Efektywne Mikroorganizmy jako doskonałe narzędzie w
Transkrypt
Efektywne Mikroorganizmy jako doskonałe narzędzie w
Efektywne Mikroorganizmy jako doskonałe narzędzie w skutecznych działaniach na rzecz zrównoważonego rozwoju1 na świecie EM – Efektywne Mikroorganizmy2 1 Zrównoważony rozwój – równoważenie rozwoju obszarów z zakresu: pozyskiwania zasobów, równoważenia produkcji, równoważenia konsumpcji, równoważenia utylizacji odpadów, ochrony gleb, ochrony powietrza, ochrony wód, zapobiegania zmianom klimatu. W Polsce zasada zrównoważonego rozwoju zyskała nawet rangę konstytucyjną - została zapisana w art. 5 konstytucji RP. 2 Twórcą technologii Efektywne Mikroorganizmy (EM) jest Teruo Higa, który w 1994 r. ustanowił organizację badawczą EM Research Organization (EMRO), obejmującą wszystkie znaki handlowe i know-how wyrobów, używających technologii i marki Efektywne Mikroorganizmy. Firma Greenland Technologia EM sp. z o.o., jest na terenie Polski wyłącznym dystrybutorem marki EM i jedynym przedstawicielem fundacji EMRO z Japonii. Tylko produkty z wyżej zamieszczonym logo są oryginalne! 1 Spis treści Wprowadzenie ………………………………………………………………………………. 3 EM – co to jest? ……………………………………………………………… 4 Właściwości, cechy i informacje niezbędne do zrozumienia istoty oraz zasad funkcjonowania Efektywnych Mikroorganizmów ............. 4 Dwa kierunki w przyrodzie ………………………………………………………………….. 4 Koegzystencja tlenowych i beztlenowych mikroorganizmów ……………………….............. 5 Utlenianie i zanieczyszczenie środowiska ………………………………………………….... 5 Rezonans magnetyczny …………………………………………………………………….... 5 Autentyczne technologie …………………………………………………………………….. 5 Czego na pewno nie zawiera EM ……………………………………………………………. 6 Optymalne warunki stosowania, przechowywania i namnażania EM ……………………... 6 Produkty technologii EM ……………………………………………………………………. 7 Ochrona środowiska z EM ..................................................................... 10 Źródło zanieczyszczenia staje się punktem wyjścia do oczyszczania ……………........... 10 Każdy spożytkowany litr EM to praktyczna ochrona środowiska …………………………. 10 Oczyszczanie wody ………………………………………………………………………….. 10 Jak to funkcjonuje w praktyce? ……………………………………………………………. 11 Utylizacja śmieci ……………………………………………………………………………. 12 Redukcja obciążenia dioksynami ……………………………………………………........... 13 Zmniejszanie radioaktywnego obciążenia …………………………………………………. 14 Gospodarka naturalnym obiegiem w przyrodzie ……………………………………........... 14 2 Wprowadzenie „Każdy, kto po raz pierwszy słyszy lub czyta o EM – Efektywnych Mikroorganizmach – jest oszołomiony niemal niewiarygodną różnorodnością jego zastosowań. Wydaje się, że nie ma dziedziny, w której nie można byłoby znaleźć zastosowania dla tych maleńkich istot żywych, albo gdzie zastosowanie ich nie byłoby wręcz konieczne: czy to w rolnictwie, w uprawie owoców i warzyw, do uzdrawiania gleb, które uległy erozji, do uzdrawiania lasów, do neutralizowania wszelkiego rodzaju zapachów – niezależnie od tego, czy chodzi o gnojowicę, odpadki organiczne w lecie, zapach spoconych stóp, zatęchłych piwnic, do wytwarzania wysokiej jakości nawozu z różnych odpadków, jako pomoc w zranieniach albo chorobach zwierząt i ludzi, do oczyszczania ścieków, rzek i mórz, a nawet morskich wybrzeży, do uzdatniania wody pitnej, do przetwarzania żywności, do budowy dróg i w budownictwie mieszkaniowym, podczas remontu i sprzątania w domu i mieszkaniu, w przemyśle i do pozyskiwania energii – żeby wyliczyć tylko najpowszechniejsze i najbardziej oczywiste z zastosowań. To, że mikroorganizmy można stosować w rolnictwie do poprawy żyzności gleby i że dzięki nim można osiągać wysokiej jakości plony, jest jeszcze zrozumiałe. Można nawet z łatwością przyjąć informację, że mikroorganizmy oczyszczają glebę zatrutą nawozami sztucznymi i pestycydami, ponieważ czyta się już o tym, że pewne mikroorganizmy zjadają ropę i inne chemikalia. Ale wiele osób ze sceptycyzmem przyjmuje twierdzenie, że dzięki tym samym mikroorganizmom obecnym w mieszance oczyszcza się woda i jakość wody morskiej poprawia się na tyle, że w miejscach, gdzie się je stosuje, zaczynają się pojawiać zwierzęta morskie, które dawno tam wyginęły. Ale to jeszcze nie wszystko. Mikroorganizmy korzystnie wpływają nie tylko na zdrowie gleb i roślin, ale także na zdrowie zwierząt. A ponieważ człowiek jest także ssakiem, odnosi się to także do niego. W związku z tym, że w jelitach zachodzi ten sam proces, co w glebie – materiał organiczny jest trawiony i przemieniany w łatwo przyswajalne substancje z pomocą bakterii, drożdży, grzybów, enzymów itd. – wielu ludzi na całym świecie, dzięki EM doświadczyło zadziwiającej poprawy stanu zdrowia. Trudniej jest zrozumieć i przyjąć fakt, że Efektywne Mikroorganizmy zastosowane w piecach w spalarniach śmieci zapobiegają powstawaniu niezwykle szkodliwych dioksyn, że zmniejszają obciążenie radioaktywne, że ich zastosowanie poprawia skuteczność paliw napędowych i że przynosi zdumiewające efekty w przypadkach raka i innych ciężkich chorób.”3 Aby zrozumieć ogromny potencjał, uniwersalny charakter i zadziwiające właściwości Efektywnych Mikroorganizmów wystarczy posiadać minimalną wiedzę na temat podstawowych zjawisk zachodzących powszechnie w całej przyrodzie. W przeciwnym razie można by uznać, iż nie ma odwrotu od negatywnych skutków zachodzących w środowisku naturalnym, spowodowanych nieprzemyślaną i rabunkową działalnością człowieka, w niemal wszystkich dziedzinach życia, i że technologia EM na pewno nic pożytecznego w tej kwestii nie zdziała. Jednak okazuje się, że wcale nie musimy rezygnować z dynamicznego rozwoju, aby utrzymać przy życiu, a co dopiero w zupełnym zdrowiu planetę, na której przecież nie żyjemy sami, a w dodatku chcielibyśmy, żeby zamieszkiwały ją, w nie pogorszonym stanie, przyszłe pokolenia. Taką szansę na lepsze dziś i jutro dają nam, specjalnie wyselekcjonowane i odpowiednio dobrane, najmniejsze organizmy żywe na Ziemi, które żyjąc w pełnej symbiozie tworzą efekt synergii, powodując wyłącznie, jakże pożądane przez nas, pozytywne rezultaty. 