładu z naszej strony. 14 Odpowiedzialna terrarystyka Agama brodata. Przede wszystkim musimy sobie uświadomić co i ile taka agama je. Otóż głównym składnikiem diety popularnych brodaczy, bo tak są one nazywane przez terrarystów, są różnego rodzaju owady. Najczęściej są to świerszcze, karaczany, mączniki, drewnojady, szarańcza, mole woskowe, a latem jako urozmaicenie plankton łąkowy. Wiele osób brzydzi się takich stworzeń, a przecież jeśli chcemy nakarmić naszego gada musimy zdobyć się na kontakt z tymi insektami. Drugą sprawą jest to, że agamy znane są ze swojego niepohamowanego wręcz apetytu. Zjadają bardzo dużo pokarmu, który wcale nie jest tani. Obecnie istnieją profesjonalne hodowle owadów karmowych w których można kupić różnorakie insekty, praktycznie w dowolnej ilości. Jednak i tak na miesięczne wyżywienie jednej agamy będziemy musieli przeznaczyć nawet kilkadziesiąt złotych. Można założyć własną hodowlę karmową, lecz i ona generuje pewien koszt, dlatego opłaca się to dopiero przy większej ilości zwierząt. No i kwestia urozmaicenia. Dieta naszych pupili musi być różnorodna i powinna składać się z co najmniej kilku rodzajów owadów, a posiadanie kilku hodowli karmowych jest już dość mocno kłopotliwe. 15 Odpowiedzialna terrarystyka Kolejnym problemem, jaki możemy spotkać, jest rozmiar pojemnika hodowlanego. Owszem, nie jest to zwierze duże, ale z uwagi na swoją aktywność potrzebuje sporego terrarium. Absolutnym minimum dla jednego osobnika jest pojemnik o wielkości 100cm/50cm/50cm (dł./ szer./wys.), jednak zaleca się wymiary 120cm/60cm/60cm (dł./szer./ wys.).Terrarium można zamówić w specjalnej firmie albo zbudować samemu. Nawet przy własnoręcznym wykonaniu koszt docelowego zbiornika wyniesie minimum 300-400zł. Takie terrarium, poza miejscem które zabiera, potrzebuje również odpowiedniego ogrzewania i oświetlenia. Z uwagi na dzienny tryb życia agam, najlepiej do ogrzania nadadzą się żarówki grzewcze (lustrzanki). Aby w zbiorniku panowała odpowiednia temperatura będziemy potrzebowali od kilkudziesięciu do nawet ponad stu watów mocy żarówek. Poza tym w terrarium powinna znajdować się specjalistyczna świetlówka UVB która emituje to widmo światła na poziomie 10%. Taką świetlówkę trzeba zmieniać co 6-12 miesięcy (w zależności od zaleceń producenta), a koszt nowej to od 50 do 100zł (w zależności od mocy). Cały ten sprzęt powinien był włączony minimum 12 godzin na dobę. Może to znacząco podnieść pobór prądu w naszym mieszkaniu, przez co do miesięcznego rachunku za energię elektryczną trzeba będzie doliczyć kolejne kilkadziesiąt złotych. To są koszta stałe, które trzeba uwzględniać w comiesięcznych rozliczeniach, jednak zdarzają się również sytuacje nieprzewidziane. Nawet przy idealnych warunkach nasza agama może zachorować, a wielu schorzeń nie jesteśmy w stanie samemu wyleczyć. Wtedy trzeba się udać do lekarza weterynarii, który specjalizuje się w leczeniu gadów. Niestety, lekarzy takich wciąż jest niewielu, dlatego aby zwierzakowi została udzielona fachowa pomoc często musimy przejechać wiele kilometrów. Jeśli dolegliwość jest poważna może wymagać długiego i drogiego leczenia, którego koszt niejednokrotnie przekroczy cenę naszego podopiecznego. Jednak myśl o uśpieniu chorego zwierzęcia i kupno nowego jest niegodna nie tylko prawdziwego terrarysty, ale również po prostu człowieka z odrobiną zdrowego rozsądku i takie zachowanie za każdym razem powinno być surowo potępiane. 16 Odpowiedzialna terrarystyka LEGWAN ZIELONY Legwan zielony (Iguana iguana) jest kolejnym z najczęściej trzymanych gadów w terrariach. Przez lata był kreowany jako doskonały wybór na pierwszego jaszczura, przedstawiany jako łagodny smok wegetarianin, stanowiący świetną alternatywę dla owadożernych jaszczurek. Na potrzeby rynku powstało wiele mitów na temat legwana zielonego, które w znacznej większości nie są zgodne z prawdą. Stworzenie odpowiednich warunków, wykarmienie i właściwe postępowanie z tym gatunkiem wcale nie należy do rzeczy prostych. Odpowiednia dieta to kluczowy element w hodowli legwana. Zacznijmy od diety. W większości sklepów zoologicznych możemy dowiedzieć się, że nasz nowy podopieczny żywi się sałatą, białym serkiem, dużą ilością warzyw takich jak marchewka, kapusta, szpinak, a raz na jakiś czas można podać ugotowane białko jajka lub gotowaną pierś kurczaka. Prawda jest zupełnie odmienna od tych „porad”. Legwany zielone nie mogą dostawać sałaty z uwagi na dużą ilość szczawianów zawartych w tej roślinie. Związki te bardzo dobrze łączą się z wapnem zawartym w ciele gada i wypłukują ten cenny pierwiastek z jego organizmu. 17 Odpowiedzialna terrarystyka Legwan zielony. 