Rozwoj_01.p65 - Program Rozwój Polski Wschodniej

Transkrypt

Tadeusz Kudłacz
ANALIZA PIĘCIU STRATEGII
REGIONALNYCH WOJEWÓDZTW
POLSKI WSCHODNIEJ
I PROBLEMÓW STYKOWYCH POMIĘDZY
WOJEWÓDZTWAMI POLSKI WSCHODNIEJ
Z INNYMI REGIONAMI
199
SPIS TREŚCI
1. Uwagi wstępne i zakres analizy strategii wojewódzkich ..................................................................... 201
2. Ogólna charakterystyka analizowanych strategii ............................................................................... 202
2.1. Województwo lubelskie .......................................................................................................... 202
2.2. Województwo podkarpackie ................................................................................................... 203
2.3. Województwo podlaskie ......................................................................................................... 203
2.4. Województwo świętokrzyskie ................................................................................................. 204
2.5. Województwo warmińsko-mazurskie ...................................................................................... 204
3. Ocena użyteczności analiz diagnostycznych ..................................................................................... 205
3.1. Uwagi wstępne ....................................................................................................................... 205
3.2. Analiza porównawcza opisów diagnostycznych ....................................................................... 205
3.3. Ocena użyteczności analiz SWOT ........................................................................................... 206
3.4. Wnioski wynikające z analizy diagnostycznej dla Strategii Rozwoju Polski Wschodniej ............. 209
4. Ocena użyteczności części projekcyjnych strategii rozwoju województw ............................................ 214
4.1. Przyjęte założenia i metoda oceny ........................................................................................... 214
4.2. Otrzymane wyniki oceny ........................................................................................................ 217
Aneks
Załącznik 1: Układy treści w częściach diagnostycznych strategii .................................................... 221
Załącznik 2: Analizy SWOT – pełne wersje ..................................................................................... 228
Załącznik 3: Analizy SWOT – wyselekcjonowane wersje ................................................................. 249
Załącznik 4: Pełna struktura celów i działań przyjmowana w strategiach rozwoju analizowanych
województw ............................................................................................................... 253
Załącznik 5: Dwa pierwsze poziomy struktury celów przyjmowanych w strategiach rozwoju
analizowanych województw ....................................................................................... 277
200
1. UWAGI WSTĘPNE I ZAKRES ANALIZY STRATEGII WOJEWÓDZKICH
Głównym przedmiotem rozważań niniejszej ekspertyzy jest analiza strategii rozwoju pięciu Województw Polski Wschodniej opracowanych na okres po 2007 roku pod kątem przydatności zawartych tam
ustaleń dla przygotowywanej strategii rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do 2020 roku.
Strategia ta objąć ma następujące województwa:
a) lubelskie
b) podkarpackie
c) podlaskie
d) świętokrzyskie
e) warmińsko-mazurskie.
Główną przesłanką podjęcia prac w zakresie wspomnianej strategii jest decyzja Unii Europejskiej
dotycząca wsparcia specjalnym instrumentem finansowym pięciu najniżej rozwiniętych jednostek terytorialnych Unii poziomu NUTS-2, co jak pokazuje statystyka dotyczy właśnie wymienionych polskich województw.
W chwili obecnej opracowany został dla tego obszaru Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej na
lata 2007–2013. Stanowi on odpowiednią operacjonalizację Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia
(NSRO) w zakresie wzrostu spójności społeczno-gospodarczej i przestrzennej Polski. Jak wiadomo, zasadniczą funkcją NSRO jest przygotowanie programowych podstaw absorpcji przez Polskę spodziewanych strumieni finansowych UE w latach 2007–2013. Nie jest to zatem całościowa strategia rozwoju kraju1 . W ślad za
tym, analogiczna funkcja przypisana jest przedmiotowemu Programowi Operacyjnemu. Jego zadaniem głównym jest w miarę szczegółowa specyfikacja tych kierunków rozwoju Polski Wschodniej, które mogą uzyskać
specjalne wsparcie finansowe UE w latach 2007–2013, a jednocześnie wpisują się w najistotniejsze potrzeby
rozwojowe rozważanych województw. Tego rodzaju program, mogący mieć – jak należy się spodziewać –
kontynuację w następnych okresach programowania UE (po 2013 roku), nie ma jednak odpowiedniego
oparcia w jednolitej, długookresowej strategii rozwoju tego obszaru. Stąd też w pełni uzasadniona jest inicjatywa odpowiednich podmiotów polityki regionalnej państwa, przygotowania strategicznego instrumentu planistycznego z horyzontem czasowym przynajmniej do 2020 roku.
Ogólnym celem niniejszej ekspertyzy jest przedstawienie wniosków i rekomendacji dla przygotowywanej, wspólnej dla całego obszaru, strategii rozwoju Polski Wschodniej. Dla realizacji tego celu zamierza się
przedstawić szczegółowe rozważania dotyczące:
1. Układu diagnoz i zakresu porównywalności rozpoznawanych obszarów problemowych.
2. Analiz SWOT uogólniających bardziej szczegółowe oceny diagnostyczne i będących pomostem
między częścią diagnostyczną i projekcyjną każdej strategii. Ważne będą wskazania dotyczące:
a) zasadności i użyteczności przedstawianych ocen (stopień uargumentowania oraz przydatność
dla konstruowanej w częściach projekcyjnych wiązki celów strategicznych),
b) zbieżności, dla wszystkich województw, ocenianych uwarunkowań społeczno-gospodarczych,
przestrzennych i ekologicznych,
c) uwarunkowań specyficznych, ograniczających się do pojedynczych województw, ale na tyle ważnych dla procesów rozwoju, iż powinny one stanowić odpowiednie odniesienie dla struktury
celów i priorytetów strategicznego programu dla całej rozważanej strefy.
3. Zbieżności i rozbieżności strategicznych celów rozwoju i priorytetowych kierunków działań.
1
Prace nad takim dokumentem są, co prawda, już zaawansowane, ale jego ostateczna wersja z pewnością wymaga jeszcze
nieco czasu.
201
2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA ANALIZOWANYCH STRATEGII
Warto na wstępie zauważyć, że poszczególne, analizowane strategie pisane są różnym językiem. W odniesieniu do szczegółowej struktury tekstu cechuje je swoisty układ, najczęściej też swoista terminologia2. Łatwo
też zauważyć, że odpowiednie projekty przygotowywane były przez zespoły zawodowe hołdujące różnej hierarchii wartości, prowadząc do alternatywnego – niekiedy nawet przesadnego – eksponowania aspektów ekologicznych, zagospodarowania przestrzennego, biznesowych, czy też rozwoju społecznego. To też sprawia,
że zastosowanie prostego schematu porównywania zapisów nie jest na ogół możliwe. W takich sytuacjach
należy wnikać w intencje zapisów, a wtedy pojawia się problem pogłębionej wiedzy na temat uwarunkowań,
aspiracji i możliwości rozwoju każdego z województw. Aczkolwiek autor niniejszej ekspertyzy nie czuje się
w pełni kompetentny do szczegółowej dyskusji zasadności wszystkich ustaleń, przedkładanych w rozważanych strategiach, to jednak sygnalizowany powyżej zakres analizy porównawczej jest możliwy do realizacji.
Należy jedynie podkreślić, że prezentowane dalej wnioski z konieczności opierać się muszą w znacznym
stopniu na autorskich doborach i opiniach oceniającego.
Poniżej przedstawione zostaną, w sposób zwięzły w punktach, wybrane uwagi dotyczące kolejno rozważanych strategii. Nie jest to całościowa charakterystyka poszczególnych dokumentów programowych3,
lecz koncentrowanie się na niektórych ich właściwościach, które w opinii autora niniejszego opracowania
mogą mieć znaczenie „w uwiarygodnianiu” przedmiotowych strategii wojewódzkich, jako bazy informacyjnej dla strategii rozwoju całej strefy Polski Wschodniej.
2.1. Województwo lubelskie
1) Strategia została uchwalona przez Sejmik w lipcu 2005 i w zasadzie jako jedyna w grupie pięciu
rozważanych województw wyraźnie zaznacza, że okres jej obowiązywania rozpoczyna się w 2006
roku (pozostałe, oprócz warmińsko-mazurskiej, ustalają 2007 rok).
2) Z opisu wynika, że w trybie prac nad strategią miały miejsce konsultacje społeczne założeń do
strategii (s. 6).
3) Tekst strategii jest bardzo obszerny i liczy w sumie ponad 500 stron standardowego maszynopisu,
z czego około 400 przypada na część diagnostyczną.
4) Z opisu diagnozy wynika, że poszczególne części były opracowywane przez różne zespoły autorskie.
5) Diagnoza składa się z czterech części (gospodarka; społeczeństwo i zasoby ludzkie regionu; atrakcyjność i spójność terytorialna; polityka regionalna i strategiczne zarządzanie regionem)4 , z których każda kończy się analizą SWOT.
6) Dominuje formuła wyczerpującej charakterystyki branych pod uwagę obszarów problemowych.
W diagnozie ignorowana jest zasada selekcji, w tym również związana z zasadą pomocniczości.
Np. w rolnictwie opisuje się szczegółowo procesy będące „pod kontrolą” polityki lokalnej. Dotyczy to także w zasadzie wszystkich innych części diagnozy (przykładowo rozważane są: wychowanie przedszkolne, szkolnictwo podstawowe). Uwidacznia się to również w zestawieniach analizy SWOT.
Ponadto, wydaje się, że diagnoza uwzględnia opisy zjawisk marginalnych dla rozwoju województwa; np. „klimat akustyczny”.
7) Diagnoza w małym stopniu eksponuje procesy rozwoju; w charakterystyce zjawisk dominuje raczej statyka.
8) We wszystkich częściach analizy diagnostycznej budzi wątpliwości analiza SWOT. Dotyczy to pomieszania szans ze stronami mocnymi, lub zagrożeń ze stronami słabymi.5
2
Jest tak, pomimo sugerowanej przez „Centrum” wspólnej metodyki (por. Zarys metodyki opracowania programów strategicznych, RCSS, Warszawa, październik 2004).
3
Tej problematyce poświęcona jest odrębna ekspertyza.
4
Nieznacznie inaczej ujęto te części w tomie 2, a mianowicie: gospodarka i poziom jej konkurencyjności; społeczeństwo
i kapitał ludzki w kontekście rozwoju gospodarki opartej na wiedzy; atrakcyjność i spójność przestrzeni (terytorium);
współpraca i efektywne zarządzanie regionem.
5
Ograniczając się do przykładów: W części „gospodarka”, do „szans” (zamiast do „stron mocnych”) zaliczono „dominację
prywatnej gospodarki rodzinnej i brak poważniejszych problemów typowych dla obszarów popegeerowskich, sprzyjającą procesom
restrukturyzacyjnym”. Do „zagrożeń” zaś (zamiast do „stron słabych”) zaliczono: „słabnącą dynamikę wzrostu, niekorzystny
202
9) Część „Atrakcyjność i spójność terytorialna” legitymuje się mało uporządkowaną strukturą rozważań; np. pojawia się „Ochrona środowiska”; odrębnie zaś, i znacznie dalej: „Stan i zagrożenia
środowiska”.
10) W części „polityka regionalna ...” znajduje się postulat: „Przeprowadzenie reformy finansów publicznych powinno przede wszystkim zapewnić samorządom wojewódzkim możliwość samodzielnego
współfinansowania regionalnych programów operacyjnych poprzez tworzenie odpowiedniego systemu
dochodów własnych” (s. 216). Wydaje się on kontrowersyjny dla województwa, którego wielkość
PKB per capita w stosunku do wskaźnika krajowego wynosi 70%. Zauważa się to dalej pisząc:
„Transfery z budżetu państwa stanowią dla JST ważny element zmniejszający dystans jaki dzieli
poziom ich dochodów od średniej krajowej” (s. 222).
11) W strategii pojawia się fragment o „współpracy zagranicznej” województwa, brak natomiast
wzmianki o współpracy z innymi województwami! Co prawda w załączniku pt.: „Wskaźniki monitoringu Strategii” jest fragment „współpraca międzyregionalna, zdolność instytucjonalna”, ale nie
ma tam ani jednego wskaźnika dotyczącego współpracy międzywojewódzkiej. Można też zauważyć charakterystyki nawiązujące do współpracy w niektórych dziedzinach (np. turystyka, s.38),
ale zawsze odnosi się to do partnera zagranicznego. Biorąc to pod uwagę, trudno uznać za uargumentowane ujęcie w analizie SWOT: „rozwój współpracy międzyregionalnej województw Polski
Wschodniej”.
12) W zakładanym horyzoncie czasu rozważa się trzy fazy rozwoju województwa.
13) W sformułowanej wizji nawiązuje się do wymienionych płaszczyzn diagnozy strategicznej: regionem
konkurencyjnej gospodarki; regionem nowoczesnego społeczeństwa, regionem atrakcyjnym i spójnym terytorialnie, regionem efektywnie zarządzanym i otwartym na kontakty międzynarodowe.
14) Mało oparte w realiach wydaje się operowanie klastrami produkcyjnymi (usługowymi).
2.2. Województwo podkarpackie
1) Z dostępnej wiedzy wynika, że do września 2006 roku strategia nie została jeszcze uchwalona.
2) W tekście projektu wspomina się, że był on przedmiotem społecznych konsultacji.
3) W diagnozie obok części „gospodarka” (część 2.1), jako odrębny fragment wymienia się „rolnictwo, przetwórstwo i rynek rolny” (część 2.3).
4) Skrótowo, ale klarownie przedstawione są wyniki analizy SWOT.
5) W niewłaściwej interpretacji użyto określenie „Kapitał społeczny”, analizując głównie kapitał ludzki (część 2.5; także odpowiedni obszar strategiczny).
6) Jest rozważana „współpraca międzynarodowa” (w diagnozie 2.6; także odpowiedni obszar strategiczny). Została ona należycie przygotowana, zwłaszcza w części projekcyjnej strategii (przedostatni obszar strategiczny). W zasadzie brak jest natomiast charakterystyki oraz ustaleń w zakresie współpracy międzywojewódzkiej.
2.3. Województwo podlaskie
1) Strategia została uchwalona przez Sejmik województwa w styczniu 2006 roku.
2) Jak wspomina się w tekście, strategia powstała przy znacznym zaangażowaniu samorządów terytorialnych wszystkich szczebli, przedstawicieli różnych środowisk, organizacji, uczelni wyższych
i autorytetów lokalnych.
3) Używa się określenia „synteza diagnozy” (tytuł części III) bez żadnego w zasadzie odwoływania się
do istniejących, innych – jak należy się domyślać – opracowań. Można mieć też zastrzeżenia do
selekcji rozważnych problemów (w myśl np. ważności dla rozwoju województwa, bądź zasady subsydiarności – przykładem są charakteryzowane wodociągi (s. 20), zasoby mieszkaniowe). Uwaga ta
dotyczy także analizy SWOT.
4) Pojawia się fragment „Płaszczyzny współpracy międzywojewódzkiej”.
na tle innych regionów poziom nakładów inwestycyjnych oraz udział produkcji sprzedanej przemysłu”. W części: „Atrakcyjność
i spójność terytorialna” do „zagrożeń” zaliczono: „niewielki udział w produkcji energii źródeł odnawialnych”, a także „znaczne
zanieczyszczenie wód powierzchniowych”. W tomie 2, w odniesieniu do płaszczyzny 1, w „szansach” wymienia się: „potencjał produkcyjny gospodarstw rolnych umożliwiający rozwój praktycznie wszystkich kierunków upraw i hodowli”.
203
5) Analiza SWOT sporządzana jest odrębnie według tzw. obszarów tematycznych. Wątpliwości
budzi (podobnie jak w przypadku województwa lubelskiego) upatrywanie „szansy” rozwoju
województwa we „wzrastającym udziale samorządów w podatkach krajowych”.
6) Sformułowana misja jest raczej wizją rozwoju.
7) Jeden z celów strategicznych sformułowano jako: „Wykorzystanie przygranicznego i transgranicznego położenia województwa”. Właściwość ta w istocie może być sposobem (narzędziem) osiągania celów rozwoju.
8) Podobnie jak w przypadku województwa lubelskiego mało oparte w realiach wydaje się operowanie określeniami klastra przemysłu. Fragment „wiodące klastry” jest w rzeczywistości opisem kilku branż przemysłu, bez jakiegokolwiek uzasadniania sieci powiązań.
9) Instrumenty realizacji strategii ograniczone zostały do strumieni finansowych. Fragment ten sprowadza się do krótkiej charakterystyki powszechnie znanych funduszy.
10) Symptomatyczne wydaje się stwierdzenie: „Kompetencje województw w kwestii realizacji Strategii
Rozwoju Województwa są ograniczone. Poważną barierę stanowią finanse. Województwo podlaskie
z racji swej dużej powierzchni i małej gęstości zaludnienia otrzymuje stosunkowo niski procent wszystkich środków przeznaczonych w ramach budżetu państwa na rozwój regionalny (zarówno w ramach
kontraktów wojewódzkich, jak też funduszy strukturalnych). Samorząd województwa wielokrotnie
zgłaszał swoje uwagi w tej kwestii i nadal będzie postulował o zmianę algorytmu podziału środków”.
2.4. Województwo świętokrzyskie
1) Z dostępnej wiedzy wynika, że do września 2006 roku strategia nie została jeszcze uchwalona.
2) Część diagnostyczna przedstawiona jest w syntetycznym ujęciu i koncentruje się na sprawach ważnych, chociaż można znaleźć takie charakterystyki, które diagnoza do strategii wojewódzkiej pominąć powinna. Ponadto, chaos w kolejności prezentowanych wątków rozważań rodzi podejrzenie
o brak koncepcji, po co odpowiednie analizy są przedstawiane. Dominuje także, mało użyteczna
dla części projekcyjnej strategii, statyka.
3) Jako główne zagrożenie rozwoju województwa podaje się wyżej zurbanizowane otoczenie, zwłaszcza cztery otaczające metropolie (s. 56).
4) Nie zachowano dostatecznej spójności pomiędzy uwzględnionymi w strategii fragmentami: „scenariusz zagrożeń”, „scenariusz szans” a ustaleniami analizy SWOT.
5) W stosunkowo szerokim opisie przedstawiana jest „wizja rozwoju województwa”. Jest to jednak
bardzo ogólna i zbyt życzeniowo przedstawiana charakterystyka, skutkująca dosyć rozmytym obrazem przyszłości województwa.
6) Jest w strategii uwzględniony fragment „płaszczyzny współpracy międzywojewódzkiej”. Przedstawiono w nim szeroki zestaw różnych przedsięwzięć mogących być przedmiotem współpracy z innymi województwami (8 stron wykazu). Współpraca rozważana jest w ramach następujących płaszczyzn: ochrona środowiska, gospodarka wodna, surowce mineralne, dziedzictwo kulturowe, rolnictwo i leśnictwo, turystyka, baza ekonomiczna, transport, infrastruktura techniczna. Robi to
wrażenie wyczerpującej inwentaryzacji potencjalnie możliwych rodzajów współpracy, bez uzasadniania, co, kiedy, i po co może być przedmiotem konkretnych uzgodnień, a później działań.
7) Część dotycząca „instrumentów i wdrażania strategii” jest istotnie niedopracowana, w tym przede
wszystkim nie na temat. Dominują tu opisy powszechnie znanych dokumentów i funduszy UE.
W odniesieniu do województwa przedstawia się charakterystyki ogólnych, finansowych uwarunkowań realizacji, raczej Regionalnego Programu Operacyjnego 2007-2013, aniżeli Strategii Rozwoju do 2020 roku.
8) Nieporozumieniem wydaje się być tytuł fragmentu: „Monitoring dokumentu strategii”. Jest też tam
zapis: „Obserwacja dokumentu strategii jako narzędzia planowania działań wspomagających rozwój
województwa będzie przeprowadzana w pewnych przyjętych ramach czasowych raz w ciągu kilku lat
(np. w cyklach trzyletnich).”
2.5. Województwo warmińsko-mazurskie
1) Strategia została uchwalona w sierpniu 2005 roku.
2) W tekście strategii wspomina się o uspołecznieniu prac nad jej przygotowaniem.
204
3) Warto wskazać na zawarte w tekście, ważne stwierdzenie dotyczące kondycji województwa na tle
Polski i Europy (s. 5: „Analizy wskazują, że najbardziej peryferyjnym województwem w Polsce jest
warmińsko-mazurskie, a wśród 45 podregionów Polski typu NUTS 3 najgorzej położonym jest podregion ełcki i tylko w minimalnie lepszej sytuacji znajduje się podregion olsztyński. Dokumentuje to fakt,
że podstawową barierą rozwoju społeczno-ekonomicznego regionu jest fatalna, na tle Polski i Unii
Europejskiej, dostępność przestrzenna województwa warmińsko-mazurskiego.”
4) Należy ostrożnie podchodzić do prezentowanych uwarunkowań zewnętrznych. Koncentrowano
się w nich nie na stronie realnej, lecz regulacyjnej, nawiązując w większości do dokumentów będących projektami regulacji. Dotyczy to zarówno unijnych wstępnych ustaleń, a przede wszystkim
projektów polskich (NPR, KPZK, NSRR).
5) W części diagnostycznej uwzględniono:
a) miejsce województwa w kraju mierzone PKB, bezrobociem, wskaźnikiem dostępności komunikacyjnej,
b) gospodarkę i innowacyjność regionu,
c) zasoby ludzkie,
d) aspekty przestrzenne, infrastrukturę, środowisko,
e) obszary wiejskie, rolnictwo.
6) Warte podkreślenia jest następujące stwierdzenie zawarte w przedstawionej diagnozie (s. 19): „Przeprowadzone diagnozy sytuacji regionu dotyczącej środowiska przyrodniczego pozwalają stwierdzić, że
głównym zadaniem Warmii i Mazur jest utrzymanie pozycji lidera w czystości środowiska
przyrodniczego. Brakuje natomiast koncepcji rozwoju i sposobu myślenia traktującego środowisko
przyrodnicze jako przewagę konkurencyjną, nie ograniczającą lecz integrującą zachowania gospodarcze.”
7) Bardzo przejrzysta i uporządkowana jest część prezentująca strukturę celów, zwłaszcza charakterystyka celów operacyjnych.
8) Strategia zauważa uchwalone (prawdopodobnie) programy rozwoju województwa (s. 61)
9) W strategii uwzględnione zostały aspekty współpracy międzyregionalnej. Ma to miejsce zarówno
w diagnozie („kierunki międzyregionalnej współpracy województwa”), jak i w strukturze celów operacyjnych. Przyjęty bowiem został cel operacyjny: „Intensyfikacja współpracy międzyregionalnej”,
wskazujący na współpracę z województwami bałtyckimi (pomorskie, zachodniopomorskie), a także
z pozostałymi sąsiednimi (podlaskie, mazowieckie, kujawsko-pomorskie). Jest też szersza charakterystyka tej współpracy, w tym wyzwania uzasadniające zakładaną współpracę międzywojewódzką.
3. OCENA UŻYTECZNOŚCI ANALIZ DIAGNOSTYCZNYCH
3.1. Uwagi wstępne
Głównym celem tego fragmentu jest ustalenie, na podstawie analizy opisów diagnostycznych pięciu
strategii wojewódzkich, zakresu nakładania się na siebie rozważanych obszarów problemowych rozwoju
poszczególnych województw. Szczególnie istotna wydaje się zbieżność poglądów, podmiotów przygotowujących i przyjmujących swoje strategie, w zakresie kierunku selekcji poddawanych pod analizy dominujących
problemów rozwoju. Ustalenia w tym względzie mogą okazać się pomocne w budowie projektowanej Strategii Rozwoju Polski Wschodniej, w tym w sformułowaniu koniecznych założeń dokonywanych wyborów uogólnionych analiz diagnostycznych.
3.2. Analiza porównawcza opisów diagnostycznych
Pobieżny nawet przegląd układu treści części diagnostycznych rozważanych strategii wskazuje na
pewne ich właściwości, które umykają uwadze przy indywidualnym analizowaniu odpowiednich zapisów6.
W większości są to niestety właściwości negatywne, ujawniające niską jakość merytoryczną i warsztatową
6
W załączniku 1 ujęta została struktura opisów diagnostycznych wszystkich strategii. Zachowano tam oryginalną terminologię śródtytułów sygnalizującą m.in. kolejność prezentowanych wątków.
205
niektórych przynajmniej, prezentowanych analiz, a przede wszystkim ograniczoną możliwość uogólnień,
nie tylko ze względu na bardzo różną strukturę rodzajową przedmiotów rozważań, ale głównie z uwagi na
powszechny brak kryteriów doboru obszarów analizy. To też w istotny sposób podważa przydatność przedstawianych analiz dla budowanej strategii rozwoju całego makroregionu. Dla argumentacji krytycznej oceny
przydatności analiz diagnostycznych wskazać należy na następujące ich właściwości:
1) We wszystkich strategiach brak jest przekonywujących kryteriów selekcji obszarów diagnozowania;
w większości zaś kwestia ta w ogóle nie jest podejmowana. W przypadku, gdy diagnoza koncentruje
się na niektórych tylko obszarach problemowych, bez podawania nawet explicite kryteriów selekcji,
czytelnik może i tak przyjąć założenie, iż dokonano świadomej identyfikacji najważniejszych (strategicznych) dla województwa uwarunkowań rozwoju. Problem natomiast jaskrawo pojawia się
w tych przypadkach, gdy analizy dotyczą właściwie wszystkiego, jakby starano się w sposób wyczerpujący informować o wszelkich zjawiskach mających miejsce w regionie. W szczególności zaś
dotyczy to sytuacji, gdy towarzyszą temu dwie inne, kolejno poniżej przedstawiane, właściwości.
2) Powszechny brak jest priorytetyzacji opisywanych problemów (uwarunkowań, czynników, barier)
w świetle ich ważności dla długookresowych procesów rozwoju regionu.
3) W przypadku niektórych strategii, w układzie struktury rodzajowej opisywanych zjawisk (ich kolejność, dostrzeganie wzajemnych związków) nie tylko trudno jest doszukać się jakiejś logiki, ale
też zauważane są błędy7 (np. wprowadzająca nieporozumienia terminologia, budząca poważne
wątpliwości interpretacja przedstawianych faktów) podważające profesjonalizm Zespołów sporządzających analizy, a zatem i poddające w wątpliwość wartości diagnoz. Z tym wiąże się również
kwestia rozważania w diagnozach zjawisk o żadnej, bądź marginalnej wartości dla programu strategicznego, a więc programu o długim horyzoncie czasu, koncentrującym się przede wszystkim na
trwałych procesach zmian.
4) Prawie powszechnie stosowaną formułą opisów diagnostycznych jest informowanie. Przedstawiane są fakty obrazujące stan zjawisk. Na ogół brak jest natomiast identyfikacji procesów rozwoju, co po pierwsze, uniemożliwia wykrywanie mechanizmów rozwoju regionu, po drugie zaś, eliminuje możliwość budowy scenariuszy ekstrapolacyjnych, stanowiących prognostyczne rozpoznanie obserwowanych procesów rozwoju8.
5) W niektórych strategiach zupełnie pominięto kwestię oceny osiągnięć strategii poprzednich.
W pozostałych zaś, jest to jedynie zdawkowo prezentowane.
Powyższe dowodzi, że bezpośrednia analiza porównawcza treści charakterystyk diagnostycznych rozważanych strategii w zasadzie nie jest możliwa. Pośrednio dopiero, poprzez dokonywane uogólnienia można
wskazać na niektóre wspólne problemy rozwoju, bądź też takie, które co prawda nie dotyczą obecnie całego
obszaru, ale z uwagi na potencjalne znaczenie w rozwoju, powinny być brane pod uwagę w projektowaniu
obszarów interwencji. Omówienie tych zagadnień poprzedzone zostanie próbą porównania przedstawianych w strategiach analiz SWOT.
3.3. Ocena użyteczności analiz SWOT
Poprawnie przeprowadzona analiza SWOT stanowi pomost łączący część diagnostyczną z częścią projekcyjną strategii rozwoju. Zaistnieć jednak muszą po temu trzy ważne warunki:
1. Zapisy analizy SWOT muszą mieć swoją argumentację w przedstawianych charakterystykach diagnostycznych9.
2. Formuła zapisów analizy SWOT klarownie wskazywać musi ograniczenia brzegowe rozwoju
(a więc ważniejsze uwarunkowania), a także potencjalne obszary interwencji (a więc ważniejsze
czynniki i bariery).
3. Analiza SWOT sugerować musi, przynajmniej w zarysie, hierarchię ważności uwarunkowań, czynników i barier rozwoju.
7
8
9
O niektórych z nich sygnalizowano w rozdziale 2 niniejszego Raportu.
Chodzi tu o konieczną, dla każdej budowanej strategii rozwoju, ocenę postaci analizowanych zjawisk w zakładanej przyszłości, przy założeniu status quo zidentyfikowanych prawidłowości rozwoju. Tylko wówczas bowiem można racjonalnie
oceniać konieczność i zakres projektowanych interwencji.
Ewentualnie zaś, powinny odwoływać się do innych źródeł.
206
Często popełnianym błędem w zestawieniach SWOT jest też:
1. Brak umiejętnej selekcji wskazywanych stron mocnych i słabych oraz szans i zagrożeń. Analiza
SWOT w żadnym przypadku nie może być inwentaryzacją wszystkiego, co dotyczy charakteryzowanego regionu.
2. Mieszanie stron mocnych z szansami rozwoju oraz stron słabych z zagrożeniami.
Niestety, w większości przypadków rozważane analizy SWOT w ograniczonym stopniu spełniają wymienione warunki, posiadają też błędy, o których była powyżej mowa. Przede wszystkim należy zauważyć, że
cztery spośród rozważanych strategii, analizę SWOT ujmują według dziedzin (szerszych przekrojów problemowych), w tym jedna tylko strategia, oprócz przekrojów, prezentuje analizę uogólnioną (województwo
lubelskie). Ogólną charakterystykę liczbową w tym względzie prezentują tabele 1–5. W tabeli 6 zestawiono
częstość występowania powtarzających się przekrojów problemowych.