3 F.P. Mau, EM – Niezwykłe rezultaty stosowania Efektywnych Mikroorganizmów w domu i w ogrodzie dla lepszego wzrostu roślin i dla zdrowia, Mszczonów 2007, s. 10-11. 3 EM – co to jest? Określenie „EM” zostało stworzone przez Teruo Higę i oznacza ogólnie „mieszankę Efektywnych Mikroorganizmów”. Teruo Higa jest profesorem rolnictwa, specjalistą w dziedzinie uprawy tropikalnych roślin na wydziale rolnym Uniwersytetu Ryukyu na Okinawie (Japonia). Profesor Higa opracował tę mieszankę po 20 latach badań. Mieszanka okazała się być niezwykle wszechstronnym środkiem, nadającym się do zastosowania w niezliczonych dziedzinach codziennego życia. Wiele mikroorganizmów użytych do stworzenia tej kombinacji stosuje się od stuleci, a nawet dłużej, w produkcji artykułów spożywczych, jak np. wina, piwa, chleba, kapusty kiszonej, jogurtu itp. Najważniejsze grupy Efektywnych Mikroorganizmów to bakterie fotosyntetyzujące, bakterie kwasu mlekowego, promieniowce, grzyby i drożdże. Kiedy tylko Efektywne Mikroorganizmy dostaną pożywienie, natychmiast zaczynają wydzielać pożyteczne substancje, takie jak witaminy, kwasy organiczne, minerały i antyutleniacze. Sformułowania „EM”, które znalazło się już w japońskich słownikach, często używa się jako nazwy kompleksowego systemu zastosowań i produktów. Całą paletę produktów EM i ich różnorodnych sposobów wykorzystania określa się mianem technologii EM. Właściwości, cechy i informacje niezbędne do zrozumienia istoty oraz zasad funkcjonowania Efektywnych Mikroorganizmów EM to kombinacja regeneratywnych mikroorganizmów tlenowych i beztlenowych, przeciwdziałających niezwykle szkodliwemu procesowi utleniania, posiadających także szczególnie korzystny rezonans magnetyczny. Godnym uwagi jest fakt, iż technologia EM zaliczana jest do prestiżowego grona tzw. autentycznych technologii. Dwa kierunki w przyrodzie „Podczas pracy z mikroorganizmami profesor Higa doszedł do wniosku, który był całkowicie nowy, ale z biegiem czasu stawał się coraz bardziej jasny i oczywisty. Zrozumiał mianowicie, że w przyrodzie istnieją dwa diametralnie różne kierunki, które stale znajdują się w konflikcie, z jednej strony tendencja do regeneracji, do życia, zdrowia, wzrostu i witalności, a z drugiej – siła degeneracji, odpowiedzialna za rozpad, chorobę, gnicie i śmierć. Stwierdził, że niewielka ilość szczepów bakteryjnych jest na tyle dominująca, że mogą one stanowić o kierunku, w jakim będzie zmierzać dane środowisko. Największa masa jest neutralna, są to niejako bierni uczestnicy, ponieważ podporządkowują się kierunkowi, jaki dominuje w ich otoczeniu. Są w stanie zachowywać się jak bakterie rozkładające, patogenne, ale kiedy przewagę zyskają mikroorganizmy regenerujące, wspierające zdrowie, to mikroorganizmy neutralne będą wspierały ten proces. Istotne zatem jest to, żeby w przyrodzie – także w dziedzinach, które dotyczą człowieka – troszczyć się o to, żeby dominowały nie negatywne mikroorganizmy, lecz pozytywne. Ten podział wszystkich istniejących mikroorganizmów wprawdzie nie odpowiada obowiązującej naukowej klasyfikacji, ale jak najbardziej odpowiada naturalnemu porządkowi.”4 4 Tamże, s. 19-20. 4 Koegzystencja tlenowych i beztlenowych mikroorganizmów „Beztlenowe mikroorganizmy żyją w warunkach braku tlenu (…). Przeważająca część mikroorganizmów żyjących obecnie na Ziemi to mikroorganizmy tlenowe, które żyją i rozwijają się w warunkach, w których przeważa tlen (…). Ponieważ warunki życia tych dwóch grup mikroorganizmów diametralnie się różnią, sądzono do niedawna, że nie mogą one żyć razem, tj. koegzystować. Okazało się jednak, że mikroorganizmy fotosyntetyczne (beztlenowe) i azotobakter (bakterie tlenowe) mogą żyć ze sobą, gdy w ich otoczeniu występują substancje antyutleniające (tzw. antyutleniacze). (…) Do momentu odkrycia EM ogólnie uważano mikroorganizmy tlenowe za „dobre”, a beztlenowe za „złe”. (…) Z całą pewnością można stwierdzić, że – w zgodzie z prawami przyrody, które decydują o ekosystemie naszej planety – kontrolę nad patogennymi szczepami mikroorganizmów beztlenowych sprawują najaktywniejsze mikroorganizmy z tej samej grupy. Tak samo dzieje się w przypadku mikroorganizmów tlenowych (…).”5 Utlenianie i zanieczyszczenie środowiska „Tlen jest bardzo ważny dla życia, ale z drugiej strony jest dla tego życia równie niebezpieczny. Niezwykle łatwo wchodzi w reakcje i może wejść w związki z prawie wszystkimi pierwiastkami. Nadmierna ilość tlenu potrzebuje przeciwnika, który utrzyma go w szachu – tzw. antyutleniaczy. Różnego rodzaju środki chemiczne, od dawna obciążające nasze środowisko naturalne – powietrze, wodę i glebę – i nasz własny organizm, nieprzerwanie wchodzą w reakcje z tlenem, tj. utleniają się. Ale nie powstaje taka sama ilość antyutleniaczy, przez co świat znajduje się w stanie ciągle wzrastającego utleniania, a