18 Odpowiedzialna terrarystyka Doprowadzić to może do wielu schorzeń jak np. MBD (Metabolic Bone Disease), czyli metabolicznej choroby kości. Objawia się ona m.in. bardzo wyraźną deformacją kości chorego osobnika lub ich rozmiękaniem, a forma zaawansowana może uniemożliwiać poruszanie się lub nawet pobieranie pokarmu. Do tych samych objawów może doprowadzić brak specjalistycznej świetlówki UVB, o emisji tego rodzaju światła na poziomie 5%, którą trzeba oczywiście wymieniać co 6 miesięcy, a to generuje koszta, których w przypadku tego gatunku nie brakuje. Następną rzeczą, z której trzeba sobie zdawać sprawę jest rozmiar docelowego terrarium naszego smoka. Legwany to duże jaszczurki więc potrzebują dużych zbiorników. Możemy zapomnieć o upchnięciu tego zwierzaka w małym terrarium. Również chów bezterraryjny (polecany przez wielu pseudoznawców) jest dla tych jaszczurek szkodliwy, o czym napisano już wiele artykułów. Minimalne wymiary odpowiedniego zbiornika dla jednego osobnika to 150cm/90cm/150cm (długość/szerokość/ wysokość), przy czym zalecane są większe. Z tak dużą kubaturą wiąże się szereg problemów. Po pierwsze do ogrzania takiego terrarium będziemy potrzebować kilku mocnych żarówek grzewczych (o łącznej mocy nawet kilkuset watów), które będą świecić 12 godzin na dobę. Podobnie jak w przypadku agamy brodatej, takie zużycie prądu może dość znacznie zwiększyć rachunki za energię elektryczną. Drugim dość trudnym warunkiem jest zachowanie odpowiedniej wilgotności w terrarium. Z racji tego, że nasz pupil pochodzi z tropikalnych lasów Ameryki Południowej, dokładnie takie warunki musimy odtworzyć w jego terrarium, co wiąże się z zachowaniem względnej wilgotności powietrza na poziomie 70-80%. Wbrew pozorom nie jest to proste zadanie. Spryskanie terrarium 2-3 razy dziennie wodą niewiele da. Poprawi sytuację na 20-30 min, ale później nadal będzie za sucho. Problem z utrzymaniem odpowiednich warunków ma wielu legwaniarzy, nawet tych bardziej doświadczonych, a zbyt niska wilgotność może doprowadzić do wielu schorzeń u naszego zwierzaka, takich jak problemy z wylinką czy choroby układu oddechowego. Wróćmy do diety. Jak wcześniej wspomniano jest ona specyficzna i nie każdą roślinę można włożyć do legwaniej miski. O ile problem nie jest bardzo uporczywy latem (wystarczy codziennie zbierać odpowiednie rośliny z czystych terenów oddalonych od dróg), tak zimą każdy posiadacz 19 Odpowiedzialna terrarystyka tego pięknego wegetarianina staje przed dużym wyzwaniem. Rośliny, które do tej pory podawaliśmy są niedostępne a hodowla ich w doniczkach trudna i nieopłacalna. Dorosły legwan codziennie zjada naprawdę duże ilości pokarmu. Oczywiście skuteczne rozwiązania istnieją, ale nie są ani tanie ani proste. Wymagają od właściciela zarówno cierpliwości, determinacji jak i przede wszystkim wiedzy. Dokładne informacje można znaleźć na łamach specjalistycznych serwisów internetowych. Jednym z mitów jest stwierdzenie, że legwany świetnie się oswajają, łatwo stają się ufne wobec człowieka, a niektóre wręcz można wytresować jak psy. W zdecydowanej większości takie opinie są dalekie od rzeczywistości. Legwana można oswoić przy poświęceniu dużej ilości czasu, zachowaniu pewnych zasad i wykazaniu się dużą wiedzą oraz intuicją w postępowaniu z gadami. Jednak nie każdego osobnika można oswoić jak również nie każdy wie jak to zrobić. Gad sam z siebie nie będzie godził się na kontakt z człowiekiem, a już na pewno nigdy nie będzie zachowywał się jak piesek. Bywają także osobniki, które pomimo wielu lat prób i poświęceń ze strony właściciela, pozostają dzikie i agresywne. Poza tym często zdarza się, że podczas okresu godowego legwany pod wpływem hormonów, nawet te dobrze oswojone, mogą zacząć zachowywać się agresywnie. Dorosłe samce mogą boleśnie bić ogonem lub ugryźć, a takie rany goją się długo. Trzeba mieć to na uwadze przed kupnem zwierzaka. Ostatnią rzeczą, o której musi wiedzieć przyszły właściciel, jest obowiązek zgłoszenia pupila do rejestru prowadzonego przez właściwego starostę, na co ustawodawca przewidział termin 14 dni od daty zakupu. Do wniosku o rejestrację załączyć trzeba kopię dokumentów potwierdzających legalne pochodzenie zwierzaka, które powinniśmy otrzymać od sprzedawcy. Jeśli tak się nie stało należy odstąpić od zakupu, gdyż jest to niezgodne z prawem. Wszystkie te okoliczności, jak również wiele innych sprawiają, że legwan zielony nie jest prostą jaszczurką w chowie i hodowli a jego utrzymanie bywa kłopotliwe, dlatego zdecydowanie nie powinni kupować jej początkujący terraryści. 