Mając nawet na uwadze fakt, iż liczebność elementów w analizie SWOT może być jedynie przybliżoną miarą jej jakości, to nie sposób nie zwrócić uwagi na ogromną wręcz liczbę zjawisk wskazywanych jako
istotne dla rozwoju niektórych województw. W tych przypadkach wątpliwa staje się użyteczność takiej analizy. Trudno bowiem na jej podstawie wnioskować o zhierarchizowanej ważnościowo strukturze celów rozwoju i priorytetów interwencji. Ograniczona jest zatem i przydatność przedstawianych analiz dla budowanej
strategii rozwoju Polski Wschodniej, aczkolwiek pewne wskazania na jej podstawie przedstawione zostaną
w końcowej części niniejszego rozdziału.
W załączniku 2 zamieszczono wszystkie analizy SWOT, przeformatowane do ujednoliconej postaci
edytorskiej. Wnikliwa analiza tego obszernego materiału pozwala wskazać na trzy następujące grupy elementów kwalifikowane w strategiach do elementów SWOT:
Grupa 1. Zjawiska błędnie interpretowane jako determinanty rozwoju (a więc jako uwarunkowania,
czynniki lub bariery). Najczęściej dotyczy to:
a) Zjawisk, które z istoty nie stanowią uwarunkowań, lecz są ich wynikiem. Klasycznym przykładem
wskazywanym w zasadzie we wszystkich województwach jest niski PKB.
b) Składowych „szans” i „zagrożeń”, i ma to miejsce wówczas, gdy wymienia się wszystko co potencjalnie możliwe jest do zaistnienia, bez cienia refleksji co do realnych możliwości pojawienia się
wskazywanych zjawisk.
c) W tej grupie mieszczą się też zjawiska o znaczeniu marginalnym dla rozwoju.
Grupa 2. Zjawiska ważne dla rozwoju, ale w wymiarze bieżącym lub co najwyżej krótkookresowym.
Grupa 3. Zjawiska o strategicznym znaczeniu dla rozwoju, a więc:
a) Mające względnie trwały charakter.
b) W istotnym stopniu przesądzające o dynamice rozwoju.
Tabela 1
LICZEBNOŚĆ WSKAZYWANYCH ELEMENTÓW ANALIZY SWOT W STRATEGII ROZWOJU
WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO
Przekroje problemowe
Liczba wskazywanych elementów
Silne
Słabe
Szanse
Zagrożenia
SUMA
1. Gospodarka i poziom jej konkurencyjności
15
19
14
12
60
2. Społeczeństwo i kapitał ludzki w kontekście
rozwoju gospodarki opartej na wiedzy
14
25
14
17
70
3. Atrakcyjność i spójność przestrzeni (terytorium)
11
23
11
13
58
4. Współpraca i efektywne zarządzanie regionem
9
11
15
9
44
5. Analiza SWOT uogólniona
9
11
12
8
40
49
78
54
51
232
ŁĄCZNIE (bez „analiza SWOT uogólniona”)
Źródło: Opracowanie własne
207
Tabela 2
WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO
Silne
Słabe
Szanse
Zagrożenia
SUMA
Uogólniona analiza SWOT
14
30
13
5
62
ŁĄCZNIE
14
30
13
5
62
Tabela 3
WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO
Silne
Słabe
Szanse
Zagrożenia
SUMA
1. Sytuacja makroekonomiczna, innowacyjność
i inne ramowe uwarunkowania
9
7
12
12
40
2. Zasoby ludzkie, równość szans i zagadnienia
społeczne
6
10
6
4
26
3. Infrastruktura, aspekty przestrzenne,
środowisko i turystyka
6
7
13
7
33
4. Rozwój obszarów wiejskich, rolnictwo
5
5
5
6
21
26
29
36
29
120
Tabela 4
WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO
Silne
Słabe
Szanse
Zagrożenia
SUMA
1. Gospodarka, innowacyjność
8
9
8
2
27
2. Zasoby ludzkie, edukacja, zagadnienia
społeczne i zdrowie
5
12
7
3
27
3. Infrastruktura drogowa i ochrony środowiska,
aspekty przestrzenne, mieszkalnictwo
5
10
3
2
20
4. Rozwój obszarów wiejskich, rolnictwo
3
4
6
4
17
5. Turystyka i ochrona dziedzictwa kulturowego
12
11
8
2
33
33
46
32
13
124
208
Tabela 5
WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO−MAZURSKIEGO
Silne
Słabe
Szanse
Zagrożenia
SUMA
1. Gospodarka i innowacyjność
3
9
4
8
24
2. Rozwój zasobów ludzkich i społeczeństwo
3
3
3
2
11
3. Infrastruktura, aspekty przestrzenne,
środowisko przyrodnicze
4
7
4
2
17
4. Rozwój obszarów wiejskich i rolnictwo
3
2
1
1
7
13
21
12
13
59
Tabela 6
CHARAKTERYSTYKA PRZEKROJÓW PROBLEMOWYCH ANALIZ SWOT
(z wyłączeniem podkarpackiego, w którym nie uwzględniono przekrojów problemowych)
Dziedzina
Liczba województw,
w których występuje
Uwagi
Gospodarka, innowacyjność
3
Trudno nie zauważyć, że w jednym województwie
zostało to pominięte na tym poziomie uogólnienia
Zasoby ludzkie, kapitał ludzki
4
Pozytywnie należy odnotować zbieżność tej
dziedziny
Rolnictwo, obszary wiejskie
4
Trudno nie zauważyć, że rolnictwo jest częścią
„gospodarki”. Jedyne „usprawiedliwienie” to
konotacja z ogólnymi problemami rozwoju wsi
Infrastruktura techniczna
3
W jednym z „brakujących” województw
w zasadzie to występuje w obszarze „spójność”
Środowisko przyrodnicze
4
Pozytywnie należy odnotować zbieżność tej
dziedziny
Turystyka
2
Zadziwia nieuwzględnianie tej dziedziny
w województwach typowo turystycznych
Dziedzictwo kulturowe
1
Budzi wątpliwości przydatność dla strategii tej
dziedziny
Spójność przestrzenna
1
–
3.4. Wnioski wynikające z analizy diagnostycznej dla Strategii Rozwoju Polski
Wschodniej
Z przedstawionych opisów sytuacji społeczno-gospodarczej rozważanych województw wyłania się
pewien obraz zjawisk wspólnych i mogących przesądzać o powodzeniu przedsięwzięć nakierowanych na
inicjowanie makroregionalnych procesów rozwoju w horyzoncie długookresowym. W poniższych zestawieniach ujęto odpowiednio wyselekcjonowane zjawiska opisywane w diagnozach strategii poszczególnych
209
województw, a prezentowane tam jako uwarunkowania, czynniki lub bariery rozwoju10. We wspomnianej
selekcji kierowano się dwoma, częściowo wzajemnie alternatywnymi, właściwościami zjawisk, tj.:
a) istotne ich znaczenie dla rozwoju regionalnego i ponadregionalnego,
b) powszechność występowania we wszystkich, lub przynajmniej w wielu, województwach Polski
Wschodniej.
Zestawienie przedstawiane jest w dwóch uogólniających przekrojach:
1. Warunki i czynniki sprzyjające.
2. Warunki i bariery ograniczające.
Warunki i czynniki sprzyjające11
1. Zasoby surowcowe [L; Pk; Sw].
2. Środowisko przyrodnicze [L; Pk; Pl; Sw; Wm]:
a) niskie zanieczyszczenie,
b) naturalny charakter,
c) walory dla turystyki.
3. Dogodne warunki przyrodnicze i kulturowe dla rozwoju turystyki [L; Pk; Pl; Sw].
4. Tania siła robocza i dostępność wykwalifikowanych kadr [L; Sw], także korzystna struktura wiekowa w zasobach pracy [Pk].
5. Dogodne warunki dla rozwoju rolnictwa [L; Pk; Pl; Sw; Wm]:
a) dobra jakość gleb (Pk; Sw – tylko częściowo),
b) rozwinięty przemysł przetwórstwa rolno-spożywczego,
c) warunki dla rozwoju rolnictwa ekologicznego.
6. Przygraniczne położenie [L; Pk; Pl; Wm]:
a) rozwój kontaktów gospodarczych firm z partnerami ze Wschodu (nie wszystkie województwa),
b) częściowo nowoczesna baza przejść granicznych,
c) swoisty megaprodukt regionalny w postaci dogodnego miejsca w Europie do ekspansji gospodarczej na rynki wschodnie,
d) współpraca transgraniczna w ramach euroregionów („Bug”; „Niemen”, „Puszcza Białowieska”),
e) w przypadku województwa świętokrzyskiego dogodne położenie geograficzne.
7. Częściowo dobra dostępność komunikacyjna [L; Pk; Pl; Wm]:
a) dobrze rozwinięta wewnętrzna sieć drogowa (pomijając jakość dróg) [L; Pl; Sw],
b) lokalne lotniska, jako przyczółki dla rozwoju lotnisk o znaczeniu krajowym i międzynarodowym [L; SW; Pk],
c) linia kolejowa LHS [Pk; Sw].
8. Potencjalne metropolie [L; Pk; Pl; Sw]:
a) potencjał ośrodków akademickich (także: Wm),
b) potencjał naukowo-badawczy,
c) metropolitarne funkcje w zakresie kultury, sportu i innych wysoko wyspecjalizowanych usług.
Warunki i bariery ograniczające
1. Niski poziom PKB na mieszkańca12 [L; Pk; Pl; Sw].
2. Niskie dochody ludności [L; Pk; Pl; Sw].
3. Niekorzystna struktura zatrudnienia (wysoki udział rolnictwa) [L; PL]; mało efektywne działy
pozarolniczej produkcji [Sw].
4. Niska innowacyjność gospodarki i niska konkurencyjność regionu [L; Pk; Pl; Sw].
10
11
12
W rzeczywistości rozróżnienie takie w opisach diagnostycznych nie występuje. Jest ono jednak ważne i na użytek niniejszego opracowania zostanie dalej zinterpretowane.
Dla nazw poszczególnych województw przyjęto oznaczenia: L – lubelskie; Pk – podkarpackie; Pl – podlaskie; Sw – świętokrzyskie; Wm – warmińsko-mazurskie. W nawiasach wymienia się województwa, których strategie wskazują na dane
zjawisko.
Wymieniono tu jako uwarunkowanie rozwoju z uwagi na takie właśnie traktowanie w analizowanych strategiach województw, chociaż „niskie PKB” jest raczej następstwem istniejących uwarunkowań.
210
5. Niska atrakcyjność inwestycyjna [L].
6. Niski poziom BIZ [L; Pl].
7. Niekorzystne procesy demograficzne [L; Pk; Pl; Sw]:
a) depopulacja, w tym odpływ młodych i wysoko kwalifikowanych kadr,
b) starzenie się społeczeństwa.
8. Niski poziom kapitału społecznego [L]:
a) małe zaufanie do władz publicznych,
b) brak elit lokalnych.
9. Niska sprawność administracji publicznej [L].
10. Częściowo słaba dostępność komunikacyjna (zob. uwarunkowania sprzyjające), warunkowana głównie niską jakością infrastruktury drogowej [L; Pl; Sw; Wm].
11. Brak lotniska o zasięgu regionalnym i międzynarodowym [L; Sw; Pl; Wm].
12. Niedostateczna baza przejść granicznych (zob. uwarunkowania sprzyjające) [L].
13. Rozdrobnione, niskotowarowe rolnictwo [Pk; Sw].
14. Przestarzały system melioracji [L].
15. Ukryte bezrobocie [L; Pl].
16. Wysokie różnice rozwojowe na poziomie NUTS 3; m.in. przestrzenne koncentracje wysokiego
bezrobocia [szczególnie eksponowane w Pl].
17. Peryferyzacja regionu [L; Pk; Wm] i marginalizacja [Sw].
18. Baza turystyczna o niskim standardzie; [Pk; Pl; Wm].
19. Zły stan infrastruktury technicznej [L; Pk; Pl; Sw; Wm].
20. Niedostatecznie rozwinięta i zaniedbana infrastruktura energetyczna (m.in. niski udział źródeł
odnawialnych) [L; Pk; Sw]13.
21. Brak terenów uzbrojonych pod działalność gospodarczą [Pl].
22. Niestabilna gospodarka państw wschodnich [Pl].
W powyższych zastawieniach ograniczono się do zjawisk spełniających wskazane wcześniej właściwości (powszechnie występujące i ważne). Nie brano jednak pod uwagę nakładania się zjawisk oraz ich wzajemnej zależności. Uwzględniając to, a także dokonując przy okazji pewnych uogólnień, uwarunkowań
i czynników sprzyjających rozwojowi poszukiwać należy w następujących grupach zjawisk:
1. Środowisko przyrodnicze
2. Rolnictwo
3. Turystyka
4. Zasoby surowcowe
5. Tania siła robocza
6. Policentryczna sieć miejska
7. Przygraniczność
Nie są one wielce odkrywcze, ale warto bliżej je przeanalizować, głównie pod kątem: w jakim zakresie
są to uwarunkowania, a w jakim czynniki rozwoju. W tym miejscu należy przede wszystkim zinterpretować
dwa pojęcia: 1) uwarunkowania (warunki); 2) czynniki rozwoju (ich odwrotnością są bariery). Na użytek
niniejszego opracowania przyjmuje się, że:
1. Uwarunkowania rozwoju to te zjawiska, które mają istotny wpływ na rozwój, jednak są niesterowalne z pozycji podmiotu programu. Tworzą więc one istotne ograniczenia brzegowe w projektowaniu działań interwencyjnych. Wspominana niesterowalność może być następstwem trzech przesłanek:
a) istoty zjawiska (np. ukształtowanie terenu),
b) możliwości, w tym kompetencjami podmiotu strategii,
c) horyzontu programu (np. w programach krótko- i średniookresowych nie ma często możliwości
istotnej modyfikacji zjawisk, teoretycznie nawet sterowalnych, ale z uwagi na ich dużą inercję
niezmiennych w krótszym przedziale czasu).
13
Mimo, iż być może nie wydaje się to najważniejsze, to jednak zwracają uwagę wskazania w tym względzie, aż w trzech
województwach. Przy słuszności przedstawianej oceny możne się pojawić istotny próg rozwojowy rozważanego obszaru.
211
2. Czynniki i bariery to te determinanty, które są sterowalne. One są zatem nośnikami wpływu interwencji na rozwój regionu (czynniki – poprzez wzmacnianie, zaś bariery poprzez ograniczanie siły
oddziaływania).
Środowisko przyrodnicze jest w przeważającej liczbie swoich komponentów uwarunkowaniem rozwoju. Stanowi ono ograniczenie brzegowe w wyborze kierunków rozwoju w dwojakim wymiarze. Jeden, to
przydatność danych komponentów dla określonych procesów gospodarczych i osiedleńczych; drugi zaś, to
niepogarszanie stanu środowiska poprzez inicjowane procesy rozwoju. Środowisko przyrodnicze jest także
jednak czynnikiem rozwoju w świetle niektórych jego właściwości. Przykładowo dotyczy to rolniczej przestrzeni produkcyjnej, co może być przedmiotem określonej polityki, a także stanu czystości środowiska.
Rolnictwo jest z pewnością jednym z ogniw dominujących w procesach gospodarczych rozważanych
województw i najprawdopodobniej w długim jeszcze okresie pozycję tę utrzyma. To też sprawia, iż bez względu
na niską jego rolę w dynamizowaniu społeczno-gospodarczego rozwoju, musi być przedmiotem troski ze
strony polityki władz publicznych, w tym także polityki w wymiarze długookresowym. Wskazywane w strategiach sprzyjające uwarunkowania dla rozwoju rolnictwa, to:
a) nieskażone środowisko przyrodnicze (w tym również grunty rolne nie zanieczyszczone nawozami i pestycydami) i wynikająca z tego możliwość wdrażania produkcji ekologicznej,
b) wzrost miejscowego popytu na produkty rolne w ślad za rozwojem ruchu turystycznego,
c) względnie dobrze rozwinięty przemysł rolno-spożywczy.
Rolnictwo, jako uwarunkowanie dla rozwoju, ujawnia się przede wszystkim w swej strukturze agrarnej. W znacznej części obszaru są to gospodarstwa małe i biorąc pod uwagę przyjęty w Polsce – jako oficjalny
– model gospodarstwa rodzinnego, struktura ta nie będzie podlegać istotnej poprawie. Powstaje zatem
wyzwanie dla polityki władz publicznych, jak stymulować poprawę produktywności rolnictwa i wzrost opłacalności produkcji rolnej w ramach takiej struktury agrarnej, w dodatku korelującej z niskim technicznym
wyposażeniem i nie najwyższą kulturą rolną. Podobnym uwarunkowaniem (przynajmniej na najbliższe lata)
jest wysoki odsetek pracujących w rolnictwie. Po części jest to następstwo wcześniej wspominanego uwarunkowania, po części zaś przyczyna leży po stronie ogólnej koniunktury gospodarczej kraju. Osobnym problemem jest znaczący stopień niewykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Wskazywane w strategiach
województw inne bariery i ograniczenia w rozwoju rolnictwa, to:
a) przestarzały system melioracji,
b) ukryte bezrobocie agrarne, w części przesądzające o uśrednianej wydajności pracy,
c) niedostatecznie rozwinięta i zaniedbana infrastruktura energetyczna.
Turystyka prawie w całości stanowi potencjalny czynnik rozwoju charakteryzowanego makroregionu. Jej głównym podłożem są korzystne warunki naturalne dla rozwoju masowego ruchu turystycznego. Nie
bez znaczenia są tu również, wskazywane w opisach diagnostycznych, uwarunkowania kulturowe. Podnoszone w diagnozach bariery i ograniczenia to:
a) niski standard infrastruktury turystycznej i paraturystycznej,
b) niezadowalająca dostępność komunikacyjna dla masowej turystyki, w tym brak lotnisk dla rozwoju turystyki międzynarodowej,
c) dodać należałoby jeszcze: graniczna chłonność ruchu turystycznego.
Zasobność surowcowa makroregionu nie powinna być ignorowanym uwarunkowaniem w przygotowywanej strategii rozwoju. W przedmiotowym obszarze znajdują się surowce – być może nie pierwszorzędne – ale istotne dla rozwoju makroregionu, zwłaszcza w świetle jego niskiego aktywnego potencjału gospodarczego. Szersze udostępnianie zasobów surowcowych, wymagałoby jednak specjalistycznych ekspertyz
opłacalności i wpływu na jedną z największych wartości obszaru, jaką jest na ogół nie skażone środowisko
przyrodnicze. To drugie wydaje się stanowić nieprzekraczalne ograniczenie brzegowe dla bardziej ekspansywnej eksploatacji surowcowej.
Kapitał ludzki stanowi niezaprzeczalnie jeden z głównych czynników rozwoju. Pewne jego właściwości muszą być brane pod uwagę w projektowanej strategii dla Polski Wschodniej. Sprzyjającym czynnikiem związanym z kapitałem ludzkim jest wskazywana w strategiach wojewódzkich taniość siły roboczej.
Należy jednak zauważyć, iż jest to właściwość przejściowa, która może być uwzględniania w początkowych
etapach intensyfikowania procesów społeczno-gospodarczego rozwoju makroregionu. Innym czynnikiem
pozytywnego oddziaływania jest nie najgorszy poziom kwalifikacji, a przede wszystkim możliwość jego
doskonalenia w miejscowych ośrodkach akademickich. Bardziej znaczącym dla rozwoju wydaje się jednak
212
czynnik ograniczający rolę kapitału ludzkiego, jakim jest rejestrowana od dłuższego czasu emigracja ludzi
młodych i wykształconych. Przełamanie tej bariery stanowi jedno z ważniejszych wyzwań dla miejscowej
polityki regionalnej, wspomaganej niewątpliwie odpowiednio ukierunkowaną przestrzennie polityką makroekonomiczną państwa.
W kilku strategiach wojewódzkich do wysokiej rangi uwarunkowania pozytywnego podnoszona jest
policentryczna i właściwie zhierarchizowana sieć miejska. Dotyczy to przestrzennego rozkładu sieci
miast różnej wielkości, a także roli w rozwoju regionalnym, miast największych: Lublina, Białegostoku, Kielc,
Olsztyna, Rzeszowa. Miasta te są postrzegane w strategiach jako potencjalne metropolie i w tych ich funkcjach upatrywana jest ważna szansa rozwoju stosownych regionów. Warunkiem wstępnym przejęcia przez
miasta rozważanego obszaru istotnych funkcji sił napędowych rozwoju społeczno-gospodarczego jest zahamowanie procesów depopulacyjnych. Jest to zapewne trudne wyzwanie z uwagi na jawiące się tu „błędne
koło” między niedorozwojem miast (zwłaszcza mniejszych) a procesami migracyjnymi. Na istotną uwagę
zasługuje z pewnością rozwój funkcji metropolitarnych największych miast tego obszaru. Wzmocnienie tych
funkcji należy postrzegać nie tylko jako bezpośredni stymulator siły oddziaływania biegunów rozwoju, ale
także jako katalizator podejmowanych działań interwencyjnych, przyczyniający się do utrwalania wyzwalanych procesów rozwoju.
Najbardziej oczywistym uwarunkowaniem rozwoju województw jest ich przygraniczność (prócz
oczywiście świętokrzyskiego). Jest dosyć charakterystyczne, iż cecha ta w opisach diagnozujących postrzegana jest w większym stopniu jako właściwość pozytywna, aniżeli zagrożenie. Niestety kończy się to tylko na
diagnostycznym inwentaryzowaniu uwarunkowań i czynników. Niektóre wskazania wydają się wysoce oryginalne, jak np. wymieniane w powyższym zestawieniu traktowanie przygraniczności jako swoistego regionalnego megaproduktu. W małym stopniu jest to natomiast przeniesienie do części projekcyjnej strategii.
W pakiecie celów i priorytetów rzadko pojawiają się te, które nawiązują do omawianej właściwości. Można
w sumie podejrzewać, że województwa nie mają w zasadzie pomysłu na szersze wykorzystanie przygranicznego położenia. Często wymienianymi ogranicznikami wykorzystania przygraniczności, w efekcie przekształcającymi ją w peryferyjność są:
a) słaba dostępność komunikacyjna, warunkowana głównie niską jakością infrastruktury drogowej i brakiem lotnisk o zasięgu krajowym i międzynarodowym,
b) niedostateczna baza przejść granicznych,
c) niska atrakcyjność inwestycyjna, warunkowana m.in. złym stanem infrastruktury technicznej
oraz brakiem terenów uzbrojonych pod działalność gospodarczą,
d) niestabilna gospodarka państw wschodnich.
Na zakończenie tej części ekspertyzy warto jeszcze poczynić kilka spostrzeżeń dotyczących uwarunkowań i barier ograniczających. Uwagę zwraca przede wszystkim brak należytego porządku przedstawianych
właściwości, utrudniający wnioskowanie o wzajemnych zależnościach opisywanych zjawisk. Powszechnie
podnoszonym problemem jest niski poziom rozwoju województw14 i prawie natychmiast wymienia się niski
poziom PKB per capita, niskie dochody ludności, wysokie bezrobocie. To nie są jednak bezpośrednie uwarunkowania rozwoju, są to jedynie przejawy niskiego poziomu rozwoju. Zjawiska te wymagają natomiast
ustalenia ich czynników sprawczych, co na ogół jest pomijane. Nawiązując do przedstawionego wyżej zestawienia warunków i barier ograniczających wśród wielu zjawisk wymienia się m.in.:
a) niskie PKB,
b) niskie dochody ludności,
c) wysokie bezrobocie,
d) niska innowacyjność gospodarki,
e) niska konkurencyjność regionu,
f) niska atrakcyjność inwestycyjna,
g) niski poziom BIZ,
h) niekorzystna struktura zatrudnienia
– wysoki udział rolnictwa,
– znaczący udział mało efektywnych pozarolniczych działów produkcji,
14
Na marginesie warto zauważyć, że ekstremalnie niski poziom rozwoju staje się paradoksalnie szansą dla charakteryzowanego makroregionu (wsparcie specjalnym programem UE).
213
i) słaba dostępność komunikacyjna,
j) zły stan infrastruktury technicznej,
k) niska sprawność administracji publicznej,
l) niski poziom kapitału społecznego.
Nie podjęta została próba analizy związków, w jakich wymieniane zjawiska pozostają. Wiedza przedstawiana w diagnozach sięga opisu symptomów, przyczyn i następstw. Problem jednak w tym, że te trzy
grupy w zasadzie nie są rozróżniane (w charakterystyce najczęściej wzajemnie przemieszane) i co najważniejsze nie ustala się relacji, w jakich występują. Problem nie jest, co prawda łatwy, gdyż znaczna część przedstawianych zjawisk, po części jest symptomem niskiego poziomu rozwoju, po części przyczyną takiego stanu
rzeczy i po części następstwem. Jest to zatem typowa „kwadratura koła” ujmująca splot zjawisk trudnych do
rozwikłania. Bez rozpoznania jednak wspominanych związków interwencje polityki w znacznym stopniu
opierać się będą na kosztownym schemacie „prób i błędów”.
R y c . 1.
WSPÓŁZALEŻNOŚĆ ZJAWISK OPISUJĄCYCH SYTUACJĘ SPOŁECZNO−GOSPODARCZĄ REGIONU
POLSKI WSCHODNIEJ
W zasadzie przyczyny
• niekorzystna struktura zatrudnienia
(wysoki udział rolnictwa, znaczący udział
mało efektywnych pozarolniczych działów
produkcji)
• słaba dostępność komunikacyjna
• zły stan infrastruktury technicznej
• niska sprawność administracji publicznej
• niski poziom kapitału społecznego
Symptomy i następstwa
• niskie PKB per capita
• niskie dochody ludności
• wysokie bezrobocie
Symptomy, przyczyny
i następstwa
• niska innowacyjność gospodarki
• niska konkurencyjność regionu
• niska atrakcyjność inwestycyjna
• niski poziom BIZ
4. OCENA UŻYTECZNOŚCI CZĘŚCI PROJEKCYJNYCH STRATEGII
ROZWOJU WOJEWÓDZTW
4.1. Przyjęte założenia i metoda oceny
Ustalenia przyjmowane w strategiach wojewódzkich dotyczące celów, priorytetów i instrumentów
realizacji w ograniczonym zakresie stanowić mogą bezpośredni „wzorzec do naśladowania” w procesie
przygotowywania strategii rozwoju całego makroregionu. Nie wynika to ze złej jakości tych pierwszych
214
(chociaż można wskazywać na ich niedoskonałości), lecz z istotnych różnic zachodzących między nimi,
a dotyczących:
a) skali przestrzennej, której te instrumenty planistyczne dotyczą,
b) podmiotów pełniących wiodące funkcje w ich realizacji,
c) funkcji, jakie mają pełnić.
Strategia Rozwoju Polski Wschodniej nie może być, jak należy zakładać, ani uzupełnieniem ustaleń
strategii wojewódzkich, ani też prostą kontynuacją (rozwinięciem) działań interwencyjnych projektowanych przez województwa. Podejmować ona musi wyzwania w dużym stopniu autonomiczne względem poziomu wojewódzkiego, dyktowane m.in. priorytetami polityki interregionalnej i celami makroekonomicznymi, a także możliwościami finansowymi państwa. Koncentrować się musi na tych obszarach interwencji,
które mogą wyzwalać pozytywne dla rozwoju, największe i trwałe efekty mnożnikowe w skali całego obszaru. Z drugiej strony, strategia ta nie może ignorować przyjmowanych przez regiony celów rozwoju i sposobów ich urzeczywistniania. Jej ustalenia muszą bowiem odpowiednio respektować to, co regiony już zadecydowały realizować, a w niektórych przypadkach być może wzmacniać siłę osiąganie celów powszechnie przyjmowanych przez wszystkie województwa.
Niniejsza część ekspertyzy koncentruje się na analizie pakietów celów, priorytetów i działań przyjmowanych przez strategie wojewódzkie pod kątem możliwych wniosków dla strategii rozwoju całego makroregionu. Przechodząc do realizacji tego zadania należy przede wszystkim zauważyć istotne różnice w treściach
nadawanych tym samym trzem, kluczowym dla części projekcyjnej kategoriom (tj. cele, priorytety, zadania), a także różnicom w ich strukturze (wzajemnej sekwencji). W zasadniczy sposób utrudnia to bezpośrednią porównywalność między strategiami, zakładanych osiągnięć i projektowanych działań. W dalszych
rozważaniach – bez względu na przyjmowane w poszczególnych strategia nazewnictwo – starano się najpierw porządkować cele, priorytety i działania15 według schematów ujmowanych na rycinach 2 i 3.
R y c. 2.
CELE ROZWOJU I CELE POLITYKI ROZWOJU
Cele polityki
rozwoju
Misja
Podmiotu
Strategii
Struktura celów rozwoju
Wizja rozwoju
15
Cele strategiczne
(stawiane wyzwania)
Kierunki
działań
Cel: na ogół to, co jest spodziewane, zakładane, oczekiwane; priorytet: to, co szczególnie ważne (może dotyczyć celów,
lub obszarów interwencji); działania (kierunki działań): to rodzaje (obszary) interwencji.
215
R y c . 3.
RELACJE MIĘDZY CELAMI, PRIORYTETAMI I ZADANIAMI
Cele
Priorytety
w strukturze
celów
Struktura celów
Kierunki
działań
Priorytety
w strukturze
działań
Działania
Struktura w obszarach interwencji
Jako główny cel niniejszej analizy przyjmuje się:
1. Rozpoznanie stopnia zbieżności pakietów celów rozwoju stawianych w poszczególnych strategiach
wojewódzkich.