to szkodzi środowisku i nam samym, ponieważ wiele związków tlenu jest trujących albo przynajmniej szkodliwych.”6 Rezonans magnetyczny „Kiedy dwa takie same drgania o takiej samej częstotliwości różnego pochodzenia zbliżają się do siebie, to mówimy o rezonansie (łac. „resonare” = odbrzmiewać). Jeśli napotkają na magnetyzm, to pojawia się rezonans magnetyczny. Możemy rozróżniać między drganiami, które są korzystne dla człowieka i takimi, które mu szkodzą. EM ma drgania korzystne i wspierające witalność, dzięki czemu wywiera korzystny wpływ na całą przyrodę ożywioną.”7 Autentyczne technologie Wynalazca Efektywnych Mikroorganizmów, japoński naukowiec, prof. Teruo Higa, tak w jednej ze swoich książek odnosi się do tej kwestii: „Ostatnio w wielu miejscach na świecie powstają tzw. autentyczne technologie. Również ten fakt wydaje się być dobrą oznaką. Yukio Funai, znany doradca przedsiębiorstw w Japonii, definiuje autentyczną technologię jako <<technikę, która jest korzystna pod każdym względem i nie szkodzi pod żadnym pozorem>>. Czuję się zaszczycony tym, że umieścił on technologię EM na liście 5 T. Higa, Rewolucja w ochronie naszej planety, Warszawa 2003, s. 21-22. F.P. Mau, EM – Niezwykłe rezultaty stosowania…, dz. cyt., s. 20. 7 Tamże, s. 27. 6 5 uznanych autentycznych technologii. Ja sam dodałbym jeszcze jeden warunek uznania danej technologii za autentyczną, a mianowicie: technika powinna być wolna od jakichkolwiek szkodliwych lub autodestrukcyjnych aspektów, lecz powinna sama się podtrzymywać i udoskonalać dzięki tkwiącej w niej spontanicznej zdolności do natychmiastowego korygowania wszelkich możliwych niezgodności lub tendencji do samozniszczenia. Mimo, że technika pod wieloma względami oferuje wygodę, jednak w konsekwencji jest źródłem zanieczyszczenia, przez co podpada pod kategorię, której nie można określić inaczej jak autodestrukcyjną. Metody stosowane w rolnictwie, polegające na stosowaniu chemikaliów zanieczyszczających środowisko, pestycydów i nawozów sztucznych w celu wyprodukowania wystarczającej ilości żywności, w takim samym stopniu, w jakim są korzystne, powodują zniszczenie. Każdy zabieg medyczny, leczący jedną dolegliwość i powodujący skutki uboczne, jest tak samo samą siebie niszczącą techniką. Medycyna lecząca jedynie symptomy, a nie przyczyny, jako taka także niszczy sama siebie.”8 Czego na pewno nie zawiera EM Technologia EM jest całkowicie pozbawiona genetycznie modyfikowanych gatunków mikroorganizmów. Zasada działania Efektywnych Mikroorganizmów opiera się wyłącznie na naturalnych procesach zachodzących w przyrodzie, w przeciwieństwie do powstawania i funkcjonowania organizmów GMO. Tym samym, np. w zakresie produkcji rolnej, rolnictwo mikroorganiczne, którego trzonem, ze względu na swoje możliwości, są Efektywne Mikroorganizmy, stanowi poważną i korzystną alternatywę dla rolnictwa tradycyjnego, opartego na środkach chemicznych, ale także dla, coraz częściej występujących, upraw i hodowli GMO. Dzieje się tak, ponieważ technologia EM, w porównaniu z wyżej wymienionymi rozwiązaniami, jest absolutnie bezpieczna dla zdrowia i życia wszelkich istot żywych, uniwersalna, skuteczna, efektywna, prosta w jej wytwarzaniu i stosowaniu, a z ekonomicznego punktu widzenia, tańsza. Optymalne warunki stosowania, przechowywania i namnażania EM Podstawowe warunki sprzyjające rozwojowi mikroorganizmów wchodzących w skład EM, niezależnie od tego, czy pochodzą bezpośrednio z preparatu wyjściowego, jakim jest EM-1 bądź jego namnożonej postaci, czyli EM-A (EM-Aktywny), jak również jakiegokolwiek z produktów technologii EM, są następujące: • • • 8 woda – rozmnażają się w wodzie albo środowisku o dość dużej wilgotności. pożywienie – tak jak wszystkie organizmy żywe potrzebują nie tylko wody, ale też pożywienia, w przeważającej części węglowodanów. Po wprowadzeniu EM do jakiegoś środowiska, mikroorganizmy same znajdują sobie pokarm, a podczas ich przechowywania i namnażania zaopatruje się je w pożywkę, najczęściej w postaci melasy z trzciny cukrowej. odpowiednia temperatura – wprawdzie Efektywne Mikroorganizmy są aktywne już powyżej 6°C, a więc się mnożą, jednak proces ten następuje bardzo wolno. Idealna temperatura namnażania wynosi 25-37°C. Należy unikać dużych wahań temperatury. T. Higa, Rewolucja w ochronie…, dz. cyt., s. 20. 6 • • odcięcie dostępu tlenu – jest to szczególnie istotne podczas przechowywania EM w postaci płynnej, a także w trakcie wytwarzania EM-A. Odcięcie dostępu tlenu jest konieczne, ponieważ w EM znajdują się mikroorganizmy beztlenowe. unikanie promieniowania słonecznego – preparaty EM przechowujemy w zaciemnionym miejscu, natomiast podczas stosowania, np. wykonując opryski lub podlewając rośliny, czynimy to przy minimalnym nasłonecznieniu (wcześnie rano, późnym wieczorem, w dni pochmurne i deszczowe), zapewniając przy tym swobodny dostęp EM do gleby. Produkty technologii EM Stosowanie którychkolwiek produktów technologii EM jest idealnym przykładem dobroczynnego oddziaływania na środowisko naturalne, już u źródeł powstawania potencjalnych zagrożeń dla przyrody, spowodowanych szkodliwą działalnością ludzką. Odnosi się to zarówno do działań podejmowanych przez instytucje na szczeblu rządowym i samorządowym, jak również do ogólnospołecznego użytkowania EM przez wszelkie organizacje społeczne, a na pojedynczych obywatelach kończąc. Nie ma przy tym znaczenia, w jakiej dziedzinie korzystamy z dobrodziejstw, jakie