docPobierz dokument
download 
Reklamacja Transkrypt
Pobierz dokument
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego: 16.06.2005 05750586.9 (11) PL/EP (13) (51) 1761883 T3 Int.Cl. G06K 13/073 (2006.01) G06K 19/16 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (54) (97) O udzieleniu patentu europejskiego ogłoszono: 03.11.2010 Europejski Biuletyn Patentowy 2010/44 EP 1761883 B1 G06K 19/077 (2006.01) B42D 15/10 (2006.01) B42D 15/00 (2006.01) Tytuł wynalazku: Element zabezpieczający do identyfikacji za pomocą częstotliwości radiowych (30) (43) Pierwszeństwo: 30.06.2004 DE 102004031879 Zgłoszenie ogłoszono: 14.03.2007 w Europejskim Biuletynie Patentowym nr 2007/11 (45) O złożeniu tłumaczenia patentu ogłoszono: 29.04.2011 Wiadomości Urzędu Patentowego 2011/04 (73) Uprawniony z patentu: OVD Kinegram AG, Zug, CH PL/EP 1761883 T3 (72) Twórca(y) wynalazku: RENÉ STAUB, Hagendorn, CH WAYNE ROBERT TOMPKIN, Baden, CH ANDREAS SCHILLING, Hagendorn, CH OLAF KROLZIG, Beinwill am See, CH JOHN ANTHONY PETERS, Au, CH (74) Pełnomocnik: rzecz. pat. Alicja Rogozińska POLSERVICE KANCELARIA RZECZNIKÓW PATENTOWYCH SP. Z O.O. ul. Bluszczańska 73 00-712 Warszawa Uwaga: W ciągu dziewięciu miesięcy od publikacji informacji o udzieleniu patentu europejskiego, każda osoba może wnieść do Europejskiego Urzędu Patentowego sprzeciw dotyczący udzielonego patentu europejskiego. Sprzeciw wnosi się w formie uzasadnionego na piśmie oświadczenia. Uważa się go za wniesiony dopiero z chwilą wniesienia opłaty za sprzeciw (Art. 99 (1) Konwencji o udzielaniu patentów europejskich). 84P27250PL00 EP 1 761 883 B1 Opis [0001] Wynalazek dotyczy elementu zabezpieczającego do identyfikacji za pomocą częstotliwości radiowej oraz doku5 mentu bezpiecznego, zwłaszcza paszportu, z takim elementem zabezpieczającym. [0002] US 4,220,956 opisuje układ do identyfikacji za pomocą częstotliwości radiowej (RF = Radio Frequency), który ma szereg anten, wykonanych przy użyciu procesu trawie10 nia z laminatu miedziowego. Laminat miedziowy naniesiony jest na dielektryk. Ponieważ dielektryk nie pełni żadnych funkcji elektrycznych, może on być bardzo cienki, dzięki czemu zwiększa się mechaniczna elastyczność układu do identyfikacji za pomocą częstotliwości radiowych (RFID). 15 [0003] US 5,528,22 opisuje układ identyfikacyjny typu RFID, który odbija wyemitowany przez stację bazową przebieg nośny o częstotliwości radiowej z powrotem do stacji bazowej, a przy tym moduluje sygnał odbity dodatkową informacją według wstępnie zaprogramowanego protokołu informacyjnego. 20 Układ identyfikacyjny typu RFID ma układ półprzewodnikowy z pamięcią i jeden lub więcej podzespołów typu RF układu typu RF. Układ półprzewodnikowy zamontowany jest na podłożu. Sygnał radiowy odbierany przez antenę przesyłany jest dalej do układu półprzewodnikowego. W przypadku podłoża chodzi o 25 podłoże elastyczne, nieprzewodzące. Antena jest integralną częścią składową podłoża. Składa się ona z taśmy o grubości 25 do 35 μm, która naniesiona jest na warstwę poliestrową 2 lub poliamidową. US 6,170, 880 B1 opisuje element zabezpieczający, który ma dwa elementy optycznie zmienne. [0004] Dzięki tej konstrukcji układ identyfikacyjny typu RFID ma postać bardzo cienką i elastyczną pod względem wła5 ściwości mechanicznych. [0005] U podstawy wynalazku leży zatem zadanie ulepsze- nia identyfikacji za pomocą częstotliwości radiowych. [0006] Zadanie to rozwiązano za pomocą elementu zabez- pieczającego według zastrzeżenia 1. 10 [0007] W ten sposób układ elektroniczny jest optymalnie chroniony przed ingerencjami z zewnątrz. [0008] Rozwiązanie tego zadania stanowi ponadto dokument bezpieczny z tego rodzaju elementem zabezpieczającym. [0009] 15 Dzięki wynalazkowi ważne dla bezpieczeństwa in- formacje zapisane w pamięci elektronicznego układu elementu zabezpieczającego są niezawodnie chronione przed manipulacją i wyśledzeniem. „Atak“ na dane zapisane w pamięci układu elektronicznego za pomocą odwzorowania układu i metody inżynierii 20 wstecznej (reverse engineering), na przykład przy użyciu metod dostępnych w handlu, takich jak "microproving", elementu w sposób optycznie nieunikniony zmiennego i prowadzi może być do zniszczenia łatwo wykryty. Dzięki tej dodatkowej ochronie autentyczności ważnej dla bezpieczeństwa informacji, którą zarządza układ do identy25 fikacji za pomocą częstotliwości radiowych RFID, w porównaniu do używanych zwykle do tego metod, takich jak [0010] (asynchroniczne) technologie kodowania lub elek- troniczne certyfikaty bezpieczeństwa, uzyskuje się znaczną 3 poprawę bezpieczeństwa metody identyfikacji za pomocą częstotliwości radiowych RFID, bo do ochrony autentyczności danych używa się kombinacji dwóch bardzo różnych technologii, a zatem bardzo utrudniony jest „atak” na autentyczność 5 danych. [0011] Inne zalety wynalazku podano w zastrzeżeniach za- leżnych. [0012] Według korzystnego przykładu wykonania wynalazku elastyczny korpus foliowy jest w strefie otaczającej układ 10 elektroniczny przezroczysty. Dzięki temu szczególnie łatwe do wykrycia są manipulacje przy układzie elektronicznym. Ponadto w ten sposób możliwe jest, by obserwator odbierał przy tym wrażenie optyczne, na które ma wpływ zarówno korpus 15 foliowy zawierający układ elektroniczny, jak też i pierwszy i/lub drugi element optycznie zmienny. W ten sposób możliwa jest integracja wrażenia optycznego pochodzącego od elastycznego korpusu foliowego z efektem optycznym generowanym przez pierwszy i/lub drugi element optycznie zmienny, co pozwala szczególnie łatwo wykrywać manipulacje. 