20 Odpowiedzialna terrarystyka GEKON (EUBLEFAR) LAMPARCI Gekon lamparci (Eublepharis macularius) to jaszczurka najczęściej polecana dla początkujących. Małe rozmiary, łatwość w oswajaniu, niewygórowane wymagania środowiskowe, niska cena oraz mnogość ciekawych odmian barwnych sprawiają, że ten gatunek zyskał wielką popularność wśród terrarystów – nie tylko tych początkujących. Gekon lamparci. Nie wymaga dużego terrarium, karmienie nie jest problematyczne, nie wymaga świetlówek UVB, dość łatwo można przyzwyczaić zwierzaka do obecności człowieka, „wybacza” mniejsze błędy początkujących terrarystów. I rzeczywiście gekon ten jest jednym z najlepszych wyborów na początek. Jednak ta powszechna opinia o bezproblemowości chowu przyczynia się do wielu błędów popełnianych przez ich właścicieli. W mniemniu niektórych, jeżeli zwierzę nie wymaga specjalnej uwagi 21 Odpowiedzialna terrarystyka albo jego wymagania nie są trudne do zapewnienia jest to równoznaczne z tym że taka jaszczurka nie ma praktycznie żadnych wymagań. Często takie założenia prowadzą do skrajnego zaniedbania gada. Małe terrarium dla gekona to nie jest pudełko po butach. Faunabox o wymiarach 30/15/15 też się nie nada. Minimalne wymiary dla jednego osobnika to 60cm/30cm/30cm (długość/szerokość/wysokość). Takie terrarium również trzeba ogrzać. Nie będzie to jednak duży koszt, więc tym bardziej nie wolno z tego rezygnować. Należy wyposażyć terrarium w kryjówki, miseczkę z wodą, miski na pokarm i wapń, źródło ciepła, ściankę strukturalną oraz odpowiednie podłoże. Dodatkowo konieczna jest suplementacja wapnia i dobrej jakości witamin. Ze wszystkim można się zmieścić w granicach 200-300zł. Do tego trzeba się liczyć z wydatkami na prąd, jedzenie oraz zarezerwować pewne środki na wizytę u weterynarza w razie nieprzewidzianych wypadków. Gekon wymaga też trochę naszej codziennej uwagi. Trzeba podać pokarm, wymienić wodę na świeżą, usunąć odchody i ogólnie skontrolować stan zdrowia eublefara. Poza tym musimy pamiętać, że te jaszczurki to nocne zwierzęta. Szczyt aktywności przypada w godzinach naszego snu. Za dnia zwykle śpią i nie należy im w tym przeszkadzać. Aby być dobrze przygotowanym na kupno takiego specyficznego pupila trzeba dobrze poznać jego zwyczaje, wymagania oraz najczęstsze schorzenia, aby wiedzieć jak im zapobiegać i na co zwracać uwagę. Podsumowując, gekon lamparci to dobry wybór na pierwszego gada, jednak nie wolno zapominać, że również on ma swoje potrzeby, które trzeba zaspokoić. KAMELEON JEMEŃSKI Kameleon jemeński (Chamaeleo calyptratus) to najczęściej spotykany gatunek kameleona w polskich terrariach. Swoją popularność zawdzięcza dużej dostępności na rynku oraz ciekawemu ubarwieniu, które potrafi się zmieniać w zakresie niedostępnym dla innego rodzaju jaszczurek. Mimo, iż są to bardzo miłe dla oka i ciekawe jaszczurki to niestety nie należą do łatwych w utrzymaniu. Kameleony znane są ze swojej delikatności – są bardzo wrażliwe m.in. na zaduch w terrarium i brak świeżego powietrza. Dlatego terrarium dla takiego zwierzaka 22 Odpowiedzialna terrarystyka powinno być przygotowane specjalnie pod niego i wyposażone w większą niż zwykle wentylację. Zwiększenie przepływu powietrza utrudnia utrzymanie odpowiedniej wilgotności i temperatury. Nawet małe odchylenia od optymalnych warunków środowiskowych mogą powodować u tego gatunku skłonność do różnego rodzaju chorób. Jak już zostało wspomniane, kameleony to delikatne jaszczurki, które są szczególnie narażone na błędy początkujących terrarystów. Jest to główny, lecz nie jedyny powód dla którego te kolorowe owadożerne gady nie powinny być pierwszym kontaktem nowicjuszy ze światem terrarystyki. Dodatkowo kameleony wymagają światła UVB (5%), różnorodnej owadziej diety, odpowiedniej suplementacji, rejestracji na postawie dokumentów potwierdzających legalność, dużego terrarium (1 metr sześcienny) z mnóstwem odpowiedniej wielkości gałęzi i konarów. Dodatkowo oswojenie kameleona to dość złożona i trudna sprawa, a osobniki nieprzyzwyczajone do człowieka mogą zachowywać się agresywnie. Kameleon jemeński. Warto też wspomnieć o szczególnych problemach związanych ze składaniem jaj. Wbrew obiegowej opinii samice składają je niezależnie od 23 Odpowiedzialna terrarystyka tego czy miały kontakt z samcem czy nie. Jeśli samica była sama w terrarium składa niezapłodnione jaja, które nie nadają się do inkubacji. Okres formowania się i składania jaj to bardzo ciężki czas dla zwierząt. Aby je wytworzyć gad pobiera składniki odżywcze ze swojego organizmu, znacznie obniżając zapasy wapnia. Do tego dochodzi problem z częstym zatrzymaniem jaj. Samica, jeśli nie znajdzie odpowiedniego miejsca do złożenia, nie złoży ich, co w końcu doprowadzi do zaczopowania a w konsekwencji nawet do śmierci. To kolejny powód dla którego przyszły właściciel powinien się poważnie zastanowić zanim zdecyduje się przygarnąć kameleona pod swój dach. Jaszczurki te są piękne, potrafią stanowić wielką ozdobę naszego mieszkania, jednak najpierw my musimy zapewnić im właściwe warunki, co jest nie jest łatwe nawet dla doświadczonych terrarystów. 