dają Efektywne Mikroorganizmy, ponieważ po zaszczepieniu nimi danego środowiska, na każdym etapie ich rozwoju i rozprzestrzeniania się w nim, pozostają one w zgodzie z powszechnym prawem obiegu wszelkiej materii ożywionej i nieożywionej w przyrodzie. Dzięki temu, zastosowanie EM w jednej dziedzinie automatycznie pociąga za sobą ich pozytywny wpływ na pozostałe, „przyległe” obszary. Dlatego tym bardziej cieszy fakt, iż technologia EM umożliwia nam nie tylko efektywne usuwanie negatywnych skutków naszego postępowania na przestrzeni minionych wieków, ale także skuteczne i ustawiczne zapobieganie takim autodestrukcyjnym, w dłuższej perspektywie czasu, działaniom, których konsekwencje boleśnie odczuwać będą przede wszystkim nasi potomkowie. Pytaniem retorycznym jest, czy mamy moralne prawo obciążać ich taką spuścizną. Poniżej przedstawiono i pokrótce opisano, wybrane produkty (oraz grupy produktów), z szerokiego asortymentu, technologii EM: EM-1 – koncentrat Efektywnych Mikroorganizmów o właściwościach probiotycznych i regeneracyjnych dla gleby, roślin i środowiska. Mikroorganizmy EM-1 powinny być aktywowane przed użyciem z pożywką Melasa. Melasa – pożywka ta jest gęstym syropem z trzciny cukrowej, który służy do aktywacji mikroorganizmów EM-1. EM-A – samodzielnie wytwarzany z połączenia EM-1, melasy i wody (dobrej jakości) w proporcjach: 5% - 5% - 90%, np. aby uzyskać 20 litrów EM-A potrzebne są: 1 litr EM-1 1 litr melasy 18 litrów wody. Specyfika kompozycji EM-1 pozwala tylko na jednorazowe namnożenie tych mikroorganizmów z pożywką, bez zmiany właściwości preparatu. Aktywne EM (EM-A) nie mogą być użyte do dalszego rozmnażania ze względu na zmianę równowagi populacji mikroorganizmów, przez co stają się nieskuteczne w działaniu. 7 EM-X (obecnie unowocześniona formuła EM-X nosi nazwę EM-X Gold) – jest to napój bioaktywny, powstały w wyniku fermentacji z EM. Niezwykła skuteczność w leczeniu chorób uznawanych dotychczas za nieuleczalne lub trudne do wyleczenia. Wspomaga leczenie przy takich chorobach jak: choroby nowotworowe, nadciśnienie, cukrzyca, reumatyzm, rozmaite alergie, nadwrażliwość na różne substancje chemiczne, AIDS, gruźlica i inne choroby zakaźne. Skuteczność działania EM – X wynika głównie z działania o charakterze przeciwutleniającym, jednocześnie powstrzymuje on nadmierną emisję jonów i służy jako katalizator. Poprawia on też w znaczący sposób działanie enzymów wewnątrz organizmu: 1. Aktywuje funkcje układu odpornościowego 2. Stymuluje regenerację organizmu 3. Oczyszcza z toksyn i wolnych rodników 4. Hamuje procesy starzenia komórek 5. Znacznie wzmaga witalność i energię życiową. EM-X nie wywołuje skutków ubocznych, a stosowanie go w połączeniu z innymi lekami nie stanowi żadnego problemu. EM-X posiada niewiarygodne właściwości w zakresie powstrzymania działania wolnych rodników. EM-X wychwytuje wolne rodniki zanim te zdążą uszkodzić komórki czy DNA. Zostało udowodnione, że 49% wolnych rodników krążących w strumieniu krwi zostaje usuniętych w czasie niewiele dłuższym niż 3 minuty. Obecnie wiadomo, że większość chorób jest związana w sposób bezpośredni z ich działaniem. Dlatego też EM-X jest szeroko stosowany jako napój o właściwościach zdrowotnych. Ceramika EM-X (ceramika EM) – są to Efektywne Mikroorganizmy wypalone w ceramice, które dzięki temu, że są w niej uwięzione, stanowią trwałe źródło pożytecznych mikroorganizmów, rozmnażających się po dostarczeniu im odpowiedniej ilości pożywienia, i systematycznie uwalnianych do środowiska, w którym została umieszczona ceramika EM-X. Ta grupa produktów występuje na rynku najczęściej w formie rurek, proszku i pudru ceramicznego. Ceramika EM-X stanowi w wielu dziedzinach doskonałe uzupełnienie preparatu EM-1, a także jest częstym składnikiem produktów pochodnych technologii EM, jak chociażby kosmetyki. Różne postacie ceramiki EM-X mają rozmaite zastosowanie, np.: rurki i krążki – służą w zasadzie do wszelkich działań związanych z oczyszczaniem wody proszek – dodawany jest do gleby w celu polepszenia jej właściwości puder – bardzo drobno zmielona ceramika EM-X może być wbudowana w wiele materiałów, np. materiały budowlane, tworzywa sztuczne itp. „Jeśli do budowy elektrycznych sprzętów gospodarstwa domowego i komputerów używa się tworzywa sztucznego z dodatkiem ceramiki EM-X, to można nie tylko generalnie zapobiegać uszkodzeniom spowodowanym przez fale elektromagnetyczne albo statyczną elektryczność. Dodatkowo można zaoszczędzić 20-30% energii. Niebezpieczeństwo powstawania smogu elektrycznego może być zmniejszone, jeśli obudowę telefonów komórkowych będzie się wytwarzało z tworzywa sztucznego wzbogaconego ceramiką EM-X. 8 W ten sposób można spowodować skrócenie czasu ładowania akumulatorów i zwiększenie pojemności baterii. Węże winylowe i folie z tworzywa sztucznego przeznaczone na tunele do uprawy warzyw i w rolnictwie przyspieszają wzrost roślin i zmniejszają ilość zarazków chorobotwórczych. Właściwie wszystko można byłoby produkować z takiego tworzywa sztucznego EM i podjęto już pierwsze próby w tej dziedzinie. Ciekawe jest to, że podczas spalania takiego materiału, nawet przy niekorzystnych temperaturach spalania, nie powstają dioksyny.”9 EM-Z – (jeszcze nie jest dostępny w Europie) „Jest to produkt podobny do EM-X – czyli płyn powstały w wyniku fermentacji z EM, z tą różnicą, że jest trochę ciemniejszy od EM-X. Został przygotowany specjalnie z przeznaczeniem dla