20 [0013] Daje to dużą liczbę możliwości poprawienia dodat- kowymi środkami bezpieczeństwa danych zapisanych w pamięci układu elektronicznego: Według wynalazku możliwe jest, że efekty optyczne generowane przez pierwszy element optycznie zmienny i 25 przez drugi element optycznie zmienny pokazują uzupełniające się obrazy, wobec czego usunięcie lub zmiana jednego z obu elementów optycznie zmiennych rzuca się natychmiast w oczy obserwatorowi, 4 lub że pierwszy i drugi element optycznie zmienny pokrywają się przynajmniej lokalnie. W ten sposób na przykład obszar transmisyjny pierwszego elementu optycznie zmiennego i obszar odbiciowy drugiego ele5 mentu optycznie zmiennego mogą pokrywać się na przykład na wzór mozaiki, wobec czego usunięcie jednego z obu elementów zabezpieczających lub zmiana dokumentu, względnie położenia i orientacji jednego z obu optycznie zmiennych elementów zabezpieczających są natych- 10 miast wykrywane. [0014] Według kolejnej korzystnej postaci wykonania wy- nalazku pierwsze i drugie elementy optycznie zmienne są takk dopasowane do siebie, że superpozycji pierwszego i drugiego elementu optycznie zmiennego widoczny staje się 15 kolejny ukryty efekt optyczny. Tak na przykład drugi element optycznie zmienny zawiera wzór mory, a pierwszy element optycznie zmienny zawiera pasujący analizator mory, wobec czego przy obserwacji będących w superpozycji pierwszego 20 elementu optycznie zmiennego i drugiego elementu optycznie zmiennego widoczny staje się obraz mory ukryty we wzorze mory. Dzięki odpowiedniemu doborowi rastra zastosowanego dla analizatora mory i wzoru mory nawet małe niedokładności dopasowania między pierwszym a drugim elementem optycznie zmiennym mogą decydować o tym, czy obraz mory 25 stanie się widoczny, przez co dodatkowo zwiększa się bezpieczeństwo danych. [0015] Możliwe jest też ponadto uzyskanie ukrytych efek- tów optycznych poprzez zastosowanie transmisyjnego rastra soczewkowego na pierwszy element optycznie zmienny i odbi- 5 ciowej struktury dyfrakcyjnej albo nadruku na drugi element optycznie zmienny. W wyniku superpozycji tego rodzaju struktur mogą stać się widoczne ukryte informacje, które są zakodowane w odchyleniu od elementów strukturalnych pierw5 szych i drugich elementów optycznie zmiennych. Dalsze, wyraźne efekty optyczne, które ukazują się jedynie przy obserwacji będących w superpozycji pierwszego i drugiego elementu optycznie zmiennego, dają się generować w ten sposób, że 10 jako pierwszy transmisyjny element raster optycznie soczewkowy, zaś zmienny jako użyty drugi jest element optycznie zmienny użyty jest odbiciowy raster soczewkowy lub raster z elementów w postaci zwierciadeł wklęsłych. Generowane w ten sposób efekty optyczne tylko z dużym trudem dają się podrabiać przy użyciu innych technologii. 15 [0016] Inna korzystna możliwość polega na tym, że jako pierwszy element optycznie zmienny stosuje się transmisyjny raster soczewkowy i jako drugi element optycznie zmienny stosuje się również transmisyjny raster soczewkowy. Także tu na przykład przedstawienie informacji umieszczonej pod 20 elementem zabezpieczającym zależy od dokładnie dopasowanego usytuowania dokładnie tych specjalnych elementów optycznie zmiennych, wobec czego także i tu można uzyskać dzięki temu szczególnie wysoki stopień bezpieczeństwa danych. [0017] 25 antena Według korzystnego przykładu wykonania wynalazku radiowa usytuowana jest poza obszarem, w którym przewidziany jest pierwszy, względnie drugi element optycznie zmienny. względnie W drugi ten sposób element antena optycznie radiowa zmienny i pierwszy, nie pokrywają się. Pozwala to na zaopatrzenie pierwszego i/lub drugiego 6 elementu optycznie zmiennego w metaliczną warstwę odbiciową, która w innym przypadku prowadziłaby do zakłóceń charakterystyki anteny radiowej. [0018] 5 Elementy optycznie zmienne, zamocowane trwale na elastycznym korpusie foliowym, mają korzystnie grubość od około 5 do 15 μm, wobec czego nie jest możliwe oderwanie tych warstw od elastycznego korpusu foliowego, który korzystnie ma grubość od 100 do 400 μm, bez zniszczenia elementów optycznie zmiennych. Elementy optycznie zmienne na- 10 niesione są przy tym korzystnie na elastyczny korpus foliowy za pomocą folii transferowej, przykładowo folii do tłoczenia na gorąco. Trwałe zamocowanie elementów optycznie zmiennych uzyskuje się przy tym na przykład poprzez proces laminowania lub za pomocą kleju sieciowanego albo utwar- 15 dzalnego pod wpływem gorąca, ciśnienia lub promieniowania. [0019] Według kolejnego korzystnego przykładu wykonania wynalazku układ elektroniczny graniczy z powierzchnią elastycznego korpusu foliowego i bezpośrednio trwale przywiera do pierwszego elementu optycznie zmiennego. 20 [0020] Elementy zabezpieczające według wynalazku umiesz- czane są przy tym korzystnie w dokumentach identyfikacyjnych, na przykład paszportach. Ważne jest przy tym, że pierwszy i/lub drugi element optycznie zmienny także po umieszczeniu elementu zabezpieczającego w dokumencie bez25 piecznym pozostaje widoczny dla obserwatora, a zatem można go skontrolować. [0021] Element zabezpieczający jest przy tym umieszczany w dokumencie bezpiecznym, który ma jedną lub więcej stron, 7 korzystnie z papieru, połączonych ze sobą poprzez sklejenie, bindowanie lub zszycie. [0022] Element zabezpieczający nanoszony jest na tylną stronę dokumentu bezpiecznego. W leżącej przed nią stronie 5 dokumentu bezpiecznego umieszcza się przezroczyste okienko kontrolne, dokładnie dopasowując je do pierwszego elementu optycznie zmiennego, co umożliwia wizualną kontrolę autentyczności danych. Ponadto element zabezpieczający może być umieszczony między dwoma stronami dokumentu bezpiecznego i 10 połączony z nim na przykład przez sklejenie, przy czym także tutaj jedna i/lub druga strona z tych obu stron ma przezroczyste okienko kontrolne, które jest ustawione z dokładnym dopasowaniem wobec pierwszego albo drugiego elementu optycznie zmiennego. 