2. Wskazanie celów mogących mieć istotne znaczenie w strategii rozwoju całego makroregionu.
Narzędziem pomocnym w realizacji postawionego zadania jest macierz celów obrazująca związki pomiędzy celami stawianymi w poszczególnych strategiach wojewódzkich. Macierz ta w swych wierszach
i kolumnach ujmuje ten sam zestaw elementów, pozwalając na badanie współzależności między poszczególnymi parami celów. Przyjęte zostały następujące założenia i ustalenia do konstrukcji wspomnianej macierzy:
1. Analizie zależności podlegają pary celów należące do różnych województw (nie rozważa się związków między celami tego samego województwa, co wynika z postawionego wyżej zadania niniejszego fragmentu ekspertyzy).
2. Przyjęto sześcioskalową punktację związków między celami: od (0) brak związku (cele zupełnie
rozbieżne), do (+5) w przypadku związków najsilniejszych (pełne pokrywania się celów).
3. W macierzy podejmowana jest próba odpowiedzi na pytanie: w jakim zakresie realizacja celu ujętego w danym wierszu „pokrywa” projektowane osiągnięcia zapisane w celu ujętym w danej kolumnie. Należy zwrócić uwagę, że:
a) Tak wypełniona macierz na ogół nie jest symetryczna.
b) Suma wiersza wskazuje bowiem, w jakim zakresie rozważany cel pokrywa cele ujęte w kolumnach, zaś suma kolumny wskazuje, w jakim zakresie rozważany cel jest pokrywany przez
cele ujęte w wierszach. W obydwóch przypadkach może to być miarą powszechności (uniwersalności) danego celu. Przy czym różnica między sumą wiersza i kolumny wskazuje na zakres
swoistości (oryginalności) rozważanego celu danego województwa w stosunku do wszystkich
celów województw porównywanych.
4. Interpretacja wyników macierzy celów jest dosyć skomplikowana, ale zawiera wiele użytecznych
informacji:
a) Jeżeli struktura celów we wszystkich województwach byłaby idealnie taka sama, wówczas i taka
sama byłaby suma wierszy i kolumn, i zawsze wynosiłaby 20, co wynika z przemnożenia maksymalnej liczby punktów (5) przez liczbę każdorazowo przyrównywanych województw (4). Należy tu zauważyć, że przy założeniu pełnej zbieżności celów, dany cel województwa i-tego byłby
w pełni zbieżny tylko z jednym celem województwa j-tego.
b) Wartości większe od 20 oznaczają nierozłączność celów (ich nakładanie się) w ramach poszczególnych województw (wszystkich lub niektórych). W przypadku sum wierszy dodatkowo może
to wynikać ze zbyt ogólnego charakteru rozważanego celu.
c) Różnica między sumą i-tego wiersza i odpowiadającej mu kolumny wskazuje, że:
– w przypadku różnicy dodatniej, i-ty cel obejmuje zjawiska nie podejmowane w żadnych celach innych województw,
– w przypadku różnicy ujemnej, i-ty cel jest zbyt szczegółowy w stosunku do celów innych
województw.
d) Z punktu widzenia przygotowywanej strategii rozwoju Polski Wschodniej, głębszej uwadze
poddane powinny być cele, których sumy ocen nie odbiegają znacznie od wskazywanej wyżej
wartości 20.
216
4.2. Otrzymane wyniki oceny
Bezpośrednim przedmiotem oceny użyteczności części projekcyjnych strategii rozwoju województw
są pakiety celów na najwyższym poziomie ich struktury hierarchicznej (w oryginale nazywane celami strategicznymi, czasem priorytetami). Ilustruje je, wraz z przyjętymi oznaczeniami, zestawienie w tabeli 7. Należy jednak wyraźnie podkreślić, że „wycena”, w jakim zakresie dany cel pokrywa cel inny (porównywany), wymaga sięgnięcia do bardziej szczegółowej struktury celów. W aneksie (załącznik 4)
ujęto pełną strukturę celów, priorytetów i działań, według oryginalnych zestawień każdej z rozważanych
strategii. Wypełniając macierz celów zachodziła niekiedy potrzeba sięgnięcia do zawartych tam zapisów na
Tabela 7
PAKIETY CELÓW (PRIORYTETÓW) PRZYJĘTE W STRATEGIACH ROZWOJU WOJEWÓDZTW
POLSKI WSCHODNIEJ
LUBELSKIE
L-1. Wzrost konkurencyjności regionalnej gospodarki oraz jej zdolności do tworzenia miejsc pracy.
L-2. Rozwój nowoczesnego społeczeństwa i zasobów ludzkich dostosowanych do wymogów gospodarki
opartej na wiedzy.
L-3. Poprawa atrakcyjności i spójności terytorialnej województwa lubelskiego.
L-4. Rozwój współpracy międzyregionalnej oraz poprawa skuteczności wdrażania polityki rozwoju
regionu.
PODKARPACKIE
Pk-1. Tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki poprzez rozwijanie przedsiębiorczości, zwiększanie jej innowacyjności oraz podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej regionu.
Pk-2. Poprawa dostępności komunikacyjnej i infrastruktury technicznej województwa.
Pk-3. Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich sprzyjający powstawaniu rentownych gospodarstw
rolnych oraz kreowaniu pozarolniczych źródeł dochodów.
Pk-4. Poprawa jakości środowiska oraz zachowanie i ochrona zasobów przyrodniczych i wartości
krajobrazowych.
Pk-5. Wszechstronny rozwój kapitału społecznego, umożliwiający pełne wykorzystanie potencjału
i możliwości rozwoju osobistego mieszkańców regionu.
Pk-6. Wspieranie rozwoju gospodarczego regionu, wykorzystanie potencjału turystycznego i dziedzictwa
kulturowego oraz ochrona wartości przyrodniczo – krajobrazowych.
Pk-7. Bezpieczeństwo zdrowotne ludności.
Pk-8. Integracja działań w zakresie pomocy społecznej.
PODLASKIE
Pl-1.
Pl-2.
Pl-3.
Infrastruktura techniczna.
Infrastruktura społeczna.
Baza ekonomiczna.
ŚWIĘTOKRZYSKIE
Sw-1.
Sw-2.
Sw-3.
Sw-4.
Sw-5.
Sw-6.
Przyspieszenie rozwoju bazy ekonomicznej i wzrostu innowacyjności województwa.
Rozwój zasobów ludzkich.
Ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody i dóbr kultury.
Wzmocnienie potencjału instytucjonalnego województwa.
Rozwój systemów infrastruktury technicznej i społecznej.
Aktywizacja rolnictwa i wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich.
WARMIŃSKO-MAZURSKIE
Wm-1. Wzrost konkurencyjności gospodarki.
Wm-2. Wzrost aktywności społecznej.
Wm-3. Wzrost liczby i jakości powiązań sieciowych.
217
najniższych poziomach deagregacji. Najczęściej jednak wystarczały dwa pierwsze poziomy struktury hierarchicznej, ilustrowane zestawieniami ujętymi w załączniku 5 aneksu.
Wyniki oceny16 – a więc odpowiednio, macierz celów oraz wyznaczone rankingi, ujmują tabele 8 i 9.
Mocnego wyartykułowania wymaga fakt, iż wnioski wynikające z przeprowadzanych ocen odnoszą się nie
tylko do ogólnie określanych celów pierwszego poziomu dezagregacji, ale do całej ich struktury hierarchicznej. W tym właśnie widzieć należy użyteczność otrzymanych wyników. Na ich podstawie wskazać można,
że największą uniwersalnością cechują się cele17:
Rozwój systemów infrastruktury technicznej i społecznej
• Rozbudowa i podnoszenie standardów infrastruktury społecznej
• Podnoszenie standardów i stworzenie spójnego układu komunikacyjnego oraz gospodarki przestrzennej stymulującej rozwój regionu
• Rozwój komunalnej infrastruktury ochrony środowiska
• Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego
• Rozwój systemów informatycznych – szeroko-pasmowego dostępu do Internetu oraz regionalnej
zintegrowanej platformy usług elektronicznych
• Poprawa stanu infrastruktury mieszkaniowej jako czynnika warunkującego wzrost mobilności zasobów ludzkich i racjonalnego kształtowania ośrodków osadniczych.
Baza ekonomiczna
• Rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich
• Rozwój turystyki i lecznictwa uzdrowiskowego
• Wsparcie przedsiębiorczości
• Rozwój innowacyjności gospodarki regionu
• Tworzenie spójnego i efektywnego systemu promocji
• Rozwój kadr gospodarki regionu, w tym kształcenia ustawicznego
• Rozwój funkcji metropolitalnych
Wzrost konkurencyjności regionalnej gospodarki oraz jej zdolności do tworzenia miejsc pracy
• Restrukturyzacja tradycyjnych gałęzi regionalnej gospodarki i dostosowanie jej do reguł wspólnego
rynku
• Rozwój i podnoszenie konkurencyjności regionalnego agrobiznesu
• Specjalizacja województwa w wybranych sektorach produkcji i usług cechujących się wysokim poziomem konkurencyjności
• Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw oraz wzrost poziomu ich innowacyjności
• Rozwój regionalnego potencjału B+R oraz jego wykorzystanie dla potrzeb gospodarki
• Rozwój społeczeństwa informacyjnego
Rozwój zasobów ludzkich
• Doskonalenie systemu szkolnictwa z uwzględnieniem rynku pracy
• Rozwój potencjału kadrowego nauki i sektora badawczo-rozwojowego
• Rozwój form kształcenia ustawicznego
• Aktywna polityka rynku pracy
• Zintegrowana polityka społeczna
• Społeczeństwo obywatelskie
16
17
Wyraźnego podkreślenia wymaga nieunikniony subiektywizm stawianych ocen (zob. tabela 8). Jak już zaznaczano, macierz celów wypełniania była przez autora niniejszej ekspertyzy na podstawie uważnej analizy składowych celów, między
którymi oceniane były definiowane wyżej związki (składowe te ujmują załączniki 4 oraz 5). Wspomniany subiektywizm
mogłyby niewątpliwie zmniejszyć weryfikacje (niezależne oceny) wykonane przez szerszy zespół ekspercki (np. według
metodyki którejś ze znanych metod heurystycznych).
Przedstawiając cele uwzględniono dwa tylko poziomy hierarchiczne.
218
219
0
17
2
0
0
0
0
0
2
0
3
2
0
0
0
1
1
3
0
0
17
Pk-3
Pk-4
Pk-5
Pk-6
Pk-7
PK-8
Pl-1
Pl-2
Pl-3
Sw-1
Sw-2
Sw-3
Sw-4
Sw-5
Sw-6
Wm-1
Wm-2
Wm-3
S
16
1
1
1
1
4
0
1
0
0
0
1
1
0
1
0
0
2
0
2
0
4
1
0
0
0
1
3
0
1
2
0
1
0
1
3
0
0
0
0
Pk-2
0
3
6
1
0
0
0
0
4
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
16
0
0
4
0
1
0
0
0
2
4
0
1
0
L-4
Pk-1
0
L-3
Pk-1
0
L-4
4
L-3
L-2
L-2
15
3
0
0
0
5
0
1
0
0
0
0
5
0
1
0
0
Pk-2
9
0
0
0
5
0
0
0
0
0
2
0
0
0
1
0
1
Pk-3
11
0
4
0
0
1
0
4
0
0
0
0
0
0
1
0
1
Pk-4
16
0
3
0
0
0
0
1
4
0
1
2
0
0
0
4
1
Pk-5
6
1
0
1
0
1
1
0
0
0
1
0
0
1
0
0
0
Pk-6
10
0
4
0
0
0
0
0
2
0
0
4
0
0
0
0
0
Pk-7
6
0
3
0
0
0
0
0
2
0
0
0
0
0
0
1
0
PK-8
18
2
0
1
0
4
0
1
0
1
0
0
0
0
2
0
4
0
0
1
0
2
Pl-1
16
0
3
0
0
4
0
1
4
0
0
1
0
1
0
0
0
0
0
1
1
0
Pl-2
16
0
0
2
1
0
0
1
0
2
0
0
0
1
0
1
0
3
1
1
1
2
Pl-3
12
0
0
2
4
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
1
0
4
Sw-1
14
0
4
0
0
1
0
1
1
0
3
0
0
0
0
0
0
3
1
Sw-2
9
0
4
0
0
0
0
0
0
1
0
2
0
0
1
0
1
0
0
Sw-3
11
02
0
1
1
0
0
0
0
2
0
0
0
0
0
5
0
0
0
Sw-4
12
0
0
1
0
1
3
0
1
0
0
1
0
3
1
0
0
0
1
Sw-5
6
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
4
0
0
0
1
0
0
18
2
1
1
1
0
2
2
0
1
0
0
1
1
0
1
0
3
0
0
0
2
14
0
1
0
1
3
0
1
3
0
1
1
0
0
1
0
0
0
0
1
1
0
8
0
1
1
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
2
0
1
1
1
0
Sw-6 Wm-1 Wm-2 Wm-3
MACIERZ CELÓW PRZYJĘTYCH W STRATEGIACH ROZWOJU WOJEWÓDZTW POLSKI WSCHODNIEJ
L-1
L-1
Tabela 8
299
10
30
17
10
24
7
13
18
9
21
14
14
3
5
6
9
8
8
11
12
8
11
12
19
S
Tabela 9
WYNIKI OCEN ZWIĄZKÓW MIĘDZY ANALIZOWANYMI CELAMI ROZWOJU WOJEWÓDZTW
Układ alfabetyczny województw
Układ celów uporządkowany monotonicznie
Cele
Sumy
wierszy
Sumy
kolumn
Różnice
Cele
Sumy
wierszy
Cele
Sumy
kolumn
Cele
Różnice
L-1
19
17
2
Wm-2
30
Pl-1
18
Wm-2
16
L-2
12
17
-5
Sw-5
24
Wm-1
18
Sw-5
12
L-3
11
16
-5
Pl-3
21
L-1
17
Pl-3
5
L-4
8
6
2
L-1
19
L-2
17
Sw-6
4
Pk-1
12
16
-4
Sw-2
18
L-3
16
Sw-3
4
Pk-2
11
15
-4
Wm-1
17
Pk-1
16
Sw-2
4
Pk-3
8
9
-1
Pl-1
14
Pk-5
16
Wm-3
2
Pk-4
8
11
-3
Pl-2
14
Pl-2
16
L-4
2
Pk-5
9
16
-7
Sw-3
13
Pl-3
16
L-1
2
Pk-6
6
6
0
L-2
12
Pk-2
15
Pk-6
0
Pk-7
5
10
-5
Pk-1
12
Sw-2
14
Wm-1
-1
PK-8
3
6
-3
L-3
11
Wm-2
14
Pk-3
-1
Pl-1
14
18
-4
Pk-2
11
Sw-1
12
Pl-2
-2
Pl-2
14
16
-2
Sw-6
10
Sw-5
12
Sw-1
-3
Pl-3
21
16
5
Wm-3
10
Pk-4
11
PK-8
-3
Sw-1
9
12
-3
Pk-5
9
Sw-4
11
Pk-4
-3
Sw-2
18
14
4
Sw-1
9
Pk-7
10
Sw-4
-4
Sw-3
13
9
4
L-4
8
Pk-3
9
Pl-1
-4
Sw-4
7
11
-4
Pk-3
8
Sw-3
9
Pk-2
-4
Sw-5
24
12
12
Pk-4
8
Wm-3
8
Pk-1
-4
Sw-6
10
6
4
Sw-4
7
L-4
6
Pk-7
-5
Wm-1
17
18
-1
Pk-6
6
Pk-6
6
L-3
-5
Wm-2
30
14
16
Pk-7
5
PK-8
6
L-2
-5
Wm-3
10
8
2
PK-8
3
Sw-6
6
Pk-5
-7
Suma
299
299
0
Suma
299
Suma
299
Suma
0
Źródło: Wyliczenia własne
220
ANEKS
(Załączniki)
ZAŁĄCZNIK 1
Układy treści w częściach diagnostycznych strategii
WOJEWÓDZTWO LUBELSKIE
Wprowadzenie
Ocena efektów realizacji dotychczasowej strategii
I. Gospodarka
01. Produkt Krajowy Brutto
02. Wartość Dodana Brutto
03. Wydajność pracy
04. Majątek trwały w regionie
05. Nakłady inwestycyjne w gospodarce regionu
06. Inwestycje zagraniczne
07. Stopień uprzemysłowienia
08. Budownictwo
09. Rolnictwo
10. Wartość produkcji rolniczej
11. Zasoby ziemi i struktura jej użytkowania
12. Rolnictwo ekologiczne
13. Stawy i gospodarka rybacka
14. Ochrona różnorodności biologicznej w rolnictwie
15. Otoczenie rolnictwa
16. Przetwórstwo rolno-spożywcze
17. Rynki hurtowe, grupy producenckie
18. Instrumenty wspierające rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich
19. Sektor usług
20. Instytucje otoczenia biznesu
21. Usługi sieciowe
22. Usługi turystyczne
23. Eksport i import województwa
24. Poziom i jakość przedsiębiorczości w regionie
25. Potencjał badawczo-rozwojowy
26. Działalność innowacyjna
27. Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego
28. Analiza SWOT
II. Społeczeństwo i zasoby ludzkie regionu
01. Demografia
02. Ochrona zdrowia
03. Kultura fizyczna
221
04. Edukacja
05. Status zawodowy nauczycieli i kwalifikacje
06. Doskonalenie zawodowe nauczycieli
07. Doradztwo zawodowe
08. Rynek pracy
09. Zatrudnienie i zasoby pracy
10. Pomoc społeczna
11. Kultura
12. Warunki i poziom życia
13. Warunki mieszkaniowe
14. Bezpieczeństwo i ład publiczny
15. Analiza SWOT
III. Atrakcyjność i spójność terytorialna
01. Położenie województwa lubelskiego
02. Rys fizjograficzny
03. Zasoby naturalne
04. Ochrona środowiska
05. Środowisko kulturowe
06. Osadnictwo
07. Zróżnicowanie wewnętrzne regionu
08. Atrakcyjność inwestycyjna
09. Stan i zagrożenia środowiska
10. Infrastruktura ochrony środowiska
11. Wydatki inwestycyjne na ochronę środowiska
12. Komunikacja i transport
13. Elektroenergetyka
14. Ciepłownictwo
15. Gazownictwo
16. Niekonwencjonalne źródła energii
17. Dostępność, spójność
18. Analiza SWOT
IV. Polityka regionalna i strategiczne zarządzanie regionem
01. Uwarunkowania prawne
02. Uwarunkowania ustrojowe
03. Kondycja finansowa jednostek samorządu terytorialnego
04. Sprawność instytucjonalna
05. Funkcjonowanie trzeciego sektora w województwie
06. Instytucje otoczenia samorządności
07. Planowanie regionalne i lokalne
08. Współpraca zagraniczna województwa
09. Instrumenty finansowe wsparcia współpracy zagranicznej
10. Marketing regionalny i promocja
11. Analiza SWOT
Podsumowanie
Analiza SWOT
222
W O J E W Ó D Z T WO P O D KA R PAC K I E
DIAGNOZA PROSPEKTYWNA
1. Miejsce województwa podkarpackiego w przestrzeni europejskiej i krajowej
1.1. Województwo podkarpackie w przestrzeni europejskiej
1.2. Miejsce województwa w przestrzeni krajowej
1.2.1. Prognoza demograficzna
1.2.2. Pozycja województwa podkarpackiego w krajowej przestrzeni gospodarczej w świetle Produktu Krajowego Brutto
2. Diagnoza sektorowo-przestrzenna kształtowania się procesu rozwoju regionu
2.1. Gospodarka
2.1.1. Przekształcenia własnościowe w gospodarce województwa podkarpackiego
2.1.2. Przemysł
2.1.3. Inwestycje
2.1.4. Sektor Małych i Średnich Przedsiębiorstw
2.1.5. Budownictwo
2.1.6. Usługi rynkowe
2.1.7. Potencjał innowacyjny oraz infrastruktura badawczo-rozwojowa
2.1.8. Turystyka i rekreacja
2.2. Infrastruktura techniczna
2.2.1. System komunikacji
2.2.2. Energetyka
2.2.3. Gospodarka wodna i ściekowa
2.2.4. Gospodarka odpadami
2.2.5. Telekomunikacja
2.3. Rolnictwo, przetwórstwo i rynek rolny
2.3.1. Warunki produkcji rolniczej i struktura agrarna
2.3.2. Produkcja rolnicza
2.3.3. Warunki społeczno-ekonomiczne, zatrudnienie w rolnictwie (dane z Narodowego Spisu Powszechnego i Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r.)
2.3.4. Przetwórstwo i rynek rolny
2.4. Środowisko przyrodnicze
2.4.1. Zasoby przyrodniczo-krajobrazowe i ich ochrona
2.4.2. Ochrona powietrza
2.4.3. Ochrona przed hałasem
2.4.4. Ochrona wód
2.4.5. Ochrona przed zagrożeniami spowodowanymi powodzią i suszą
2.4.6. Ochrona powierzchni ziemi
2.5. Kapitał społeczny
2.5.1. Ludność
2.5.2. Rynek pracy – bezrobocie
2.5.3. Poziom życia mieszkańców
2.5.4. Edukacja
2.5.5. Kultura
2.5.6. Organizacje pozarządowe
2.6. Współpraca międzynarodowa
2.6.1. Współpraca gospodarcza
2.6.2. Diagnoza turystyczna w kontekście międzynarodowym
2.6.3. Współpraca w zakresie ochrony środowiska
2.7. Ochrona zdrowia
2.8. Zabezpieczenie społeczne
3. Ocena realizacji strategii rozwoju województwa podkarpackiego na lata 2000-2006
3.1. Gospodarka
3.2. Infrastruktura techniczna
3.3. Obszary wiejskie i rolnictwo
3.4. Ochrona środowiska
223
03.5. Kapitał ludzki
3.5.1. Edukacja
3.5.2. Kultura
03.6. Współpraca międzynarodowa
03.7. Ochrona zdrowia
03.8. Zabezpieczenie społeczne
03.9. Przedakcesyjne programy pomocowe
3.10. Fundusze Strukturalne i Fundusz Spójności
4. Bilans strategiczny – analiza SWOT
224
WOJEWÓDZTWO PODLASKIE
SYNTEZA DIAGNOZY
1. Charakterystyka geograficzna regionu. Środowisko
a) Położenie
b) Walory przyrodnicze
c) Obszary chronione
d) Surowce
e) Euroregiony
2. Zasoby ludzkie i rynek pracy
a) Dane podstawowe
b) Społeczeństwo / Wielokulturowość
c) Wykształcenie
d) Rynek pracy. Bezrobocie
3. Gospodarka regionu
a) PKB i wartość dodana brutto
b) Rolnictwo
c) Przemysł
d) Przedsiębiorstwa i instytucje otoczenia biznesu
e) Handel zagraniczny
f) Inwestycje
g) Turystyka
4. Infrastruktura techniczna
a) Transport drogowy
b) Transport kolejowy
c) Transport lotniczy
d) Transport wodny śródlądowy
e) Telekomunikacja
f) Energetyka i gazownictwo
g) Gospodarka wodno-ściekowa
h) Gospodarka odpadami
5. Infrastruktura społeczna
a) Ochrona zdrowia i pomoc społeczna
b) Uzdrowiska
c) Edukacja
d) Kultura
e) Sport
f) Zasoby mieszkaniowe województwa
IV. Analiza SWOT
V. Synteza Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa
225
WOJEWÓDZTWO ŚWIĘTOKRZYSKIE
1. Przesłanki aktualizacji strategii
2. Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczo-przestrzennej województwa
2.1. Charakterystyka Województwa Świętokrzyskiego
2.2. Charakterystyka Województwa Świętokrzyskiego
– gospodarka, zagadnienia dotyczące innowacyjności
– zasoby ludzkie
– prognoza demograficzna
– rynek pracy
– nauka i edukacja
– ochrona zdrowia
– warunki życia i bezpieczeństwa
– pomoc społeczna
– infrastruktura
– mieszkalnictwo
– rozwój obszarów wiejskich i rolnictwo
– turystyka
– kultura, ochrona dziedzictwa kulturowego
3. Analiza SWOT
4. Dotychczasowa pomoc publiczna dla Województwa Świętokrzyskiego
4.1. Pomoc krajowa
4.2. Pomoc zagraniczna
226
WOJEWÓDZTWO WARMIŃSKO-MAZURSKIE
1. Potrzeba aktualizacji strategii
2. Zewnętrzne uwarunkowania strategii
2.1 Zmiany w otoczeniu międzynarodowym
2.1.1 Europejska sieć obserwacyjna planowania przestrzennego (ESPON)
2.1.2 Trzeci raport na temat spójności
2.1.3 Strategia lizbońska
2.1.4 Projekty regulacji prawnych
2.1.5 Strategiczne wytyczne wspólnoty
2.2 Uwarunkowania krajowe
2.2.1 Projekt Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013
2.2.2 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju
2.2.3 Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego
2.2.4 Odniesienia do aktualizacji strategii Województwa Warmińsko-Mazurskiego
2.3 Kierunki międzyregionalnej współpracy województwa
3. Syntetyczna diagnoza problemów
3.1 Gospodarka i innowacyjność
3.2 Rozwój zasobów ludzkich i społeczeństwo
3.3 Aspekty przestrzenne, infrastruktura, środowisko przyrodnicze
3.3.1 Zróżnicowania przestrzenne
3.3.2 Infrastruktura
3.3.3 Środowisko przyrodnicze
3.4 Rozwój obszarów wiejskich i rolnictwo
4. Analiza SWOT
4.1 Gospodarka i innowacyjność
4.2 Rozwój zasobów ludzkich i społeczeństwo
4.3 Infrastruktura, aspekty przestrzenne, środowisko przyrodnicze
4.4 Rozwój obszarów wiejskich i rolnictwo
227
ZAŁĄCZNIK 2
Analizy SWOT – pełne wersje
Gospodarka i poziom jej konkurencyjności
MOCNE STRONY
• zasobność województwa w liczne surowce dla
rozwoju przetwórstwa przemysłowego, w tym
surowce rolne, energetyczne (węgiel, gaz) oraz
mineralne;
• istnienie w regionie kilku dużych „flagowych”
firm, wykazujących dużą aktywność eksportowąi innowacyjną;
• rozwinięty sektor przetwórstwa rolno-spożywczego (reprezentowany niemalże przez wszystkie branże tej gałęzi);
• wysoka przydatność środowiska przyrodniczego dla
rozwoju turystyki, lecznictwa uzdrowiskowego i produkcji ekologicznej żywności;
• stosunkowo dobrze rozwinięty sektor agroturystyczny w regionie;
• względnie tania siła robocza w regionie oraz duże
zasoby wykwalifikowanych kadr (w tym duża podaż
kadr technicznych i menadżerskich z restrukturyzowanych gałęzi przemysłu);
• aktywność ludności w zakresie rozpoczynania działalności gospodarczej i zdolność przedsiębiorstw do
funkcjonowania w trudnych warunkach prawnoekonomicznych;
• rozwinięta sieć kontaktów gospodarczych firm
z Lubelszczyzny z partnerami z Europy Wschodniej (głównie Ukrainy i Białorusi);
• rozwinięta sieć instytucji wspierających przedsiębiorstwa (fundacje i agencje wspierające biznes);
• stosunkowo wysoki stopień automatyzacji produkcji w przemyśle połączony z coraz większym wykorzystaniem technologii informacyjnych przez
przedsiębiorstwa;
• skłonność przedsiębiorstw do wprowadzania innowacji (kreowanie własnych rozwiązań inowacyjnych wewnątrz przedsiębiorstw, znaczna samodzielność firm w zakresie finansowania innowacji);
• rozwinięty i zróżnicowany potencjał badawczo-rozwojowy w regionie (bogate zasoby młodej i dobrze
wykształconej kadry naukowej);
• istnienie zalążków instytucjonalnego systemu transferu wiedzy i wspierania rozwiązań innowacyjnych
w przedsiębiorstwach (Lubelski Park NaukowoTechnologiczny, parki przemysłowe, Centrum Transferu Innowacji, Lubelski Fundusz Kapitałowy, itd.);
• zaczątki nowoczesnej bazy do rozwoju handlu i kontaktów międzynarodowych (Hala Targowo-Wystawiennicza Międzynarodowych Targów Lubelskich,
Giełda Rolno-Ogrodnicza w Elizówce);
228
SŁABE STRONY
• niski poziom PKB na mieszkańca;
• niekorzystna struktura zatrudnienia i tworzenia
wartości dodanej brutto (WDB) (zbyt duży udział
sektora rolnego w strukturze pracujących oraz zbyt
mały udział sektora usług, w tym usług rynkowych,
w tworzeniu WDB);
• niska wydajność pracy, szczególnie w rolnictwie;
• niskie nakłady inwestycyjne w gospodarce połączone z wysokim stopniem zużycia środków trwałych;
• dominacja w gospodarce sektorów tradycyjnych
i niewielki udział w produkcji i usługach działów
wysokiej i średnio-wysokiej techniki;
• niska konkurencyjność produktowa, technologiczna i ekologiczna firm, połączona ze stosunkowo niskim poziomem innowacyjności przedsiębiorstw;
• niska konkurencyjność sektora rolnego (rozdrobnienie struktury obszarowej gospodarstw, niski stopień towarowości gospodarstw i ich rentowności, niski stopień wyposażenia rolnictwa w nowoczesne
środki techniczne, słabo rozwinięte powiązania producent-konsument oraz w ramach grup producenckichi rynkowych);
• niewielkie zaangażowanie bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ);
• niewielki stopień powiązań kooperacyjnych przedsiębiorstw (w tym z partnerami z zagranicy);
• niska wartość eksportu województwa w przeliczeniu na 1 mieszkańca połączona z niewielkim udziałem w strukturze eksportu produktów wiedzochłonnych i o wysokim stopniu przetworzenia;
• słabo rozwinięty sektor przedsiębiorczości (niski
stopień nasycenia przedsiębiorczością, dominacja
mikroprzedsiębiorstw, mały odsetek spółek prawa
handlowego);
• niska jakość zarządzania i niedostateczna liczba
certyfikatów jakości w przedsiębiorstwach;
• niedostatek kapitałów własnych przedsiębiorstw
połączony z trudnym dostępem do finansowania zewnętrznego (kredyt bankowy, fundusze poręczeniowe, pożyczkowe, podwyższonego ryzyka, instrumenty w ramach pomocy publicznej państwa);
• niska sprawność samorządu gospodarczego i instytucji otoczenia biznesu we wspieraniu przedsiębiorstw;