przemysłu i sektora energetyki. Tak jak EM-X, EM-Z jest silnym antyutleniaczem. Ponadto tak samo wytwarza korzystne fale rezonansu, które przedłużają trwałość materiałów i w wielu dziedzinach mają korzystne oddziaływanie. W Japonii stosuje się już EM-Z do budowy dróg i w budownictwie mieszkaniowym, albo jako dodatek do oleju napędowego i paliw w celu podniesienia ich wydajności i trwałości, jak również w wielu innych gałęziach przemysłu. Badania i rozwój produktu nie są zaawansowane na tyle, by go eksportować. Można jednakże przypuszczać, że wkrótce będzie dostępny także w Europie. W Japonii opracowano także specjalną ceramikę EM-Z, która obecnie znajduje się na etapie testów. Przede wszystkim używa się jej w zbiornikach paliwa pojazdów mechanicznych, niezależnie od tego, czy silnik jest w nich zasilany olejem napędowym czy benzyną. W plastikowej kratce znajdują się dwie lulki ceramiczne, oprawione w pierścienie magnetyczne. Twierdzi się, że znacznie zmniejszają one zużycie paliwa i dodatkowo pozytywnie wpływają na materiał, przez co jest trwalszy. Ponadto zmniejszają emisję szkodliwych spalin. Można sobie wyobrazić, że otworzy się mnóstwo innych możliwości zastosowania, kiedy tylko ten produkt będzie gotowy do wprowadzenia na rynek.”10 EM Bokashi - otręby zbożowe fermentowane z EM i melasą trzcinową stosowane do użyźniania gleby, przerabiania na wartościowy kompost odpadków organicznych z kuchni, ogrodu itp. EM Probiotyk - przeznaczony dla zwierząt. Ma szerokie zastosowanie w żywieniu, pielęgnacji i leczeniu wszystkich gatunków zwierząt hodowlanych. EM-5 - kompozycja fermentowanych z EM naturalnych składników wzmacniająca rośliny przeciwko chorobom grzybowym i odstraszająca owady. EM Refresh - preparat o właściwościach odświeżających i dezynfekujących do odświeżania i utrzymywania higieny w pomieszczeniach. Kosmetyki zawierające EM – wszystkie kosmetyki zawierające EM są przyjazne dla człowieka i dla przyrody. Przykładem najlepiej obrazującym korzyści ze stosowania kosmetyków z EM jest mydło mikroorganiczne w płynie. W celu zachowania przez nas higieny, we wszelkich miejscach publicznych jak i gospodarstwach domowych, powszechnie stosuje się mydła w płynie (z uwagi na ich wygodę), dlatego gdyby zamiast tradycyjnych, tzn. syntetycznych, używać na tak wielką skalę mydeł w płynie, ale zawierających Efektywne 9 F.P. Mau, EM – Niezwykłe rezultaty stosowania…, dz. cyt., s. 38-39. Tamże, s. 39. 10 9 Mikroorganizmy, to myjąc ręce nie będziemy już obciążać środowiska, lecz nawet będziemy przyczyniać się do jego regeneracji, gdyż w ten sposób wprowadzimy do niego EM. Ochrona środowiska z EM11 Źródło zanieczyszczenia staje się punktem wyjścia do oczyszczania Walka z wszechobecnym zanieczyszczeniem środowiska i odtworzenie zdrowej przyrody w najszerszym tego słowa znaczeniu jest i pozostanie najważniejszym tematem i palącym problemem naszych czasów. Nie tylko znane emisje chemiczne zatruwają nasze gleby, powietrze i wodę, istnieje także „zanieczyszczenie przez mikroorganizmy”: wzrost gospodarczy, przyrost ludności, związane z tym problemy z higieną i używane w związku z tym środki dezynfekujące mnożą liczbę mikroorganizmów, które bujnie rozwijają się w utlenionym środowisku. Te szkodliwe mikroorganizmy uczestniczą w powstawaniu chorób, powodują, że rośliny i zwierzęta są atakowane przez szkodniki i że postępuje ogólne zanieczyszczenie środowiska, że rdzewieje żelazo, tworzywa sztuczne się zużywają, a budynki przedwcześnie się starzeją. Razem z innymi substancjami podnoszą stopień zanieczyszczenia środowiska i zwiększają zagrożenie związane z substancjami chemicznymi i metalami ciężkimi w glebie. Wraz ze stosowaniem EM można temu zapobiec i ograniczyć rosnące rozprzestrzenianie się tych degeneratywnych mikroorganizmów. Dlatego ważne jest, by umożliwić i wspierać rozprzestrzenianie EM w szerokim wymiarze. Kiedy EM w pełni rozwinie swoje możliwości, łatwo będzie zahamować wzrastające zanieczyszczenie i proces ten będzie mógł być nawet odwrócony. Na końcu tej drogi czeka nas czyste środowisko naturalne. Każdy spożytkowany litr EM to praktyczna ochrona środowiska Co może zrobić pojedynczy człowiek w obliczu gigantycznego globalnego zanieczyszczenia środowiska? Bez wątpienia u nas, w Niemczech, istnieje ogromna potrzeba brania aktywnego udziału w ochronie środowiska, bo nigdzie na świecie z takim zaangażowaniem nie zbiera się i nie sortuje śmieci. Ludzie chcą zrobić coś konkretnego w swoim bezpośrednim otoczeniu, dopiero w drugim rzędzie motywację stanowią pieniądze. W technologii EM jest mnóstwo przykładów, gdzie w najprostszy sposób spotykają się ekologiczne, ekonomiczne, zdrowotne, środowiskowe i polityczne korzyści. Wspomniany recykling własnych kuchennych odpadków organicznych jest tego przykładem. Nawet jeśli ktoś robiłby to i wyrzucał samodzielnie wyprodukowane EM bokashi do pojemnika z odpadami organicznymi, to zawsze w wiaderku po bokashi miałby płyn, który mógłby wlewać do odpływów w domu, gdzie EM zadziałałby jako starter i stamtąd rozpoczęłaby się długa droga oczyszczania. Oczyszczanie wody Na tej samej drodze, na której zanieczyszczone zostały nasze wody, jeziora, rzeki i oceany, można je teraz oczyścić; oczyszczenie i uzdrowienie można osiągnąć tymi samymi krokami, tj. jeśli będziemy stosować EM wszędzie w indywidualnym gospodarstwie domowym, jeśli będziemy go dodawać do wody do kąpieli, wlewać do pralki i zmywarki, do toalety itd. W ten sposób przez wszystkie odpływy Efektywne Mikroorganizmy dostałyby się 11 Tamże, s. 187-195. 