15 [0023] Według korzystnego przykładu wykonania wynalazku dokument zabezpieczający ma przy tym jedną lub więcej stron, które mają warstwę przewodzącą prąd elektryczny w obszarze anteny radiowej elementu zabezpieczającego. Ta warstwa przewodząca prąd elektryczny powoduje elektromagne20 tyczne ekranowanie anteny radiowej, w związku z czym komunikacja między układem elektronicznym a urządzeniem kontrolnym możliwa jest tylko wtedy, kiedy dokument bezpieczny zostanie otwarty. Zwiększa to dodatkowo bezpieczeństwo ważnych dla bezpieczeństwa danych zapisanych w pamięci układu 25 elektronicznego. Gdy dokument jest zamknięty, wówczas nawet za pośrednictwem interfejsu radiowego nie można uzyskać dostępu do danych zapisanych w pamięci układu elektronicznego. Ponadto w ten sposób zapobiega się też niepożądanym interferencjom między różnymi systemami identyfikacji. 8 [0024] Strona dokumentu bezpiecznego działająca jak „fo- lia ekranująca“ składa się przy tym korzystnie z elementu optycznie zmiennego, zaopatrzonego w metaliczną warstwę odbiciową. Można jednak też umieścić warstwę przewodzącą prąd 5 elektryczny między dwiema sąsiednimi stronami dokumentu bezpiecznego i ukryć ją w ten sposób przed obserwatorem. [0025] Elektromagnetyczna „folia ekranująca“ zaopatrzona jest przy tym korzystnie w element optycznie zmienny, który tworzy obraz uzupełniający się z pierwszym i/lub drugim 10 elementem optycznie zmiennym, trwale zamocowanym na elastycznym korpusie foliowym, zawierającym układ elektroniczny i antenę radiową. Obraz uzupełniający przykrywa przy tym co najmniej lokalnie obszar układu elektronicznego, dlatego można przez to dodatkowo sprawdzić, czy pierwszy i/lub dru- 15 gi element optycznie zmienny nie został uszkodzony lub usunięty w obszarze układu elektronicznego. [0026] Według dalszego korzystnego przykładu wykonania obszar warstwy nośnej dokumentu bezpiecznego, na którą naniesiony jest pierwszy element zabezpieczający według wyna20 lazku, ma zindywidualizowaną informację, która przy nanoszeniu elementu zabezpieczającego przykrywana jest przez pierwszy i/lub drugi element optycznie zmienny elementu zabezpieczającego. Dzięki temu ważne dla bezpieczeństwa informacje zapisane w pamięci układu elektronicznego można 25 dodatkowo chronić poprzez zindywidualizowaną informację, na przykład zdjęcie posiadacza paszportu. [0027] Na podstawie kilku przykładów wykonania wynalazek jest przykładowo objaśniony poniżej z wykorzystaniem załączonych rysunków. 9 Fig. 1 a pokazuje dla schematyczne uwidocznienia przedstawienie budowy zgodnego z wynalazkiem elementu zabezpieczającego do identyfikacji za pomocą częstotli5 wości radiowych RFID. Fig. 1 b pokazuje przekrój elementu zabezpie- czającego według fig. 1 a. Fig. 2a do fig. 2c pokazują przedstawienia zgodnego z wynalazkiem dokumentu bezpiecznego. 10 Fig. 3 pokazuje przedstawienie zgodnego z wynalazkiem dokumentu bezpiecznego dla kolejnego przykładu wykonania wynalazku. Fig. 4 pokazuje przedstawienie zgodnego z wy- 15 nalazkiem dokumentu bezpiecznego dla kolejnego przykładu wykonania wynalazku. Fig. 5a do fig. 7b pokazują schematyczne wyjaśniające 20 przedstawienie konstrukcję zgodnego z wynalazkiem elementu zabezpieczającego według kolejnych przykładów wykonania wynalazku. [0028] Fig. 1a i fig. 1b pokazują kilkuwarstwowy element 1 do identyfikacji za pomocą częstotliwości radiowych, któ25 ry składa się z kilku trwale połączonych ze sobą warstw 11, 13, 14 i 15. Do trwałego połączenia tych warstw można użyć przy tym różnych metod, przykładowo sklejania, laminowania 10 na zimno, laminowania na gorąco, tłoczenia na gorąco lub sklejania przy użyciu kleju utwardzanego promieniami UV. [0029] W przypadku warstwy 13 chodzi o cienki, elastycz- ny korpus foliowy o grubości od około 100 μm do 400 μm. Ten 5 korpus foliowy składa się z przezroczystego nośnika poliestrowego, który ma układ elektroniczny 21, antenę radiową 22 i falowód 23 do połączenia anteny radiowej 22 z układem elektronicznym 21. [0030] 10 Układ elektroniczny 21 składa się korzystnie z wykonanego w technologii krzemowej układu scalonego, naniesionego na bardzo cienki nośnik krzemowy. Układ ten ma korzystnie mikroprocesor z przyporządkowaną mu pamięcią oraz peryferyjnymi elementami sterownikowymi, które umożliwiają komunikację tego mikroprocesora za pośrednictwem interfejsu 15 radiowego obsługiwanego przez antenę radiową. Zasilanie mikroprocesora realizowane jest przy tym za pośrednictwem anteny radiowej 22, która doprowadza do mikroprocesora energię promieniowania elektromagnetycznego indukowaną w antenie. 