24 Odpowiedzialna terrarystyka Węże Z racji dużo mniejszych wymagań od innych gadów, węże są bardzo często wybierane jako pierwsze zwierzęta do hodowli. Niestety bardzo często ten wybór nie jest w pełni świadomy, a co gorsza jest podejmowany bez kompletnej znajomości wybranego gatunku. Postaram się przedstawić niektóre z “niespodzianek” jakie mogą nas czekać po zakupie zwierzaka. Wielkość węża. Jeden z najczęstszych powodów dla którego właściciele chcą pozbyć się swojego podopiecznego. Kupując węża wielkości sznurówki nie zawsze jesteśmy w stanie uświadomić sobie, że stać się ona może kilkumetrowym wężem. Nie pomagają w tym sprzedawcy, którzy bardzo często nie udzielają pełnych informacji lub też podają fałszywe dane na temat gatunku. Zdarzały się sytuacje, że klient zamiast niewielkiego pytona królewskiego nabywał, dorastającego do 8 metrów, pytona tygrysiego. Jak widać 100% rozpoznanie gatunku to pierwszy krok do sukcesu. Następnym kluczowym elementem odgrywającym rolę jest płeć. Samice węży przeważnie dorastają do dużo większych rozmiarów. Pomocne mogą okazać się dokumenty (CITES, świadectwo pochodzenia), lecz nic nie zastąpi sondowania zwierzęcia przez osobę posiadającą odpowiednią wiedzę i umiejętności. Sporych rozmiarów wąż nie tylko wymaga sporego terrarium - okazać się może, że będziemy potrzebować pomocy innych osób do tak podstawowych czynności jak sprzątanie czy wymiana wody. Kłopotów przysporzyć może również transport zwierzęcia, np. do lekarza weterynarii. Żywienie Kolejnym częstym problemem związanym z hodowlą węży jest karmienie. Gady te najczęściej żywią się ssakami, część gatunków poluje na ptaki i ryby, a tylko nieliczne jest w stanie zaspokoić zwykły świerszcz. Zanim przyniesiemy do domu nowego podopiecznego, upewnijmy się ,że pozostali domownicy akceptują dietę naszego zwierzaka. Może się okazać, że będziemy musieli pod ich opieką zostawić węża na czas 25 Odpowiedzialna terrarystyka np. wyjazdu wakacyjnego. Pomijając co wąż je, musimy rozważyć też ile je. Młode osobniki powinniśmy karmić dość często - raz na tydzień/dwa. Dla niewielkich gatunków oraz młodych okazów większych gadzin spokojnie wystarczają niewielkie myszki czy też młode szczury. Przy dużych i starszych okazach co prawda karmienie może odbywać się co miesiąc, ale węże takie jak pyton siatkowany czy tygrysi potrafią zjeść jednorazowo sporego królika czy też kilka dorosłych szczurów. Niesie to za sobą całkiem spore miesięczne koszta utrzymania. Podawanie pokarmu również potrafi przysporzyć problemów. Młode węże mogą niechętnie reagować na pokarm, a czasem nawet konieczne jest przymusowe rozkarmianie. Warto od małego przyzwyczajać zwierzaki do pokarmu mrożonego. Jest to najbardziej humanitarny sposób karmienia węży - niestety zdarzają się okazy, które mimo wielu prób nie będą chciały przyjmować niczego innego poza żywym pokarmem. W przypadku węży polujących na ryby (takich jak np. popularny pończosznik) konieczne może być przygotowanie specjalnego basenu, do którego wpuszczać będziemy żywy pokarm. Pod żadnym pozorem nie wolno zostawić żywej karmówki w terrarium bez nadzoru. Wiele gryzoni potrafi dotkliwie pogryźć węża, który nie będzie miał możliwości ucieczki. Wąż mleczny - mistrz ucieczek z terrarium. 26 Odpowiedzialna terrarystyka Terrarium Mieszkanie dla naszego węża poza odpowiednim rozmiarem cechować się musi kilkoma istotnymi rzeczami. Zabezpieczenie przed ucieczką. Wiele małych gatunków węży takich jak np. wąż mleczny to mistrzowie ucieczki. Najmniejsza szpara, nieszczelność między szybami, zbyt duże oczka w wentylacji czy też otwór na kabel bardzo często wystarczą by wąż błyskawicznie wydostał się na wolność. W przypadku dużych i silnych węży niezbędny okazać się może zamek, uniemożliwiający przesunięcie szyby. Pyton zielony - gatunek nadrzewnego węża. W odróżnieniu od jaszczurek węże nie wymagają oświetlenia UVB. Oświetlenie w terrarium bardzo często stanowi jednocześnie źródło ciepła. Takie żarówki musimy zabezpieczyć, najlepiej specjalnymi kloszami, by uniknąć poparzenia gada. W przypadku nocnych zwierząt zastosować możemy żarówki o niebieskim kolorze światła by, bez szkody dla podopiecznego, móc obserwować go w nocy. 27 Odpowiedzialna terrarystyka Podłoże w terrarium powinno być jak najmniej pylące. Układ oddechowy węży bardzo podatny jest na choroby spowodowane wdychaniem pyłu i kurzu. W przypadku gatunków zagrzebujących się (np. Lampropeltis mexicana) ważne jest by warstwa podłoża była wystarczająco gruba. Absolutnie nie można robić jak radzą niektóre źródła i nasypywać takim gatunkom grubego żwiru uniemożliwiającego zakopanie się. Doprowadzi to węża do silnego stresu. Ważne jest również by utrzymywać odpowiednią wilgotność w terrarium podczas wylinki węża. W tym okresie pomaga również zamontowanie baseniku lub czasowe kąpiele. Niektóre gatunki węży nadrzewnych, takich jak np. pyton zielony, mogą wymagać wyższej wilgotności przez cały okres swojego życia. Dość popularnym, szczególnie na zachodzie, sposobem na hodowanie węży jest tzw. rack system. Polega on na trzymaniu zwierząt w specjalnych ogrzewanych szufladach, których wyposażenie ogranicza się do minimum. Ułatwia to zachowanie czystości i codzienne czynności związane z opieką nad wężem. Behawioryzm Mimo, że wiele węży udaje się oswoić to jednak duża część przez cały okres swojego życia bywa silnie agresywna. Podobne stać się mogą osobniki oswojone, którym nie poświęca się odpowiednio dużo uwagi, a jedyną stymulacją dla nich jest pokarm. Bardzo szybko dziczeją i potrafią zaatakować w najmniej oczekiwanym momencie. 