10 w odpowiedniej ilości do dość ciepłych kanałów ściekowych, w których miałyby dużą ilość pożywienia, dzięki czemu szybko mogłyby się mnożyć. W kanałach zbiorczych spotykałyby się z Efektywnymi Mikroorganizmami z innych gospodarstw domowych, wpłynęłyby do strumieni i rzek, gdzie działałyby dalej – i w końcu docierałyby do mórz. Jeśli wyobrazimy sobie ten ruch jako stały proces, który codziennie rośnie na całym świecie, to oczyszczenie i uzdrowienie naszych mórz jest tylko kwestią czasu – i stałoby się to szybciej, niż zostały one zanieczyszczone. Taki scenariusz wydaje się zbyt prosty i niemalże utopijny. W końcu mówimy o konieczności takiego rozwoju na całym świecie. Mimo to ta idea jest bardzo atrakcyjna. Bo każdy litr EM, który trafi do przyrody, może przyczynić się do uzdrowienia całego środowiska naturalnego. W międzyczasie powstały zdumiewające projekty oczyszczania wody, w których nie chodzi o oczyszczanie strumyków czy stawów ogrodowych, lecz o wielkie, po części bardzo zanieczyszczone rzeki, zatoki morskie, a nawet całe morza śródziemne. Chodzi tu o projekty w Japonii, (jeszcze) nie w Europie. Rozpoczęcie takich projektów w Europie Środkowej jest tylko kwestią czasu. Problemy także tutaj są znaczące, nawet jeśli w większości przypadków można je mieć pod kontrolą. O znaczącej poprawie jednak nie można mówić. Przeciwnie – znaczenie zdrowej wody coraz głębiej wnika w naszą świadomość, ponieważ problem ten na całym świecie staje się coraz bardziej palący. Przykład z Japonii pokazuje, jak można to zrobić i może być dla nas inspiracją do tego, by w przyszłości realizować takie projekty tutaj, w Europie. Duży projekt oczyszczania wody z EM został zainicjowany przez przypadek: ścieki z gospodarstwa rolnego, od dłuższego czasu pracującego z EM, wpływały do leżącej nieopodal wielkiej zatoki Mikawa w prowincji Aichi. Kiedy w zatoce przed kilkoma laty zasoby rybne zostały poważnie zmniejszone przez inwazję alg czerwonych, stwierdzono, że szkody w obszarze, do którego wpływały ścieki zawierające EM, były niewielkie i poziom zasobów szybko się odtworzył. Po kolejnej inwazji alg opinia publiczna była już na tyle uwrażliwiona, że nie tylko wiele gospodarstw domowych zaczęło stosować EM, ale w obszarze zatoki zostały stworzone organizacje wolontariuszy, które postawiły sobie za cel oczyszczenie zatoki. Przyłączyły się one do innych organizacji, które podjęły podobne projekty oczyszczania z EM. W międzyczasie powstała krajowa sieć tych organizacji wolontariuszy, które za cel przyjęły oczyszczanie największego morza śródziemnego w Japonii, Seto. Jak to funkcjonuje w praktyce? Konieczne jest dotarcie możliwie blisko przyczyny zanieczyszczenia, tzn. do gospodarstw domowych, które powinny regularnie wlewać EM do swoich odpływów, do fabryk i zakładów rzemieślniczych, z których ścieki wpływają do kanałów i rzek. Ponieważ jest to dość trudne, regularnie i stale wlewa się EM do rzek, gdzie z biegiem czasu mikroorganizmy zasiedlają osady w korycie rzeki i stamtąd oczyszczają wodę. W tych przypadkach używa się dużych ilości EM, dlatego w tym celu stworzono szczególne środki do fermentacji, które sprawiają, że z jednego litra EM-1 można mieć stukrotnie większe korzyści. Przy tym robi się użytek z doskonałego produktu odpadu, który w Japonii występuje w ogromnych ilościach. Codziennie w każdym domu gotuje się ryż, który dokładnie płucze się przed gotowaniem. Ta woda ryżowa ma wysoką zawartość skrobi, która stanowi bardzo duże obciążenie dla ścieków komunalnych. Dzięki wykorzystaniu tej wody jako pożywki dla mikroorganizmów w pojemnikach do fermentacji nie tylko mikroorganizmy mają bezpłatnie, 11 nieograniczoną ilość pożywienia. Zaletą stosowania tej pożywki jest jednoczesna redukcja ilości ścieków. Ponadto w ten sposób wzrasta zrozumienie ludności do biochemicznych związków i świadomość ekologiczna. Jednak tam, gdzie to możliwe, powinny o to dbać także firmy odprowadzające swoje ścieki do rzek. Najczęściej mają one swoje systemy oczyszczalni, w których mogłyby stosować EM. W ten sposób wstępnie oczyszczone ścieki byłyby dostarczone do rzeki, gdzie namnożone mikroorganizmy mogłyby kontynuować swoją pracę. Utylizacja śmieci Od lat intensywnie dyskutuje się o tym, co mamy robić z coraz szybciej rosnącymi górami śmieci. Fakt wzrastającej ilości odpadów doprowadził do podjęcia politycznych decyzji, m. in. do tego, że zbiera się i sortuje dużą ilość śmieci, ale potem dowiadujemy się, że zawartość żółtego worka12 i tak ląduje w spalarni śmieci. Jak można rozwiązać problem śmieci za pomocą technologii EM? Jeśli wyjdziemy od tego, że Efektywne Mikroorganizmy po krótszym lub dłuższym czasie zjedzą wszelki materiał organiczny – i w pierwszej kolejności zlikwidują przykry zapach – to następna myśl jest taka, że należy oddzielać odpadki organiczne od nieorganicznych. Ponieważ produkty przemiany materii mikroorganizmów zawartych w EM są cennymi substancjami, zwłaszcza antyutleniaczami, mikroorganizmy zajmują się organicznymi zanieczyszczeniami na plastiku i innych nieorganicznych materiałach i wytwarzają znane nam już antyutleniacze. Wszystkie organiczne zanieczyszczenia tych materiałów są eliminowane i w ten sposób otrzymujemy czysty, wartościowy surowiec. Metale wyrzucone na śmietnik odzyskują swoją cząsteczkową strukturę, tak że nie są już utlenione i przez