20 [0031] Mikroprocesor ma chroniony obszar pamięci, w któ- rym zapisane są dane ważne dla bezpieczeństwa, na przykład dane biometryczne posiadacza paszportu (dane identyfikacyjne lub dane autoryzacyjne albo tajne kody). Dane te są korzystnie stosowane do tego, by podczas komunikacji mikro25 procesora bezpiecznie identyfikować wobec urządzenia kontrolnego osobę mającą ze sobą element zabezpieczający. [0032] Ponadto możliwe jest też, że układ elektroniczny 21 nie jest oparty na klasycznej technologii krzemowej, 11 lecz że w odniesieniu do tego układu chodzi o organiczny układ półprzewodnikowy. [0033] Postać i kształt anteny 22 określane są zasadni- czo przez częstotliwość nośną metody identyfikacji, do któ5 rej używa się elementu zabezpieczającego 1. Antena składa się przy tym korzystnie z kilku ścieżek przewodzących z materiału przewodzącego prąd elektryczny ułożonych w postaci pętli. Antena radiowa może się przy tym składać też z cienkiego drutu zatopionego albo zalaminowanego w warstwie 13, 10 z naniesionej na podłoże w wymaganym kształcie anteny pasty przewodzącej lub z cienkiej warstwy materiału przewodzącego, której struktura tworzona jest odpowiednio do wymaganej struktury anteny poprzez trawienie pozytywowe/negatywowe (maski cieniowe), odpowiedni nadruk albo ablację, np. abla15 cję laserową. Możliwe jest przy tym też, że antena 22 jest wykonana z przezroczystego materiału przewodzącego, na przykład z tlenku indu i cyny, polianiliny i/lub polimerów przewodzących. [0034] 20 Każda z warstw 11, 12 i 14 ma grubość od około 10 do 50 μm. [0035] Warstwa 11 składa się z warstwy transferowej fo- lii do tłoczenia, która ma warstwę lakieru ochronnego, warstwę lakieru replikacyjnego o uformowanej strukturze reliefowej aktywnej dyfrakcyjnie, częściową warstwę odbiciową i 25 warstwę klejącą. [0036] Warstwa lakieru ochronnego ma korzystnie grubość od 1 do 2 μm. Warstwa replikacyjna składa się korzystnie z polimeru termoplastycznego lub sieciowanego, w którym za pomocą narzędzia replikacyjnego, pod wpływem wysokiej tem- 12 peratury i ciśnienia, w strefie elementu optycznie zmiennego 16 kształtowana jest dyfrakcyjna struktura reliefowa, która działa na przykład jako hologram albo kinegram®. W tym celu na przykład termoplastyczny lakier replikacyjny 5 nanosi się za pomocą walca z rastrem wklęsłodrukowym na całą powierzchnię warstwy lakieru, suszy się go, a następnie wytłacza w wyżej wymienionych miejscach za pomocą matrycy do wytłaczania strukturę dyfrakcyjną. Ponadto można też jako lakier replikacyjny nanosić na warstwę lakieru ochronne- 10 go lakier sieciowany radiacyjnie, a następnie za pomocą replikacji promieniami UV formować w warstwie lakieru replikacyjnego strukturę dyfrakcyjną. [0037] Następnie na warstwę lakieru replikacyjnego nano- szona jest (strukturyzowana) warstwa odbiciowa. W tym celu 15 warstwa odbiciowa, która korzystnie jest odbiciową warstwą metalową, na przykład z miedzi, srebra, aluminium albo złota, zostaje naniesiona na całej powierzchni na warstwę lakieru replikacyjnego, a potem ponownie lokalnie usunięta za pomocą pozytywowego/negatywowego trawienia lub za pomocą 20 ablacji, dzięki czemu uzyskuje się żądaną strukturyzowaną warstwę odbiciową. W ten sposób np. w obszarze pokazanym na fig. 1a pozostaje metalizacja o ewentualnie drobnej strukturze, natomiast w pozostałych obszarach warstwa 11 jest przezroczysta. 25 [0038] Ponadto możliwe jest też, że zamiast nieprzezro- czystej warstwy odbiciowej na warstwę lakieru replikacyjnego naniesiona jest (częściowo) jedynie optyczna warstwa rozdzielcza wzmacniająca odbicie. W przypadku tego rodzaju optycznej warstwy rozdzielczej chodzi korzystnie o warstwę 13 typu HRI albo LRI (HRI = High Refraction Index, LRI = Low Refraction Index), która składa się przykładowo z cienkiej, naparowanej warstwy dielektrycznej lub z cienkiej, a zatem transmisyjnej, warstwy metalicznej. 5 [0039] Poza tym na warstwę lakieru replikacyjnego można nanieść odbiciowy lub transmisyjny układ cienkowarstwowy, który za pomocą interferencji wytwarza na przykład przesunięcia barw lub zwiększa odbicie, wobec czego element optycznie zmienny 16 ukazuje (częściowo) transmisyjny ele10 ment dyfrakcyjnie aktywny. Na warstwę lakieru replikacyjnego można więc nanieść na przykład układ cienkowarstwowy składający się ZnS/MgF/ZnS albo TiO2/SiO2/TiO2. Możliwe jest też użycie układów cienkowarstwowych składających się bardzo cienkich warstw metalicznych, np. z Al/MgF/Al. 15 [0040] W przykładzie wykonania według fig. 1a warstwę transferową folii transferowej zaopatruje się ponadto, przed naniesieniem na korpus foliowy 13, w obszarach pokazanych w fig. 1b, w częściowy nadruk 17. Nadruku 17 dokonuje się przy tym korzystnie w tym obszarze warstwy transfe20 rowej, w którym warstwa transferowa jest przezroczysta lub częściowo przezroczysta, bo nie jest tam przewidziana nieprzezroczysta warstwa odbiciowa. Nadruk 17 zawiera przy tym korzystnie pigment powodujący specjalne efekty, przykładowo pigment warstwowy interferencyjny albo cholesterolowy pig- 25 ment ciekłokrystaliczny. [0041] Alternatywnie wobec warstwy 11 na korpus foliowy 13 może być też naniesiona warstwa 12. Warstwa 12 ma taką budowę jak warstwa 11, z tą różnicą, że warstwa 12 jest całkowicie przezroczysta i składa się z warstwy lakieru re- 14 plikacyjnego z wytłoczoną strukturą dyfrakcyjną warstwy 11 oraz z przezroczystej optycznej warstwy rozdzielczej (jak opisano powyżej), dlatego nadruk 17 jest dobrze widoczny. [0042] 5 Jak pokazano w fig. 1 a, warstwa 11 lub warstwa 12 jest w taki sposób naniesiona na korpus foliowy 13, że zawarty w tej warstwie element zmienny optycznie, na przykład element optycznie zmienny 16, przynajmniej częściowo zakrywa ten obszar korpusu foliowego 13, w którym umieszczony jest układ elektroniczny 21. 