28 Odpowiedzialna terrarystyka Boa constrictor - najbardziej znany z dusicieli. Wąż zbożowy - jeden z najpopularniejszych węży w hodowli. 29 Odpowiedzialna terrarystyka Pyton tygrysi - olbrzym dorastający do 8 metrów. Młody osobnik pytona zielonego. 30 Odpowiedzialna terrarystyka Lampropeltis mexicana. 31 Odpowiedzialna terrarystyka Terrarystyka a prawo. Podstawowe akty prawne (stan z października 2012 roku) które dotyczą lub mogą dotyczyć chowu i hodowli gadów i płazów w Polsce. Przygotowując się do zakupu konkretnego gatunku, warto dokładnie sprawdzić jakie aspekty prawne z tym się wiążą. * Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody. Wielokrotnie nowelizowana ustawa regulująca kwestie związane z ochroną przyrody w Polsce, w tym wiele dotyczących terrarystyki. M.in.: Art. 64 - na posiadaczy żywych zwierząt gatunków wymienionych w Aneksach A i B rozporządzenia Rady (WE) nr 338/97 nakłada obowiązek pisemnego zgłoszenia do rejestru prowadzonego przez starostę właściwego ze względu na miejsce przetrzymywania zwierząt lub prowadzenia hodowli. Art. 73 - dotyczy zwierząt potencjalnie groźnych dla życia i zdrowia ludzi. Art. 120 - reguluje kwestie związane z gatunkami roślin, zwierząt i grzybów obcych naszej rodzimej faunie i florze. * Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 sierpnia 2011 r. w sprawie gatunków zwierząt niebezpiecznych dla życia i zdrowia ludzi, wydane na podstawie przepisów art.73 ustawy o ochronie przyrody, jako uzupełnienie tych przepisów. Ogłoszone zostało w Dz.U. z 2011 r., Nr 173, poz.1037, wydanym w dniu 22 sierpnia 2011 r. Znajdują się tu m.in. opisy warunków technicznych jakie muszą spełniać miejsca przetrzymywania niebezpiecznych zwierząt oraz lista tych zwierząt z podziałem na dwie kategorie. 32 Odpowiedzialna terrarystyka * Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego, mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym, wydane na podstawie art. 120 ustawy o ochronie przyrody, jako uzupełnienie tych przepisów. Ogłoszone zostało w Dz.U. z 2011 r., Nr 210, poz.12607, w dniu 4 października 2011 r. Weszło w życie 5 kwietnia 2012 roku. Zawiera listę gatunków uznanych za inwazyjne. * CITES Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem, sporządzona w Waszyngtonie, w dniu 3 marca 1973 roku, zwana jest także Konwencją Waszyngtońską lub w skrócie CITES. Głównym celem Konwencji jest ustanowienie ram prawnych dla międzynarodowej współpracy na rzecz ochrony pewnych gatunków dzikich zwierząt i roślin przed nadmierną eksploatacją na skutek międzynarodowego obrotu nimi, w celu ochrony tych gatunków dla obecnego i przyszłych pokoleń. Ma temu służyć system regulujący przewożenie okazów CITES (żywych zwierząt i roślin, rozpoznawalnych ich części i produktów pochodnych, z gatunków zaszeregowanych w Załącznikach I, II i III) przez granice państw-stron konwencji, oparty na wydawaniu zezwoleń importowych, eksportowych i świadectw reeksportowych oraz kontrolach granicznych. CITES nie ma nic wspólnego z rejestrami zwierząt prowadzonymi przez starostów. 33 Odpowiedzialna terrarystyka *Przepisy prawa Unii Europejskiej: - Rozporządzenie Rady Nr 338/97 - zawiera ogólne regulacje i wskazuje, które z nich może uszczegółowić Komisja Europejska, a które uszczegóławiają w swoich przepisach krajowych państwa członkowskie UE. Zawiera też, podzielony na cztery aneksy, wielokrotnie zmieniany, wykaz gatunków objętych tymi regulacjami. Uwaga! Aneksy te nie są tożsame z załącznikami CITES. - Rozporządzenie Komisji Nr 865/2006 zawiera przede wszystkim wzory dokumentów zezwoleń i świadectw, jednakowe dla wszystkich państw członkowskich UE, oraz opisuje sposoby ich wypełniania. Zawiera też przepisy dotyczące znakowania okazów. - Rozporządzenie Komisji Nr 997/2010 zawiera w swoim aneksie (wielokrotnie zmienianym) wykaz gatunków, z których pewne typy okazów pochodzących z określonych państw czasowo nie mogą być wprowadzane do państw UE. 34 Odpowiedzialna terrarystyka Polskie gady i płazy Mimo ciężkiego dla zwierząt zmiennocieplnych klimatu w Polsce żyje wielu przedstawicieli gadów i płazów. PŁAZY OGONIASTE BEZOGONOWE Traszka grzebieniasta Kumak nizinny (Bombina bombina) (Triturus cristatus Laurenti, 1768) Kumak górski (Bombina variegata) Traszka zwyczajna (Triturus vulgaris Linnaeus, 1758) Grzebiuszka ziemna (Pleobates fuscus) Traszka górska (Triturus alpestris Laurenti, 1768) Ropucha szara (Bufo bufo) Traszka karpacka Ropucha zielona (Bufo viridis) (Triturus montandoni Boulenger, 1880) Ropucha