• słaba współpraca przedsiębiorstw z instytucjami sfery B+R (znikomy transfer wiedzy z ośrodków B+R
do przedsiębiorstw, niedostosowanie oferty sektora B+R do popytu na innowacje ze strony przedsiębiorstw);
• stosunkowo wysoki poziom zabezpieczenia regionu w energię (zasilanie dwustronne województwa
w energię elektryczną i gaz, bogate zasoby energetyczne w regionie, możliwość produkcji energii
w skojarzeniu)
SZANSE ROZWOJU
• udział regionu w globalnych procesach rozwojowych
Unii Europejskiej (funkcjonowanie gospodarki
w strukturach jednolitego rynku europejskiego,
dostęp do instrumentów polityki strukturalnej);
• zaawansowanie procesów restrukturyzacyjnych
w gospodarce;
• potencjał produkcyjny gospodarstw rolnych umożliwiający rozwój praktycznie wszystkich kierunków
upraw i hodowli;
• rozwój sektora usług rynkowych połączony ze wzrostem zamożności społeczeństwa w regionie;
• specjalizacja regionu w niszowych sektorach produkcji i usług (produkcja wysokiej jakości żywności, produkcja ekoenergii, rozwój produktów tradycyjnychi regionalnych, usługi turystyczne i opiekuńczo-medyczne);
• rozwój kontaktów międzynarodowych firm z regionui wzrost ich świadomości w zakresie konkurowaniaw oparciu o wiedzę i nowe technologie;
• rozwój klastrów i parków przemysłowych w oparciuo duże firmy z regionu i zaplecze badawczo-rozwojowe;
• wzmocnienie sektora badawczo-rozwojowego w regionie w ramach tworzenia Europejskiej Przestrzeni Badań i Innowacji i rozwoju krajowego i regionalnego systemu innowacji;
• wykorzystanie potencjału B+R do zwiększania konkurencyjności regionalnej gospodarki i budowania
makroregionów gospodarki opartej na wiedzy (Dolina Lotnicza, Dolina Ekologicznej Żywności);
• wykorzystanie przygranicznego położenia regionu
do rozwoju wysoko specjalistycznych usług w powiązaniu z firmami globalnymi oraz rozwoju kontaktów gospodarczych ze Wschodem;
• zwiększony napływ środków pomocowych do regionu i ich koncentracja na inwestycjach i działaniach
sprzyjających wzrostowi konkurencyjności i tworzeniu miejsc pracy;
• słaba kondycja finansowa sektora B+R (niski poziom finansowania działalności B+R w relacji do
PKB i na jednego zatrudnionego w tym sektorze, wysoki stopień zużycia aparatury naukowo-badawczej);
• niedostateczny rozwój infrastruktury transferu wiedzy i komercjalizacji wyników B+R (parki naukowo-technologiczne, centra transferu technologii,
inkubatory technologiczne, fundusze podwyższonego ryzyka);
• słabo rozwinięta infrastruktura telekomunikacyjna
(sieć szerokopasmowa, sprzęt teleinformatyczny,
usługi związane z rozwojem społeczeństwa informacyjnego);
• słabe wyposażenie województwa w gaz przewodowy (pomimo iż przez teren województwa przebiegają główne magistrale gazociągowe)
ZAGROŻENIA ROZWOJU
• niestabilność polityczna i gospodarcza w Polsce i na
świecie (słabe tempo rozwoju gospodarczego w UE
i w Europie Wschodniej);
• niewykorzystanie szans restrukturyzacji gospodarki regionu w ramach polityki strukturalnej Unii
Europejskiej;
• rosnąca zależność gospodarki polskiej i regionalnej
od światowych rynków finansowych;
• niskie dochody ludności kształtujące niski popyt
wewnętrzny w regionie na dobra i usługi komercyjne (nie pozwalająca na szybki rozwój sektora usług
rynkowych, a tym samym na restrukturyzację zatrudnienia i spadek bezrobocia);
• postępująca marginalizacja gospodarki regionalnej
(spadek udziału regionalnego PKB i produkcji przemysłowej w udziale krajowym, utrzymujący się niski poziom eksportu województwa);
• słabnące tempo restrukturyzacji gospodarki (szczególnie sektora rolnego), połączone z niekorzystnymi dla regionu decyzjami prywatyzacyjnymi przedsiębiorstw państwowych (w tym z branży energetycznej);
• utrzymujący się niski stopień nakładów inwestycyjnych w gospodarce regionu połączony z niskim
napływem bezpośrednich inwestycji do gospodarki
regionu;
• brak dostatecznego zabezpieczenia potrzeb energetycznych regionu (uzależnienie dostaw energii elektrycznej ze źródeł produkcji spoza województwa,
niewielki udział w produkcji energii ze źródeł odnawialnych);
• trudności przedsiębiorstw w pozyskaniu środków
na rozwój z funduszy strukturalnych i dostępnych
instrumentów wsparcia oraz niska zdolność współfinansowania projektów inwestycyjnych;
• nasilająca się konkurencja ze strony Jednolitego Rynku Europejskiego (upadek wielu przedsiębiorstw słabo zaawansowanych technologicznie i organizacyj-
229
• napływ kapitału zagranicznego, w tym inwestycji
bezpośrednich, wzrost udziału nowych inwestycji
typu greenfield;
• korzystne trendy i zmiany struktury wymiany handlowej z zagranicą (w tym na rynku rolno-spożywczym);
• rozwój gospodarki elektronicznej i innych technik
społeczeństwa informacyjnego
nie oraz nie spełniających norm unijnych w zakresie ochrony środowiska, jakości produkcji oraz bezpieczeństwa i higieny pracy);
• stopniowe obniżanie się rangi ośrodka naukowego
w regionie i jego dalsza marginalizacja na arenie
krajowej i międzynarodowej (niedostosowanie się
do prorynkowych zasad finansowania i funkcjonowania nauki, słabe powiązania kooperacyjne jednostek B+R z głównymi ośrodkami w kraju i za
granicą);
• odpływ z regionu kapitału i zasobów ludzkich
o wysokich kwalifikacjach
Społeczeństwo i kapitał ludzki w kontekście rozwoju gospodarki opartej na wiedzy
MOCNE STRONY
• korzystna struktura demograficzna (młode społeczeństwo);
• stosunkowy dobry poziom ogólnego wykształcenia
ludności;
• wyższe od średnich w kraju wskaźniki skolaryzacji
na poziomie szkół średnich i wyższych;
• wykształcone kadry na poziomie wyższym;
• rozwinięte zaplecze edukacyjne w zakresie kształcenia kadr na poziomie wyższym (sieć szkół wyższych publicznych i niepublicznych coraz bardziej
dostępna na poziomie miast powiatowych);
• korzystna struktura kierunków kształcenia wyższego (znaczny udział w kształceniu studentów w naukach przyrodniczych i inżynieryjnych);
• wysoki poziom specjalizacji i kwalifikacji kadr pracujących w sferze usług publicznych (oświata, służba zdrowia i kultura fizyczna, pomoc społeczna);
• niskie koszty pozyskania dobrze wykształconych
kadr związane z wysokim bezrobociem i niskim
poziomem wynagrodzeń;
• poziom rejestrowanego bezrobocia niższy niż w kraju (powolny spadek bezrobocia);
• aktywność społeczna i zawodowa ludzi starszych;
• rozwój społeczeństwa obywatelskiego (rozwój samopomocy, dynamiczny rozwój organizacji pozarządowych);
• różnorodna i bogata oferta kulturalna oraz duża
liczba działających instytucji i promotorów kultury;
• stosunkowo wysoki poziom bezpieczeństwa publicznego;
• rozwinięta sieć granicznych placówek kontrolnych
230
SŁABE STRONY
• niskie dochody ludności;
• trudne warunki mieszkaniowe ludności (niskie
standardy mieszkaniowe, utrudniony dostęp do własnych mieszkań ludzi młodych, niedostateczny rozwój budownictwa mieszkań tanich);
• niski poziom zdrowotności mieszkańców regionu
(któremu towarzyszy niski stopień świadomości
w zakresie profilaktyki zdrowotnej oraz utrudniony powszechny dostęp do usług opieki zdrowotnej);
• niska sprawność funkcjonowania systemu ochrony
zdrowia (niedoinwestowanie usług zdrowotnych,
dekapitalizacja bazy lokalowej i sprzętu medycznego);
• niedostateczny rozwój bazy i usług związanych ze
sportem i rekreacją;
• niska świadomość ludności w zakresie ekologii,
zdrowego sposobu życia i odżywiania się, stosunkowo niski odsetek osób uprawiających sport;
• niski poziom wykształcenia ludności wiejskiej;
• niedostosowanie oferty i procesu kształcenia do
wyzwań i potrzeb nowoczesnego społeczeństwa
(szczególnie w szkolnictwie zawodowym);
• wadliwa struktura kwalifikacji zawodowych pracowników (nie odpowiadająca potrzebom regionalnej gospodarki i rynku pracy) oraz niska mobilność
przestrzenna i zawodowa;
• małe zaangażowanie ludności w proces kształcenia
ustawicznego i odnawiania swoich kwalifikacji;
• przestarzała baza szkolno-edukacyjna (budynki
szkolne wymagające remontu i modernizacji, niskie
nasycenie placówek szkolnych w sprzęt dydaktycznyi informatyczny);
• niskie wskaźniki zatrudnienia i aktywności zawodowej ludności w regionie;
• wysoki poziom bezrobocia ukrytego na wsi
• niekorzystna struktura bezrobocia (duży udział
osób długotrwale bezrobotnych oraz absolwentów
szkół wyższych);
• słabo rozwinięta sieć niepublicznych służb zatrudnienia;
• dominacja pasywnych nad aktywnymi formami
ograniczania bezrobocia;
• niski poziom kapitału społecznego (małe zaufanie
do władz publicznych, niewielka liczba liderów lokalnych);
• wysoki poziom ubóstwa i wykluczenia społecznego
(spowodowany między innymi takimi zjawiskami
jak długotrwałe bezrobocie, niepełnosprawność,
patologie społeczne);
• niezadowalający poziom usług społecznych wynikający z niedoinwestowania tej sfery;
• niskie nakłady na działalność kulturalną w regionie połączone z niedoinwestowaniem bazy materialnej służącej upowszechnianiu i promowaniu kultury (zły stan zaplecza technicznego i wyposażenia
placówek kultury w sprzęt komputerowy i dostęp
do nowoczesnych nośników informacji);
• niski udział mieszkańców województwa w korzystaniu z dóbr i usług kultury;
• mało skuteczny system bezpieczeństwa publicznego
i walki z wszelkimi przejawami patologii społecznej;
• niedostateczne wyposażenie służb Policji i Straży
Pożarnej w sprzęt i urządzenia do zapewniania odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa i ładu publicznego;
• słaby stan technicznej infrastruktury przeciwpowodziowej (szczególnie w dolinach rzek Wisły, Wieprza
i Bugu) skutkujący wysokim stopniem zagrożenia
powodziami;
• niezadowalający stopień pokrycia obszaru województwa zintegrowanym systemem ratownictwa
medycznego
SZANSE ROZWOJU
• rosnący poziom ogólnego wykształcenia ludności
dający podstawę do budowy gospodarki opartej na
wiedzy;
• szybko rozwijający się sektor kształcenia na poziomie wyższym oraz postępująca integracja tego sektora z europejskim systemem kształcenia (w ramach
Europejskiej Przestrzeni Edukacyjnej);
• duże zainteresowanie kształceniem w Lublinie obywateli z krajów Europy Zachodniej i Wschodniej,
umożliwiające tworzenie wyspecjalizowanych placówek edukacyjnych (Uniwersytet Wschodni) oraz
kierunków studiów (nauki medyczne);
• dostosowanie kształcenia zawodowego na uczelniach do nowych wyzwań i wymagań rynku
pracy;
• rozwój kształcenia ustawicznego dający szansę na
wzrost poziomu kwalifikacji i umiejętności zasobów
ludzkich w regionie (w tym znajomości języków
obcych);
• intensywne powstawanie nowych zawodów (w dziedzinach związanych z rozwojem technologii informacyjnych, z obsługą firm i wykorzystaniem wolnego czasu, ochroną zdrowia i środowiska);
• zwiększający się dostęp mieszkańców Lubelszczyzny
do europejskiego rynku pracy;
ZAGROŻENIA ROZWOJU
• niekorzystne trendy demograficzne (ujemny przyrost naturalny, starzenie się społeczeństwa oraz
stopniowe wyludnianie się regionu);
• wzrastający drenaż kadr (ujemne saldo migracji
i utrwalenie się tendencji odpływu z regionu ludzi
młodych i dobrze wykształconych);
• postępujące procesy dezintegracji rodziny i ograniczania jej funkcji w społeczeństwie;
• przedłużające się procesy restrukturyzacji regionalnej gospodarki i zmniejszająca się podaż nowych
miejsc pracy, utrwalenie się braku szans i perspektyw dla młodego pokolenia;
• trudności w zagospodarowaniu dużych zasobów siły
roboczej uwolnionych w wyniku restrukturyzacji
sektora rolnego;
• zwiększający się odsetek osób zaprzestających edukacji na poziomie ponadgimnazjalnym z powodów
ekonom.;
• utrzymujący się niski poziom wykształcenia ludności wiejskiej utrudniający procesy adaptacyjne w rolnictwie i poza rolnictwem;
• pogarszanie się warunków edukacyjnych na terenach wiejskich;
• utrwalenie się niekorzystnego stanu wysokiego
udziału osób nieaktywnych zawodowo (spowodo-
231
• coraz lepszy dostęp do europejskich instrumentów
rynku pracy i zwiększania zatrudnienia (w ramach
krajowych i europejskich strategii zatrudnienia);
• prowadzenie aktywnej polityki rynku pracy na poziomie lokalnym i regionalnym (połączonej ze specjalizacją gospodarczą województwa);
• rosnąca rola ekonomii społecznej (szansą na tworzenie nowych miejsc pracy i prowadzenie aktywnych form pomocy społecznej);
• rozwój infrastruktury i usług społeczeństwa informacyjnego (e-nauka, e-praca, e-zdrowie, itd.);
• podstawy do budowy kapitału kulturowego w regionie (silna więź kulturowa mieszkańców, obecność
elit artystycznych, silne środowisko naukowe, media,
organizacje kościelne, bogata tradycja organizowania licznych festiwali i imprez kulturalnych);
• zwiększająca się aktywność, potencjał i kompetencje organizacji pozarządowych oraz wzrost ich znaczenia w kontaktach międzynarodowych;
• większa niż w kraju dynamika przyrostu liczby klubów i sekcji sportowych, a także zwiększająca się
liczba osób uprawiających sport
•
•
•
•
•
•
•
•
wane niską podażą miejsc pracy, wysokim odsetkiem
osób niepełnosprawnych, itd.);
utrata kwalifikacji zawodowych w wyniku utrzymywania się długotrwałego bezrobocia (utrwalanie się
problemu dziedziczenia bezrobocia);
zmiana charakteru pracy w wyniku rewolucji technologicznej i spowodowane tym zmniejszanie się
ogólnego popytu na pracę (szczególnie wśród osób
z niskimi kwalifikacjami)
przyśpieszona dezaktualizacja dotychczasowej wiedzy i kwalifikacji spowodowana powstawaniem nowych zawodów;
nierówny dostęp do edukacji i rynku pracy źródłem
dalszego ubożenia i marginalizacji społeczeństwa
(wzrost klientów pomocy społecznej oraz uzależnianie się od świadczeń pomocy społecznej);
przyśpieszone tempo wypadania z użytkowania
znacznej części zasobów mieszkaniowych wskutek
ich fizycznego zużycia;
pauperyzacja społeczeństwa wpływająca na niski
stopień korzystania z dóbr kultury;
wzrost zagrożenia patologiami społecznymi (alkoholizm, narkomania, przemoc w rodzinie);
wzrost zagrożenia związanego z funkcjonowaniem
zewnętrznej granicy UE (fala imigrantów ze Wschodu, przemyt towarów, międzynarodowa przestępczość)
Atrakcyjność i spójność przestrzeni (terytorium)
MOCNE STRONY
• zwarta przestrzeń regionu i brak wewnętrznych
naturalnych barier rozwoju;
• położenie regionu na międzynarodowych szlakach
komunikacyjnych wchodzących w skład Paneuropejskich Korytarzy Transportowych (autostrada
A2, drogi S17 i S12, linia kolejowa E20 (ParyżMoskwa) oraz E7 (Gdynia – Odessa);
• rozwinięta sieć drogowa (szczególnie dróg powiatowych i gminnych);
• sieć połączeń autobusowych pokrywająca obszar
całego województwa oraz wypracowany dobry system połączeń autobusowych zaspokajający zróżnicowane potrzeby przewozowe;
• nowoczesna baza głównych przejść granicznych
i terminali obsługujących ponad połowę ruchu
towarowego i osobowego Polski z Białorusią
i Ukrainą;
• istnienie w regionie kilku lokalnych lotnisk oraz
odpowiednie zaplecze kadrowe i techniczne do obsługi komunikacji lotniczej dla celów biznesowych,
turystycznych oraz sportowych;
• jakość środowiska przyrodniczego (mały stopień
antropogenicznego przekształcenia środowiska,
zachowany względnie naturalny charakter głównych rzek Lubelszczyzny, znaczne zasoby wód podziemnych dobrej jakości, stosunkowo dobry stan
232
SŁABE STRONY
• niska atrakcyjność inwestycyjna regionu;
• słaba dostępność komunikacyjna regionu (brak
dróg przystosowanych do szybkiego ruchu, brak
dostatecznej liczby mostów na Wiśle, Bugu i Wieprzu, stwarzający bariery współpracy międzyregionalnej, rzadka sieć połączeń kolejowych);
• brak lotniska o zasięgu regionalnym i międzynarodowym;
• niska drożność komunikacyjna wewnątrz regionu
(niski stan techniczny infrastruktury drogowej
i kolejowej, niespójny układ powiązań komunikacyjnych);
• pogarszająca się dostępność obszarów wiejskich
(wynikająca ze słabo rozwiniętej infrastruktury
transportowej i ograniczania usług transportu publicznego);
• niski poziom bezpieczeństwa ruchu drogowego;
• niedostateczna liczba oraz niska przepustowość istniejących przejść granicznych;
• ubogie zasoby wód powierzchniowych oraz ich
znaczne zanieczyszczenie;
• słabo rozwinięta infrastruktura gospodarki wodnościekowej (szczególnie w małych miastach i na terenach wiejskich, duże dysproporcje w rozwoju infrastruktury kanalizacyjnej w stosunku do infrastruktury wodociągowej);
•
•
•
•
lasów państwowych, liczne ostoje rzadkich gatunków fauny i flory);
bioróżnorodność środowiska naturalnego w regionie (wysoki udział zasobów biotycznych regionu
w krajowych i międzynarodowych systemach ochrony przyrody);
korzystnie ukształtowana struktura osadnicza (policentrycznie rozwinięta sieć miast z centralnie usytuowaną w regionie aglomeracją lubelską);
bogate i zróżnicowane środowisko kulturowe (znaczące w skali międzynarodowej zespoły zabytkowej
architektury i urbanistyki, zagłębie folkloru polskiego i kultury tradycyjnej, wielowiekowy i wielokulturowy charakter dziedzictwa kulturowego, unikalna architektura sakralna i wiejska);
potencjał aglomeracji lubelskiej zdolnej spełniać
funkcje metropolitalne (potencjał ludnościowy,
obecność w Lublinie silnego ośrodka naukowo-akademickiego, dobrze rozwinięta sieć usług rynkowych i społecznych, w tym usług wyższego rzędu,
sieć kontaktów międzynarodowych)
SZANSE ROZWOJU
• wzrost atrakcyjności regionu jako dogodnego miejsca w Europie do ekspansji gospodarczej na rynki
wschodnie;
• rozwój infrastruktury związanej z obsługą ruchu
granicznego (nowe przejścia graniczne, centra logistyczne, transport intermodalny oraz wykorzystanie Linii Hutniczo-Szerokotorowej);
• przestarzały i zdegradowany system melioracji
i urządzeń wodnych, szczególnie na obszarach wiejskich, stanowiący poważne źródło zagrożeń powodziowych w dolinie Wisły, Bugu i Wieprza;
• słabo rozwinięta infrastruktura gospodarki odpadami;
• wysoki poziom zanieczyszczenia powietrza ze
źródeł niskiej emisji (pochodzących głównie z niesprawnych urządzeń ciepłownictwa komunalnego,
indywidualnych palenisk domowych oraz rosnącego natężenia ruchu);
• duże zróżnicowania wewnątrzregionalne (mierzone wielkością PKB na głowę mieszkańca, poziomem
rozwoju przedsiębiorczości i wskaźnikami zatrudnienia);
• niski wskaźnik urbanizacji oraz niedorozwój funkcji gospodarczych ośrodków miejskich (niski potencjał ekonomiczny i usługowy miast);
• nieuporządkowany w sensie funkcjonalno-przestrzennym rozwój Lublina i innych miast województwa (oparty na żywiołowej zabudowie okolic miast
i niekontrolowanym rozciąganiu się sieci infrastruktury komunalnej i transportowej);
• niedobór mieszkań w większości miast oraz znaczny stopień zużycia mieszkań, zwłaszcza w budynkach z wielkiej płyty;
• znaczna ilość zdegradowanych i niezagospodarowanych terenów poprzemysłowych;
• słabe wyposażenie obszarów atrakcyjnych turystycznie w infrastrukturę turystyczną (informacja
i oznakowanie atrakcji turystycznych, baza noclegowa i żywieniowa, transport i bezpieczeństwo);
• niski stan techniczny sieci i urządzeń energetycznych średniego i niskiego napięcia (szczególnie na
obszarach wiejskich);
• monofunkcyjność gospodarcza wsi i brak dostępu do
pozarolniczych miejsc pracy dla ludności wiejskiej;
• niska skłonność do rozwoju przedsiębiorczości na
obszarach wiejskich oraz występujące bariery infrastrukturalne i popytowe;
• rozdrobnienie struktury obszarowej gospodarstw
rolnych;
• problemy społeczne na obszarach wiejskich (niski
poziom wykształcenia, mała mobilność zawodowa
i przestrzenna mieszkańców, wysokie bezrobocie
rejestrowane i ukryte, niska dostępność ludności
wiejskiej do lokalnych usług rynkowych i nierynkowych
ZAGROŻENIA ROZWOJU
• stopniowa peryferyzacja regionu, leżącego na zewnętrznych granicach Unii Europejskiej, z dala
od głównych centrów decyzyjnych i gospodarczych;
• utrzymująca się niska atrakcyjność inwestycyjna
regionu połączona z niskim napływem do gospodarki inwestycji krajowych i zagranicznych;
233
• wykorzystanie dostępnych środków unijnych na
rozbudowę i modernizację infrastruktury komunikacyjnej, ochrony środowiska i ekonomicznej (w tym
pod kompleksowe wyposażenie terenów pod inwestycje typu green field);
• perspektywa wysokich nakładów na zmiany strukturalne w gospodarce rolnej i wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich (w tym na ochronę i utrzymanie różnorodności biologicznej, krajobrazowej
i kulturowej na obszarach wiejskich);
• wzrastająca świadomość władz i mieszkańców regionu w zakresie ochrony środowiska naturalnego;
• rozwój współpracy międzynarodowej w zakresie
ochrony środowiska i turystyki w ramach Euroregionu BUG oraz innych struktur transgranicznych;
• wykorzystanie walorów przyrodniczych i kulturowych regionu do rozwoju różnych form turystyki
(między innymi poprzez zwiększenie dostępności
komunikacyjnej obszarów atrakcyjnych turystycznie, szczególnie terenów położonych wzdłuż Bugu,
Wisły oraz Polesia i Roztocza);
• kształtowanie policentrycznego rozwoju aglomeracji lubelskiej w oparciu o najbliższe i promieniście
rozłożone ośrodki miejskie (Lubartów, Łęczna, Piaski, Bychawa, Bełżyce oraz zurbanizowane pasmo
Kurów – Markuszów – Garbów);
• rozwój funkcji metropolitalnych Lublina jako silnego ośrodka dyfuzji procesów rozwojowych w regionie;
• rozszerzenie Unii o nowe kraje z Europy Środkowej i Wschodniej (region pełniący funkcję zwornikową w kierunku nie tylko Wschód – Zachód, ale
również Północ – Południe);
• rozwój odnawialnych źródeł energii na obszarach
wiejskich (szczególnie z biomasy)
234
• wyłączenie województwa z krajowych planów budowy autostrad i dróg ekspresowych, brak środków
krajowych i regionalnych na budowę kluczowej infrastruktury transportowej w regionie, w tym lotniska o randze międzynarodowej, dalsze pogarszanie się stanu technicznego dróg i obiektów mostowych na wszystkich kategoriach dróg, utrzymywanie się równoleżnikowych barier rozwoju ruchu
drogowego i kolejowego na Wiśle i Bugu;
• marginalizacja transportu kolejowego (pogłębiający się proces likwidacji połączeń lokalnych oraz
degradacji materialnej i technicznej mienia i infrastruktury kolejowej);
• postępujące ubożenie miast i terenów wiejskich (hamujące urbanizację i utrwalające niekorzystne przeludnienie agrarne na wsi);
• zwiększanie się roli metropolii przy tendencji do
peryferyzacji obszarów położonych blisko metropolii (tzw. „efekt wymywania” zasobów z regionu
metropolitalnego do ośrodka centralnego);
• nasilające się konflikty społeczne i ekologiczne związane z lokalizacją kluczowych inwestycji transportowych;
• wzrost zagrożeń środowiska naturalnego (ocieplanie się klimatu, anomalie pogodowe, pogorszenie bilansu wodnego, zanieczyszczenia transgraniczne);
• postępujące zagrożenia dla bogatej w regionie różnorodności biologicznej (urbanizacja i chaotyczna
zabudowa wielu terenów o bardzo wysokich walorach przyrodniczych, eutrofizacja i skażenie gleb
biogenami pochodzenia rolniczego, fragmentacja
siedlisk i ekosystemów);
• trudności regionu w osiąganiu norm i standardów
unijnych związanych z ochroną środowiska naturalnego (w tym w zakresie gospodarki wodnościekowej, utylizacji odpadów, ochrony powietrza
i gleb);
• utrzymujące się niekorzystne tendencje demograficzne (wyludnianie się obszarów wiejskich i spadek
liczby ludności w głównych ośrodkach miejskich);
• żywiołowo rozwijające się budownictwo mieszkaniowe na obszarach wiejskich (wzmagające chaos przestrzenny, pogarszające ekonomikę gospodarki komunalnej oraz obniżające estetykę krajobrazu);
• postępujące ubożenie mieszkańców wsi, połączone
z procesami wyludniania się obszarów wiejskich
i powolnym zanikiem podstawowych funkcji społeczno-gospodarczych na wsi (likwidowanie placówek szkolnych i kulturowych, punktów handlowych, itd.)