10 [0043] Warstwa 14 wykonana jest w takiej postaci jak warstwa 11, przy czym w obszarze 17 pokazuje ona zmienny optycznie efekt odbicia, zaś w obszarze 18 zmienny optycznie efekt transmisji. Warstwa 17 składa się zatem z warstwy transferowej folii transferowej, która w postaci pokazanej 15 w fig. 1a naniesiona jest na warstwę nośną 15 na przykład za pomocą metody tłoczenia na gorąco. Warstwa nośna 15 składa się tutaj przykładowo z folii PET, PCW, ABS, PW o grubości 12 μm. Po naniesieniu warstwy 14 na warstwę nośną 15 korpus foliowy utworzony przez warstwy 14 i 15 zostaje 20 przy użyciu jednej z wyżej wymienionych metod trwale połączony z korpusem foliowym 13 w pokazanych w fig. 1 a i 1 b zgodnych układach względem warstwy 11 i układu elektronicznego 21. [0044] 25 W przypadku elementu zabezpieczającego 1 dla ob- serwatora widoczne są zatem zarówno efekty optyczne generowane przez element optycznie zmienny 16, jak też te generowane przez element optycznie zmienny, którego dostarcza warstwa 14, jak również układ elektroniczny 21, dlatego łatwo można sprawdzić autentyczność układu elektronicznego. 15 [0045] Umieszczenie elementu zabezpieczającego 33 w do- kumencie bezpiecznym 3 wykonanym według figur fig. 1a i fig. 1b 3 zostanie wyjaśnione na podstawie fig. 2a do fig. 2c. 5 [0046] Element zabezpieczający 33 składa się, jak poka- zano powyżej, z wielowarstwowego, przezroczystego elastycznego korpusu foliowego, który w obszarze układu elektronicznego ukazuje element optycznie zmienny 35 oraz (nieprzezroczyste) ścieżki przewodzące anteny 34. Dokument bez10 pieczny 3 ma kilka stron połączonych ze sobą poprzez sklejanie, zszywanie lub bindowanie. Element zabezpieczający 33 nanosi się teraz na ostatnią stronę dokumentu bezpiecznego 3, stronę 32, i łączy z nią trwale przy użyciu jednej z wyżej opisanych metod. 15 [0047] Następnie w kolejnym kroku (Fig. 2b) w sąsiedniej stronie 31 dokumentu 3 wykonuje się okienko kontrolne, na przykład metodą wycinania albo wykrawania. [0048] Następnie strona 31 jest przy użyciu jednej z wy- żej opisanych metod trwale łączona z elementem zabezpiecza20 jącym 32, dlatego dla obserwatora pozostaje jeszcze widoczny przez okienko kontrolne 36 jedynie element optycznie zmienny 35 (fig. 2c). [0049] W ten sposób dla obserwatora pozostaje widoczny element optycznie zmienny i część elementu zabezpieczające25 go zawierająca układ elektroniczny, dlatego obserwator może sprawdzić autentyczność danych zapisanych w pamięci układu elektronicznego, natomiast pozostała struktura anteny zostaje zakryta i przez to staje się niewidoczna dla obserwatora. 16 [0050] Dokument bezpieczny 3 ma przy tym korzystnie jeszcze jedną lub więcej stron, które mają cienką warstwę przewodzącą prąd elektryczny, która umieszczona jest przynajmniej w obszarze anteny 34. Fig. 3 pokazuje zatem jedną 5 stronę 37 dokumentu bezpiecznego 3, który ma tego rodzaju folię metalizowaną, która, jak opisano powyżej, ekranuje antenę elementu zabezpieczającego 33, wobec czego komunikacja z układem elektronicznym elementu zabezpieczającego 33 poprzez interfejs radiowy, dostarczany przez antenę, możli- 10 wa jest jedynie wtedy, kiedy dokument bezpieczny 3 zostanie otwarty. [0051] Strona 37 może przy tym składać się z częściowej folii metalizowanej, jak pokazana w fig. 3, która może też ponadto mieć jeszcze jeden lub więcej elementów optycznie 15 zmiennych, na przykład hologram albo kinegram®. [0052] Fig. 4 ukazuje dokument bezpieczny 4, w którym element zabezpieczający umieszczony jest między dwiema stronami dokumentu bezpiecznego 4 i sklejony z nimi, zaś przez okienko kontrolne, jak już opisano powyżej, widoczna 20 jest jedynie część dokumentu bezpiecznego. [0053] W obszarze centralnym 43 element optycznie zmien- ny zakrywa obszar układu elektronicznego. W obszarze peryferyjnym 42, w którym usytuowana jest antena, przewidziany jest kolejny element zmienny optycznie 41, składający się z 25 nadruku zabezpieczającego i folii dyfrakcyjnej, który zakrywa ten obszar. [0054] giego Fig. 5a ukazuje schematyczne przedstawienie druelementu zabezpieczającego 5 umieszczonego między dwiema stronami 51 i 57. Jak przedstawiono w fig. 5a, ten 17 element zabezpieczający może być oglądany przez dwa okienka kontrolne położone naprzeciw siebie, a zatem może być sprawdzany z obu stron. [0055] 5 Przezroczysty i elastyczny korpus foliowy 58, w którym, jak symbolicznie pokazano w fig. 5a, wbudowany jest układ elektroniczny i antena radiowa, jest w obszarze anteny radiowej zaopatrzony z obu stron w nadruk zabezpieczający 55. Na jedną powierzchnię korpusu foliowego 58 naniesiona jest warstwa transferowa folii transferowej, która w ob- 10 szarze układu elektronicznego ukazuje częściowo transmisyjny, działający dyfrakcyjnie element optycznie zmienny 52. W obszarze otaczającym ten element optycznie zmienny warstwa transferowa zostaje następnie pokryta nadrukiem zabezpieczającym 54. 15 [0056] wywana Na odwrocie nanoszona jest, a następnie zadrukow sposób analogiczny warstwa transferowa folii transferowej, dlatego ukazuje się tam częściowo transmisyjny element optycznie zmienny 53 oraz otaczający go nadruk zabezpieczający 56. Korzystnie nakładają się tu na siebie 20 obszary transmisyjne elementu optycznie zmiennego 52 i elementu optyczne zmiennego 53, dlatego w świetle przechodzącym ukazuje się inny efekt niż w świetle odbitym. Ponadto obszary odbiciowe i transmisyjne elementów optycznie zmiennych 52 i 53 mogą się nakładać na siebie, wobec czego efekt 25 ukazujący się odpowiednio obserwatorowi od przodu i od tyłu wynika odpowiednio z wzajemnej superpozycji obszarów transmisyjnych i odbiciowych elementów optycznie zmiennych 52 i 53. 