to nie są już trujące dla człowieka i dla środowiska. Kiedy inżynierowie na poważnie zainteresują się możliwościami, jakie stwarza traktowanie metali EM, to do opisanych wyżej zalet dojdzie jeszcze wiele innych – na pewno obniżenie obciążeń finansowych gmin. Stosowanie technologii EM pozwala na utrzymanie wydatków na tym samym poziomie, podczas gdy ulepszenia na ogół wymagają inwestycji dużych środków. O tym, jak proste, a mimo to w najwyższym stopniu efektywne może być zastosowanie EM, świadczy przykład dwóch otwartych wysypisk śmieci na obrzeżach Bangkoku. EM jest tam przywożony samochodami cysternami i wielkimi wężami gumowymi wylewany na śmieci. Europejczycy zwiedzający to wysypisko z wielkim zdziwieniem relacjonują, że nie czuć odoru śmieci mimo panujących tam wysokich temperatur i że ptaki się nimi nie interesują. Objętość góry śmieci ponadto w widoczny sposób się zmniejsza i nie dochodzi do zanieczyszczenia wód gruntowych. Organiczne odpadki, które u nas w przeważającej części wędrują do kompostowni, w zasadzie powinno się zupełnie inaczej postrzegać – mianowicie nie jako odpady i śmieci, tylko jako kosztowny surowiec, który wystarczy nieznacznie uszlachetnić, żeby mógł powrócić do gleby jako cenny surowiec. Wraz z zastosowaniem EM przestaje przerażać myśl o tym, jakie zapachy będą się unosiły w lecie w okolicy kontenera na odpadki organiczne. A kiedy wywiezione odpadki organiczne z udziałem EM zostaną przetworzone na EM bokashi, to będą one stanowiły źródło nawozu o wielkiej wartości, który może być nawet sprzedawany, jak wykazują przykłady wielu krajów. Także pierwotnie organiczne materiały, takie jak papier, które nie nadają się już do recyklingu, mają wartość jako składniki tego 12 W ramach niemieckiego zbiorowego programu selektywnej zbiórki odpadów „Das Duale System Deutschland” (DSD) [tzw. podwójny system] do żółtego worka mogą być zbierane wyłącznie opakowania z tworzyw sztucznych, metalu i kartonu (opakowania mleka i napojów, opakowania próżniowe) nadające się do powtórnego przetworzenia i oznaczone „zielonym punktem” (przyp. tłum.). 12 nawozu. Nawet utlenione pozostałości po metalach i inne chemikalia, które pozostały w papierze po farbie drukarskiej, bez problemu są rozkładane i unieszkodliwiane przez mikroorganizmy. Uświadomienie sobie tego, w jak wielu różnorodnych dziedzinach nawet minimalna dawka EM może być skuteczna, wpływa bardzo zachęcająco. Dobrym przykładem jest opisane wyżej zbieranie i spryskiwanie EM domowych organicznych odpadków. Dzięki tej praktyce w pierwszym rzędzie nasze odpadki będą bezpieczne pod względem higienicznym, ponadto kontenery z pleśniejącą i śmierdzącą zawartością będą należały do przeszłości, a powstającego przy tym płynu można będzie używać do oczyszczania domowych odpływów i nawożenia roślin doniczkowych. Dzięki temu będziemy mieli zdrowe gleby, a co za tym idzie, zdrowe rośliny we własnym ogrodzie i w zieleni miejskiej. Poza tym odciążymy kompostownie, które przez tlenowe kompostowanie odpadów wytwarzają małowartościowy nawóz. Tam, gdzie odpadki organiczne są wywożone na wysypisko śmieci albo spalane w spalarniach, zmniejsza się ilość odpadów. Jeśli pomyślimy o tym, że podczas spalania domowych odpadków organicznych woda i sól w nich zawarta przyczynia się do powstawania dioksyn, to każda redukcja codziennie powstających odpadów jest jak najbardziej pożądana. Efekt synergii, który jest podstawą mieszanki mikroorganizmów, znajduje zastosowanie wszędzie. Wszędzie tam, gdzie się stosuje EM, wpływa on pozytywnie na każdą dziedzinę. Redukcja obciążenia dioksynami Dioksyny są związkami chloru, z których kilka jest bardzo trujących. Powstają podczas spalania odpadków, podczas przetwarzania chlorowanych aromatycznych związków i podczas wytwarzania pewnych środków chwastobójczych i dezynfekujących. Dioksyny są rakotwórcze, uszkadzają układ rozrodczy, hamują zdolność do rozmnażania, osłabiają system immunologiczny i upośledzają funkcje wątroby. Ponieważ mają ponadto zdolność łączenia się z tkanką tłuszczową, mogą kumulować się np. w organizmie zwierząt. Przez łańcuch pokarmowy dioksyny zgromadzone w mięsie i rybach trafiają w niebezpiecznych dla zdrowia dawkach do organizmu człowieka. Ponieważ dioksyny są trudnorozpuszczalne, ich usuwanie z organizmu trwa 10-12 lat. Ponieważ problem z dioksynami w Japonii jest jeszcze poważniejszy niż w Europie, już przed kilkoma laty podjęto próby usunięcia ich podczas spalania śmieci i z obciążonych nimi gleb z pomocą EM. Przez zastosowanie EM w piecach w spalarniach dioksyny mogą być zredukowane w ok. 90 %. W tym celu stosuje się EM-1, EM-Z i ceramikę EM-Z. Rozwiązanie to jest skuteczne, ponieważ antyutleniacze i minerały zawarte w EM i EM-Z umożliwiają całkowite spalanie w niższych temperaturach. Ponadto różne minerały zawarte w EM reagują z chlorem, który jest zasadniczym składnikiem dioksyn. Dzięki ceramice EM-Z osiąga się reakcję absorpcji chloru. Obecnie na Okinawie technologię EM stosuje się w dwóch spalarniach śmieci, dzięki czemu poziom emisji szkodliwych substancji jest niższy od przeciętnych wartości obowiązujących w roku 2002. Dzięki technologii EM nie tylko niewielkim kosztem redukuje się powstawanie dioksyn do prawnie dopuszczalnej wielkości, ale również odbywa się recykling pozostałości po spalaniu. Jak wspomniałem wyżej, EM jest także w stanie oczyścić gleby z rolniczych chemikaliów – w tym z dioksyn. W tym celu stosuje się roztwór EM-A w proporcjach 1:500, który należy wylać na pole w dużej dawce. Już po 50 dniach dioksyny w 70% ulegną rozkładowi. 