Współpraca i efektywne zarządzanie regionem
MOCNE STRONY
• korzystne położenie regionu do rozwijania współpracy transgranicznej z regionami z Białorusi i Ukrainy;
• intensywnie rozwijana współpraca międzyregionalna województwa w układzie międzynarodowym
i transgranicznym wraz z dobrymi podstawami instytucjonalnymi;
• współpraca ponadregionalna województwa z sąsiednimi województwami w zakresie planowania strategicznego i realizacji wspólnych projektów infrastrukturalnych;
• duża aktywność jednostek samorządu terytorialnego w przygotowaniu dokumentów strategicznych
i operacyjnych, niezbędnych w procesie pozyskiwania środków strukturalnych;
• proinwestycyjna polityka władz lokalnych w oparciu o środki własne i pomocowe;
• duża skłonność jednostek samorządu terytorialnego do zrzeszania się i tworzenia związków celowych
dla rozwiązywania problemów o charakterze ponadlokalnym;
• rozwinięta sieć agencji rozwoju lokalnego i regionalnego;
• duża aktywność samorządów lokalnych i regionalnych w zakresie promocji;
• istnienie rozpoznawalnych w kraju symboli i marek regionalnych
SZANSE ROZWOJU
• proces integracji z UE i wzrost atrakcyjności regionu jako miejsca do lokowania inwestycji i rozwijania
współpracy gospodarczej z Ukrainą i Białorusią;
• postępujący proces rozszerzenia UE na Wschód (wstąpienie Ukrainy i Białorusi do Unii Europejskiej);
• możliwość skorzystania z coraz większych środków
finansowych na rozwój współpracy międzynarodowej;
• rozwój współpracy terytorialnej w ramach Euroregionu BUG i tworzonych Międzynarodowych Rezerwatów Biosfery „Polesie Zachodnie” i „Roztocze Zachodnie”;
• rozwój współpracy międzyregionalnej województw
Polski Wschodniej (jako docelowego obszaru wsparcia w ramach polityki regionalnej państwa);
• rosnąca rola samorządu terytorialnego w zakresie
wdrażania polityki spójności Unii Europejskiej
i postępujące procesy decentralizacji zadań i finansów publicznych państwa;
• lepsza koordynacja polityki regionalnej państwa
i rozwój instrumentów programowania i monitorowania rozwoju regionalnego i lokalnego (foresight
regionalny, systemy inf. przestrzennej, sys. statystyki
regionalnej);
SŁABE STRONY
• małe zaangażowanie samorządów lokalnych, instytucji i organizacji pozarządowych z regionu we
współpracę międzynarodową oraz niedocenianie
znaczenia tej współpracy;
• niska efektywność kontaktów międzynarodowych
samorządów lokalnych;
• słabość instytucjonalna struktury transgranicznej
Euroregionu BUG;
• słaba kondycja ekonomiczna samorządów powodująca ograniczone zdolności prowadzenia aktywnej
polityki rozwoju;
• niska sprawność działania administracji publicznej;
• niewystarczający stopień koordynacji zamierzeń
i działań strategicznych województwa (słabo rozwinięte mechanizmy współpracy i wzajemnych konsultacji społecznych);
• utrudniony dostęp do aktualnej i kompleksowej informacji o poziomie rozwoju województwa;
• niska sprawność administracji samorządowej
w przyciąganiu inwestorów zewnetrznych;
• słabo rozwinięte mechanizmy lobbowania interesów
województwa w kraju i za granicą;
• brak jasnej koncepcji promowania określonych produktów marketingowych adresowanych do konkretnych odbiorców (turystów, inwestorów zagranicznych, przedsiębiorców, studentów, itd.);
• brak kompleksowej i zintegrowanej polityki promocyjnej województwa (słabo rozwinięty system marketingu regionalnego)
ZAGROŻENIA ROZWOJU
• brak politycznej woli rozszerzenia Unii Europejskiej
na Wschód oraz zbyt powolne procesy integracyjne Ukrainy i Białorusi ze strukturami unijnymi;
• brak właściwej polityki państwa w zakresie wyrównywania szans regionów najbardziej zapóźnionych
(w tym województw Polski Wschodniej);
• niedostateczny postęp w reformowaniu finansów
publicznych i zwiększaniu dochodów własnych jednostek samorządu terytorialnego;
• niski poziom współpracy międzyregionalnej połączony z ostrą konkurencją województw w zdobywaniu środków na rozwój;
• niski poziom kapitału społecznego w regionie (objawiający się między innymi brakiem zaufania do
władz publicznych i biernością społeczeństwa
w angażowaniu się w sprawy rozwoju lokalnego
i regionalnego);
• utrzymująca się niska sprawność instytucjonalna
administracji publicznej w regionie (przejawiająca
się między innymi niską kreatywnością i efektywnością w rozwiązywaniu problemów, w tym w przygotowywaniu programów i projektów do współfinansowania z funduszy strukturalnych);
235
• perspektywa dostępu do coraz większych środków
na rozwój regionalny i lokalny (w tym również na
wzmocnienie zdolności instytucjonalnej administracji samorządowej w województwie);
• szybko rozwijający się sektor usług komercyjnych
wspierających administrację samorządową w zakresie planowania lokalnego i przygotowywania projektów inwestycyjnych;
• rozwój instytucji partnerstwa publiczno-prywatnego i możliwości finansowania projektów rozwojowych w województwie;
• wzrost sprawności organizacyjnej samorządów
w oparciu o poprawę jakości kadr, nabywane doświadczenie i transfer najlepszych rozwiązań od
partnerów zagranicznych;
• stworzenie pozytywnego wizerunku województwa
o wyraźnym profilu gospodarczym i kulturowym;
• możliwości przedstawienia bogatej oferty promocyjnej województwa w ramach szeroko prowadzonego
marketingu regionalnego województwa z wykorzystaniem nowych możliwości związanych z rozwojem społeczeństwa informacyjnego;
• wdrożenie w regionie kompleksowego systemu promocji i obsługi inwestora zewnętrznego;
• wzrost lobbingu na rzecz promocji i rozwoju województwa
• nieefektywne wykorzystanie dostępnych środków
strukturalnych (realizacja inwestycji rozproszonych
i nieuzasadnionych ekonomicznie, zbyt mała ilość
projektów związanych z rozwojem zasobów ludzkich i przedsiębiorczości);
• niskie zainteresowanie inwestorów zagranicznych
województwem lubelskim jako atrakcyjnym miejscem do inwestowania i zamieszkania;
• powszechne na arenie krajowej i międzynarodowej
kojarzenie województwa z wszelkimi negatywnymi
cechami peryferyjności i zacofania cywilizacyjnego
Analiza uogólniona
MOCNE STRONY
• aktywność jednostek samorządów lokalnych,
zwłaszcza gmin w sporządzaniu projektów i sprawność pozyskiwania środków funduszy europejskich;
• wysoki stopień wykorzystania przez samorządy lokalne dostępnych środków, w tym przedakcesyjnych i z kontraktu wojewódzkiego;
• dostępność uzbrojonych terenów do lokalizacji inwestycji;
• dobrze działające ośrodki szkoleniowe, firmy doradcze i projektowe;
• atrakcyjne i liczne wydawnictwa promocyjne;
• przygraniczne położenie korzystne do współpracy
transgranicznej z Ukrainą i Białorusią;
• intensywnie rozwijana współpraca międzyregionalna w układzie międzynarodowym;
• współpraca ponadregionalna regionu z województwami sąsiadującymi;
• dobre podstawy instytucjonalne do rozwoju współpracy międzynarodowej i transgranicznej
236
SŁABE STRONY
• niedostateczne zaangażowanie samorządów lokalnych we współpracę międzynarodową;
• słaba kondycja finansowa gmin;
• ograniczone zdolności jednostek samorządu terytorialnego na prowadzenie aktywnej polityki rozwoju i współfinansowania zadań inwestycyjnych;
• mało sprawne mechanizmy wspierania i zasilania
wkładu finansowego jednostek samorządowych dla
realizacji projektów;
• brak kompleksowej obsługi inwestorów, brak systemów informacji geograficzno-przestrzennej;
• niewystarczający poziom dostępnych dla województwa środków funduszy strukturalnych na realizację zgłoszonych projektów;
• rozproszenie funkcji decyzyjnych w sprawach wdrażania i zarządzania środkami funduszy strukturalnych na poziomie regionalnym;
• niewystarczający stopień koordynacji zamierzeń
i zadań strategicznych województwa;
• brak kompleksowej i zintegrowanej polityki promocyjnej województwa, słabo rozwinięty marketing
regionalny;
• brak powszechnego i ujednoliconego obiegu dokumentacji w administracjach publicznych;
• słaba baza lokalowa jednostek administracji publicznej i pożytku publicznego ogranicza ich dostępność i jakość usług
SZANSE
• rozwój współpracy międzyregionalnej województw
Polski Wschodniej;
• postępujący proces integracji z UE;
• perspektywa skorzystania z coraz większych środków finansowych na rozwój współpracy międzynarodowej;
• rosnąca rola samorządu terytorialnego w zakresie
wdrażania polityki spójności UE;
• wzrastająca rola samorządów w zakresie budowania konkurencyjności regionu;
• możliwość dostępu do coraz większych środków na
rozwój regionalny i lokalny;
• perspektywa finansowa wzmocnienia zdolności
i sprawności instytucjonalnej;
• rozwój sektora usług komercyjnych w zakresie planowania lokalnego i przygotowania projektów inwestycyjnych;
• rozwój organizacji pozarządowej,
• możliwości oferowania bogatej i różnorodnej oferty promocyjnej województwa;
• wdrożenie w województwie kompleksowej obsługi
inwestora i systemu promocji;
• stworzenie pozytywnego wizerunku regionu w przestrzeni krajowej i międzynarodowej
ZAGROŻENIA
• peryferyzacja regionu;
• niskie zainteresowanie inwestorów regionem jako
atrakcyjnym miejscem prowadzenia działalności;
administracji publicznej;
• niski poziom współpracy międzyregionalnej w pozyskiwaniu środków finansowych na rozwój;
• brak rozwiązań prawnych i instrumentów preferencyjnego wspierania rozwoju regionalnego województw najuboższych;
• bariery finansowe województwa obniżają szanse
w konkurencyjności regionów, mogą utrwalać zapóźnienia rozwojowe regionów najsłabszych;
• zbyt wolny proces decentralizacji finansów publicznych i funduszy na poziom regionalny;
• brak sprawnych procedur prawnych przygotowania
podstawowych dokumentów o charakterze strategicznym na poziomie lokalnym (plany zagospodarowania przestrzennego, strategie, plany rozwoju lokalnego, itd.)
237
W O J E W Ó D Z T WO P O D KA R PAC K I E
SILNE STRONY
• Potencjał kadr zarządzających i technicznych w przemyśle lotniczym, chemicznym, elektromaszynowym
i drzewnym oraz wieloletnie tradycje tych gałęzi gospodarki.
• Możliwość rozwoju aglomeracji rzeszowskiej oraz
stolicy regionu jako centrum wzrostu gospodarczego.
• Walory przyrodnicze, dziedzictwo kulturowe i stosunkowo niski poziom zanieczyszczenia środowiska, zapewniające warunki do prowadzenia rolniczej produkcji zintegrowanej i ekologicznej, rozwoju
turystyki i lecznictwa uzdrowiskowego.
• Rozwinięty przemysł przetwórstwa rolno-spożywczego.
• Przebieg przez województwo głównych korytarzy
transportowych sieci TINA.
• Istnienie linii kolejowej (LHS) umożliwiającej rozwijanie współpracy gospodarczej pomiędzy Polską
i Ukrainą.
• Istnienie lotniska międzynarodowego w Jasionce
oraz sieci lotnisk lokalnych.
• Potencjał rzeszowskiego ośrodka akademickiego
oraz szkół wyższych państwowych i niepaństwowych w regionie.
• Korzystna struktura wiekowa w zasobach siły roboczej.
• Korzystne wskaźniki epidemiologiczne.
• Aktywność społeczna i instytucjonalna w poszukiwaniu zewnętrznych środków finansowych.
• Zasoby surowcowe: gaz ziemny, drewno, surowce
budowlane, wody geotermalne oraz mineralne i lecznicze.
• Aktywność organizacji pozarządowych i wolontariatu.
• Tradycyjny model rodziny.
238
SŁABE STRONY
• Niski poziom dochodów ludności i rozwoju gospodarczego regionu na tle kraju, rozszerzanie się sfer
ubóstwa, grup marginalizowanych.
• Niski poziom rozwoju gospodarki opartej na wiedzy,
dominacja przestarzałej struktury gospodarczej.
• Niska konkurencyjność województwa na arenie krajowej i międzynarodowej wymagająca m.in. rozwijania i lokalizacji funkcji metropolitalnych Rzeszowa.
• Odpływ młodych osób do innych regionów ze względu na brak lub małą atrakcyjność ofert pracy w regionie.
• Niski poziom współpracy nauki z gospodarką w regionie oraz niskie nakłady na B+RT i poziom innowacyjności.
• Baza turystyczno-sportowa o niskim standardzie,
nie zapewniająca właściwego wykorzystania walorów regionu.
• Rozdrobnione, niskotowarowe, mało nowoczesne
gospodarstwa rolne, często o nieuporządkowanym
stanie prawnym, duża ilość odłogów.
• Zły stan infrastruktury technicznej w obszarach
wiejskich.
• Niski stopień samoorganizacji rolników oraz słaba
kooperacja pomiędzy rolnikami, producentami rolnymi a rynkami zbytu.
• Słabo rozwinięta baza przechowalnicza w gospodarstwach rolnych uniemożliwiająca wykorzystanie potencjału przemysłu rolno-spożywczego.
• Niedostateczny system kształcenia i doskonalenia
rolników.
• Niedostateczny w stosunku do potrzeb poziom rozwoju infrastruktury teleinformatycznej, a zwłaszcza szerokopasmowego dostępu do internetu na terenach wiejskich i małych miast.
• Zły stan infrastruktury elektroenergetycznej, szczególnie na obszarach wiejskich.
• Niski stan techniczny dróg publicznych oraz niedostateczna infrastruktura komunikacyjna (brak
obwodnic miast, dróg szybkiego ruchu, autostrady).
• Niewystarczająca sieć kolejowa.
• Niewystarczająca liczba przejść granicznych ze słabo rozwiniętą infrastrukturą.
• Niski poziom transgranicznej współpracy gospodarczej w ramach gospodarki rynkowej.
• Wymagający poprawy stan infrastruktury ochrony
środowiska.
• Niski poziom świadomości społecznej i dbałości
o środowisko naturalne.
• Niski stopień zabezpieczenia przeciwpowodziowego w niektórych obszarach województwa.
• Znaczna ilość zdegradowanych i niezagospodarowanych terenów poprzemysłowych.
• Słaba sieć instytucji otoczenia biznesu oraz instytucji finansowego wsparcia przedsiębiorstw.
• Bariery psychologiczne i biurokratyczne, utrudniające podejmowanie przedsięwzięć gospodarczych.
• Bariery instytucjonalno-prawne, świadomościowe
oraz strukturalne.
• Niedostosowany do potrzeb gospodarki poziom
edukacji, szczególnie na poziomie wyższym.
• Wymagający poprawy stan infrastruktury kulturalnej, oświatowej i szkolnictwa wyższego.
• Zły stan infrastruktury ochrony zdrowia i pomocy
społecznej.
• Ograniczona dostępność do medycznych usług specjalistycznych.
• Brak ośrodka akademickiego szkolącego kadry medyczne.
• Brak koordynacji w zakresie polityki zdrowotnej.
SZANSE
• Wykorzystanie położenia województwa podkarpackiego (granica UE).
• Zainteresowanie współpracą gospodarczą z podmiotami regionu ze strony Ukrainy i Słowacji.
• Wzrost zapotrzebowania na innowacyjność w kraju.
• Zrealizowanie rządowego programu budowy autostrad i dróg szybkiego ruchu na obszarze województwa oraz poprawy komunikacji drogowej i kolejowej.
• Możliwość pozyskiwania nowych technologii z zagranicy i krajów UE.
• Wzrost zainteresowania inwestorów zewnętrznych
regionem.
• Wzrost możliwości pozyskiwania środków zewnętrznych na rozwój bazy edukacyjnej i szkoleniowej oraz wysokiej jakości oferty edukacyjnej.
• Wzrost popytu na zdrową żywność, produkty ekologiczne oraz tradycyjne produkty żywnościowe wysokiej jakości wśród konsumentów zagranicznych.
• Zewnętrzne środki finansowe dające możliwość
poprawy poziomu rozwoju województwa.
• Wzrost zainteresowania produktem turystycznym
i dziedzictwem kulturowym regionu.
• Możliwość korzystania z zewnętrznych środków
finansowych przez jednostki samorządu terytorialnego.
• Podnoszenie poziomu edukacji społeczeństwa poprzez wykorzystanie środków unijnych w celu budowy i rozwoju społeczeństwa informacyjnego.
ZAGROŻENIA
• Małe zainteresowanie inwestorów zewnętrznych lokalizowaniem działalności w województwie.
• Marginalizacja regionu związana z delokalizacją
centralnych instytucji i przedsiębiorstw poza obszar
województwa.
• Powstawanie konkurencyjnych europejskich szlaków komunikacyjnych.
• Pojawienie się atrakcyjnych ofert pracy dla polskiej
kadry medycznej w świecie.
• Zmiana korzystnych tendencji demograficznych
w województwie.
239
Sytuacja makroekonomiczna, innowacyjność i inne ramowe uwarunkowania
MOCNE STRONY
• położenie przygraniczne
• baza rodzimych surowców niezbędnych do rozwoju przemysłu rolno-spożywczego, drzewnego, budowlanego
• funkcjonujące placówki naukowe, fundacje i stowarzyszenia pracujące na rzecz rozwoju regionu
• wzrastająca liczba podmiotów gospodarczych oraz
aktywność i dynamiczny rozwój sektora prywatnego
• wysokospecjalistyczna produkcja mleczarska
• istnienie Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej
• umacnianie się aglomeracji białostockiej
• rozwijający się rynek instytucji otoczenia biznesu
• znaczący udział sektora prywatnego w podlaskim
PKB
SZANSE
• rozwój produkcji materiałów budowlanych w oparciu o lokalne surowce
• rozwój współpracy z aglomeracją warszawską
• silne wsparcie sektora MŚP ze strony krajowych
i międzynarodowych programów pomocowych
• łatwiejszy dostęp sektora MŚP do wydajnych technik i technologii
• otwarcie gospodarki na współpracę międzynarodową, w tym rozwój współpracy przygranicznej
• łatwiejszy dostęp do unijnych źródeł finansowania
przedsięwzięć w regionie
• nowe rynki i ułatwiony zbyt dla towarów przedsiębiorstw regionalnych
• efektywniejsza współpraca świata nauki, instytucji
badawczo-rozwojowych i sektora prywatnego
• tworzenie nowych ośrodków naukowo-badawczych
szczególnie w sferze wysokich technologii
• intensyfikacja współpracy z regionami partnerskimi
• wzrost zainteresowania regionem jako miejscem
nowych inwestycji ze względu na położenie przygraniczne
• wzrastający udział samorządów w podatkach krajowych
SŁABE STRONY
• niski poziom PKB i dochodów ludności na jednego
mieszkańca
• bardzo niski poziom bezpośrednich inwestycji zagranicznych w skali kraju
• brak terenów uzbrojonych pod działalność gospodarczą
• mała konkurencyjność gospodarki województwa
• niski transfer wiedzy i technologii (niezadowalająca innowacyjność) do gospodarki, zwłaszcza do lokalnych producentów ze strony lokalnych ośrodków naukowych
• duża liczba słabych ekonomicznie gmin i powiatów
uniemożliwiająca im właściwy rozwój
• niska gęstość zaludnienia
ZAGROŻENIA
• napływ taniej i nielegalnej siły roboczej
• zbyt wolny proces decentralizacji finansów publicznych, funduszy pomocowych oraz bariera wykorzystania środków zewnętrznych
• niestabilne warunki kredytowe, podatkowe itp.
• wzrost konkurencyjności sąsiednich regionów
• uszczelnienie granicy wschodniej jako konsekwencja przystąpienia Polski do Unii Europejskiej
• niestabilna gospodarka państw wschodnich, w tym
ograniczenia wolnorynkowe tych gospodarek utrudniające efektywną współpracę gospodarczą
• podział środków przeznaczonych na rozwój regionalny wg wskaźników innych niż wartość PKB na
mieszkańca (faktyczny wskaźnik kondycji gospodarczej regionu)
• brak zadowalającej współpracy pomiędzy światem
nauki, sektorem badawczo-rozwojowym i gospodarką
• nieadekwatne wspieranie ochrony środowiska
względem rozwoju gospodarczego regionu
• zbyt niski wzrost gospodarczy dla zapewnienia tworzenia nowych miejsc pracy
• ryzyko opóźnień adaptacyjnych do wymagań Jednolitego Rynku Europejskiego
• relatywnie niższy wzrost regionalnego PKB w odniesieniu do wyników innych regionów i średniej krajowej
Zasoby ludzkie, równość szans i zagadnienia społeczne
MOCNE STRONY
• bogactwo kultury materialnej, etnicznej i narodowościowej
• rozwinięty system kształcenia ponadpodstawowego i wyższego
• wzrastający poziom wykształcenia mieszkańców
regionu
240
SŁABE STRONY
• niekorzystne trendy demograficzne, w tym nadmierna emigracja ludności
• pozostawanie bez pracy znacznego odsetka osób
aktywnych zawodowo w szczególności z grupy wiekowej 18-34 lata
• nasilanie się zjawisk patologii społecznych
• wzrost liczby szkół wyższych oraz wskaźnika uczestnictwa w edukacji szczebla wyższego
• niskie koszty pracy
• duży udział w populacji ludzi młodych, zwłaszcza
w wieku produkcyjnym
SZANSE
• wzrastająca rola organizacji pozarządowych w działaniach o charakterze społecznym
• efektywna współpraca administracji publicznej,
trzeciego sektora i sektora prywatnego w ramach
partnerstwa publiczno-prywatnego
• aktywne uczestnictwo w tworzeniu jednolitej europejskiej przestrzeni informacyjnej
• wzmacnianie regionalnego potencjału zasobów
ludzkich
• zmniejszanie się dysproporcji między wsią i miastem dzięki programom pomocowym
• wzrost mobilności siły roboczej
• ukryte bezrobocie, przede wszystkim wśród ludności wiejskiej
• niski poziom uczestnictwa w kształceniu ustawicznym
• słabe dostosowanie profilów kształcenia do potrzeb
rynku pracy
• przestrzenne koncentracje wysokiego bezrobocia
• niska jakość służby zdrowia, szczególnie na obszarach wiejskich
• niewystarczająca jakość wyposażenia w jednostkach
służby zdrowia
• niskie wykorzystanie potencjału naukowego, brak
tworzenia ośrodków naukowo-badawczych
ZAGROŻENIA
• niedostatecznie rozwinięta struktura społeczeństwa
obywatelskiego
• niedostatecznie rozwinięty rynek usług medycznych
• postępujące ubożenie określonych grup społecznych i rosnące różnice w poziomie życia
• niekorzystne dla regionu tendencje demograficzne
i społeczne (np.: starzenie się społeczeństwa, migracje młodych ludzi poza region, emigracja dobrze
wykształconych ludzi)
Infrastruktura, aspekty przestrzenne, środowisko i turystyka
MOCNE STRONY
• dobry układ sieci transportowej
• dynamiczny rozwój telefonizacji
• czyste i mało zmienione działalnością człowieka
środowisko naturalne – cały obszar województwa
należy do Zielonych Płuc Polski
• przynależność województwa do Euroregionów
„Niemen” i „Puszcza Białowieska”
• wzrastająca świadomość ekologiczna mieszkańców
• znaczące, m.in. dla rozwoju turystyki, wybitne walory przyrodnicze regionu, w tym parków narodowych i krajobrazowych
SZANSE
• przebieg I Paneuropejskiego Korytarza Transportowego (VIA BALTICA, RAIL BALTICA)
• realizacja rządowego programu budowy i modernizacji dróg, w tym szybkiego ruchu
• przebudowa/budowa regionalnej infrastruktury
drogowej i dbałość o równomierny rozwój sieci
w skali regionu
• inwestycje w infrastrukturę graniczną, w tym nowe
przejścia graniczne, szczególnie dla ruchu turystycznego
SŁABE STRONY
• niezadowalający rozwój infrastruktury technicznej,
zły stan techniczny dróg,
• słaba dostępność komunikacyjna regionu
• niewystarczający standard bazy turystycznej regionu, w tym bazy gastronomiczno-noclegowej, w szczególności o podwyższonym standardzie
• rozproszony układ pomników dziedzictwa kulturowego i innych obiektów o znaczeniu turystycznym
• wysokie różnice rozwojowe na poziome NUTS 3
• brak wysokowydajnej infrastruktury teleinformatycznej
ZAGROŻENIA
• wyłączenie regionu z przestrzeni krajowej i europejskiej ze względu na niedostatecznie rozwiniętą
infrastrukturę transportową
• niezadowalające tempo przebudowy/budowy sieci
drogowej
• niebezpieczeństwo nasilania się różnic między
ochroną środowiska a strategicznym dla regionu rozwojem społeczno-gospodarczym
• pogłębianie się zróżnicowania przestrzennego
241
• budowa infrastruktury teleinformatycznej jako elementu Podlaskiej Regionalnej Sieci Informacyjnej
• naturalne warunki dla rozwoju sektora alternatywnych źródeł energii, w tym efektywniejsze pozyskiwanie energii odnawialnej
• marka regionalna i ponadregionalna w postaci Produktu Turystycznego Via Baltica
• promocja aspektów turystycznych regionu
• przedłużenie sezonu turystycznego województwa
poprzez wspieranie przedsięwzięć w zakresie sportów i turystyki zimowej
• modernizacja sieci kolejowej, infrastruktury i taboru
• promowanie i wspieranie technologii bezodpadowych i działań prowadzących do ponownego wykorzystania odpadów
• naturalne warunki do rozwoju ekologicznego rolnictwa i turystyki
• szybszy rozwój sieci bazy agroturystycznej
• wysokie potrzeby inwestycyjne w związku z dostosowywaniem się do standardów unijnych
• opóźnienia w rozwoju obszarów położonych w pobliżu zewnętrznych granic Unii Europejskiej
• niestosowanie zasady zrównoważonego rozwoju
w działalności gospodarczej
Rozwój obszarów wiejskich, rolnictwo
MOCNE STRONY
• rozwój działalności pozarolniczej na wsi
• rozwojowe przetwórstwo spożywcze, w tym wysokospecjalistyczna produkcja mleczarska i mięsna
• wzrastająca powierzchnia indywidualnych gospodarstw rolnych
• korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa ekologicznego, w tym niski pozom chemizacji produkcji
rolnej
• korzystna struktura wiekowa rolników w porównaniu z krajami UE
SZANSE
• wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich w oparciu o programy pomocowe
• rozwój produkcji rolniczej metodami ekologicznymi i integrowanymi
• dywersyfikacja działalności rolniczo-gospodarczej
na obszarach wiejskich, w tym w oparciu o naturalne i kulturowe walory
• rozwój sektora rolno-spożywczego, zwłaszcza w dziedzinie przetwórstwa
• rozwijający się rynek dla produktów organicznych
242
SŁABE STRONY
• niski poziom wykształcenia i kwalifikacji rolników,
• niska jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej oraz
niekorzystna struktura agrarna
• nadmierne zatrudnienie w rolnictwie
• niski poziom kapitału w gospodarstwach i niedofinansowanie w rolnictwie
• słabo rozwinięta infrastruktura techniczna i społeczna na obszarach wiejskich
ZAGROŻENIA
• duży napływ konkurencyjnych produktów rolnych
z zagranicy
• mała baza usług dla potrzeb rolnictwa i mieszkańców wsi
• brak spójnej i konsekwentnej polityki państwa odnośnie obszarów wiejskich i rolnictwa
• niechęć inwestorów do inwestycji na obszarach wiejskich, w tym w sektorze pozarolniczym
• wzrost ubóstwa zwłaszcza wśród ludności małorolnej
• ograniczenia unijne mogące prowadzić do spadku
udziałów polskiej produkcji rolnej (np. kwotowe