paskówka (Bufo calamita) Salamandra plamista Rzekotka drzewna (Hyla arborea) (Salamandra salamandra Linnaeus, 1758) Żaba wodna (Rana kl. esculenta) Żaba śmieszka (Rana ridibunda) Żaba jeziorkowa (Rana lessonae) Żaba trawna (Rana temporaria) Żaba moczarowa (Rana arvalis) Żaba dalmatyńska (Rana dalmatina) 35 Odpowiedzialna terrarystyka GADY WĘŻE* JASZCZURKI Zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix) Jaszczurka zwinka (Lacerta agilis) Wąż eskulapa (Elaphe longissima) Jaszczurka zielona* (Lacerta viridis) Gniewosz plamisty (Coronella austiaca) Jaszczurka żyworodna (Lacerta vivipara) Żmija zygzakowata (Vipera berus) Padalec zwyczajny (Anguis fragilis) ŻÓŁWIE Żółw błotny (Emys orbicularis) *Występowanie jaszczurki zielonej od wielu lat naukowo nie zostało potwierdzone. Jest ona bardzo często mylona z jaszczurką zwinką w okresie godowym, kiedy to samiec nabiera zielonych barw. Jednocześnie odnotowuje się od kilku lat występowanie, na terenach Polski, młodocianych osobników zaskrońca rybołowa (Natrix tessellata). 36 Rozwój urbanizacji oraz infrastruktury drogowej przyczynił się w ostatnich latach do znacznego zmniejszenia się liczby siedlisk gadów i płazów. Ogromne ilości żab giną latem na drogach. Istotne jest by zgłaszać przypadki występowania zagrożonych siedlisk do odpowiednich organów, które będą w stanie interweniować. Poważnym problemem jest również brak świadomości wśród ludzi - niejednokrotnie zdarza się, że ludzie uśmiercają zaskrońca bo zwyczajnie nie potrafią go odróżnić od żmii zygzakowatej (która oczywiście też jest pod ochroną i nie można wyrządzać jej krzywdy). Wiele osób próbuje łapać rodzime zwierzęta Odpowiedzialna terrarystyka i hodować je w domach, co kończy się tragicznie w skutkach. W dodatku należy pamiętać , że jest to niezgodne z prawem i pod żadnym pozorem nie może mieć miejsca. Niejednokrotnie w literaturze opisywano jak przygotować odpowiednie terrarium dla żółwia błotnego. Nawet w przypadku udanego rozmnożenia danego gatunku w warunkach domowych nikła jest szansa na reintrodukcję tych osobników do środowiska naturalnego, dlatego zajmować się tym mogą jedynie wyspecjalizowane, uprawnione ośrodki. Jeśli w miejscu gdzie mieszkamy występują gady i płazy to możemy im w bardzi prosty sposób pomóc. Przy koszeniu trawy zostawić większą kępę nie ściętą - stanie się ona kryjówką dla płazów. Jaszczurkom natomiast możemy usypać mały skalniaczek - miejsce do skrycia, wygrzewania, a także wychowu młodych. Nigdy nie powinniśmy samodzielnie próbować łapać i przenosić rodzimych zwierząt, nawet w dobrej wierze. Jaszczurki bardzo łatwo odrzucają ogony, a ich regeneracja kosztuje bardzo wiele energii. Zdarza się, że słabsze osobniki nie są w stanie odbudować utraconej części ciała, a nawet mogą umrzeć. Zaskroniec potrafi opryskać ofiarę śmierdzącą wydzieliną, a agresywniejsze osobniki mogą nawet próbować atakować. W sytuacji gdy chcemy pomóc zwierzęciu lub bezpiecznie usunąć je z naszego terenu powinniśmy skontaktować się w pierwszej kolejności z lokalnymi ośrodkami rehabilitacji dzikich zwierząt lub zatelefonować do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. W przypadku znalezienia żółwia błotnego, poza jego naturalnymi siedliskami, warto też skontaktować się z pobliskimi parkami narodowymi i krajobrazowymi, które zajmują się między innymi reintrodukcją gatunków do środowiska. Jedynym polskim gadem stanowiącym potencjalne zagrożenie dla człowieka i zwierząt jest żmija zygzakowata. Mimo występowania różnego ubarwienia, żmiję bardzo łatwo rozpoznać. Od pozostałych gatunków węży odróżnia ją wyraźnie zaznaczony zygzak, charakterystyczna trójkątna głowa, oraz brak żółtych plam na boku głowy jak u zaskrońca. By podczas letnich wędrówek uniknąć niebezpieczeństwa należy zastosować się do wskazówek na następnej stronie. 37 Odpowiedzialna terrarystyka 1. Wybierając się w góry lub do lasu zawsze zakładaj pełne buty zakrywające kostkę - to najczęstsze miejsce ugryzień. 2. Zarośla, nory, sterty gałęzi i wolna przestrzeń między korzeniami drzew - to ulubione kryjówki żmij 3. Zaskoczony wąż może się bronić, ale jeśli zauważy nas wcześniej - ucieknie. Dlatego podczas wędrówki tupnij mocno nogą co jakiś czas - węże doskonale odbierają drgania podłoża. 4. Nigdy nie drażnij napotkanego gada - nie trącaj kijem, nie rzucaj kamieniami, nie próbuj łapać. Wycofaj się powoli i spokojnie w bezpieczne miejsce. W przypadku pokąsania przez żmiję: -Wezwij pomoc medyczną – tel. 999 lub 112. -Zachowaj spokój i pozostań w bezruchu w wygodnej leżącej pozycji. -Nie manipuluj przy ranie, ani nie tamuj krwawienia. -Usuń pierścionki oraz inne ozdoby z kończyn i palców. -Pod żadnym pozorem nie nacinaj rany, ani nie próbuj wyssać jadu. 38 Odpowiedzialna terrarystyka Zaskroniec zwyczajny - widoczne charakterystyczne plamy. Padalec - beznoga jaszczurka. 39 Odpowiedzialna terrarystyka Żółw błotny . Jaszczurka żyworódka. 