05-10 - zszarzecze

Tucz z zastosowaniem różnych pasz
W zależności od zastosowanych pasz wyróżniamy:
 tucz zbożowy
 tucz ziemniaczany,
 tucz serwatkowy,
 tucz CCM,
 tucz odpadkami.
Tucz zbożowy
Ziarno zbóż jest paszą o dużej koncentracji energii, łatwo się przechowuje, rozdrabnia
(śrutowanie, gniecenie) i miesza. Zboża dostarczają około 85% energii w dawce dla
tuczników. W żywieniu wykorzystuje się: jęczmień, żyto, pszenżyto, pszenicę, owies,
kukurydzę. Zboża zawierają średnią ilość białka (10-14%). Aminokwasem ograniczającym
wartość odżywczą białka zbóż jest lizyna. Dawkę paszy dla tuczników należy uzupełniać
komponentami o wyższej zawartość białka, które zapewniają zwierzęciu spożycie pożądanej
ilości lizyny oraz innych aminokwasów niezbędnych, tj. metioniny, treoniny i tryptofanu. W
tuczu zbożem tuczniki żywi się mieszankami pełnoporcjowymi pochodzącymi z zakupu lub
sporządzanymi w gospodarstwie. Podstawowymi składnikami mieszanek są śruty zbożowe.
Uzupełnienie ilości i jakości białka oraz składników mineralnych i witamin zapewnia dodatek
superkoncentratów, koncentratów lub mieszanek uzupełniających.
Przyrządzanie i zadawanie paszy w tuczu zbożowym jest mniej pracochłonne od innych
technik tuczu i najłatwiejsze do zmechanizowania przy dowolnej konsystencji paszy.
Korzystne żywieniowo jest stosowanie mieszaniny 2-3 rodzajów zbóż, które, wzajemnie się
uzupełniając, podnoszą wartość pokarmową i dietetyczną paszy. Jęczmień może być
stosowany w ilościach wynikających z potrzeb pokarmowych, natomiast udział innych zbóż
powinien być ograniczony.
Udział żyta bezpiecznie jest ograniczyć do 30% mieszanki zadawanej tucznikom młodszym i
do 40% dla starszych. Wyższy, do 60%, udział żyta w dawce wymaga wybrania do tuczu
zwierząt zdrowych i utrzymania ich w bardzo dobrych warunkach zoohigienicznych oraz
zwiększenia udziału koncentratu białkowego w mieszance w celu prawidłowego jej
zbilansowania. Ziarno pszenżyta nie powinno być jedynym komponentem mieszanki, ale
może być zamiennikiem jęczmienia. Za bezpieczny można uznać poziom 40%, a nawet do
50% dla tuczników młodszych i do 70% dla tuczników starszych. Optymalną zawartość śruty
owsianej można określić na 10-20% z uwagi na wyższą w niej, w porównaniu z innymi
śrutami, zawartość włókna.
Firmy paszowe, krajowe i zagraniczne, wprowadziły na polski rynek bardzo bogaty
asortyment mieszanek pełnoporcjowych, uzupełniających oraz koncentratów dla tuczników.
Oferta jest systematycznie doskonalona i rozszerzana. Opierając się na zaleceniach norm
niemieckich, amerykańskich czy holenderskich, proponuje się dla tuczników mieszanki o
nieco odmiennej w stosunku do zaleceń norm polskich zawartości energii metabolicznej,
białka i aminokwasów.
Możliwe jest zmniejszenie udziału koncentratów w żywieniu tuczników, zastępując je
śrutami, np. poekstrakcyjną sojową lub rzepakową z odmian niskoerukowych i
niskoglukozynolanowych „00" lub motylkowych grubonasiennych. Konieczny jest wówczas
dodatek premiksu, uzupełniającego dawkę w witaminy i związki mineralne.
Przykłady mieszanek pełnoporcjowych dla techniki tuczu opartej na zbożach oraz plan
żywienia w tuczu zbożowym podano w tabelach.