w ilości produkowanego mleka, cukru, skrobi, tytoniu)
Gospodarka, innowacyjność
MOCNE STRONY
• liczące się w skali kraju złoża kopalin mineralnych
wykorzystywanych do produkcji podstawowych
materiałów budowlanych,
• znacząca baza materialna przemysłu zróżnicowanego działowo i branżowo,
• wysoki stopień koncentracji istotnych działów przemysłu,
• bogate tradycje związane z przemysłem, głównie
wydobywczym i przetwórczym surowców mineralnych i metali,
• znaczące w skali kraju firmy budowlane,
• potencjał i doświadczenie Targów Kielce, Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Starachowicach, ŚCITT,
SIPH i innych instytucji otoczenia biznesu,
• dogodna pozycja geograficzna regionu w dobrze
rozwiniętym otoczeniu, co powinno sprzyjać aktywizacji przestrzeni ekonomicznej województwa,
• czytelne predyspozycje i tradycje gospodarcze poszczególnych części województwa stanowiące podstawę wielokierunkowego rozwoju
SZANSE
• tworzenie regionalnych systemów innowacyjnych,
opartych na współpracy regionalnych instytucji
akademickich i naukowo-badawczych z lokalną
gospodarką,
• wysoka dynamika PKB per capita zbliżona do poziomu krajowego,
• wzrost nakładów inwestycyjnych na działalność
innowacyjną,
• wysoka aktywność inwestycyjna w jednostkach samorządu terytorialnego,
• wykorzystanie technologii (ICT) informatycznych
w gospodarce, nauce, edukacji i administracji,
• rozwój sieci współpracy podmiotów dla rozwoju
branży odlewniczej,
• rozwój Kieleckiego Obszaru Metropolitarnego,
• wykorzystanie funduszy strukturalnych dla unowocześnienia struktury gospodarki i wzrostu konkurencyjności gospodarki
SŁABE STRONY
• brak regionalnej sieci powiązań między gospodarką
i nauką, sprzyjającej rozwojowi przedsiębiorczości
i zasobów ludzkich,
• niski poziom PKB per capita (12 lokata w kraju),
• brak konsekwencji w tworzeniu instytucji doradztwa w dziedzinie przedsiębiorczości,
• niekorzystna struktura gospodarki regionu, dominują mało efektywne działy produkcji,
• najniższe w kraju nakłady inwestycyjne w sektorze
przedsiębiorstw,
• niska zdolność przedsiębiorstw do tworzenia i wdrażania nowych technologii,
• niedostateczne wyposażenie w infrastrukturę techniczną, warunkującą pozyskiwanie inwestorów,
• niższe od średniej krajowej wydatki na badania
i rozwój w sektorze przedsiębiorstw,
• bardzo niski udział zatrudnionych w działalności
badawczo-rozwojowej w stosunku do ogółu ludności aktywnej zawodowo
ZAGROŻENIA
• osłabienie konkurencyjności regionu pod względem
inwestycyjnym, spowodowane niskim poziomem
rozwoju zasobów ludzkich i warunków rozwoju
przedsiębiorczości,
• dalsza marginalizacja województwa jako efekt znikomego wykorzystania przez przemysł, wiedzy
i badań naukowych
Zasoby ludzkie, edukacja, zagadnienia społeczne i zdrowie
MOCNE STRONY
• dobrze rozwinięta sieć placówek szkoleniowych
i instytucji kształcenia ustawicznego,
• posiadanie dobrze wykwalifikowanej kadry dla przemysłu i innych dziedzin gospodarki,
• dobrze rozwinięte zaplecze naukowe, głównie
w dziedzinie nauk technicznych oraz stosunkowo
SŁABE STRONY
• spadek przyrostu naturalnego oraz silna migracja
jako niekorzystne trendy demograficzne,
• malejąca liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym i rosnąca liczba ludności w wieku poprodukcyjnym jako wyraźna oznaka „starzenia się” społeczeństwa,
243
dobrze rozwinięta sieć wyższego szkolnictwa biznesowego,
• istniejący i stale wzrastający potencjał kadr kwalifikowanych dla przemysłu i innych dziedzin gospodarki rynkowej, kształcony w wyższych uczelniach
w regionie,
• działalność Świętokrzyskiego Centrum Onkologii
i Świętokrzyskiego Centrum Kardiologii
SZANSE
• dalszy rozwój sieci jednostek i instytucji badawczo
– szkoleniowych kształcących kadry dla regionalnej gospodarki,
• rozbudowa ośrodka akademickiego,
• podnoszenie poziomu wykształcenia mieszkańców
województwa, stanowiących zaplecze dla rozwoju
lokalnej przedsiębiorczości i ogólnego poziomu rozwoju zasobów ludzkich,
• kształtowanie postaw przedsiębiorczych,
• podniesienie jakości i dostępności zatrudnienia w regionie,
• uelastycznienie i zwiększenie poziomu mobilności
zawodowej zasobów ludzkich,
• dobre warunki dla rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego i ośrodków leczniczo-wypoczynkowych – źródła
wód mineralnych w Busku-Zdroju i Solcu-Zdroju
• niedostosowany system szkolnictwa ponadpodstawowego do potrzeb rynku pracy,
• nierówność szans kształcenia i zatrudnienia osób
zamieszkałych na terenach wiejskich i w małych
miastach,
• wysoki rozdźwięk między dużym zaludnieniem terenów wiejskich w południowej części województwa
a małymi możliwościami migracji ludności do miast
tego obszaru,
• niedostateczna oferta usług w zakresie poradnictwa
zawodowego, pośrednictwa pracy, szkoleń dla rozpoczynających własną działalność gospodarczą,
• niewystarczająco rozwinięty ośrodek akademicki
w Kielcach w porównaniu ze stolicami innych województw (brak uniwersytetu, niewystarczająca dywersyfikacja kierunków kształcenia, w tym na poziomie magisterskim),
• niekorzystna struktura wykształcenia ludności, zwłaszcza na wsi,
• wysokie bezrobocie, zwłaszcza wśród kobiet i młodzieży na obszarach wiejskich,
• niewystarczająco rozwinięta baza lokalowa i techniczna szkolnictwa zawodowego,
• niski poziom dochodów mieszkańców,
• niewystarczająca ilość placówek opieki zdrowotnej
oraz słabe wyposażenie ich w najpotrzebniejszy
sprzęt medyczny
ZAGROŻENIA
• połączenie niekorzystnych tendencji demograficznych, związanych ze starzeniem się społeczeństwa
z ujemnym saldem migracji i ekonomicznie uwarunkowanym odpływem ludzi młodych poza granice regionu,
• zbyt mały spadek poziomu bezrobocia powodowany
niewystarczającym poziomem wykształcenia, umiejętności zawodowych i mobilności mieszkańców,
• dalsze ubożenie społeczeństwa
Infrastruktura drogowa i ochrony środowiska, aspekty przestrzenne, mieszkalnictwo
MOCNE STRONY
• korzystne warunki rozwoju urbanizacji, sprzyjająca alokacja przestrzenna miast, optymalne relacje
wielkości miast,
• położenie w centralnej części kraju w pobliżu wielkich aglomeracji miejskich: Kraków, Warszawa,
Łódź,
244
SŁABE STRONY
• niski poziom urbanizacji i niewystarczający rozwój
miast, warunkujący pełnienie przez nie funkcji ponadregionalnych,
• niewystarczające powiązanie województwa z krajowymi ośrodkami wzrostu,
• niezadowalający stan techniczny i parametry większości dróg,
• dobry przestrzennie wewnątrzregionalny układ
komunikacyjny,
• jedyne w Polsce Centrum Usług Satelitarnych w Psarach k./Kielc,
• duże znaczenie konwencjonalnej elektrowni w Połańcu w zabezpieczaniu potrzeb energetycznych
kraju
• położenie poza transeuropejskimi korytarzami
transportowymi i brak odcinków dróg zaliczonych
do sieci TINA,
• niewystarczająco rozwinięta sieć nowoczesnej infrastruktury technicznej w mniejszych miastach i na
obszarach wiejskich,
• niemodernizowana od 1999 r. infrastruktura kolejowa,
• słabe wyposażenie regionu w sieć gazową,
• przestarzała i niewystarczająco rozwinięta sieć elektryczna,
• niewystarczające wyposażenie województwa w infrastrukturę ochrony środowiska,
• brak lotniska o znaczeniu regionalnym
ZAGROŻENIA
SZANSE
• modernizacja układu dróg i linii kolejowych, sprzyjająca otwarciu ekonomicznemu we wszystkich kierunkach,
• wzrastające znaczenie przebiegającej przez region
linii tranzytowej LHS – możliwość rozwoju kontaktów handlowych z partnerami ze Wschodu,
• budowa lotniska jako szansa na rozwój gospodarczy w regionie
• położenie województwa z dala od planowanego
układu autostrad oraz ograniczenie tras szybkiego
ruchu do drogi E7 może spowodować peryferyzację
regionu,
• zbyt mała ilość dróg przewidzianych w dokumentach rządowych jako drogi ekspresowe w perspektywie braku autostrad na obszarze województwa
i odsunięte w czasie ich dostosowanie do odpowiednich parametrów
Rozwój obszarów wiejskich, rolnictwo
MOCNE STRONY
• dobre warunki glebowe i klimatyczne oraz znaczący potencjał produkcji rolnej i ogrodniczej w południowo-wschodniej części województwa,
• znaczący w skali kraju potencjał produkcji sadowniczej, zwłaszcza w powiatach sandomierskim i opatowskim,
• grunty rolne niezanieczyszczone nawozami, pestycydami, metalami ciężkimi i innymi zanieczyszczeniami przemysłowymi,
SZANSE
• możliwości rozwoju przetwórstwa płodów rolnych,
zwłaszcza sadownictwa i ogrodnictwa we wschodniej i południowej części województwa,
• korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa ekologicznego,
• możliwość rozwoju obszarów wiejskich uwarunkowane położeniem wsi względem sieci komunikacyjnej oraz dostępnością do nowoczesnych systemów
łączności,
• rozwój pozarolniczej działalności gospodarczej na
terenach wiejskich,
• upowszechnienie technologii informatycznych,
• rozwój instytucji rynku rolnego
SŁABE STRONY
• rozdrobnienie gospodarstw rolnych i słaba ich kondycja ekonomiczna,
• niewystarczająco rozwinięta samoorganizacja producentów rolnych,
• niska opłacalność produkcji rolniczej i trudności
w zbycie,
• duże dysproporcje w zakresie rozwoju infrastruktury komunalnej pomiędzy miastem a wsią
ZAGROŻENIA
• pogłębienie peryferyzacji terenów wiejskich na skutek braku regionalnych rozwiązań w zakresie wspierania rozwoju i kształcenia zawodowego mieszkańców wsi,
• wysoki rozdźwięk między dużym zaludnieniem terenów wiejskich w południowej części województwa
a małymi możliwościami migracji ludności do miast
tego obszaru,
• niedostatecznie rozwinięta infrastruktura techniczna i społeczna na wsi – niedoinwestowe obszary
wiejskie nietrakcyjne dla potencjalnych inwestorów
• obniżający się standard życia mieszkańców wsi
w porównaniu do przeciętnego standardu życia
245
Turystyka i ochrona dziedzictwa kulturowego
MOCNE STRONY
• atrakcyjne turystycznie położenie geograficzne województwa świętokrzyskiego, jego dziedzictwo kulturowe, historyczne miejsca i atrakcje dla zwiedzających,
• ok. 66% ogólnej powierzchni województwa objęta
jest różnego rodzaju formami ochrony przyrody, co
daje szansę dla rozwoju turystyki i agroturystyki,
• dobry stan środowiska, duże kompleksy leśne i atrakcyjne zbiorniki wodne,
• źródła wód mineralnych,
• rozwój różnych form turystyki, a w szczególności
dynamiczny rozwój turystyki rowerowej i agroturystyki,
• dynamiczny rozwój Targów Kielce jako jednostki
wspierającej rozwój gospodarczy regionu, także turystyki biznesowej i konferencyjnej,
• popularność regionu jako celu wycieczek szkolnych,
praktyk studenckich oraz grupowych i indywidualnych przyjazdów turystycznych związanych z turystyką aktywną i kwalifikowaną,
• bogate dziedzictwo kulturowe regionu,
• bogato reprezentowana tradycyjna kultura i sztuka ludowa (ośrodki rękodzieła artystycznego – garncarstwo, kowalstwo, rzeźba, twórcy ludowi, liczne
zespoły folklorystyczne),
• dobrze rozwinięta sieć instytucji upowszechniania
kultury, szczególnie ośrodków kultury i bibliotek
w gminach,
• potencjał rozwojowy związany z wykwalifikowaną
kadrą instytucji kultury,
• wyposażenie instytucji kultury we własną infrastrukturę
SZANSE
• możliwość rozwoju województwa jako bazy wypadowej dla turystyki weekendowej,
• ciągły rozwój infrastruktury rekreacyjno-sportowej,
• rozwój infrastruktury drogowej, telekomunikacyjnej, teleinformatycznej oraz recepcyjnej (w szczególności bazy hotelowej, campingowej i obiektów
gastronomicznych),
• pozyskanie inwestorów w sferze gospodarczej i branży turystycznej,
• silnie zaznaczająca się tożsamość regionalna społeczeństwa,
• wzrost udziału organizacji pozarządowych w realizacji zadań z dziedziny kultury,
• rozwój partnerstwa publiczno-prawnego,
• wykreowanie atrakcyjnych produktów turystycznych
246
SŁABE STRONY
• brak taniej bazy noclegowej dla zorganizowanych
grup turystycznych,
• niska świadomość niektórych samorządów lokalnych co do celowości inwestycji w turystyce,
• duże dysproporcje w rozmieszczeniu obiektów noclegowych na terenie województwa,
• niski poziom nakładów finansowych na kulturę,
• zły stan techniczny infrastruktury instytucji kultury,
• niewystarczająca promocja dziedzictwa kulturowego regionu,
• niedostatecznie rozwinięte instytucje sfery przemysłów kultury,
• brak właściwie skoordynowanych działań na poziomie samorządów w celu wytworzenia regionalnych
produktów kulturalnych,
• nikłe związki pomiędzy sferą kultury a sferą gospodarki i przedsiębiorczości,
• niedostateczny poziom finansowania kultury,
• brak środków finansowych w wielu jednostkach samorządu terytorialnego, instytucjach i organizacjach na udział własny w projektach możliwych do
realizacji w ramach programów pomocowych
ZAGROŻENIA
• postępująca degradacja zabytków,
• niedostateczna aktywność kulturalna społeczeństwa
Gospodarka i innowacyjność
SŁABE STRONY
MOCNE STRONY
• Zróżnicowanie branżowo-przemysłowe
• Obszary o silnym potencjale innowacyjnym (m.in.
przemysł meblarski, przetwórstwo rolno-spożywcze, turystyka)
• Obecność dużych firm krajowych i zagranicznych
•
•
•
•
•
•
•
•
•
SZANSE
• Ożywienie gospodarcze poprzez wzrost zainteresowania kapitału zewnętrznego
• Wzrost popytu zewnętrznego na ofertę turystyczno-wypoczynkową regionu w ciągu całego roku
• Wykorzystanie współpracy z zagranicznymi ośrodkami partnerskimi dla rozwoju gospodarczego
• Wzrost możliwości eksportu poprzez upowszechnienie norm jakościowych
Słabo rozwinięty przemysł
Słaba oferta i jakość usług turystycznych
Słabo rozwinięta przedsiębiorczość
Brak centrów obsług inwestora i centrów informacji gospodarczej, instytucji promocji eksportu
Brak regionalnego systemu wspierania innowacji,
rozwoju i transferu technologii do sektora MSP
Nieliczne powiązania między nauką a przedsiębiorstwami
Niska skłonność do budowania więzi między samymi przedsiębiorcami
Niedostateczne wdrażanie systemów zarządzania
jakością oraz certyfikacji produktów
Mały rynek wewnętrzny i niska siła nabywcza ludności
ZAGROŻENIA
•
•
•
•
•
Załamanie się koniunktury gospodarczej w kraju
Kryzys gospodarczy w krajach sąsiednich
Niespójny i niestabilny system prawny
Brak stabilnej polityki rządu wspierającej sektor MSP
Brak preferencji prawnych oraz ekonomiczno-finansowych dla turystyki
• Nadmierny fiskalizm
• Ucieczka firm zagranicznych oraz brak zainteresowania regionem wśród nowych
• Brak zainteresowania firm zewnętrznych tworzeniem miejsc pracy w województwie
Rozwój zasobów ludzkich i społeczeństwo
MOCNE STRONY
• Warunki dla edukacji ekologicznej
• Znaczne zasoby siły roboczej
• Bogactwo kulturowe i etniczne, w tym różnorodność narodowa i etniczna
SZANSE
• Napływ wysoko kwalifikowanej kadry
• Rozwój edukacji ekologicznej poprzez rozwój agroturystyki
• Wykorzystanie łączności mniejszości narodowych
z ich ojczyznami
SŁABE STRONY
• Wysoki poziom bezrobocia
• Nieodpowiedni i nieadekwatny do potrzeb poziom
wykształcenia mieszkańców
• Brak wysoko wykwalifikowanej kadry
ZAGROŻENIA
• Brak poczucia bezpieczeństwa publicznego
• Utrata obszarów rozwojowych przez województwo
247
Infrastruktura, aspekty przestrzenne, środowisko przyrodnicze
MOCNE STRONY
• Korzystne warunki przyrodnicze dla rozwijania turystyki, agroturystyki oraz „czystego” przemysłu
• Wolne, niezagospodarowane tereny pod inwestycje
• Równomierne rozmieszczenie sieci miast o funkcjach ponadlokalnych
• Bliskość projektowanych tras A1 i Via Baltica
SŁABE STRONY
• Słaba dostępność komunikacyjna województwa
• Zły stan techniczny dróg o znaczeniu regionalnym
i ponadregionalnym
• Słabo rozwinięta funkcja metropolitarna Olsztyna
• Słaba infrastruktura techniczna zwłaszcza na terenach wiejskich i w małych miastach
• Niewystarczający stan infrastruktury turystycznej
• Zagrożenie powodziowe Żuław, zaniedbanie systemów melioracyjnych i przeciwpowodziowych
• Słaba komunikacja wewnętrzna województwa (kolej, autobusy) i zewnętrzna
SZANSE
ZAGROŻENIA
• Połączenie projektowanych tras Via Baltica z A1
(drogą nr 16)
• Przygraniczne położenie
• Dostęp do Morza Bałtyckiego
• Tworzenie nowych przejść granicznych i rozbudowa istniejących
• Położenie peryferyjne w stosunku do krajowych
i europejskich centrów aktywności
• Odwlekanie na poziomie centralnym terminów realizacji koniecznych dla Warmii i Mazur inwestycji drogowych
Rozwój obszarów wiejskich i rolnictwo
MOCNE STRONY
• Możliwość rozwoju produkcji żywności wysokiej
jakości
• Korzystna struktura wielkości gospodarstw
• Wolna rolnicza przestrzeń produkcyjna
SZANSE
• Rozwój rolnictwa ekologicznego i przetwórstwa
rolno-spożywczego (przyciąganie inwestorów)
248
SŁABE STRONY
• Postępująca degradacja gospodarcza i społeczna terenów byłych państwowych gospodarstw rolnych
obszaru strefy przygranicznej
• Duża kapitałochłonność produkcji rolniczej i dekapitalizacja środków produkcji
ZAGROŻENIA
• Brak realizacji rządowych programów dotyczących
wsi i rolnictwa
ZAŁĄCZNIK 3
Analizy SWOT – wyselekcjonowane wersje
UWARUNKOWANIA SPRZYJAJĄCE
• zasobność województwa w liczne surowce dla
rozwoju przetwórstwa przemysłowego, w tym
surowce rolne, energetyczne (węgiel, gaz) oraz
mineralne;
• wysoka przydatność środowiska przyrodniczego dla
rozwoju turystyki, lecznictwa uzdrowiskowego i produkcji ekologicznej żywności;
• względnie tania siła robocza w regionie oraz duże
zasoby wykwalifikowanych kadr (w tym duża podaż
kadr technicznych i menadżerskich z restrukturyzowanych gałęzi przemysłu);
• rozwinięta sieć kontaktów gospodarczych firm z Lubelszczyzny z partnerami z Europy Wschodniej
(głównie Ukrainy i Białorusi);
• potencjał produkcyjny gospodarstw rolnych umożliwiający rozwój praktycznie wszystkich kierunków
upraw i hodowli;
• wykorzystanie przygranicznego położenia regionu
do rozwoju wysoko specjalistycznych usług w powiązaniu z firmami globalnymi oraz rozwoju kontaktów gospodarczych ze Wschodem;
• korzystna struktura demograficzna (młode społeczeństwo);
• niskie koszty pozyskania dobrze wykształconych
kadr związane z wysokim bezrobociem i niskim
poziomem wynagrodzeń;
• położenie regionu na międzynarodowych szlakach
komunikacyjnych wchodzących w skład Paneuropejskich Korytarzy Transportowych (autostrada
A2, drogi S17 i S12, linia kolejowa E20 (ParyżMoskwa) oraz E7 (Gdynia – Odessa);
• rozwinięta sieć drogowa (szczególnie dróg powiatowych i gminnych);
• nowoczesna baza głównych przejść granicznych
i terminali obsługujących ponad połowę ruchu towarowego i osobowego Polski z Białorusią i Ukrainą;
• istnienie w regionie kilku lokalnych lotnisk oraz
odpowiednie zaplecze kadrowe i techniczne do obsługi komunikacji lotniczej dla celów biznesowych,
turystycznych oraz sportowych;
• jakość środowiska przyrodniczego (mały stopień
antropogenicznego przekształcenia środowiska,
zachowany względnie naturalny charakter głównych rzek Lubelszczyzny, znaczne zasoby wód podziemnych dobrej jakości, stosunkowo dobry stan
lasów państwowych, liczne ostoje rzadkich gatunków fauny i flory);
• potencjał aglomeracji lubelskiej zdolnej spełniać
funkcje metropolitalne (potencjał ludnościowy,
UWARUNKOWANIA OGRANICZAJĄCE
• niski poziom PKB na mieszkańca;
• niekorzystna struktura zatrudnienia i tworzenia
wartości dodanej brutto (WDB) (zbyt duży udział
sektora rolnego w strukturze pracujących oraz zbyt
mały udział sektora usług, w tym usług rynkowych,
w tworzeniu WDB);
• niska konkurencyjność produktowa, technologiczna i ekologiczna firm, połączona ze stosunkowo niskim poziomem innowacyjności przedsiębiorstw;
• niewielkie zaangażowanie bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ);
• niska innowacyjność gospodarki i konkurencyjność
regionu;
• brak dostatecznego zabezpieczenia potrzeb energetycznych regionu (uzależnienie dostaw energii
elektrycznej ze źródeł produkcji spoza województwa, niewielki udział w produkcji energii ze źródeł
odnawialnych);
• odpływ z regionu kapitału i zasobów ludzkich
o wysokich kwalifikacjach;
• niskie dochody ludności;
• niski poziom kapitału społecznego (małe zaufanie
do władz publicznych, niewielka liczba liderów lokalnych);
• niekorzystne trendy demograficzne (ujemny przyrost naturalny, starzenie się społeczeństwa oraz
stopniowe wyludnianie się regionu);
• wzrastający drenaż kadr (ujemne saldo migracji
i utrwalenie się tendencji odpływu z regionu ludzi
młodych i dobrze wykształconych);
• pauperyzacja społeczeństwa wpływająca na niski
stopień korzystania z dóbr kultury;
• niska atrakcyjność inwestycyjna regionu;
• słaba dostępność komunikacyjna regionu (brak
dróg przystosowanych do szybkiego ruchu, brak
dostatecznej liczby mostów na Wiśle, Bugu i Wieprzu, stwarzający bariery współpracy międzyregionalnej, rzadka sieć połączeń kolejowych);
• brak lotniska o zasięgu regionalnym i międzynarodowym;
• niedostateczna liczba oraz niska przepustowość istniejących przejść granicznych;
• przestarzały i zdegradowany system melioracji
i urządzeń wodnych, szczególnie na obszarach wiejskich, stanowiący poważne źródło zagrożeń powodziowych w dolinie Wisły, Bugu i Wieprza;
• niska skłonność do rozwoju przedsiębiorczości na
obszarach wiejskich oraz występujące bariery infrastrukturalne i popytowe;
249
•
•
•
•
•
•
•
obecność w Lublinie silnego ośrodka naukowo-akademickiego, dobrze rozwinięta sieć usług rynkowych i społecznych, w tym usług wyższego rzędu,
sieć kontaktów międzynarodowych);
wzrost atrakcyjności regionu jako dogodnego miejsca w Europie do ekspansji gospodarczej na rynki
wschodnie;
rozwój współpracy międzynarodowej w zakresie
ochrony środowiska i turystyki w ramach Euroregionu BUG oraz innych struktur transgranicznych;
wykorzystanie walorów przyrodniczych i kulturowych regionu do rozwoju różnych form turystyki
(między innymi poprzez zwiększenie dostępności
komunikacyjnej obszarów atrakcyjnych turystycznie, szczególnie terenów położonych wzdłuż Bugu,
Wisły oraz Polesia i Roztocza);
rozwój funkcji metropolitalnych Lublina jako silnego ośrodka dyfuzji procesów rozwojowych w regionie;
współpraca ponadregionalna województwa z sąsiednimi województwami w zakresie planowania strategicznego i realizacji wspólnych projektów infrastrukturalnych;
dostępność uzbrojonych terenów do lokalizacji inwestycji;
przygraniczne położenie korzystne do współpracy
transgranicznej z Ukrainą i Białorusią
• stopniowa peryferyzacja regionu, leżącego na zewnętrznych granicach Unii Europejskiej, z dala od
głównych centrów decyzyjnych i gospodarczych;
• wyłączenie województwa z krajowych planów budowy autostrad i dróg ekspresowych, brak środków
krajowych i regionalnych na budowę kluczowej infrastruktury transportowej w regionie, w tym lotniska o randze międzynarodowej, dalsze pogarszanie się stanu technicznego dróg i obiektów mostowych na wszystkich kategoriach dróg, utrzymywanie się równoleżnikowych barier rozwoju ruchu
drogowego i kolejowego na Wiśle i Bugu;
• utrzymujące się niekorzystne tendencje demograficzne (wyludnianie się obszarów wiejskich i spadek
liczby ludności w głównych ośrodkach miejskich);
• niska sprawność działania administracji publicznej
[słaba];
• peryferyzacja regionu;
administracji publicznej;
• niski poziom współpracy międzyregionalnej w pozyskiwaniu środków finansowych na rozwój [zagrożenie]
WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE
• Możliwość rozwoju aglomeracji rzeszowskiej oraz
stolicy regionu jako centrum wzrostu gospodarczego.
• Walory przyrodnicze, dziedzictwo kulturowe i stosunkowo niski poziom zanieczyszczenia środowiska, zapewniające warunki do prowadzenia rolniczej produkcji zintegrowanej i ekologicznej, rozwoju
turystyki i lecznictwa uzdrowiskowego.
• Rozwinięty przemysł przetwórstwa rolno-spożywczego.
• Przebieg przez województwo głównych korytarzy
transportowych sieci TINA.
• Istnienie linii kolejowej (LHS) umożliwiającej rozwijanie współpracy gospodarczej pomiędzy Polską
i Ukrainą.
• Istnienie lotniska międzynarodowego w Jasionce
oraz sieci lotnisk lokalnych.
• Potencjał rzeszowskiego ośrodka akademickiego
oraz szkół wyższych państwowych i niepaństwowych w regionie.
• Korzystna struktura wiekowa w zasobach siły roboczej.
• Zasoby surowcowe: gaz ziemny, drewno, surowce budowlane, wody geotermalne oraz mineralne i lecznicze.
250
• Niski poziom dochodów ludności i rozwoju gospodarczego regionu na tle kraju, rozszerzanie się sfer
ubóstwa, grup marginalizowanych.
• Niska konkurencyjność województwa na arenie krajowej i międzynarodowej wymagająca m.in. rozwijania i lokalizacji funkcji metropolitalnych Rzeszowa.
• Odpływ młodych osób do innych regionów ze
względu na brak lub małą atrakcyjność ofert pracy
w regionie.
• Baza turystyczno-sportowa o niskim standardzie,
nie zapewniająca właściwego wykorzystania walorów regionu.
• Rozdrobnione, niskotowarowe, mało nowoczesne
gospodarstwa rolne, często o nieuporządkowanym
stanie prawnym, duża ilość odłogów.
• Zły stan infrastruktury technicznej w obszarach
wiejskich.
• Zły stan infrastruktury elektroenergetycznej, szczególnie na obszarach wiejskich.
• Niski stan techniczny dróg publicznych oraz
niedostateczna infrastruktura komunikacyjna
(brak obwodnic miast, dróg szybkiego ruchu,
autostrady).
• Niski poziom transgranicznej współpracy gospodarczej w ramach gospodarki rynkowej.
• Wykorzystanie położenia województwa podkarpackiego (granica UE).
• Wzrost zainteresowania produktem turystycznym
i dziedzictwem kulturowym regionu.