40 Odpowiedzialna terrarystyka Ropucha zielona. Jaszczurka żyworódka. 41 Odpowiedzialna terrarystyka Inwazyjne gatunki gadów i płazów w Polsce. Problemy związane z gatunkami obcymi, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić rodzimym gatunkom lub siedliskom przyrodniczym, nie są wcale nowe. Przykładem mogą być choćby szop pracz, jenot, norka amerykańska, sumik karłowaty czy rak sygnałowy. Mało kto zdaje sobie jednak sprawę, że problem ten dotyczy także gadów. W głównej mierze żółwi ozdobnych (Trachemys scripta). Najbardziej znanym przedstawicielem tego gatunku jest żółw czerwonolicy (Trachemys scripta elegans), podgatunek ozdobnego. Gady te przez długie lata sprowadzane były do polskich sklepów zoologicznych w olbrzymich ilościach. Tylko w ciągu trzech lat, w okresie pomiędzy 1994 a 1997 rokiem, legalnie importowano do kraju 448 tysięcy sztuk. W późniejszym okresie jeszcze więcej. Sprzedawane jako niewiele większe od pięciozłotówki, w dodatku za niewielkie pieniądze, bardzo szybko znajdowały nabywców. Niestety, mało kto zdawał sobie sprawę z tego, jak szybko taki gad rośnie i jak znaczne osiąga rozmiary. Problemy związane z utrzymaniem dużych żółwi dla wielu okazały się zbyt duże i w efekcie zwierzęta zostały wypuszczone na źle pojmowaną wolność. Obecnie gady te można spotkać w zbiornikach wodnych na terenie całego kraju. Zwłaszcza w takich, które znajdują się w pobliżu dużych miast. 42 Żółwie ozdobne świetnie radzą sobie w naszym środowisku naturalnym. Nawet srogie i mroźne zimy nie są dla nich problemem, bowiem do przezimowania wystarcza im głębokość ok. 1,5 metra i trochę mułu na dnie w którym mogą się zakopać. Ich metabolizm spowalnia wówczas tak bardzo, że do podtrzymania procesów życiowych wystarcza im tlen pozyskany z wody za pomocą silnie ukrwionej śluzówki kloaki. W cieplejszych okresach intensywnie żerują zjadając olbrzymie ilości ikry ryb i skrzeku płazów, nie gardząc przy tym i dorosłymi osobnikami niektórych pomniejszych gatunków. Sieją tym samym spustoszenie w przyrodzie zaburzając wrażliwą równowagę w ekosystemie. Znany jest ich negatywny wpływ na populację naszego jedynego naturalnie Odpowiedzialna terrarystyka występującego w Polsce żółwia - żółwia błotnego (Emys orbicularis). Ozdobne, jako większe, silniejsze i bardziej agresywne, wypierają go z naturalnych siedlisk. Problem inwazyjności żółwi ozdobnych nie dotyczy tylko Polski. Amerykańskie farmy zajmujące się hodowlą tych gadów w latach dziewięćdziesiątych eksportowały rocznie około 3 - 4 miliony sztuk do sklepów zoologicznych na całym świecie. W chwili obecnej żółwie te można spotkać niemal wszędzie, pomijając rzecz jasna strefy podbiegunowe. W naszym kraju prawne aspekty dotyczące chowu inwazyjnych gatunków określa ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku (z późniejszymi zmianami) o ochronie przyrody. Mówi ona m.in. o tym, że "sprowadzanie do kraju, przetrzymywanie, prowadzenie hodowli, rozmnażanie i sprzedaż" tego typu okazów wymaga uzyskania zezwolenia Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. Listę gatunków objętych tymi ograniczeniami określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy zwierząt i roślin gatunków obcych (Dziennik Ustaw Nr 210, Poz. 1260). Obowiązuje ona od 5 kwietnia 2012 roku. Znalazły się na niej następujący przedstawiciele gadów i płazów: 1. Żółw ozdobny (Trachemys scripta); wszystkie podgatunki - w tym żółw czerwonolicy, żółtolicy, żółtobrzuchy. 2. Żółw ostrogrzbiety (Graptemys pseudogeographica). 3. Żółw malowany (Chrysemys picta). 4. Żółw jaszczurowaty (Chelydra serpentina). 5. Żaba rycząca (żaba byk) (Lithobates catesbeianus). 43 Odpowiedzialna terrarystyka Oczko wodne dla gatunków inwazyjnych w Lublinie. Żółw czerwonolicy. 44 Odpowiedzialna terrarystyka Żółw ozdobny widoczny w przeręblu. Młody i prawie dorosły osobnik żółwia czerwonolicego. 45 Odpowiedzialna terrarystyka Ku przestrodze. Poniższe zdjęcia pochodzą z archiwum Fundacji Epicrates i Lubelskiego Egzotarium z kilku ostatnich lat. Przedstawiają zwierzęta, które silnie ucierpiały przez zaniedbania ze strony właścicieli. Wiele z nich wróciło do pełni zdrowia i znalazło nowy dom. Nie wszystkie niestety miały tyle szczęścia. Krzywice, zagłodzenia, pogryzienia to chleb powszedni w naszej działalności. Niestety najczęściej właściciele nie chcą walczyć o zdrowie i dobrobyt swoich zwierząt. Najłatwiej pozbyć się problemu i nabyć nowe zwierzątko. Mamy nadzieję, że naszymi małymi kroczkami choć odrobinę uda nam się zwiększyć ludzką świadomość. 46 Agama brodata. Odgryzione śródręcze to efekt trzymania razem 2 agresywnych osobników w małym terrarium. Odpowiedzialna terrarystyka Legwan zielony. Widoczna rana jest wynikiem rozpadu olbrzymiego ropnia. Ze względu na czas rozwoju ,ropień zajmował dużą część tkanek pyska i penetrował do jamy ustnej. Zwierzę nie było leczone w porę, tylko przyniesione przez właścicieli do eutanazji kiedy już stan zwierzęcia wykluczał samodzielne pobieranie pokarmu. 