Mieszanki pełnoporcjowe dla tuczników w tuczu zbożowym
(przyrosty 700 g, % udziału pasz)
Tucz
Składniki
Jęczmień - śruta
Pszenica - śruta
Pszenżyto - śruta
Żyto - śruta
Owies - śruta
Tucz 2-fazowy
I okres 30-70 kg
II okres 70-110 kg
1 -fazowy
1
2
3
4
5
40
42
55
50
50
55
10
30
20
10
20
37
27
20
10
5
Otręby pszenne
Poekstrakcyjna śruta sojowa
Poekstrakcyjna śruta rzepakowa
Groch - śruta
Koncentrat 40%
MJ EM/1 kg
gram białka strawnego/1 MJ EM
5
10
8
5
6
10
5
5
8
12,6
9,6
10
12,8
9,6
6
10
12,6
10,1
10
12,6
10,8
4
10
12,7
10,8
7
12,8
9,7
Plan żywienia w tuczu zbożowym
Średnie
Masa ciała,
Zużycie paszy w
Dni tuczu
dzienne dawki
kg
tuczu, kg
paszy, kg
42
20-50
1,8
75,6
28
50-70
2,4
67,2
28
70-90
2,9
81,2
14
90-100
3,0
42,0
112
Przyrost - 80 kg
Razem - 266,0
Tucz od 30 do 110 kg trwa około 4 miesięcy. Tuczniki można żywić jedną mieszanką (tucz
jednofazowy) dwoma (tucz dwufazowy) lub czterema (tucz czterofazowy) mieszankami.
W tuczu 1-fazowym występuje niedobór białka w początkowym okresie tuczu oraz jego
nadmiar w końcowej fazie tuczu. W tuczu 2-fazowym w 1 i 2 miesiącu jego trwania
podajemy paszę bogatszą w składniki pokarmowe, a w 3 i 4 miesiącu uboższą. W tuczu 4fazowym paszę bogatszą i uboższą podaje się w kolejnych miesiącach trwania tuczu w
proporcjach podanych w tabeli.
Żywienie w tuczu 1-, 2- i 4-fazowym, pasza w %
Tucz 1-fazowy
Tucz 2-fazowy
Tucz 4-fazowy
Miesiąc tuczu
Mieszanka
Mieszanka
Mieszanka
„pośrednia" „bogata"/„uboga" „bogata”/ „uboga"
1
2
3
4
100
100
100
100
100/100/-/100
-/100
100/70/30
30/70
-/100
W miarę wzrostu tuczników stosunek energii do białka w paszy ulega zmianie. Jeżeli
zastosujemy dwa rodzaje mieszanek zbożowych: 13,5% białka strawnego i 0,9% lizyny do
osiągnięcia masy ok. 70 kg oraz 12% białka strawnego i 0,75% lizyny od masy 70 do 110 kg
(17 i 15% białka ogólnego), to pokryjemy w pełni potrzeby rosnącego zwierzęcia.
Oczekiwane wyniki tuczu zbożowego dla tuczników mięsnych to ok. 700 g przyrostu
dziennego. W intensywnej produkcji żywienie świń paszą bardzo dobrej jakości pozwala
uzyskać przyrosty na poziomie 800 g na dobę, przy zużyciu 3,0-3,2 kg mieszanki
pełnoporcjowej (38,4-42,2 MJ EM) na 1 kg przyrostu. Wyższe tempo wzrostu i lepsze
wykorzystanie paszy uzyskujemy, stosując mieszanki o większej zawartości energii
metabolicznej i podwyższonej zawartości lizyny w 1 kg mieszanki.
Tucz ziemniaczany
Spośród roślin okopowych w żywieniu świń w Polsce najczęściej stosuje się ziemniaki.
Uprawa ziemniaków zapewnia wyższy plon masy i energii z jednostki powierzchni paszowej
niż uprawa zbóż.