• Marginalizacja regionu związana z delokalizacją
centralnych instytucji i przedsiębiorstw poza obszar
województwa.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
położenie przygraniczne
umacnianie się aglomeracji białostockiej
rozwój współpracy z aglomeracją warszawską
dobry układ sieci transportowej
czyste i mało zmienione działalnością człowieka
środowisko naturalne – cały obszar województwa
należy do Zielonych Płuc Polski
przynależność województwa do Euroregionów
„Niemen” i „Puszcza Białowieska”
wzrastająca świadomość ekologiczna mieszkańców
znaczące, m.in. dla rozwoju turystyki, wybitne
walory przyrodnicze regionu, w tym parków narodowych i krajobrazowych
przebieg I Paneuropejskiego Korytarza Transportowego (VIA BALTICA, RAIL BALTICA)
realizacja rządowego programu budowy i modernizacji dróg, w tym szybkiego ruchu, dbałość o równomierny rozwój sieci w skali regionu
inwestycje w infrastrukturę graniczną, w tym nowe
przejścia graniczne, szczególnie dla ruchu turystycznego
przedłużenie sezonu turystycznego województwa
poprzez wspieranie przedsięwzięć w zakresie sportów i turystyki zimowej
modernizacja sieci kolejowej, infrastruktury
rozwojowe przetwórstwo spożywcze, w tym wysokospecjalistyczna produkcja mleczarska i mięsna
wzrastająca powierzchnia indywidualnych gospodarstw rolnych
korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa ekologicznego, w tym niski poziom chemizacji produkcji
rolnej
• niski poziom PKB i dochodów ludności na jednego
mieszkańca
• bardzo niski poziom bezpośrednich inwestycji zagranicznych w skali kraju
• mała konkurencyjność gospodarki województwa
• niska gęstość zaludnienia
• wzrost konkurencyjności sąsiednich regionów
• uszczelnienie granicy wschodniej jako konsekwencja przystąpienia Polski do Unii Europejskiej
• niestabilna gospodarka państw wschodnich, w tym
ograniczenia wolnorynkowe tych gospodarek utrudniające efektywną współpracę gospodarczą
• ukryte bezrobocie, przede wszystkim wśród ludności wiejskiej [też było w lubelskim]
• przestrzenne koncentracje wysokiego bezrobocia
• niekorzystne dla regionu tendencje demograficzne
i społeczne (np.: starzenie się społeczeństwa, migracje młodych ludzi poza region, emigracja dobrze
wykształconych ludzi)
• niezadowalający rozwój infrastruktury technicznej,
zły stan techniczny dróg
• słaba dostępność komunikacyjna regionu
• niewystarczający standard bazy turystycznej regionu, w tym bazy gastronomiczno-noclegowej, w szczególności o podwyższonym standardzie
• wysokie różnice rozwojowe na poziomie NUTS 3
• opóźnienia w rozwoju obszarów położonych w pobliżu zewnętrznych granic Unii Europejskiej
• nadmierne zatrudnienie w rolnictwie
• liczące się w skali kraju złoża kopalin mineralnych
wykorzystywanych do produkcji podstawowych
materiałów budowlanych,
• znacząca baza materialna przemysłu zróżnicowanego działowo i branżowo,
• dogodna pozycja geograficzna regionu w dobrze
rozwiniętym otoczeniu, co powinno sprzyjać aktywizacji przestrzeni ekonomicznej województwa,
• rozwój Kieleckiego Obszaru Metropolitarnego,
• niski poziom PKB per capita (12 lokata w kraju),
• niekorzystna struktura gospodarki regionu, dominują mało efektywne działy produkcji,
• najniższe w kraju nakłady inwestycyjne w sektorze
przedsiębiorstw,
• niedostateczne wyposażenie w infrastrukturę techniczną, warunkującą pozyskiwanie inwestorów,
• bardzo niski udział zatrudnionych w działalności
badawczo-rozwojowej w stosunku do ogółu ludności aktywnej zawodowo,
251
• dobrze rozwinięte zaplecze naukowe, głównie w dziedzinie nauk technicznych oraz stosunkowo dobrze
rozwinięta sieć wyższego szkolnictwa biznesowego,
• istniejący i stale wzrastający potencjał kadr kwalifikowanych dla przemysłu i innych dziedzin gospodarki rynkowej, kształcony w wyższych uczelniach
w regionie,
• korzystne warunki rozwoju urbanizacji, sprzyjająca alokacja przestrzenna miast, optymalne relacje
wielkości miast,
• położenie w centralnej części kraju w pobliżu wielkich
aglomeracji miejskich: Kraków, Warszawa, Łódź,
• dobry przestrzennie wewnątrzregionalny układ komunikacyjny
• modernizacja układu dróg i linii kolejowych, sprzyjająca otwarciu ekonomicznemu we wszystkich kierunkach,
• wzrastające znaczenie przebiegającej przez region
linii tranzytowej LHS – możliwość rozwoju kontaktów handlowych z partnerami ze Wschodu,
• budowa lotniska jako szansa na rozwój gospodarczy w regionie,
• dobre warunki glebowe i klimatyczne oraz znaczący potencjał produkcji rolnej i ogrodniczej w południowo-wschodniej części województwa,
• korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa ekologicznego,
• atrakcyjne turystycznie położenie geograficzne województwa świętokrzyskiego, jego dziedzictwo kulturowe, historyczne miejsca i atrakcje dla zwiedzających,
• turystyki i agroturystyki,
• dobry stan środowiska, duże kompleksy leśne i atrakcyjne zbiorniki wodne
• dalsza marginalizacja województwa jako efekt znikomego wykorzystania przez przemysł, wiedzy
i badań naukowych,
• spadek przyrostu naturalnego oraz silna migracja
jako niekorzystne trendy demograficzne,
• malejąca liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym i rosnąca liczba ludności w wieku poprodukcyjnym jako wyraźna oznaka „starzenia się” społeczeństwa,
• niski poziom dochodów mieszkańców,
• niski poziom urbanizacji i niewystarczający rozwój
miast, warunkujący pełnienie przez nie funkcji ponadregionalnych,
• niezadowalający stan techniczny i parametry większości dróg,
• położenie poza transeuropejskimi korytarzami
transportowymi i brak odcinków dróg zaliczonych
do sieci TINA,
• słabe wyposażenie regionu w sieć gazową,
• przestarzała i niewystarczająco rozwinięta sieć elektryczna,
• brak lotniska o znaczeniu regionalnym,
• rozdrobnienie gospodarstw rolnych i słaba ich kondycja ekonomiczna
• Wykorzystanie współpracy z zagranicznymi ośrodkami partnerskimi dla rozwoju gospodarczego
• Korzystne warunki przyrodnicze dla rozwijania turystyki, agroturystyki oraz „czystego” przemysłu
• Równomierne rozmieszczenie sieci miast o funkcjach ponadlokalnych
• Bliskość projektowanych tras A1 i Via Baltica
• Przygraniczne położenie
• Dostęp do Morza Bałtyckiego
• Tworzenie nowych przejść granicznych i rozbudowa istniejących
• Możliwość rozwoju produkcji żywności wysokiej
jakości
• Korzystna struktura wielkości gospodarstw
• Rozwój rolnictwa ekologicznego i przetwórstwa
rolno-spożywczego (przyciąganie inwestorów)
252
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Słabo rozwinięty przemysł
Słaba oferta i jakość usług turystycznych
Wysoki poziom bezrobocia
Słaba dostępność komunikacyjna województwa
Zły stan techniczny dróg o znaczeniu regionalnym
i ponadregionalnym
Słabo rozwinięta funkcja metropolitarna Olsztyna
Słaba infrastruktura techniczna zwłaszcza na terenach wiejskich i w małych miastach
Niewystarczający stan infrastruktury turystycznej
Położenie peryferyjne w stosunku do krajowych
i europejskich centrów aktywności
ZAŁĄCZNIK 4
Pełna struktura celów i działań przyjmowana
w strategiach rozwoju analizowanych województw
LUBELSKIE
Struktura celów: Cele strategiczne (priorytety) => cele operacyjne => działania
1. Wzrost konkurencyjności regionalnej gospodarki oraz jej zdolności do tworzenia
miejsc pracy
Cel operacyjny 1.1: Restrukturyzacja tradycyjnych gałęzi regionalnej gospodarki i dostosowanie jej
do reguł wspólnego rynku;
• restrukturyzacja i modernizacja przedsiębiorstw pracujących w tradycyjnych sektorach produkcji
i usług
• rozwój sektora budownictwa przemysłowego i mieszkaniowego
• poprawa konkurencyjności sektora energetycznego oraz jego rozwój w kierunku lepszego zabezpieczenia potrzeb energetycznych regionu
Cel operacyjny 1.2: Rozwój i podnoszenie konkurencyjności regionalnego agrobiznesu;
• poprawa efektywności gospodarstw rolnych
• poprawa efektywności gospodarki rybackiej
• wzmocnienie działalności innowacyjnej i badawczo-rozwojowej na rzecz rozwoju rolnictwa
• wzmocnienie otoczenia instytucjonalnego sektora rolnego
• poprawa przetwórstwa artykułów rolnych w regionie
• zwiększenie konkurencyjności technologicznej przemysłu rolno-spożywczego w priorytetowych dla
regionu branżach
• poprawa marketingu regionalnych artykułów spożywczych
Cel operacyjny 1.3: Specjalizacja województwa w wybranych sektorach produkcji i usług cechujących
się wysokim poziomem konkurencyjności;
• specjalizacja województwa w produkcji wysokiej jakości żywności
• rozwój produkcji energii ze źródeł odnawialnych – ekoenergii
• rozwój produkcji i usług w branżach wysoce specjalistycznych
• rozwój usług opiekuńczo-medycznych w powiązaniu z turystyką uzdrowiskową
• wykorzystanie regionalnego systemu edukacji do kształcenia kadr w wymiarze europejskim
• kompleksowe wspieranie rozwoju sektora gospodarki leśnej i usług turystycznych w regionie
Cel operacyjny 1.4: Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw oraz wzrost poziomu ich innowacyjności;
• tworzenie lepszych warunków otoczenia prawno-instytucjonalnego dla powstawania i rozwoju małych
i średnich przedsiębiorstw w regionie
• wzrost poziomu przedsiębiorczości w regionie
• zwiększenie zdolności przedsiębiorstw do tworzenia i absorbowania innowacji w ramach tworzonego
regionalnego systemu innowacji
• zwiększenie dostępu przedsiębiorstw do zewnętrznych źródeł finansowania
• wspieranie powiązań kooperacyjnych oraz rozwój współpracy międzynarodowej przedsiębiorstw
• wspieranie działalności eksportowej przedsiębiorstw
Cel operacyjny 1.5: Rozwój regionalnego potencjału B+R oraz jego wykorzystanie dla potrzeb
gospodarki;
• wzmocnienie bazy naukowo-badawczej szkół wyższych oraz instytucji badawczo-rozwojowych w regionie
• rozwój wiedzy i badań w strategicznych dla regionu dziedzinach nauki
• wzmocnienie współpracy pomiędzy sektorem B+R i przedsiębiorcami
• rozwój regionalnej infrastruktury transferu wiedzy i komercjalizacji badań jako podstawowego elementu regionalnego systemu innowacji
253
Cel operacyjny 1.6: Rozwój społeczeństwa informacyjnego;
• rozwój podstawowej infrastruktury teleinformatycznej w regionie umożliwiającej powszechny i tani
dostęp do zasobów informacji
• tworzenie szerokiej i wartościowej oferty treści i usług elektronicznych
• stymulowanie rozwoju biznesu elektronicznego
• informatyzacja administracji publicznej oraz rozwój usług publicznych świadczonych drogą elektroniczną
2. Rozwój nowoczesnego społeczeństwa i zasobów ludzkich dostosowanych do wymogów gospodarki opartej na wiedzy
Cel operacyjny 2.1: Kształtowanie prorozwojowej polityki ludnościowej w województwie;
• poprawa warunków zakładania i funkcjonowania rodzin
• kształtowanie polityki mieszkaniowej tak, by przyczyniła się do zaspokojenia podstawowych potrzeb
ludności
• edukacja zdrowotna i poprawa stanu zdrowia mieszkańców regionu
• promocja i upowszechnianie kultury fizycznej, sportu, rekreacji i aktywnego wypoczynku
Cel operacyjny 2.2: Podniesienie poziomu wykształcenia i wiedzy mieszkańców regionu;
• zwiększenie dostępu do edukacji szkolnej na wszystkich poziomach nauczania
• poprawa jakości nauczania w szkołach oraz rozwój nowoczesnych form i treści kształcenia
• promowanie otwartości systemu edukacji oraz dostosowanie treści kształcenia do potrzeb gospodarki
i rynku pracy
• rozwój kształcenia ustawicznego w regionie oraz jego integracja z tradycyjnym systemem edukacyjnym
Cel operacyjny 2.3: Wzrost zatrudnienia oraz lepsze wykorzystanie zasobów ludzkich w regionie;
• ograniczenie barier prawno-administracyjnych hamujących tworzenie miejsc pracy w regionie
• zwiększenie szans na rynku pracy i zdolności do zatrudnienia mieszkańców Lubelszczyzny
• rozwój instytucjonalnej obsługi rynku pracy w regionie
• prowadzenie aktywnej polityki rynku pracy na poziomie regionalnym i lokalnym
• rozwój zatrudnienia w ramach różnych form ekonomii społecznej
• reorientacja zawodowa ludności rolniczej
Cel operacyjny 2.4: Wspieranie integracji społecznej i ograniczanie poziomu ubóstwa w regionie;
• rozwój sprawnego systemu pomocy społecznej w regionie
• wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych i przeciwdziałanie ich wykluczeniu społecznemu
• wspieranie grup najbardziej narażonych na wykluczenie społeczne
Cel operacyjny 2.5: Wzmocnienie i wykorzystanie kapitału kulturowego i społecznego w regionie;
• kształtowanie właściwych postaw oraz rozwój różnych form społeczeństwa obywatelskiego
• zwiększenie potencjału instytucji pozarządowych oraz wsparcie w ich ramach różnych form zatrudnienia
• upowszechnianie kultury oraz wzrost uczestnictwa społeczeństwa w szeroko pojętym życiu kulturalnym
• wsparcie rozwoju sektora usług kultury
Cel operacyjny 2.6: Poprawa bezpieczeństwa i ładu publicznego.
• zmniejszenie poczucia zagrożenia obywateli przestępstwami pospolitymi
• zwiększenie bezpieczeństwa ruchu drogowego w regionie
• zapobieganie i zwalczanie patologii społecznych przyczyniających się do wykluczenia społecznego
• zapobieganie i zwalczanie przestępczości zorganizowanej, korupcji oraz aktów terroru i terroryzmu
• przeciwdziałanie pożarom, katastrofom przemysłowym i klęskom żywiołowym oraz likwidacja ich skutków
• zwiększenie bezpieczeństwa pożarowego
• poprawa zabezpieczenia granicy państwowej
3. Poprawa atrakcyjności i spójności terytorialnej województwa lubelskiego
Cel operacyjny 3.1: Poprawa dostępności komunikacyjnej województwa;
• rozbudowa i modernizacja sieci infrastruktury drogowej oraz zwiększenie bezpieczeństwa ruchu
• rozwój powiązań drogowych w układzie europejskim i regionalnym związanych z rozbudową sieci
i poprawą przepustowości przejść granicznych
• tworzenie zintegrowanego systemu transportu intermodalnego
• zwiększenie atrakcyjności komunikacji zbiorowej, wspieranie rozwoju nowoczesnego transportu miejskiego i pozamiejskiego
254
• rozwój infrastruktury i usług transportu lotniczego
• rozbudowa i modernizacja transportu kolejowego oraz powiązanie go z europejskim systemem transportowym
• rozbudowa i modernizacja transportu drogowego i kolejowego w obszarze metropolitalnym
• zwiększenie rangi powiązań komunikacyjnych na terenie województwa
• rozbudowa sieci dróg i infrastruktury na obszarach wiejskich oraz na terenach atrakcyjnych turystycznie
Cel operacyjny 3.2: Zachowanie i wzmacnianie różnorodności przyrodniczej, krajobrazowej i kulturowej Lubelszczyzny;
• prowadzenie zintegrowanej i efektywnej gospodarki wodnej w zlewniach rzek oraz poprawa bilansu
wodnego przez rozwój
• poprawa jakości wód
• rozwój i unowocześnienie zintegrowanej gospodarki odpadami
• ochrona powietrza
• wdrażanie zrównoważonej i wielofunkcyjnej gospodarki i zarządzania gruntami
• ochrona i utrzymanie różnorodności biologicznej regionu oraz wzmocnienie systemu obszarów chronionych
• prowadzenie zrównoważonej gospodarki leśnej
• ochrona kulturowa regionu, wzbogacenie różnorodności krajobrazowej i kulturowej
Cel operacyjny 3.3: Rozwój ośrodków miejskich oraz funkcji metropolitalnych Lublina;
• rozwój ośrodka metropolitalnego Lublina i jego funkcji jako centrum tworzenia i dyfuzji wiedzy
i innowacji
• rozwój obszaru metropolitalnego w oparciu o opracowaną strategię
• rozwój większych i średnich miast województwa oraz wzmocnienie ich potencjału społeczno-ekonomicznego
• rewitalizacja miast i zdegradowanych obszarów zurbanizowanych
• rozwój dostępnych form mieszkalnictwa i odnowa zasobów mieszkaniowych w ośrodkach miejskich
• rozwój układu ulicznego i infrastruktury technicznej miast
• wspieranie rozwoju bazy usług oraz funkcji kulturowych i turystycznych miast przygranicznych
• racjonalna gospodarka przestrzenią powiązana z efektywną polityką urbanistyczno-architektoniczną
Cel operacyjny 3.4: Poprawa jakości życia mieszkańców wsi oraz wielofunkcyjny rozwój obszarów
wiejskich;
• wzmocnienie małych miast i ośrodków wiejskich jako centrów rozwoju lokalnego
• ochrona i wykorzystanie walorów kulturowych i przyrodniczo-krajobrazowych na terenach wiejskich
• poprawa ładu przestrzennego jednostek osadniczych oraz rozwój podstawowej infrastruktury społeczno-technicznej
• rozwój edukacji i kultury na wsi oraz wspieranie aktywności społeczności lokalnych rozwój przedsiębiorczości na obszarach wiejskich
• dywersyfikacja gospodarstw rolnych w kierunku działalności pozarolniczej
• wzmocnienie powiązań między obszarami miejskimi i wiejskimi
• rozwój elektryfikacji wsi – reelektryfikacja
• wsparcie inwestycji służących pobudzaniu rozwoju gospodarczego w rejonach przygranicznych oraz
problemowych i peryferyjnych
• rozwój turystyki na obszarach o wysokich walorach turystycznych
4. Rozwój współpracy międzyregionalnej oraz poprawa skuteczności wdrażania
polityki rozwoju regionu
Cel operacyjny 1: Rozwój współpracy międzyregionalnej województwa w układzie międzynarodowym,
krajowym i transgranicznym;
• wielostronny rozwój współpracy międzynarodowej województwa w układzie Wschód-Zachód
• rozwiązywanie wspólnych problemów o charakterze transgranicznym z Ukrainą i Białorusią
• zaangażowanie do współpracy szerokiego grona partnerów i organizacji regionalnych – publicznych
i pozarządowych
• integracja instytucjonalna z regionami państw członkowskich Unii Europejskiej
• rozwój współpracy międzywojewódzkiej w ramach budowanych ponadregionalnych struktur funkcjonalno-przestrzennych
255
Cel operacyjny 2: Zwiększenie zdolności instytucjonalnej regionu do prowadzenia efektywnej polityki regionalnej;
• rozwój potencjału administracyjnego na poziomie lokalnym i regionalnym
• rozwój sieci instytucji współpracujących z administracją samorządową w zakresie rozwoju regionalnego i lokalnego
• poprawa jakości planowania strategicznego i operacyjnego w regionie
• budowanie ponadregionalnego partnerstwa w zakresie planowania strategicznego oraz wdrażania wspólnej polityki regionalnej
Cel operacyjny 3: Poprawa skuteczności promocji regionu i zdolności do przyciągania inwestycji
z zewnątrz;
• prowadzenie w kraju i za granicą efektywnego i zakrojonego na szeroką skalę marketingu regionalnego
• wprowadzenie przez jednostki samorządu terytorialnego polityki korzystnych taryf i ulg podatkowych
dla potencjalnych inwestorów
• stworzenie w regionie sprawnego i kompleksowego systemu informacji i obsługi inwestora
• wykorzystanie w działalności promocyjnej samorządów narzędzi i możliwości związanych z rozwojem
społeczeństwa informacyjnego
• wspomaganie mechanizmów powiązania inwestycji publicznych z przedsięwzięciami komercyjnymi
256
PODKARPACKIE
Struktura celów: cele strategiczne => priorytety => kierunki działań
1. Tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki poprzez rozwijanie przedsiębiorczości, zwiększanie jej innowacyjności oraz podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej regionu.
Priorytet 1.1: Rozwój przedsiębiorstw, szczególnie małych i średnich, poprzez wsparcie finansowe oraz
instytucjonalne.
• Zwiększenie dostępności do zewnętrznych źródeł finansowania, szczególnie mikro, małym i średnim
przedsiębiorstwom.
• Wzmocnienie instytucjonalnego otoczenia przedsiębiorstw.
• Kreowanie postaw przedsiębiorczości wśród mieszkańców regionu.
Priorytet 1.2: Budowanie regionalnego systemu innowacji poprzez rozwój rzeszowskiego obszaru metropolitalnego oraz powiązań między nauką i gospodarką.
• Wzmocnienie innowacyjnych firm i stymulowanie powstawania nowych przedsiębiorstw innowacyjnych.
• Wzmocnienie współpracy pomiędzy sektorem badawczo-rozwojowym a gospodarką.
• Wzmocnienie i rozwój kultury innowacyjnej mieszkańców regionu.
• Działania na rzecz rozwoju obszaru metropolitalnego.
Priorytet 1.3: Działania na rzecz podniesienia atrakcyjności regionu dla rozwoju inwestycji.
• Rozbudowa i modernizacja infrastruktury techniczno-ekonomicznej i organizacyjnej.
• Tworzenie korzystnego klimatu dla inwestorów.
• Promocja potencjału gospodarczego i inwestycyjnego regionu, z uwzględnieniem sektorów wysokiej
szansy.
Priorytet 1.4: Turystyka jako czynnik rozwoju społeczno-gospodarczego województwa.
• Podniesienie konkurencyjności produktu turystycznego.
• Rozwój marketingu turystycznego regionu.
• Współpraca i współdziałanie podmiotów i instytucji związanych z turystyką, w tym rozwijanie partnerstwa publiczno-prywatnego oraz służącego pozyskiwaniu środków z funduszy europejskich i innych zewnętrznych źródeł wspierających bezpośrednio lub pośrednio rozwój turystyki.
2. Poprawa dostępności komunikacyjnej i infrastruktury technicznej województwa.
Priorytet 2.1: Wspieranie inwestycji komunikacyjnych: drogowych, kolejowych i lotniczych.
• Rozbudowa układu drogowego, w tym A 4, S 19, S 74.
• Modernizacja sieci kolejowych, w tym magistrali E 30 i linii państwowej nr 71.
• Rozbudowa infrastruktury lotniska regionalnego Rzeszów – Jasionka oraz rozwój lotnisk lokalnych.
• Rozbudowa i modernizacja infrastruktury przejść granicznych.
Priorytet 2.2: Wspieranie inwestycji z zakresu gospodarki wodno-ściekowej.
• Rozwój gospodarki wodnej.
• Rozwój gospodarki ściekowej.
• Rozwój i modernizacja systemów zaopatrzenia w wodę.
Priorytet 2.3: Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego regionu.
• Rozbudowa elektroenergetycznego systemu zasilającego wysokiego napięcia.
• Modernizacja i rozbudowa układu rozdzielczego średniego i niskiego napięcia.
• Budowa i rozbudowa infrastruktury związanej z energią odnawialną.
• Racjonalizacja zużycia energii cieplnej i ograniczenie „niskiej emisji”.
• Rozbudowa i modernizacja układów gazowniczych.
Priorytet 2.4: Poprawa sprawności funkcjonowania regionalnego systemu usług telekomunikacyjnych.
• Rozbudowa i modernizacja sieci telekomunikacyjnej, szczególnie na obszarach małych miast i wsi.
• Zapewnienie powszechnego dostępu do cyfrowych technik komunikacyjnych – CTK.
257
3. Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich sprzyjający powstawaniu rentownych gospodarstw
Priorytet 3.1: Rozwój pozarolniczych form działalności gospodarczej w warunkach zrównoważonego
rozwoju.
• Rozwój infrastruktury gospodarczej.
• Ochrona środowiska naturalnego.
• Aktywizacja społeczności wiejskiej w kierunku podejmowania pozarolniczej działalności gospodarczej.
• Różnicowanie działalności w celu zapewnienia alternatywnych źródeł dochodów oraz tworzenie warunków do powstawania i rozwoju MŚP.
Priorytet 3.2: Odnowa wsi oraz modernizacja przestrzeni wiejskiej.
• Integracja i aktywizacja społeczności wiejskich.
• Zaspokojenie potrzeb społecznych i kulturalnych oraz zachowanie dziedzictwa kulturowego.
• Modernizacja przestrzeni wiejskiej.
Priorytet 3.3: Wzrost konkurencyjności gospodarstw rolnych.
• Poprawa struktury obszarowej gospodarstw.
• Unowocześnianie gospodarstw rolnych.
• Podnoszenie efektywności produkcji rolniczej.
• Podnoszenie kwalifikacji producentów rolnych i świadomości konsumentów.
Priorytet 3.4: Rozwój rynku rolnego.
• Integrowanie wszystkich rodzajów służb doradczych i instytucji rynkowych w kierunku pełnego wykorzystania wielkości produkcyjnych przyznanych dla Podkarpacia w ramach Wspólnej Polityki Rolnej /
kwotowanie produkcji mleka, kwotowanie produkcji surowca tytoniowego, kwoty buraczane/.
• Wspieranie działań integrujących producentów i przetwórców funkcjonujących na rynku rolnym województwa.
• Wspieranie i wykorzystywanie potencjału istniejącego rynku hurtowego.
• Tworzenie systemu zachęt dla gospodarstw towarowych, grup producenckich i spółdzielczości rolniczej do angażowania się kapitałowego oraz przejmowania niewykorzystanej bazy przetwórczej i przechowalniczej.
4. Poprawa jakości środowiska oraz zachowanie i ochrona zasobów przyrodniczych i wartości krajobrazowych.
Priorytet 4.1: Ochrona wód i racjonalna gospodarka zasobami wodnymi.
• Zaopatrzenie w wodę.
• Gospodarka ściekowa.
• Ochrona ludzi i mienia przed powodzią oraz suszą.
Priorytet 4.2: Ograniczanie ilości wytwarzanych odpadów i wdrażanie nowoczesnych systemów gospodarki odpadami.
• Ograniczanie ilości wytwarzanych odpadów.
• Wspieranie działań i inwestycji związanych z selektywną zbiórką, segregacją, odzyskiem i zagospodarowaniem odpadów.
• Budowa i rozbudowa instalacji do zagospodarowania i unieszkodliwiania odpadów w układzie ponadlokalnym.
Priorytet 4.3: Zapewnienie jak najlepszej jakości powietrza i gleb oraz ograniczenie negatywnego oddziaływania na środowisko hałasu i promieniowania elektromagnetycznego.
• Ograniczanie zanieczyszczeń powietrza i przeciwdziałanie zmianom klimatu.
• Zmniejszanie uciążliwości hałasowej.
• Ochrona i racjonalne użytkowanie gleb oraz rekultywacja gruntów zdewastowanych i zdegradowanych.
• Ochrona ludności przed promieniowaniem elektromagnetycznym.
Priorytet 4.4: Zachowanie oraz ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej.
• Doskonalenie funkcjonowania obszarów chronionych.
• Propagowanie i wspieranie na obszarach cennych przyrodniczo działań zapewniających ludności dochody z zachowaniem zasad zrównoważonego rozwoju.
• Wzbogacanie i racjonalne użytkowanie lasów.
258
Priorytet 4.5: Podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa.
• Rozwój bazy i wspieranie programów edukacji ekologicznej.
• Promocja działań prośrodowiskowych.
5. Wszechstronny rozwój kapitału społecznego, umożliwiający pełne wykorzystanie potencjału
Priorytet 5.1: Poprawa jakości systemu edukacji jako warunek pogłębiania wiedzy i wzrostu kompetencji.
• Zwiększenie dostępu do edukacji od najmłodszych lat życia.
• Wspieranie otwartości edukacji.
• Podniesienie jakości kształcenia.
• Dostosowanie systemu kształcenia, w tym ustawicznego, do potrzeb rynku pracy.
Priorytet 5.2: Wzmocnienie jakościowego rozwoju zasobów pracy regionu.
• Wzrost zatrudnialności osób bezrobotnych i biernych zawodowo.
• Podniesienie kompetencji i rozwój kadr regionu.
Priorytet 5.3: Rozwój kultury.
• Zwiększenie możliwości dostępu do kultury.
• Kształtowanie kulturowej tożsamości regionalnej.
• Poprawa jakości środowiska kulturowego.
Priorytet 5.4: Wspieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego.
• Wspieranie aktywności obywatelskiej mieszkańców regionu.
• Podniesienie jakości współpracy III sektora, administracji publicznej i biznesu.
• Wspieranie instytucjonalnego rozwoju administracji samorządowej oraz organizacji pozarządowych.
6. Wspieranie rozwoju gospodarczego regionu, wykorzystanie potencjału turystycznego i dziedzictwa kulturowego oraz ochrona wartości przyrodniczo-krajobrazowych.
Priorytet 6.1: Tworzenie warunków do podejmowania wspólnych przedsięwzięć gospodarczych i pozyskiwania inwestycji.
• Podejmowanie działań na rzecz rozwoju gospodarczego regionu i współpracy międzynarodowej poprzez
wykorzystanie położenia geopolitycznego i możliwości wynikających z członkostwa w Unii Europejskiej.
• Wspieranie i rozwój przedsięwzięć podejmowanych w skali międzynarodowej na rzecz pozyskiwania
inwestycji. Kreowanie pozytywnego wizerunku województwa podkarpackiego w kraju i za granicą.
Priorytet 6.2: Współpraca na rzecz rozwoju turystyki, ochrony i wykorzystania dziedzictwa kulturowego.
• Współpraca w zakresie informacji i promocji turystyczno-kulturalnej.
• Podejmowanie działań w zakresie ochrony i wykorzystania dziedzictwa kulturowego.
• Podejmowanie działań na rzecz rozwoju turystyki.
Priorytet 6.3: Zachowanie obszarów cennych krajobrazowo oraz ochrona środowiska przyrodniczego.
• Podejmowanie działań na rzecz ochrony środowiska.
• Zachowanie i udostępnianie obszarów cennych krajobrazowo oraz ochrona środowiska przyrodniczego.
7. Bezpieczeństwo zdrowotne ludności.
Priorytet 7.1: Zmniejszenie zachorowalności oraz umieralności w społeczeństwie.
• Rozwój wczesnej diagnostyki chorób nowotworowych, chorób układu krążenia, ratownictwa medycznego, perinatologii, psychiatrii dziecięcej oraz chorób zakaźnych i gruźlicy.
• Zwiększenie dostępności do usług medycznych.
• Profilaktyka i promocja zdrowia.
Priorytet 7.2: Koordynacja działań w zakresie ochrony zdrowia oraz poprawy bezpieczeństwa
ludności.
• Stworzenie regionalnego ośrodka koordynującego.
259
• Rozbudowa i modernizacja regionalnej sieci infrastruktury ochrony zdrowia.
• Poprawa bezpieczeństwa ludności poprzez zapobieganie i zwalczanie zagrożeń naturalnych i cywilizacyjnych.
8. Integracja działań w zakresie pomocy społecznej.
Priorytet 8.1: Wspieranie działań na rzecz osób zagrożonych marginalizacją i wykluczeniem społecznym.
• Identyfikacja środowisk dotkniętych lub zagrożonych marginalizacją i wykluczeniem społecznym.
• Tworzenie warunków na rzecz aktywnego uczestnictwa osób z grup marginalizowanych
i wykluczonych społecznie w życiu rodzinnym, zawodowym i społecznym.
Priorytet 8.2: Tworzenie warunków dla rozwoju rodziny i opieki nad dziećmi.
• Budowanie systemu wsparcia dla rodzin, ze szczególnym uwzględnieniem rodzin wielodzietnych, osób
samotnie wychowujących dzieci i rodzin zagrożonych patologią.
• Doskonalenie i rozwój systemu opieki nad dzieckiem poza rodziną biologiczną.
Priorytet 8.3: Rozbudowa i modernizacja infrastruktury pomocy społecznej oraz rozwój zawodowy
kadr pomocy społecznej.
• Osiąganie wymaganych standardów i dalszy rozwój w zakresie infrastruktury pomocy społecznej.
• Modyfikowanie systemu kształcenia i doskonalenia zawodowego kadr pomocy społecznej.
Priorytet 8.4: Propagowanie i rozwijanie obywatelskiego uczestnictwa w zaspokajaniu ludzkich
potrzeb.
• Doskonalenie współpracy samorządu województwa z organizacjami pozarządowymi i wolontariatem
w zakresie zadań publicznych.
• Integrowanie działań podmiotów realizujących zadania poprawy warunków i jakości życia mieszkańców regionu.
260
PODLASKIE
Struktura celów: Cele strategiczne, priorytety => kierunki działań => działania
W strategii przyjęto tzw. „macierzowy” związek między celami a priorytetami. Cele zostały jedynie wymienione (powtarza to poniższe
zestawienie), rozpisywane są natomiast priorytety.
