substancje uzale niaj ące ró nych kontynentów kiedy ś i dziś

RYS HISTORYCZNY – substancje uzależniające różnych kontynentów kiedyś i dziś
• substancje wpływające na nastrój i procesy myślowe
• znane są ludzkości od zarania dziejów
• obecne w każdej kulturze
• substancje kultowe, używane w obrządkach religijnych, leki
NARKOTYKI STAREGO ŚWIATA
1. WYWAR Z MUCHOMORA CZERWONEGO (Amanita muscaria)
• stosowany w neolicie (10 tys. lat temu)
• wywar podstawą napojów rytualnych kultur Wschodu:
• halucynogeny bufoteina i muscymol
• używany jedynie w obrządkach religijnych, obłożony tabu
2. OPIUM
• substancja psychotropowa – morfina
• mleczko z niedojrzałych makówek maku Papaver somniferum
• używane w celach medycznych oraz rekreacyjnych
3. PREPARATY Z KONOPII INDYJSKICH (Cannabis sativa)
• roślina o bardzo szerokim zasięgu geograficznym
• haszysz – produkowany z ekstraktu żywicznego (zmiażdżone łodygi)
• marihuana – wysuszone kwiaty konopii
• substancje psychoaktywne – grupa kannabinoidów (w tym tetrahydrokannabinol THC)
• haszysz znany 5 tys. lat temu, Chiny, Azja Środkowa
4. ALKOHOL
• rozpowszechniony na całym świecie
• można go produkować praktycznie z każdego materiału organicznego, ulegającego działaniu drożdży
• stosowany rekreacyjnie lub do celów religijnych
• znany wszystkim kulturom świata oprócz wysp Oceanii i Indian Ameryki Pł.
5. BIELUŃ DZIĘDZIERZAWA (Datura stramonium)
• substancje halucynogenne – skopolamina, atropina, hioscyjamina
• silnie trujący, o nieprzyjemnym działaniu
• do celów rytualnych
• popularny w Chinach, w Indiach, a także wśród Indian meksykańskich
6. IBOGAINA
• otrzymywana z korzenia Tabernanthe iboga
• stosowana w obrządkach synkretycznej religii Bwiti w Środkowej Afryce, w plemieniu Fang, w rytuałach
pełnoletniości
• własności hamowania chęci zażywania narkotyków
NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA
7. NIKOTYNA
• alkaloid obecny w roślinach Nicotiana (tytoń)
• Nicotiana tabacum (Ameryka Pd. główne źródło, uprawiana obecnie na całym świecie)
• Nicotiana rustica (Ameryka Pł. i zachodnie Indie)
• stosowany przez Indian w celach medycznych i do różnych ceremonii
• w XVI w Europie uważany za roślinę leczniczą - panaceum
• aktywny składnik tytoniu wyizolowano w 1828 r.
• nikotyna stanowi 2-7% suchej masy liścia
• tabaka, prymka (liście tytoniu), papierosy
8. KOKAINA
• alkaloid z liści krzewu Erythroxylon coca
• występuje w Peru, Boliwii i Ekwadorze
• liście koki, zmieszane z wapnem lub popiołem roślinnym żuli górale andyjscy
• cel rekreacyjny oraz pomoc w przetrwaniu na dużych wysokościach w czasie ciężkiej pracy
• kokaina w XIX w stała się modną używką w Europie i Ameryce
• Vin Mariani – opatentowany przez korsykańskiego aptekarza Angelo Mariani ekstrakt z liści koki w winie,
stosowane na wszystkie dolegliwości (depresje, bóle gardła, zaburzenia gastryczne)
• Mariani został uhonorowany przez Leona XIII specjalnym orderem za zasługi dla ludzkości
• w USA bezalkoholowa wersja tego wina, opracowana przez Johna Pembertona Coca Cola (wino
zastąpiono ekstraktem z orzeszków kola, a kokainę kofeiną)
9. HALUCYNOGENY Z GRZYBÓW
• Psilocibe mexicana i Stropharia cubensis
• zawierają aktywne psylocybinę (pochodna tryptaminy) psylocynę
• grzyby były przedmiotem kultu Majów, u Asteków zwane były bożym ciałem
10. PEYOTE
• działanie psychoaktywne wykazują wysuszone szczytowe pędy kaktusa Lophophora williamsi
• substancja czynna meskalina
• Indianie Amerykańscy byli prześladowani z powodu stosowania peyote, założyli Narodowy Kościół
Amerykański (1918 r.) w obrządkach którego obecna jest meskalina, nie odnotowano też niekorzystnego
jej wpływu
NARKOTYKI SYNTETYCZNE
11. BARBITURANY
• syntetyczne związki stosowane jako leki nasenne i przeciwpadaczkowe
• charakteryzują się wysokim potencjałem uzależniającym
• fenobarbital (Luminal – stosowany do dzisiaj), cyklobarbital (Fanodorm)
12. BENZODIAZEPINY
• zsyntetyzowane w 30-tych latach XX w przez Leo Sternbacha na UJ
• okazały się substancjami silnie uzależniającymi
• stosowane jako leki przeciwdepresyjne, przeciwlękowe, uspokajające oraz przeciwdrgawkowe
• diazepam (Relanium, Valium), klonazepam (Clonazepamum)
13. AMFETAMINA
• zsyntetyzowana jako lek przeciwko astmie (wcześniej stosowano efedrynę z krzewu Ephedra vulgaris,
który jest rzadki i drogi
• szeroko stosowana w latach 30-tych XX w
• w czasie II wojny światowej dodawano ją do czekolady dla lotników, znosiła senność i zmęczenie,
nasilała uwagę (Anglia, Niemcy, Japonia)
• tragedia amfetaminowa w powojennej Japonii – 1946-1948, 20% uzależnionych młodych Japończyków
14. LSD
• dietyloamid kwasu lizergowego
• pochodna alkaloidu sporyszu
• związek halucynogeny
ZMIANY W STOSOWANIU SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH
W MIARĘ POSTĘPU CYWILIZACJI
SPOŁECZEŃSTWA PIERWOTNE
1. środki medyczne, cele religijne, militarne lub rekreacyjne
2. stosowane w ściśle określonych warunkach i w zrytualizowany sposób
3. pod silną kontrolą duchownych grup
4. poza ceremoniami – tabu
5. substancje nie uzależniały i nie działały szkodliwie
6. proces przyswojenia – akulturacji (opium niebezpieczne w Anglii, ale nie w Indiach, peyote nie szkodliwe
dla wiernych Narodowego Kościoła Amerykańskiego)
7. mała moc – pochodzenie naturalne, materiał roślinny świeży, suszony lub niezbyt stężone roztwory
WSPÓŁCZEŚNIE
1. cele rekreacyjne, wywołanie przyjemności
2. przyjmowanie w sposób niekontrolowany
3. skuteczne metody oczyszczania produktów naturalnych
- stosowanie stężonych substancji aktywnych
- skrócony czas penetracji substancji do mózgu
- szybsze i silniejsze działanie związku
- wzrost potencjału uzależniającego
4. kryminalizacja używania narkotyków
- stres u ludzi biorących narkotyki (kara)
- stres uwrażliwia na działanie psychostymulanta
- zwiększenie potencjału uzależniającego