18 [0057] Można by też zrezygnować z nadruku zabezpieczają- cego 54 i 56. [0058] Fig. 5b pokazuje element zabezpieczający 6 obser- wowany przez stronę 61 z okienkiem kontrolnym i naniesiony 5 na podłoże 66. Na elastyczny korpus foliowy 64 z wbudowaną anteną radiową i układem elektronicznym naniesiona jest warstwa przenoszona folii transferowej, która w obszarze układu elektronicznego ma element optycznie zmienny 62, który otoczony jest opcjonalnym nadrukiem zabezpieczającym 10 63. Na przeciwległą powierzchnię korpusu foliowego 64 naniesiona jest warstwa przenoszona folii transferowej, która zawiera element optycznie zmienny 65. W przypadku elementu optycznie zmiennego 62 chodzi o częściowo przezroczysty element optycznie zmienny. W przypadku elementu optycznie 15 zmiennego 65 chodzi o odbiciowy element optycznie zmienny, na przykład o strukturę zaopatrzoną w warstwę odbiciową działającą dyfrakcyjnie albo strukturę cienkowarstwową. Dla obserwatora układ elektroniczny widoczny jest więc na tle efektów 20 optycznych generowanych przez element optycznie zmienny 65, na które ponadto nałożone są dodatkowo efekty optyczne generowane przez element optycznie zmienny 62. [0059] Ponadto możliwe jest też, że element zabezpiecza- jący nie jest połączony z jedną stroną dokumentu bezpiecznego, na przykład przez sklejenie, lecz że element zabez25 pieczający tworzy wykonany w postaci strony, elastyczny, wielowarstwowy korpus foliowy, który jest umieszczany w dokumencie bezpiecznym jako strona dokumentu bezpiecznego, na przykład poprzez zszycie, bindowanie lub sklejenie. Tego rodzaju element zabezpieczający może być, jak już opisano 19 powyżej, zaopatrzony lokalnie w nadruk, który pozostawia wolny jedynie obszar okienka kontrolnego do sprawdzenia pierwszego i/lub drugiego elementu optycznie zmiennego. [0060] 5 Fig. 6a do fig. 6c ukazują elementy zabezpiecza- jące 7, 8 i 9, w których na obszar układu elektronicznego korpusu foliowego 72, 83 i 94 z jednej strony jest nałożony odpowiednio element optycznie zmienny, który ma raster mikrosoczewkowy. [0061] 10 Tego rodzaju raster mikrosoczewkowy składa się korzystnie z warstwy nośnej, w której za pomocą odpowiedniego narzędzia wytłaczającego uformowana jest refrakcyjna, makroskopowa struktura soczewkowa. Możliwe jest jednak też, że raster soczewkowy jest generowany za pomocą dyfrakcyjnej struktury reliefowej, która dyfrakcyjnie wygeneruje efekt 15 kilku, umieszczonych sąsiadująco soczewek wypukłych. [0062] Dzięki tego rodzaju rastrowi mikrosoczewkowemu powiększony zostaje dokładnie zdefiniowany obszar elementów optycznie zmiennych 71, 84 i 96 usytuowanych na drugiej stronie elastycznego korpusu foliowego 72, 83 i 94, a ob20 serwatorowi ukazuje się ich superpozycja. W ten sposób przy odpowiednim zorientowaniu rastra liniowego wobec struktury powtarzalnej możliwe jest na przykład wygenerowanie powiększonego przedstawienia powtarzającego się wzoru usytuowanego na przeciwległej stronie. 25 [0063] Według przykładu wykonania z fig. 6a element za- bezpieczający 7 umieszczony jest na podłożu 74, które w obszarze rastra mikrosoczewkowego 73 ma okienko kontrolne. Na przeciwległej powierzchni korpusu foliowego 72 umieszczony jest odbiciowy, działający dyfrakcyjnie element optycznie 20 zmienny 71. Odpowiednio do orientacji elementu optycznie zmiennego 71 w stosunku do rastra liniowego 73 ukazuje się wtedy obserwatorowi, w innym przypadku ukryty, efekt optyczny, który wynika z położenia fazowego obszarów ele5 mentu optycznie zmiennego 71 wobec rastra soczewkowego. [0064] Według przykładu wykonania z fig. 6b raster so- czewkowy 82 działa jako analizator mory dla obrazu mory 84 nadrukowanego na podłożu 85. Przy odpowiednim dokładnym dopasowaniu 10 zorientowania rastra soczewkowego 82 względem wzoru mory z nadruku 84 ukazuje obraz mory, który w innym przypadku jest ukryty. [0065] Wzór mory stanowi przy tym powtarzający się, two- rzący strukturę wzór, który przy superpozycji z następnym, powtarzającym się wzorem tworzącym strukturę, lub przy ob15 serwacji poprzez ten wzór, który działa jak analizator mory, ukazuje nowy wzór, mianowicie obraz mory, który ukryty jest we wzorze mory. W najprostszym przypadku ten efekt mory powstaje wskutek nałożenia na siebie ciemnych i jasnych pasków, przy czym obszary, w których ciemne paski wzory mo- 20 ry i analizatora mory pokrywają się ze sobą, wydają się jaśniejsze niż obszary, w których ciemne paski wzoru mory i analizatora mory leżą obok siebie. Poza linearnym rastrem liniowym możliwe jest również, że linie rastra liniowego mają obszary zakrzywione i są rozmieszczone na przykład fa- 25 liście albo kołowo. Również w tym przypadku obraz mory może być kodowany poprzez odpowiednie lokalne przesunięcie fazowe zakrzywionego rastra liniowego. Ponadto możliwe jest także zastosowanie wzoru mory opartego na dwóch obróconych względem siebie rastrach liniowych. Dekodowanie obrazu mory 21 w tego rodzaju rastrze liniowym odbywa się również poprzez lokalne przesunięcie fazowe rastra liniowego, przy czym w tego rodzaju wzorze mory można zakodować dwa lub więcej różnych obrazów mory. Jeśli zatem zmieni się orientacja 5 analizatora mory wobec obrazu mory, wówczas zamiast pierwszego żądanego obrazu staje się widoczny drugi obraz, na przykład ostrzeżenie. [0066] Fig. 6c pokazuje teraz kombinację rastra mikroso- czewkowego 93 i odbiciowego rastra mikrosoczewkowego 96. 