47 Odpowiedzialna terrarystyka Żółw stepowy. Unerwiony i unaczyniony pancerz żółwia wielokrotnie nawiercany był wiertarką. Właściciel uznał że skoro krowę pasie się na łańcuchu to żółwia też można. Poza dziurami widać również mocno zaniedbany karapaks. Młoda skrajnie zaniedbana agama brodata. 48 Odpowiedzialna terrarystyka Zmiany krzywicze w obrębie kończyn, żeber oraz kręgosłupa. W wyniku licznych błędów w utrzymaniu, wzrost agamy uległ zahamowaniu i utrzymuje się niezmiennie nawet po kilku miesiącach w dobrych warunkach . Widoczny jest zanik mięśni na kończynie prawej tylnej oraz brak palców. Agama trzymana była w małym terrarium z dwoma dorosłymi osobnikami tego samego gatunku. Konkurencja o pożywienie oraz dominacja większych gadów zakończyła się nieleczonym złamaniem tej kończyny oraz martwicą palców. 49 Odpowiedzialna terrarystyka Boa dusiciel pogryziony przez szczura. Nieodpowiedzialny właściciel wrzucił do terrarium z wężem, żywego szczura w roli pokarmu. Zamiast uważnie obserwować wzajemne zachowanie się zwierząt, właściciel zostawił szczura w terrarium kilka dni. W tym czasie wąż nie wykazywał chęci upolowania gryzonia. Konsekwencję widać na zdjęciach. 50 Odpowiedzialna terrarystyka 51 Odpowiedzialna terrarystyka Głodzilla, legwan zielony z krzywicą. Od młodości, przez kilka lat trzymany w terrarium bez UVB oraz karmiony nieprawidłową dietą, której podstawę stanowiła sałata. 52 Scynk berberyjski –z powodu złej diety i braku oświetlenia UVB nabawił się wyraźnej krzywicy ogona i deformacji kręgosłupa. Odpowiedzialna terrarystyka Widoczny krzywy kręgosłup Głodzilli. 53 Odpowiedzialna terrarystyka Ten boa dusiciel kupiony przez nastolatka został przywieziony do nas przez ojca, który dostrzegł brak zainteresowania wężem ze strony syna. Oczywiście fakt, że wąż boa posiadał ogromny ropień na pysku, który wymagał intensywnego leczenia był sprzyjającym argumentem do pozbycia się węża. 54 Legwan zielony z bardzo rozwiniętą grzybicą i hyperkeratozą. Wygląd zwierzęcia wskazuje na długotrwały stan choroby. Odpowiedzialna terrarystyka Kolejny zaniedbany legwan zielony. Ten osobnik ma na sobie wiele nieściągniętych warstw wylinek oraz ogromną inwazję roztoczy (czerwone punkciki). 55 Odpowiedzialna terrarystyka Skrajnie wycieńczony i zagłodzony gekon wachlarzopalcy. Właściciel wyprowadzając się z mieszkania, zostawił w nim gekona. Pech chciał, że przez kilka miesięcy nikt tam nie zaglądał, więc zwierzę pozbawione było pożywienia i wody. 56 Przerośnięta ramfoteka u żółwia stepowego w wyniku braku spożywania twardych pokarmów. Odpowiedzialna terrarystyka 57 Odpowiedzialna terrarystyka 58 Odpowiedzialna terrarystyka 59 Odpowiedzialna terrarystyka 60 Odpowiedzialna terrarystyka 61 Odpowiedzialna terrarystyka 62 Odpowiedzialna terrarystyka Polecane przez nas książki i serwisy internetowe: Literatura: Sura P. Encyklopedia współczesnych płazów i gadów. Mazgajska J. Płazy świata. Maluta A. Żółwie wodno-lądowe. Hodowla i choroby. Maluta A., Stefański R. Gekony. Hodowla i choroby. Gabrisch K., Zwart P. Praktyka kliniczna: zwierzęta egzotyczne. Mattison Ch. Atlas Węży. Rogner M. Moje pierwsze terrarium. Urynowicz W. Zeszyty akwarystyczne. Żółw ozdobny Trachemys scripta. Czasopisma: kwartalnik „Zeszyty terrarystyczne” Draco magazyn Strony internetowe: www.terrarium.com.pl - największy serwis terrarystyczny, zawiera min. opisy gatunków, forum. www.pogona.pl - serwis poświęcony agamie brodatej www.legwanzielony.com - strona o legwanach zielonych www.gekonlamparci.com - strona o gekonach lamparcich www.terrarystyka.pl - serwis terrarystyczny wraz z forum www.gdos.gov.pl strona Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska www.gdos.gov.pl/Articles/view/1916/Akty_prawne - odnośnik do aktów prawnych i ustaw dotyczących ochrony środowiska i ochrony zwierząt www.cites.info.pl - strona poświęcona aspektom prawnym terrarystyki 63 Odpowiedzialna terrarystyka Słów kilka o Fundacji Epicrates Od 2008 roku działamy jako pracownicy i wolontariusze Lubelskiego Egzotarium - pierwszego w Polsce ośrodka rehabilitacji i opieki nad bezdomnymi zwierzętami egzotycznymi, będącego niezwykłym działem Lubelskiego Schroniska dla Zwierząt. Fundacja Epicrates stanowi poszerzenie naszej dotychczasowej działalności na rzecz ekologii i edukacji. Chcemy propagować odpowiedzialną i świadomą terrarystykę, a także pomóc w ewentualnych problemach związanych z tą wspaniałą pasją. Poprzez wolontariat pozwolimy zdobyć niezbędną wiedzę i doświadczanie. Nie zabraknie również działań na rzecz ochrony naszego środowiska. Są to dopiero początki na naszej drodze i mamy nadzieję ,że wspólnie zrealizujemy o wiele więcej! Fundacja Epicrates Ul. Ruckemana 12/30 20-244 Lublin www.fundacja-epicrates.org 64