Zbiór energii (MJ EM) i białka ogólnego (kg) z 1 ha
Pasza
Plon t/ha
MJ EM/ha
Ziemniaki
Jęczmień
Pszenżyto
CCM
20,0
4,0
4,0
10,0
66 350
49 200
54 350
74 900
Białko ogólne,
kg/ha
280
312
452
450
Uprawa, zbiór i przechowywanie ziemniaków oraz ich przygotowanie i zadawanie są
natomiast znacznie bardziej praco- i energochłonne. Straty podczas przechowywania
surowych ziemniaków są wysokie. Znacznie lepszym sposobem jest zakiszanie ziemniaków
przeznaczonych na paszę, po uprzednim ich uparowaniu. Składniki pokarmowe, przede
wszystkim skrobia, są dobrze wykorzystywane po uparowaniu.
Tucz ziemniaczany można zalecać gospodarstwom mniejszym obszarowo, zasobnym w siłę
roboczą i dysponującym słabymi glebami. Znaczenie tego rodzaju tuczu maleje.
Ziemniaki są paszą jednostronnie węglowodanową, wybitnie tuczącą, dającą znaczne
otłuszczenie tuszy przy nieprawidłowym zbilansowaniu dawki pokarmowej. Oprócz nich
musi być stosowana w tuczu mieszanka treściwa uzupełniająca, przygotowana ze śrut
zbożowych, pasz białkowych i dodatków mineralno-witaminowych. W tuczu ziemniaczanym
uzupełnia ona przede wszystkim znaczny niedobór białka, dlatego zawartość w niej tego
składnika powinna wynosić 18-21%, zależnie od dawek ziemniaków. Dawka paszy treściwej
może być przez cały okres tuczu stała, nie mniejsza jednak niż 1 kg na sztukę dziennie.
Sporządzanie i skarmianie kiszonek kombinowanych (ziemniaki parowane 60%, zielonki z
motylkowych 30% i śruta rzepakowa 10%) jest korzystne ze względów żywieniowych i
ekonomicznych. Wzrasta zawartość białka w paszy z 15 do 45 g w 1 kg przez dodatek tanich
składników, których przydatność żywieniowa równocześnie poprawia się. Proces zakiszania
obniża poziom substancji antyżywieniowych występujących w rzepaku.
Świnie chętnie jedzą i dobrze wykorzystują ziemniaki parowane, kiszone i suszone. Zależnie
od potrzeb ziemniaki parowane podaje się w dawkach umiarkowanych od 2 do 6 kg na 1
sztukę lub w dawkach dużych od 3 do 8 kg dziennie na tucznika, odpowiednio na początku i
na końcu tuczu.
Plan żywienia w tuczu ziemniaczanym
Dni tuczu
34
30
28
28
120
Masa
ciała, kg
Średnie dzienne
Łączne zużycie ziemniaków
dawki ziemniaków, kg
w tuczu, kg
30-50
50-70
70-90
90-110
2,0
4,2
6,0
7,2
Przyrost - 80 kg
68
126
168
202
Razem - 564
Przy skarmianiu ziemniaków stosujemy dodatek soli kuchennej. Ustalając dodatek soli,
należy uwzględnić jej zawartość w paszy przemysłowej. Podawanie soli w nadmiarze, przy
równoczesnym niedopojeniu (brak poideł automatycznych), może wywołać zatrucia.
Wyniki tuczu ziemniaczanego z umiarkowanym udziałem ziemniaków są zbliżone do
wyników tuczu zbożowego. Duży udział ziemniaków, przy zbilansowanej dawce
pokarmowej, powoduje obniżenie przyrostów i zwiększenie o 5-10% zużycie paszy, przy
zachowanej dobrej jakości tuszy.
Tucz serwatkowy
Serwatka, będąca ubocznym produktem przemysłu mleczarskiego, oprócz wody, laktozy,
składników mineralnych i witamin, zawiera pełnowartościowe białko: albuminy i globuliny.
Jest bogata w witaminę B12, ryboflawinę i kwas pantotenowy. Stosunek białka do energii
jest w serwatce zbliżony do zbóż.