10 Tego rodzaju odbiciowy raster mikrosoczewkowy wytwarza się poprzez pokrycie rastra mikrosoczewkowego, jak przedstawiono powyżej, warstwą odbiciową, na przykład cienką warstwą metaliczną. Zamiast tego rodzaju odbiciowego rastra mikrosoczewkowego element optycznie zmienny 95 może mieć też je- 15 den lub więcej wklęsłych elementów lustrzanych, korzystnie rozmieszczonych według pewnego rastra, które, jak już przedstawiono w odniesieniu do rastra soczewkowego, mogą być zrealizowane jako makroskopowe refrakcyjne albo dyfrakcyjne wklęsłe elementy lustrzane. Poprzez nałożenie tego 20 rodzaju elementów dyfrakcyjnych dają się wygenerować specjalne efekty optyczne, które tylko z wielkim trudem mogą być podrabiane przy pomocy innych technologii. [0067] Fig. 7a ukazuje element zabezpieczający 10, który naniesiony jest na powierzchnię podłoża 108 dokumentu bez25 piecznego i jest lokalnie zakryty jedną stroną 101 tego dokumentu bezpiecznego. Przy użyciu jednej z wyżej wymienionych metod na jednej powierzchni elastycznego korpusu foliowego 104, zawierającego antenę radiową oraz układ elektroniczny, zamocowany jest trwale element optycznie zmienny 22 102 a na przeciwległej powierzchni element optycznie zmienny 105. Oba elementy optycznie zmienne 102 i 105 mają, jak pokazano w fig. 7a, transmisyjny raster mikrosoczewkowy 103 albo 106. Przed naniesieniem elementu zabezpieczającego 10 5 podłoże 108 zadrukowuje się nadrukiem zabezpieczającym 107, który przewidziany jest w obszarze układu elektronicznego 104 elementu zabezpieczającego. Wrażenie optyczne, jakie ma obserwator przy sprawdzaniu elementu zabezpieczającego 10, określone jest zatem przez obraz nadruku zabezpieczającego 10 107, przez orientację i ogniskową mikrosoczewek elementów optycznie zmiennych 103 i 105, przez oddalenie od siebie elementów optycznie zmiennych 102 i 105, oraz przez usytuowanie względem siebie elementów optycznie zmiennych 103 i 106 oraz nadruku zabezpieczającego 107. Jeśli zmieniony zo- 15 stanie któryś z tych komponentów, na przykład oddalenie od siebie elementów optycznie zmiennych 102 id 105, położenie względem siebie elementów optycznie zmiennych 102 i 105 albo położenie tych elementów optycznie zmiennych względem nadruku zabezpieczającego 107, to przy sprawdzaniu elementu 20 zabezpieczającego 10 da to inne wrażenie optyczne. Ponadto jest tu też możliwe, jak już opisano w fig. 6b, by w nadruku zabezpieczającym oraz w usytuowaniu względem siebie rastrów mikrosoczewkowych 103 i 106 zakodować ukrytą cechę zabezpieczającą, która będzie ujawniała się tylko wtedy, 25 kiedy raster mikrosoczewkowy 103 i 106 i nadruk zabezpieczający 107 będą obserwowane jako nakładające się i odpowiednio zorientowane. Kodowanie może tu na przykład nastąpić w postaci obrazu mory poprzez przesunięcie fazowe oparte na wspólnym rastrze liniowym. 23 [0068] Szczególna zaleta tego przykładu wykonania wyna- lazku tkwi w tym, że dobrze widoczna jest jakakolwiek manipulacja dużą liczbą parametrów ważnych dla wrażenia optycznego i że dzięki dyfrakcyjnemu układowi optycznemu utworzo5 nemu przez elementy optycznie zmienne 102 i 105 uzyskuje się wyraźny efekt optycznie zmienny, który bardzo trudno daje się podrabiać przy pomocy innych metod. [0069] Fig. 7b ukazuje optyczny element zabezpieczający 11, który składa się z elastycznego korpusu foliowego 114 z 10 anteną radiową i układem elektronicznym oraz z naniesionego na jedną powierzchnię korpusu foliowego 114 elementu zmiennego optycznie 111 z rastrem mikrosoczewkowym 112 i naniesionego na przeciwległą powierzchnię korpusu foliowego 114 elementu optycznie zmiennego 115 z rastrem mikrosoczewkowym 15 116. Element zabezpieczający 11 nanoszony jest na zaopatrzone w nadruk zabezpieczający 117 podłoże 118 dokumentu bezpiecznego i ukazuje efekty już opisane w odniesieniu do fig. 7a. W przeciwieństwie do przykładu wykonania z fig. 7a element zabezpieczający 11 nie jest jednak zakryty jedną 20 stroną dokumentu umieszczonym w bezpiecznego obszarze układu z okienkiem kontrolnym elektronicznego, lecz ze swej strony jest zaopatrzony w nadruk zabezpieczający 113, który w obszarze rastra mikrosoczewkowego 112 pozostawia otwarte okienko kontrolne i zakrywa strefę anteny radiowej 25 korpusu foliowego 114. OVD Kinegram AG Pełnomocnik: 84P27250PL00 EP 1 761 883 B1 Zastrzeżenia patentowe 1. Element zabezpieczający do identyfikacji za pomocą częstotliwości radiowych, przy czym element zabezpieczający ma elastyczny korpus foliowy (13, 58, 64, 83, 94, 104, 114), w który wbudowany jest układ elektroniczny (21), dostosowany do zapisywania w pamięci ważnych dla bezpieczeństwa informacji, i antena radiowa (22), która połączona jest z układem elektronicznym (21) i służy do bezstykowej komunikacji układu elektronicznego z urządzeniem sprawdzającym, przy czym na jednej powierzchni elastycznego korpusu foliowego (13, 58, 64, 72, 83, 94, 104, 114) trwale zamocowany jest pierwszy element optycznie zmienny (11, 12, 54, 63, 73, 82, 92, 102, 111), który przynajmniej lokalnie pokrywa obszar elastycznego korpusu foliowego, w którym umieszczony jest układ elektroniczny, przy czym na drugiej powierzchni elastycznego korpusu foliowego (13, 58, 64, 72, 94, 104, 114) trwale zamocowany jest drugi element optycznie zmienny (14, 56, 65, 71, 84, 95, 105, 115), a) efekty optyczne generowane przez pierwszy element optycznie zmienny i przez drugi element optycznie zmienny ukazują uzupełniające się obrazy lub b) pierwszy i drugi element optycznie zmienny (11, 12, 14, 54, 58, 63, 65, 71, 73, 92, 95, 102, 105, 111, 115) pokrywają się przynajmniej lokalnie. 2. Element zabezpieczający według zastrz. 1, znamienny tym, że układ elektroniczny graniczy z powierzchnią ela- 25 stycznego korpusu foliowego i że pierwszy element optycznie zmienny jest przynajmniej lokalnie zamocowany trwale bezpośrednio na układzie elektronicznym. 3. Element zabezpieczający według zastrz. 1 albo zastrz. 2, znamienny tym, że elastyczny korpus foliowy (13, 58, 64, 72, 83, 94, 104, 114) jest przezroczysty w obszarze otaczającym układ elektroniczny (21). 4. Element zabezpieczający według jednego z zastrz. 1 do 3, znamienny tym, że w przypadku a) pierwszy i drugi element optycznie zmienny (11, 12, 14, 54, 58, 63, 65, 71, 73, 92, 95, 102, 105, 111, 115) nadal pokrywają się przynajmniej lokalnie. 