4. ETYCZNE ASPEKTY PRAWA PATENTOWEGO 4.1. Przedmioty

4. ETYCZNE ASPEKTY PRAWA PATENTOWEGO
Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. "Prawo własności przemysłowej"
(Dz.U. z 2003 r., nr 119, poz. 1117, z późniejszymi zmianami)
4.1. Przedmioty własności przemysłowej
♦ Projekty wynalazcze:
−
wynalazki,
−
wzory użytkowe,
−
wzory przemysłowe,
−
topografie układów scalonych,
−
projekty racjonalizatorskie).
♦ Znaki towarowe
♦ Oznaczenia geograficzne.
R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej – 3. Etyczne aspekty prawa patentowego", semestr zimowy 2008/2009
4-1
4.2. Definicja patentu
♦ Patent (od łac. patere = otworzyć, udostępnić dla publicznego wglądu) to prawo do wyłącznego
korzystania z wynalazku przez osobę fizyczną lub prawną, udzielane przez urząd patentowy i
potwierdzane dokumentem patentowym, zawierającym opis wynalazku i zastrzeżenia patentowe.
♦ Patent jest ważny przez 20 lat od daty zgłoszenia wynalazku i tylko na terytorium państw, w
których zgłoszono go do ochrony.
♦ Zastrzeżenia patentowe, wyznaczające zakres przedmiotowy patentu, umożliwiają prawne
ściganie osób, które wykorzystują wynalazek bez zgody jego właściciela.
♦ Patent nie zawsze jednak daje prawo użycia wynalazku jego właścicielowi; przykład:
−
Dr X ma patent na ulepszenie pewnego typu lasera.
−
Nie może on jednak sprzedać projektu ulepszonego lasera, jeśli nie ma licencji na
użytkowanie wcześniejszego patentu dotyczącego lasera nieulepszonego.
R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej – 3. Etyczne aspekty prawa patentowego", semestr zimowy 2008/2009
4-2
♦ Posiadacz patentu nie może zabronić korzystania z wynalazku:
−
z uwagi na ważny interes państwowy (za wynagrodzeniem);
−
dla celów naukowo-badawczych;
−
w celu wykonania leku w aptece na podstawie recepty;
−
w dobrej wierze (przez podmiot, który korzystał z tego wynalazku przed jego zastrzeżeniem).
♦ Możliwością opatentowania objęte są:
−
produkty, maszyny i urządzenia;
−
sposoby wytwarzania oraz sposoby eksploatacji;
−
wytwory materialne określone za pomocą cech technicznych (odnoszących się do budowy
lub składu wynalazku);
−
określone sposoby technicznego oddziaływania na materię.
R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej – 3. Etyczne aspekty prawa patentowego", semestr zimowy 2008/2009
4-3
♦ Z ochrony patentowej wyłączone są:
−
odkrycia naukowe, teorie naukowe i metody matematyczne;
−
wytwory o charakterze jedynie estetycznym;
−
plany, zasady i metody działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gry;
−
wytwory niemożliwe do wykorzystania w świetle powszechnie uznanych zasad nauki (np.
perpetum mobile);
−
oprogramowanie komputerowe (wyjątek: USA);
−
wynalazki, których wykorzystanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub etyką
(klonowanie ludzi, modyfikacje tożsamości genetycznej linii zarodkowej człowieka, …).
R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej – 3. Etyczne aspekty prawa patentowego", semestr zimowy 2008/2009
4-4
4.3. Międzynarodowa procedura patentowa
♦ Osoba zainteresowana zastrzeżeniem wynalazku składa wniosek obejmujący:
−
wstęp teoretyczny, wyjaśniający naukowe podstawy oraz praktyczne znaczenie wynalazku;
−
precyzyjną techniczną definicję wynalazku.
♦ Wniosek patentowy jest przez 6-18 miesięcy poddawany ocenie merytoryczno-prawnej i, jeśli
spełnia kryteria, jest publikowany w całości.
♦ Przez 6 miesięcy po publikacji osoby zainteresowane mogą składać protesty, jeśli uważają, że
wniosek patentowy dotyczy już wcześniej opatentowanego wynalazku lub jest niepoprawny
merytorycznie (można pokazać, że "nie działa").
♦ Po rozpatrzeniu zastrzeżeń urząd udziela patentu lub nie; jeśli udziela, to rozsyła do wszystkich
innych urzędów patentowych na świecie informację o jego udzieleniu.
♦ W ciągu 12 miesięcy od daty zgłoszenia wynalazku uprawniony (zgłaszający wynalazek, bądź
jego następca prawny) może zgłosić ten wynalazek we wszystkich krajach należących do
Konwencji Paryskiej o Ochronie Własności Przemysłowej, korzystając z tzw. prawa
pierwszeństwa; każdy, kto tym czasie zgłosi taki sam lub bardzo podobny wynalazek, nie uzyska
na niego patentu.
♦ W UE toczy się publiczny spór na temat patentowalności oprogramowania (kwestia przyjęcia lub
odrzucenia regulacji opartych na prawie patentowym USA).
R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej – 3. Etyczne aspekty prawa patentowego", semestr zimowy 2008/2009
4-5
4.4. Uzasadnienie systemu patentowego
♦ System patentowy stwarza zachęty do inwestowania w prace typu R&D; gdyby go nie było:
−
Przedsiębiorstwa byłyby mniej skłonne do prowadzenia takich prac, bo ich wyniki mogłyby
być swobodnie wykorzystane przez konkurencję.
−
W konsekwencji ogólne nakłady na prace typu R&D byłyby mniejsze, a postęp wolniejszy.
♦ System patentowy ułatwia społeczną penetrację innowacji:
−
Szczegóły nowych technologii stają się szybko dostępne dla potencjalnych wynalazców ich
dalszych ulepszeń.
−
Po 20 latach kończy się ochrona patentowa i wynalazki mogą być swobodnie
wykorzystywane przez społeczeństwo.
♦ W takich dziedzinach techniki jak procesory, oprogramowanie czy farmaceutyki, gdzie koszty
"reverse-engineering" są stosunkowo niskie:
−
Koszty komercjalizacji produktów są istotnie wyższe niż koszty R&D.
−
Gdyby nie było SP, przedsiębiorstwa byłyby mniej skłonne do inwestowania w produkcję.
R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej – 3. Etyczne aspekty prawa patentowego", semestr zimowy 2008/2009
4-6
4.5. Krytyka systemu patentowego
♦ Patent daje jego posiadaczowi jedynie negatywne uprawnienie do eliminowania konkurencji,
nawet jeśli jest ona w stanie niezależnie dokonać identycznego wynalazku.
♦ Patent przyznany monopoliście może zdławić konkurencję, co zwykle skutkuje wzrostem cen lub
spadkiem jakości lub brakami na rynku.
♦ Wiedza chroniona patentami może ulec fragmentacji uniemożliwiającej jej efektywne
wykorzystanie przemysłowe.
♦ Patentowa ochrona oprogramowania (USA) hamuje raczej innowacyjność niż stymuluje jej
rozwój.
R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej – 3. Etyczne aspekty prawa patentowego", semestr zimowy 2008/2009
4-7