13 EM może rozłożyć i unieszkodliwić nie tylko toksyczne substancje chemiczne; jest w stanie także przeciwdziałać negatywnym skutkom promieniowania radioaktywnego, statycznej elektryczności i szkodliwemu promieniowaniu elektromagnetycznemu. Jeśli będzie się go stosować w możliwie szerokim wymiarze, to można oczekiwać, że technologia EM będzie w stanie rozwiązać większość problemów związanych z globalnym zanieczyszczeniem środowiska. Zmniejszanie radioaktywnego obciążenia Katastrofa w Czarnobylu pociągnęła za sobą wiele ofiar, a jej skutki jeszcze przez długi czas będą ciężko obciążały ten region. Instytut Radiobiologii Uniwersytetu w Mińsku na Białorusi razem z instytutem profesora Higi przeprowadził różne badania nad zagadnieniem, na ile technologia EM jest w stanie zmniejszyć szkody spowodowane promieniowaniem. Przy tym okazało się wyraźnie, że na polach, na których przez wiele lat stosowano EM, stwierdzono przeciętnie o 15% mniejszą radioaktywność w porównaniu z polami leżącymi w ich bezpośrednim sąsiedztwie. Nie poznano dokładnie mechanizmów, które tym rządzą, ale prof. Higa przypuszcza, że ma to związek ze zdolnością bakterii fotosyntetyzujących do wykorzystywania promieni Gamma jako źródła energii. Ponadto stwierdzono, że rośliny uprawiane z EM „wyciągają” z gleby radioaktywność. W ten sposób gleby obciążone radioaktywnością szybciej mogą być dopuszczone do prowadzenia na nich upraw. Nawet jeśli tak poważne obciążenia mogą zostać usunięte dopiero po wielu latach, to pokazuje to niezwykłe możliwości tkwiące w EM, które powinny być dalej badane. Promieniowanie radioaktywne uwalnia bardzo duże ilości aktywnego tlenu – znane nam wolne rodniki – które prowadzą do powstawania bardzo wielu chorób i uszkodzeń. Jak wiemy, mieszanka mikroorganizmów w EM wytwarza silne antyutleniacze, które w skoncentrowanej formie znajdują się w EM-X. Podczas eksperymentów medycznych na Białorusi okazało się, że EM-X ma bardzo dobre działanie w ostrych przypadkach chronicznych uszkodzeń spowodowanych napromieniowaniem. Przyczyną tego jest fakt, że EM-X wzmacnia system odpornościowy i uaktywnia naturalne mechanizmy obronne organizmu. Stwierdzono wiele pozytywnych rezultatów, m. in. poprawę parametrów krwi i wzrost zdolności organizmu do tworzenia antyutleniaczy (aktywność SOD13). Gospodarka naturalnym obiegiem w przyrodzie Jak długo w rolnictwie będą stosowane pestycydy i nawozy sztuczne, tak długo będą uwalniane ogromne ilości wolnych rodników i w ten sposób niebezpieczne staną się dotąd nieszkodliwe owady i mikroorganizmy. Istnieją na to liczne przykłady. Skutkiem tego jest konieczność stosowania coraz większych ilości środków chemicznych po to, by osiągnąć odpowiednio wysokie plony. W ten sposób tkwimy w błędnym kole: rolnictwo, pełniąc swoją rolę producenta żywności, niszczy środowisko naturalne, rujnuje zdrowie ludzi, a rolnik odczuwa negatywne skutki stosowania środków chemicznych na sobie samym. Musimy się wyrwać z tego niszczącego kręgu i zacząć uczestniczyć w gospodarowaniu naturalnym obiegiem w przyrodzie. Stosowanie EM umożliwia to w pełni. Zdrowa, bogata w składniki odżywcze gleba rodzi wartościową żywność i jednocześnie oczyszcza powietrze i wody gruntowe. Ogólny stan zdrowia każdego organizmu żywego staje się o tyle lepszy, o ile zmniejsza się utlenianie i wzrasta poziom antyutleniania. 13 SOD = dysmutaza nadtlenkowa (przyp. tłum.). 14 Obecnie podejmowane środki w celu ochrony środowiska koncentrują się na utylizacji odpadów i usuwaniu źródeł zanieczyszczenia. EM natomiast zmienia je w surowce do ponownego użycia, w materiał, który można zastosować na wiele sposobów. W ten sposób zaczyna się pozytywny obieg, który stopniowo się rozszerza. Jeśli choć jeden raz siła tkwiąca w EM w pełni się rozwinie, wytworzony CO2, prowadzący do globalnego ocieplenia, stanie się bogatym źródłem węgla. W technologii EM oszczędzająca gospodarka zasobami jednocześnie równa się oszczędnościom finansowym. Łatwo obliczyć, że rolnik konsekwentnie stosując EM ma także korzyści ekonomiczne. Zebrano na to wiele dowodów na całym świecie, w tym także pewną ilość w Europie. Jeśli z powodu stosowania EM rolnik posiadający niewielkie gospodarstwo nie musi go sprzedawać, przez co zostaje zachowana zdrowa struktura rolna, to służy to ochronie środowiska naturalnego. Profesor Higa w swoich książkach stale przedstawia obliczenia, ile pieniędzy zaoszczędzono w najróżniejszych obszarach i – przede wszystkim – ile pieniędzy mogłoby być zaoszczędzonych. Pieniądze te mogłyby być wydane na inne istotne cele, na których tradycyjnie się oszczędza, tj. na sprawy socjalne, na szkolnictwo, ochronę środowiska, sztukę i kulturę. Pozostaje pytanie, na ile nasze społeczeństwo zapatrzone i wierzące w skomplikowane technologie zaufa tak prostej technologii. Na szczęście nie tylko w Niemczech i w Europie, lecz także na całym świecie istnieje wiele małych i dużych inicjatyw dla ochrony przyrody i środowiska naturalnego, które raczej zyskują na znaczeniu niż na nim tracą. Także ich uwaga coraz intensywniej zwraca się ku możliwościom, jakie daje technologia EM. W wielu przypadkach technologia ta mogłaby wspierać ich działania, ponieważ stanowi ona rzeczywistą alternatywę wobec współczesnych technologii, które marnotrawią zasoby naturalne i niszczą środowisko naturalne. 15