5. Element zabezpieczający według jednego z zastrz. 1 do 3, znamienny tym, że w przypadku b) pokrywają się obszary transmisyjne pierwszego elementu optycznie zmiennego (63, 73, 92) i obszary odbiciowe drugiego elementu optycznie zmiennego (65, 71, 95). 6. Element zabezpieczający według zastrz. 4, znamienny tym, że pokrywają się obszary transmisyjne pierwszego elementu optycznie zmiennego (63, 73, 92) i obszary odbiciowe drugiego elementu optycznie zmiennego (65, 71, 95). 7. Element zabezpieczający według jednego z zastrz. 1 do 3, znamienny tym, że w przypadku b) wskutek superpozycji pierwszego i drugiego elementu optycznie zmiennego (71, 73, 93, 95, 102, 105, 111, 115) widoczny staje się kolejny ukryty efekt optyczny. 8. Element zabezpieczający według zastrz. 4, znamienny tym, że w wyniku superpozycji pierwszego i drugiego elemen- 26 tu optycznie zmiennego (71, 73, 93, 95, 102, 105, 111, 115) widoczny staje się kolejny ukryty efekt optyczny. 9. Element zabezpieczający według jednego z zastrz. 7 albo 8, znamienny tym, że pierwszy element optycznie zmienny zawiera analizator mory, zaś drugi element optycznie zmienny zawiera wzór mory. 10. Element zabezpieczający według jednego z zastrz. 7, 8 albo 9, znamienny tym, że pierwszy element optycznie zmienny (73) zawiera transmisyjny raster soczewkowy, zaś drugi element optycznie zmienny (71) zawiera odbiciową strukturę dyfrakcyjną lub nadruk. 11. Element zabezpieczający według jednego z zastrz. 7 do 10, znamienny tym, że pierwszy element optycznie zmienny (92) zawiera transmisyjny raster soczewkowy, zaś drugi element optycznie zmienny (95) zawiera odbiciowy raster soczewkowy. 12. Element zabezpieczający według jednego z zastrz. 7 do 11, znamienny tym, że pierwszy element optycznie zmienny (102, 111) zawiera pierwszy transmisyjny raster soczewkowy, zaś drugi element optycznie zmienny (105, 115) zawiera drugi transmisyjny raster soczewkowy. 13. Element zabezpieczający według jednego z poprzednich zastrz., znamienny tym, że pierwszy element optycznie zmienny (54, 63) zawiera częściową warstwę odbiciową i warstwę lakieru replikacyjnego, w której uformowana jest aktywna dyfrakcyjnie struktura reliefowa (52, 62). 27 14. Element zabezpieczający według jednego z poprzednich zastrz., znamienny tym, że pierwszy element optycznie zmienny generuje transmisyjny efekt dyfrakcyjny. 15. Element zabezpieczający według jednego z poprzednich zastrz., znamienny tym, że pierwszy i/lub drugi element optycznie zmienny (11, 12, 14) zawiera metalizowaną warstwę odbiciową i że antena radiowa (22) umieszczona jest poza obszarem, w którym przewidziany jest pierwszy, względnie drugi element optycznie zmienny, i że w ten sposób antena radiowa i pierwszy, względnie drugi element optycznie zmienny nie pokrywają się. 16. Element zabezpieczający według jednego z poprzednich zastrz., znamienny tym, że pierwszy i/lub drugi element optycznie zmienny (54, 56, 63) zawiera jedną lub więcej warstw druku, zawierających korzystnie pigment wywołujący efekty. 17. Element zabezpieczający według jednego z poprzednich zastrz., znamienny tym, że pierwszy i/lub drugi element optycznie zmienny ma jedną lub więcej cienkich warstw do generowania za pomocą interferencji zależnych od kąta patrzenia przesunięć barw. 18. Dokument bezpieczny, zwłaszcza paszport, z elementem zabezpieczającym według jednego z poprzednich zastrz. 19. Dokument bezpieczny według zastrz. 18, znamienny tym, że dokument bezpieczny ma jedną lub więcej stron (37), które mają umieszczoną w obszarze anteny radiowej elementu zabezpieczającego (33), przewodzącą prąd elektryczny warstwę do elektromagnetycznego ekranowania anteny radiowej. 28 20. Dokument bezpieczny według zastrz. 19, znamienny tym, że jedna lub więcej ze stron, mających umieszczoną w obszarze anteny radiowej elementu zabezpieczającego warstwę przewodzącą prąd elektryczny, zaopatrzonych jest w trzeci element optycznie zmienny, który ukazuje obraz uzupełniający względem pierwszego i/lub drugiego elementu optycznie zmiennego i/ lub co najmniej lokalnie przykrywa pierwszy lub drugi element optycznie zmienny. 21. Dokument bezpieczny według jednego z zastrz. 18 do 20, znamienny tym, że element zabezpieczający (33) naniesiony jest na tylnej stronie (32) dokumentu bezpiecznego (3), zaś w przyległej stronie (31) dokumentu bezpiecznego umieszczone jest przezroczyste okienko kontrolne (36) usytuowane z dokładnym dopasowaniem do pierwszego elementu optycznie zmiennego. 22. Dokument bezpieczny według zastrz. 18, znamienny tym, że element zabezpieczający umieszczony jest między dwiema stronami dokumentu bezpiecznego i sklejony z nim, przy czym w jednej i w drugiej z tych stron umieszczone jest przezroczyste okienko kontrolne, usytuowane z dokładnym dopasowaniem do pierwszego lub drugiego elementu optycznie zmiennego. 23. Dokument bezpieczny według zastrz. 18, znamienny tym, że element zabezpieczający tworzy elastyczny korpus foliowy w postaci jednej strony dokumentu bezpiecznego, który jest wszyty jako strona w dokument bezpieczny. 24. Dokument bezpieczny według jednego z zastrz. 18 do 23, znamienny tym, że element zabezpieczający (11) umiesz- 29 czony jest na jednej stronie (18) dokumentu bezpiecznego i w obszarze anteny radiowej jest pokryty nadrukiem (113). 25. Dokument bezpieczny według jednego z zastrz. 18 do 24, znamienny tym, że pierwszy i/lub drugi element optycznie zmienny (82, 102, 105, 111, 115) przykrywają zindywidualizowaną informację umieszczoną na jednej stronie 108, 118) dokumentu bezpiecznego. OVD Kinegram AG Pełnomocnik: (85,