Ze względu na bardzo niską koncentrację składników pokarmowych dzienne spożycie
serwatki musi być duże, ale też zależne od fazy tuczu.
Plan żywienia w tuczu serwatkowym
Dni
tuczu
28
28
28
14
22
120
Średnie dzienne dawki Średnie dzienne
paszy treściwej, kg
dawki serwatki, I
25-40
1,3
4
40-60
1,5
10
60-80
1,6
17
80-90
1,9
20
90-105
2,3 (3,5)
15-0
Przyrost masy 80 kg
Łącznie - 200,4
Razem - 1268
Masa ciała, kg
W czasie tuczu świnia wypija około 1500 litrów serwatki. Uzupełnienie składników
pokarmowych zapewnia pasza treściwa w ilości około 1,5 kg na sztukę dziennie, zawierająca
15-16% białka. Podczas tuczu konieczne jest zrezygnowanie ze skarmiania pasz
objętościowych, aby stymulować pobranie serwatki.
Serwatka działa dietetycznie, zakwasza też przewód pokarmowy. W początkowym okresie
tuczu świnie muszą się do serwatki przyzwyczaić. Nadmierne dawki mogą być przyczyną
biegunek. Na 2 tygodnie przed końcem tuczu podawanie serwatki należy ograniczyć do 10 I
na dzień lub, co jest najlepszym posunięciem, wycofać ją z dawek, aby zapobiec wodnistości
mięsa. Stosowania większych ilości serwatki, niż podano, pogarsza wyniki tuczu.
Serwatkę skarmia się w stanie świeżym, dowożąc ją z mleczarni 2-3 razy w tygodniu. Cena
serwatki jest niska, ale o rzeczywistych kosztach żywienia decydują koszty transportu,
zależne od odległości gospodarstwa od mleczarni. Serwatkę najlepiej jest podawać w
oddzielnych, zawsze czystych kamionkowych korytkach. Zastosowanie systemu naczyń
połączonych z wyżej umieszczonym zbiornikiem w paszami oszczędza pracę. Serwatkę
można wykorzystać w żywieniu „na mokro". Dobre wyniki uzyskuje się przy utrzymaniu
wysokiego poziomu higieny żywienia.
Duże spożycie płynnej serwatki zwiększa produkcję gnojowicy. W tej technice tuczu
konieczne jest zaopatrzenie fermy w duże zbiorniki służące do gromadzenia odchodów.
Znaczne obszary użytków zielonych mogą posłużyć do ich zagospodarowania.
W tuczu serwatkowym przyrosty masy ciała kształtują się na poziomie 600 g dziennie.
Zużycie pasz treściwych na 1 tucznika jest niższe o około 80-100 kg niż w tuczu zbożowym.
Tucz kiszonką z wilgotnego ziarna kukurydzy - CCM
Kiszonka z całych roślin kukurydzy, ze względu na wysoką zawartość włókna, nie jest
przydatna w tuczu świń. Istnieje jednak możliwość stosowania w tuczu kiszonki CCM (CornCob-Mix). Kiszonka CCM sporządzana jest z kolb kukurydzy, nie w pełni dojrzałych, przy
wilgotności ziarna ok. 35-50%, z których usunięto liście okrywowe, a pozostawiono 50-80%
osadek nie oddzielających się od niedojrzałego ziarna przy zbiorze. Poziom włókna w paszy
przygotowanej z tak zebranego surowca wynosi 4-7%, co zapewnia dobrą strawność
kiszonki. Wartość energetyczna 1 kg CCM wynosi 6,4-7,5 MJ, zależnie od zawartości suchej
masy i włókna. Dawki kiszonki wynoszą od 0,8 do 4,0 kg na sztukę dziennie. W żywieniu
kiszonką CCM uzupełnienia wymagają białko, składniki mineralne i witaminy. Może je
zapewnić je dodatek 1,0-1,2 kg paszy treściwej na sztukę dziennie, zawierającej 230-240 g
białka ogólnego strawnego w 1 kg.
Plan żywienia w tuczu CCM
Dni tuczu Masa ciała, kg
28
30-50
Średnia dzienna ilość
mieszanki treściwej, kg
1,1
Średnia dzienna ilość
kiszonki, kg
1.1
28
28
28
112
50-70
70-90
90-110
Przyrost 80 kg
1,1
1,2
1,2
Łącznie - 128,8
1,9
2,7
3,4
Razem - 254,8
Kiszonkę z kolb i paszę uzupełniającą można zadawać oddzielnie i przemiennie. Nie
powoduje to zakłóceń w procesie odkładania białka, daje natomiast duże oszczędności
pracy. Przy mieszaniu kiszonki z paszą uzupełniającą należy sporządzić mieszaninę
jednorodną, co w żywieniu grupowym zapewnia pobranie właściwej ilości składników
pokarmowych.
Planując produkcję tuczników z zastosowaniem CCM jako paszy podstawowej, można
przyjąć zbiór ok. 10 t świeżej masy z 1 ha. W czasie tuczu od 25 kg do 100-110 kg jeden
tucznik zużywa 250-300 kg kiszonki. Plon kukurydzy z 1 ha przetworzony na kiszonkę CCM
wystarcza dla 30-35 tuczników. Wyniki tuczu z zastosowaniem CCM dobrej jakości nie
odbiegają od wyników tuczu zbożowego. Pod względem wykorzystania powierzchni
paszowej na produkcję składników pokarmowych uprawa kukurydzy na CCM przewyższa
ziemniaki o ok. 10-15%, a zboża o 30-40%.
Warunkiem prawidłowego zbioru, rozdrobnienia do konsystencji gęstej kaszy i szybkiego
zakiszenia jest dysponowanie odpowiednim sprzętem (kombajny do zbioru kukurydzy na
CCM lub kombajny zbożowe z adapterem, rozdrabniacze) i silosami.
Tucz odpadkami
W zakładach żywienia zbiorowego (stołówki, restauracje) oraz w piekarniach pozostają
odpady, które można wykorzystać w tuczu świń. W zależności od źródła pochodzenia jakość
produktów ubocznych i ich wartość pokarmowa są zróżnicowane. Tanie, ale często
nietrwałe odpady są transportowane do chlewni, sortowane, gotowane lub podgrzewane w
celu zniszczenia drobnoustrojów chorobotwórczych. Zabiegi te podnoszą koszt tuczu.
Opłacalność tuczu wzrasta przy dostarczaniu dużych ilości tego samego rodzaju odpadów z
bliskich odległości. Tucz odpadkami stosowany jest rzadko.
W odpadach kuchennych występują znaczne wahania zawartości suchej masy, co powoduje
zróżnicowanie wartości pokarmowej tej paszy. Odpady zawierają średnio ok. 2,6% białka,
dlatego przede wszystkim ten składnik wymaga uzupełnienia. Stosując w tuczu odpady,
należy dodatkowo podawać dziennie na 1 tucznika ok. 1,5 kg mieszanki uzupełniającej,
wzbogaconej w witaminy i składniki mineralne.
Świniom tuczonym odpadami kuchennymi trzeba zapewnić stały dostęp do wody (poidła
automatyczne). Unikamy w ten sposób zatruć solą kuchenną, której zawartość w odpadach
jest nie tylko zmienna, ale często wysoka.
Paszę zadaje się 2 razy dziennie w formie papki. Odpady miesza się z paszą uzupełniającą
bezpośrednio przed jej zadawaniem.
Innym rodzajem paszy są suche odpady z piekarni. Ich wartość energetyczna zbliżona jest do
ziarna pszenicy. Odpady piekarnicze łatwo się przechowują i stanowią dobre uzupełnienie
pasz energetycznych w żywieniu tuczników. Pieczywo świeże zawiera ok. 30% wody, łatwo
pleśnieje, a jego wartość energetyczna jest o 1/3 mniejsza. Magazynowanie i skarmianie
pieczywa świeżego jest ryzykowne.