Cele strategiczne:
1. Podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej województwa
2. Rozwój zasobów ludzkich zgodnie z potrzebami rynku pracy
3. Podniesienie konkurencyjności podlaskich firm w aspekcie krajowym i międzynarodowym
4. Ochrona środowiska naturalnego
5. Rozwój turystyki z wykorzystaniem walorów przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego
6. Wykorzystanie przygranicznego i transgranicznego położenia województwa
7. Rozwój rolnictwa i tworzenie warunków wielofunkcyjnego rozwoju wsi.
Priorytety i działania
Priorytet 1. Infrastruktura techniczna
Kierunek działań 1.1. Rozwój systemu transportowego województwa
• Wspieranie budowy i przebudowy dróg krajowych w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania
międzynarodowego, krajowego i regionalnego ruchu drogowego oraz poprawę jego bezpieczeństwa,
• Budowa i przebudowa dróg wojewódzkich stosownie do największych istniejących i prognozowanych
natężeń ruchu i znaczenia w obsłudze obszarów rozwoju społeczno-gospodarczego oraz najpilniejszych
potrzeb w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa użytkowników ruchu drogowego, w powiązaniu z siecią układu dróg krajowych,
• Budowa i przebudowa dróg powiatowych i gminnych znaczących dla funkcjonowania zagospodarowania województwa,
• Rozbudowa i budowa nowych miejsc obsługi podróżnych (MOP) przy drogach krajowych i wojewódzkich, stosownie do potrzeb ruchu turystycznego i towarowego,
• Rozbudowa i modernizacja systemu transportu publicznego, w tym w szczególności wymiana taboru
autobusowego,
• Wspieranie budowy i wykorzystania istniejących ciągów komunikacyjnych w celu tworzenia priorytetów dla komunikacji miejskiej, w tym budowa alternatywnej komunikacji zbiorowej w aglomeracji białostockiej z wykorzystaniem istniejącej infrastruktury kolejowej z opcją jej rozbudowy,
• Przebudowa i rozbudowa miejskich układów komunikacyjnych z priorytetem ulic o charakterze tranzytowym, w ciągu dróg krajowych i wojewódzkich,
• Tworzenie warunków na rzecz zastosowania transportu kombinowanego („tiry na tory”) na linii kolejowej „Rail Baltica” – Warszawa - Białystok – Trakiszki – Kowno – Ryga – Tallin i budowy centrów
logistycznych,
• Budowa systemu komunikacji lotniczej,
• Wspieranie przebudowy linii i urządzeń kolejowych z dostosowaniem ich parametrów do międzynarodowych i krajowych potrzeb przewozowych oraz regionalnych przewozów pasażerskich,
• Budowa i przebudowa transportowych szlaków wodnych,
• Rozwój bezpiecznej infrastruktury w celu ograniczenia wypadków drogowych,
• Zapewnienie bezpieczeństwa w ruchu drogowym poprzez wykorzystanie elektronicznych urządzeń
pomiarowych warunków ruchu, jego natężenia oraz zachowania się jego uczestników na wszystkich
ciągach komunikacyjnych.
Kierunek działań 1.2. Rozwój infrastruktury społeczeństwa informacyjnego
• Stworzenie Podlaskiej Regionalnej Sieci Informacyjnej jako społecznego dobra regionu,
• Budowa i rozbudowa lokalnych i regionalnych szkieletowych sieci szerokopasmowych, w tym w szczególności rozbudowa sieci PIONIER w regionie (powołanie do życia sieci metropolitalnych w Łomży
i Suwałkach),
• Budowa i rozbudowa lokalnych i regionalnych systemów transmisji danych, zwłaszcza na terenach
wiejskich i w małych miastach w szczególności z wykorzystaniem nowoczesnych technik bezprzewodowych,
261
• Wdrożenie i wspieranie ogólnowojewódzkiej platformy cyfrowego urzędu i GIS z wykorzystaniem cyfrowego podpisu jako elementu „Wrót Podlasia”,
• Budowa systemu publicznych punktów dostępu do Internetu,
• Gromadzenie i udostępnianie zasobów dziedzictwa kulturowego w postaci cyfrowej,
• Stworzenie teleinformatycznego systemu monitoringu i likwidacji zagrożeń przed nadzwyczajnymi
zagrożeniami środowiska,
• Budowa internetowych centrów baz danych w obszarach działania: turystyka, środowisko, drogi, kolej,
instytucje pożytku publicznego, instytucje użyteczności społecznej, baza turystyczna, stowarzyszenia
i organizacje pozarządowe,
• Rozwój e-health – rozwój telmedycyny w regionie poprzez wdrażanie nowych technologii w monitorowaniu i diagnozie na odległość,
• Rozwój e-pracy – kreowanie nowych sposobów pracy z aktywnym wspieraniem pracy przez Internet,
• Rozwój e-turystyki – udostępnienie informacji turystycznej przez internet,
• Rozwój wirtualnych bibliotek – digitalizacja i udostępnienie zasobów bibliotek przez internet,
• Stworzenie jednolitej platformy przetargów publicznych w regionie,
• Rozwój nowych form nauczania e-learning – promocja nauczania na odległość,
• Rozwój usług z zakresu e-biznesu.
Kierunek działań 1.3. Rozwój systemów zaopatrzenia w wodę, odprowadzania i oczyszczania ścieków
oraz usuwania i unieszkodliwiania odpadów stałych
• Rozwój systemu zaopatrzenia w wodę ukierunkowanego na objęcie scentralizowanymi systemami wszystkich mieszkańców jednostek osadniczych o zwartej przestrzennie zabudowie,
• Realizacja wymogów Dyrektywy Wodnej,
• Rozwój systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków, ukierunkowany w szczególności na eliminację zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych poprzez:
• Rozwój nowoczesnych systemów gromadzenia, usuwania i unieszkodliwiania odpadów stałych w tym
odpadów niebezpiecznych, ukierunkowanych na ochronę środowiska i optymalne gospodarcze wykorzystanie części odpadów poprzez:
• tworzenie nowoczesnych systemów odzysku, recyklingu i unieszkodliwiania odpadów – budowa Zakładów Zagospodarowania Odpadów,
• Rozwój systemów odprowadzania i oczyszczania wód opadowych i roztopowych, niezależnych od systemu kanalizacji sanitarnej,
• Ochrona ujęcia wody pitnej dla miasta Białegostoku i okolic – rzeka Supraśl,
• Rozwój indywidualnych systemów, przyzagrodowego oczyszczania ścieków w jednostkach osadniczych
o rozproszonej przestrzennej zabudowie,
• Kształtowanie środowiska, monitoring i ochrona walorów przyrodniczych regionu przed zagrożeniami,
• Rozwój współpracy międzynarodowej w dziedzinie ratownictwa i ochrony transgranicznych walorów
środowiska przyrodniczego.
Kierunek działań 1.4. Rozwój systemów energetycznych.
• Dostosowanie systemu elektroenergetycznego do potrzeb rozwoju województwa i standardów jakościowych poprzez:
• Zwiększenie możliwości wymiany międzynarodowej nadwyżek energii elektrycznej i bezpieczeństwa
systemu krajowego poprzez budowę powiązań na napięciu 400 kV z Litwą i Białorusią,
• Tworzenie warunków do wykorzystania istniejących na obszarze województwa źródeł energii odnawialnej,
• Wspieranie rozwoju systemów ciepłowniczych w dostosowaniu do potrzeb rozwoju zagospodarowania
i standardów ochrony środowiska.
Priorytet 2. Infrastruktura społeczna
Kierunek działań 2.1. Rozwój lecznictwa i opieki socjalnej
• Budowa Zintegrowanego Systemu Ratownictwa Medycznego poprzez modernizację istniejącej bazy
techniczno-lokalowej w celu dostosowania do obowiązujących przepisów prawa oraz poprawy jakości
świadczonych usług oraz w oparciu o centra powiadamiania ratunkowego,
• Wspieranie tworzenia Zintegrowanych Centrów Powiadamiania Ratunkowego tworzących system ratownictwa medycznego i udzielania pomocy mieszkańcom, ochrony przed zagrożeniami, klęskami
i terroryzmem,
• Rozwój nowych form opieki zdrowotnej m.in. opieki długoterminowej, środowiskowej, opieki nad matką
i dzieckiem, środowiska nauczania i wychowania, paliatywnej, domowej,
262
• Przeprowadzenie procesu informatyzacji jednostek ochrony zdrowia w celu usprawnienia szybkiego
przepływu informacji statystycznych, finansowych i innych,
• Realizacja programu ochrony zdrowia psychicznego,
• Rozwój profilaktyki i promocji zdrowia w oparciu o założenia Narodowego Programu Zdrowia,
• Wsparcie rodziny,
• Wspieranie rozwoju podstawowej opieki zdrowotnej w oparciu o instytucję lekarza rodzinnego,
• Utrzymanie i rozwój instytucji i organizacji pozarządowych zajmujących się działalnością socjalną,
doradczą, opieką społeczną oraz problemami uzależnień i patologii społecznych, a także przeciwdziałaniem wykluczeniu społecznemu i przeciwdziałaniem przemocy,
• Utworzenie Lotniczego Pogotowia Ratunkowego w Suwałkach,
• Restrukturyzacja zakładów opieki zdrowotnej, mająca na celu poprawę sytuacji ekonomicznej, jakości
i dostępności udzielanych świadczeń zdrowotnych, jak również racjonalizacja wykorzystania i modernizację istniejącej bazy techniczno-lokalowej,
• Zwiększenie dostępu do specjalistycznych usług medycznych,
• Rozwój usług wysokospecjalistycznych, w szczególności w Białymstoku, Suwałkach i Łomży,
• Poprawa warunków i poziomu świadczonych usług, zgodnie z przewidzianymi prawem standardami,
• Poprawa wyposażenia jednostek opieki zdrowotnej w sprzęt i aparaturę medyczną,
• Modernizacja i rozbudowa istniejącej bazy lecznictwa zamkniętego i otwartego oraz tworzenie warunków do budowy nowych placówek zdrowotnych, w tym prywatnych,
• Zabezpieczenie miejsc w placówkach całodobowej opieki oraz placówkach dziennego pobytu dla dzieci
i młodzieży, osób bezdomnych, starszych, niepełnosprawnych, uzależnionych i niedostosowanych społecznie, które nie mogą otrzymać pomocy w warunkach domowych, czy też w naturalnym środowisku
społecznym,
• Wspieranie centrów lub klubów integracji społecznej.
Kierunek działań 2.2. Rozwój kultury i ochrona dziedzictwa kulturowego
• Podwyższenie standardów bazy materialnej instytucji kultury oraz jej modernizacja i rozbudowa stosowna do potrzeb, tworzenie ośrodków i centrów kultury, multikin oraz instytucji służących rozwojowi
kultur mniejszości narodowych,
• Wspieranie realizacji Europejskiego Centrum Muzyki i Sztuki – Opery Podlaskiej w Białymstoku,
• Tworzenie innych nowych instytucji kultury, szczególnie w siedzibach powiatów, z wykorzystaniem
w pierwszej kolejności obiektów zabytkowych przydatnych do tej funkcji,
• Wspieranie imprez kulturalnych o zasięgu krajowym i regionalnym oraz dbałość o powstanie nowych
(w miarę potrzeb o zasięgu rozszerzonym poza granice kraju),
• Inspirowanie i wspieranie rozwoju kultury ludowej i amatorskiej, w tym folkloru i rękodzieła ludowego, twórczości profesjonalnej oraz amatorskiego ruchu artystycznego z uwzględnieniem specyficznego
w województwie podlaskim zróżnicowania etnicznego, narodowościowego i religijnego, a także ich promocji w kraju i za granicą,
• Wspieranie rozwoju czytelnictwa m.in. poprzez rozszerzenie oferty usług opartych na nowych technologiach informacyjnych oraz ochrona książki,
• Prowadzenie wielostronnej edukacji kulturalnej dzieci i młodzieży ze szczególnym uwzględnieniem
edukacji regionalnej,
• Ochrona i utrzymanie dobrego stanu technicznego i historycznych form obiektów zabytkowych,
a w szczególności wykorzystanie obiektów zabytkowych do nowych funkcji, zwłaszcza na potrzeby
turystyki i działalności kulturalnej,
• Zachowanie tożsamości krajobrazu kulturowego i utrzymanie ciągłości rozwoju przestrzennego historycznych zespołów osadniczych,
• Identyfikacja i promocja produktów tradycyjnych województwa podlaskiego, z wykorzystaniem Listy
Produktów Tradycyjnych,
• Wspieranie społeczności lokalnych w zachowaniu tradycyjnej, wiejskiej zabudowy, zwłaszcza na terenach o dużym potencjale turystycznym,
• Dbałość o tradycje narodowe i kulturowe.
Kierunek działań 2.3. Rozwój sportu i rekreacji
• Budowa obiektów sportowych o znaczeniu regionalnym i krajowym, takich jak wielofunkcyjne hale
sportowo-widowiskowe, ośrodki szkoleniowo-sportowe, stadiony lekkoatletyczne,
• Budowa, przebudowa i modernizacja ośrodków turystyczno-sportowych (baseny, stadiony, boiska i hale,
sale sportowe, centra sportowo-rekreacyjne, itp.),
• Budowa, przebudowa i modernizacja obiektów rekreacyjnych (parki, ścieżki zdrowia, plaże, kąpieliska,
przystanie wodne, itp.),
263
• Inicjowanie powstawania nowych klubów i stowarzyszeń sportowych oraz rozwój działalności,
• Wspieranie zagospodarowania obszarów rekreacyjno-sportowych w miastach i strefach podmiejskich,
• Wspomaganie rozwoju zintegrowanego systemu szlaków rowerowych w regionie, w tym budowy ścieżek rowerowych w obszarach miejskich,
• Organizowanie imprez sportowo-rekreacyjnych o zasięgu regionalnym, krajowym i międzynarodowym,
• Utrzymanie rezerw terenowych pod realizację nowych obiektów i urządzeń sportowych oraz ochrona
ich przed przeznaczeniem na inne cele,
• Promowanie i upowszechnianie kultury fizycznej i sportu masowego, szkolnego i wyczynowego.
Kierunek działań 2.4. Rozwój szkolnictwa
• Rozbudowa i modernizacja bazy materialnej szkół i placówek oświatowych, w szczególności wyższych
uczelni, z wykorzystaniem środków ze źródeł zewnętrznych,
• Zwiększenie roli szkolnictwa wyższego poprzez wzmacnianie potencjału naukowo-badawczego ośrodków akademickich dzięki tworzeniu proinnowacyjnych laboratoriów,
• Ułatwienie kontynuacji nauki w szkołach ponadgimnazjalnych i wyższych poprzez system stypendiów,
• Większy i łatwiejszy dostęp do stypendiów,
• Rozwój kadr dydaktycznych oraz doposażenie w sprzęt i pomoce dydaktyczne, w szczególności w komputery,
• Wspieranie rozwoju form kształcenia ustawicznego młodzieży i dorosłych, w szczególności z obszarów wiejskich,
• Dostosowywanie kierunków kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych i wyższych do procesów zachodzących w sferze społecznej i gospodarczej, w tym do potrzeb rynku pracy,
• Rozwijanie aktywnej współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej w dziedzinie edukacji i sportu,
• Wsparcie działań na rzecz edukacji ekologicznej,
• Wsparcie działań na rzecz e-edukacji i edukacji na odległość,
• Tworzenie warunków do realizacji obniżonego wieku szkolnego,
• Tworzenie warunków do rozwoju sportu ze szczególnym uwzględnieniem naturalnych warunków środowiskowych,
• Promowanie i rozwój nowych metod uczenia się/nauczania, z uwzględnieniem wykorzystania nowoczesnych technologii,
• Opracowanie urozmaiconych ofert edukacyjnych, w tym w formach multimedialnych, odpowiadających na potrzeby uczniów/studentów/słuchaczy, przedstawicieli świata pracy, społeczności (lokalnej
lub regionalnej) i całego społeczeństwa, rozszerzenie ofert programowej zajęć pozalekcyjnych,
• Zapewnienie wysokiej jakości edukacji zawodowej i szkolenia zawodowego,
• Wspieranie edukacji wykorzystującej najnowsze technologie,
• Zapewnienie funduszy na modernizację i serwisowanie istniejącej bazy komputerowej oraz zapewnienie środków na tworzenie nowoczesnych pracowni komputerowych wraz z oprogramowaniem.
Kierunek działań 2.5. Rewitalizacja zdegradowanych obszarów miejskich oraz rozwój mieszkalnictwa
• Porządkowanie „starej tkanki” urbanistycznej poprzez odpowiednie zagospodarowanie pustej przestrzeni w harmonii z otoczeniem,
• Renowacja budynków o wartości architektonicznej i znaczeniu historycznym oraz ich adaptacja na
cele społeczne, gospodarcze lub turystyczne,
• Tworzenie stref bezpieczeństwa i zapobiegania przestępczości w zagrożonych patologiami społecznymi obszarach miast,
• Modernizacja i rozbudowa budynków i kubatury użyteczności publicznej wraz z przyległym otoczeniem w celu adaptacji ich do pełnienia funkcji edukacyjno-społecznych
• Przebudowa, remont i wymiana infrastruktury wodno-kanalizacyjnej, elektrycznej, grzewczej i gazowej w rewitalizowanych obiektach,
• Wyznaczanie, przygotowywanie i uzbrajanie terenów pod budownictwo mieszkaniowe,
• Poprawa funkcjonalności ruchu kołowego, ruchu pieszego i estetyki przestrzeni publicznych rewitalizowanego terenu,
• Remont i przebudowa obiektów pełniących funkcje zaplecza turystycznego i kulturalnego,
• Remont i przebudowa w celu przystosowania kubatury budynków dla potrzeb tworzenia inkubatorów
przedsiębiorczości.
264
Priorytet 3. Baza ekonomiczna
Kierunek działań 3.1. Rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich
• Wsparcie gospodarstw towarowych w dostosowaniu do aktualnych norm produkcyjnych i ochrony środowiska oraz poprawy ich konkurencyjności,
• Wsparcie gospodarstw w przechodzeniu na produkcję ekologiczną oraz w dostosowaniu do warunków
wytwarzania i sprzedaży produktów tradycyjnych,
• Wsparcie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych,
• Wspieranie rozwoju przetwórstwa rolno-spożywczego i eksportu. Dotyczyć to będzie w szczególności
modernizacji i rozwoju baz przetwórstwa w sąsiedztwie rynków surowcowych (przede wszystkim mleczarstwo, przetwórstwo mięsa oraz owoców, zbóż, warzyw i ziemniaków) z priorytetem obszarów
o ukształtowanym trwale zapleczu surowcowym oraz wysokim poziomie technologicznym i organizacyjnym przetwórstwa,
• Tworzenie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych do poprawy jakości i struktury rolniczej przestrzeni produkcyjnej poprzez:
• Stymulowanie rozwoju otoczenia rolnictwa i wzrostu zatrudnienia pozarolniczego na wsi w zakresie:
• Wspomaganie przedsięwzięć zmierzających do poprawy warunków cywilizacyjnych życia i pracy ludności rolniczej,
• Wspieranie rozwoju i tworzenia przedsiębiorczości szczególnie poza tradycyjnymi sektorami działalności na obszarach wiejskich,
• Tworzenie warunków do rozwoju hodowli bydła mięsnego,
• Wspieranie rozwoju przedsięwzięć międzysektorowych typu LEADER na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich,
• Wspieranie promocji obszarów wiejskich jako motoru rozwoju regionalnego pod kątem turystycznym
i inwestycyjnym,
• Wspieranie postępu biologicznego poprzez prowadzenie doświadczeń wynikających z potrzeb regionu,
• Wspieranie produkcji i przetwórstwa komponentów roślinnych do biopaliw.
Kierunek działań 3.2. Rozwój turystyki i lecznictwa uzdrowiskowego
• Działania wspierające kompleksowe zagospodarowanie turystyczne terenów o najwyższych w województwie walorach przyrodniczych i kulturowych, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju,
• Tworzenie warunków lokalizacyjnych oraz preferencji finansowych, organizacyjnych i prawnych sprzyjających pozyskiwaniu inwestorów do modernizacji i realizacji bazy turystycznej,
• Wspieranie rozwoju turystyki przyjazdowej, w tym turystyki wiejskiej, ekoturystyki i turystyki kwalifikowanej,
• Dalszy rozwój regionalnego systemu informacji i promocji turystycznej oraz jego włączenie w system
krajowy i międzynarodowy,
• Wspomaganie wzrostu atrakcyjności i rozwoju bazy materialnej najatrakcyjniejszych obszarów i obiektów turystycznych województwa w tym uzdrowisk,
• Tworzenie warunków do uzyskania wysokiej marki produktów turystycznych poprzez wspieranie zintegrowanych systemów rozwiązań w zakresie tworzenia i promocji markowych produktów turystycznych oraz tworzenie tożsamości turystycznej województwa wraz z systemem identyfikacji marek regionalnych,
• Opracowanie długofalowego programu rozwoju różnych form turystyki i lecznictwa uzdrowiskowego
w województwie podlaskim, w tym także przygotowania kadr do ich obsługi,
• Wspieranie rozwoju zintegrowanego systemu tras rowerowych, konnych, kajakowych, pieszych oraz
tworzenie punktów widokowych,
• Tworzenie oraz wspieranie inicjatyw podnoszących poziom bezpieczeństwa w rejonach atrakcyjnych
turystycznie.
Kierunek działań 3.3. Wsparcie przedsiębiorczości
• Rozwój działań inwestycyjnych na terenie województwa podlaskiego z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju,
• Restrukturyzacja majątku produkcyjno-usługowego skarbu państwa i komunalnego, w szczególności
zagrożonego degradacją i nieefektywnie użytkowanego, z uwzględnieniem interesów społeczno-gospodarczych województwa,
• Zagospodarowanie majątku poprzemysłowego i powojskowego poprzez modernizację zaplecza infrastrukturalnego z przeznaczeniem na nowoczesną działalność gospodarczą,
• Wspieranie przedsięwzięć mających na celu uzbrajanie przemysłowych terenów inwestycyjnych,
265
• Tworzenie korzystnych i konkurencyjnych warunków infrastrukturalnych, finansowych i organizacyjnych,
• Wspieranie istniejących parków przemysłowych na terenie regionu,
• Wspieranie rozwoju wymiany handlowej i kooperacji produkcyjnej z zagranicą zwłaszcza z krajami
Unii Europejskiej oraz Białorusią, Ukrainą, Rosją i krajami nadbałtyckimi,
• Tworzenie warunków do modernizacji i budowy zakładów przetwórczych, powiązanych z lokalną bazą
surowcową, przy wsparciu środków zewnętrznych. Dotyczyć to będzie w szczególności przemysłów
o utrwalonych tradycjach produkcyjnych i eksportowych oraz stabilnej bazie surowcowej, takich jak:
mleczarski, mięsny, cukrowniczy, przetwórstwa ziemniaczanego, piwowarski, owocowo-warzywny, tytoniowy, spirytusowy, młynarski, cukierniczy, drzewny, meblarski, materiałów budowlanych, przemysł
lekki itp.,
• Rozwój systemu doradztwa dla podmiotów gospodarczych w zakresie pozyskania funduszy na rozwój
oraz wejścia na rynek wspólnotowy,
• Wspomaganie małych i średnich przedsiębiorstw poprzez: tworzenie nowych i wspieranie istniejących
funduszy pożyczkowych, poręczeń, dotacji, venture-capital, inkubatorów przedsiębiorczości itp.,
• Wsparcie tworzenia i rozwoju inkubatorów przedsiębiorczości w szkołach ponadgimnazjalnych oraz
na uczelniach wyższych. Wzmocnienie i promocja potencjału sektora akademickiego i badawczo-naukowego dla rozwoju przedsiębiorczości,
• Wspieranie procesów integracyjnych podmiotów gospodarczych dla sprostania konkurencji krajowej
i zagranicznej,
• Inspirowanie działań na rzecz podnoszenia jakości produkcji oraz rozwoju marketingu krajowego
i zagranicznego, w tym poprzez centra targowo-wystawiennicze
• Rozwój zaplecza naukowo-badawczego i zacieśnienie współpracy między uczelniami i jednostkami naukowo-badawczymi a podmiotami gospodarczymi w celu kreowania postępu technologicznego i organizacyjnego, poprzez tworzenie parków technologicznych i przemysłowych,
• Stworzenie systemu monitoringu gospodarczego, w zakresie ofert i potrzeb administracji samorządowej oraz podmiotów gospodarczych,
• Wspieranie rozwoju przedsiębiorstw i instytucji otoczenia biznesu oraz realizacji inicjatyw na zasadzie
partnerstwa publiczno-prywatnego,
• Tworzenie warunków do wspierania procesów restrukturyzacji przemysłu w regionie,
• Zapewnienie ochrony środowiska w działaniach inwestycyjnych, tak, aby rozwój technologiczny nie
wpływał negatywnie na walory ekologiczne i związany z tym potencjał turystyczny województwa podlaskiego.
Kierunek działań 3.4. Rozwój innowacyjności gospodarki regionu
• Rozwój zaplecza naukowo-badawczego i zacieśnienie współpracy między uczelniami i jednostkami
naukowo-badawczymi a podmiotami gospodarczymi dla kreowania postępu technologicznego i organizacyjnego,
• Wspieranie inicjatyw tworzenia parków przemysłowych na celowo wyodrębnionych obszarach, z wykorzystaniem infrastruktury i majątku po restrukturyzowanych lub likwidowanych przedsiębiorstwach,
• Pomoc w przygotowywaniu infrastruktury niezbędnej dla funkcjonowania przedsiębiorstw zaawansowanych technologicznie i tworzenia parków naukowo-technologicznych i inkubatorów technologicznych, w tym inkubatorów przedsiębiorczości,
• Wspieranie tworzenia korzystnych i konkurencyjnych warunków infrastrukturalnych, finansowych
i organizacyjnych sprzyjających m.in. pozyskiwaniu krajowych i zagranicznych inwestorów przedsięwzięć produkcyjno-usługowych o wysokim poziomie technologii i organizacji produkcji,
• Wspieranie rozwoju otoczenia gospodarki i biznesu w zakresie obsługi finansowej, w tym funduszy
wysokiego ryzyka na wspieranie powstawania nowych firm innowacyjnych, oraz w zakresie obsługi
prawnej, projektowej, logistycznej, marketingowej itp.,
• Wspieranie przedsiębiorstw zobligowanych do dostosowania swojej infrastruktury do wymogów ochrony
środowiska, z wykorzystaniem zaawansowanej technologii,
• Przeprowadzanie analiz i badań potrzebnych w realizacji RSI, w tym badań, analiz (np. finansowych,
technicznych) i innych działań służących przygotowaniu projektów wynikających z RSI wspierających
budowanie regionalnego systemu innowacji,
• Tworzenie i rozwój sieci współpracy w zakresie innowacji, pomiędzy sektorem badawczo-rozwojowym,
przedsiębiorstwami i innymi podmiotami, służącej transferowi know-how i technologii, w tym poprzez
organizowanie spotkań, seminariów, warsztatów, kampanii promocyjnych, cykli szkoleniowo-edukacyjnych, targów wiedzy,
• Wspieranie działań instytucjonalnych mających na celu wdrażanie RSI,
266
• Wspieranie powstałych parków naukowo-technologicznych,
• Monitorowanie możliwości wykorzystania rud występujących na Suwalszczyźnie w gospodarce.
Kierunek działań 3.5. Tworzenie spójnego i efektywnego systemu promocji
• Wykreowanie znaku i hasła promocyjnego województwa,
• Promocja oferty turystycznej regionu, w tym walorów przyrodniczych, kulturowego dziedzictwa oraz
lokalnych produktów tradycyjnych,
• Promocja atrakcyjności inwestycyjnej województwa podlaskiego:
• Efektywne wykorzystanie odrębności kulturowych regionu w zakresie jego promocji i rozwoju,
• Kreowanie pozytywnego wizerunku województwa podlaskiego w kraju i za granicą,
• Wzmocnienie i promocja potencjału sektora akademickiego i badawczo-naukowego dla rozwoju przedsiębiorczości,
• Promocja innowacyjnych rozwiązań w zakresie problemów społecznych występujących w województwie.
Kierunek działań 3.6. Rozwój kadr gospodarki regionu, w tym kształcenia ustawicznego
• Kształcenie w celu uzyskania umiejętności poszukiwanych przez pracodawców,
• Kształcenie osób zagrożonych bezrobociem (w szczególności na terenach wiejskich) w celu przygotowania ich do tworzenia i rozwijania własnej małej przedsiębiorczości,
• Wsparcie i ułatwienie warunków do samozatrudnienia,
• Podnoszenie kwalifikacji pracowników podlaskich firm,
• Wspieranie systemu ustawicznego kształcenia społeczeństwa celem przygotowania do wymogów europejskiego rynku pracy,
• Pobudzenie mobilności zawodowej mieszkańców regionu,
• Zapewnienie powszechnej dostępności do usług doradztwa zawodowego dla osób korzystających z procesu przekwalifikowań,
• Rozwój systemu szkoleń ustawicznych w szczególności z wykorzystaniem nowoczesnych metod kształcenia na odległość.
Kierunek działań 4.7. Rozwój funkcji metropolitalnych Białegostoku
• Opracowanie koncepcji i kierunków rozwoju Białegostoku i okolic jako metropolii,
• Uporządkowanie i ukierunkowanie rozwoju urbanistycznego Białegostoku, z uwzględnieniem aspektów ekonomicznych, materialno-technicznych, społecznych do funkcji metropolitalnych,
• Przezwyciężenie syndromu peryferyjności – zapóźnienia gospodarczego i cywilizacyjnego,
• Budowa, przebudowa, rozbudowa lub modernizacja infrastruktury systemu transportu publicznego
i komunikacyjnego – drogowego, kolejowego i lotniczego,
• Stworzenie nowych sieci systemów transportu wraz z infrastrukturą towarzyszącą,
• Tworzenie społecznych, ekonomicznych i organizacyjnych warunków prawidłowego i efektywnego
funkcjonowania Białegostoku,
• Działania ukierunkowane na wzmocnienie funkcji metropolitalnych poprzez kompleksową rewitalizację obszarów miejskich obejmującą aspekty urbanistyczne, przestrzenne, środowiskowe, społeczne, gospodarcze i kulturowe, wspomagające rozwój przedsięwzięć mieszkaniowych, w tym budownictwa socjalnego w ramach programu rewitalizacji obszaru metropolitalnego.
267
ŚWIĘTOKRZYSKIE
Struktura celów: Cele strategiczne => priorytety => kierunki działań
1. Przyspieszenie rozwoju bazy ekonomicznej i wzrostu innowacyjności województwa
Priorytet 1.1. Tworzenie otoczenia przyjaznego dla rozwoju nowoczesnego biznesu, szczególnie
sektora małych i średnich przedsiębiorstw
• Tworzenie kompleksowych terenów inwestycyjnych – rozwój infrastruktury wspierającej działania inwestycyjne przedsiębiorstw
• Tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju innowacyjnych przedsiębiorstw wykorzystujących nowoczesne technologie oraz nowoczesne metody organizacji, zarządzania i dystrybucji wyrobów i usług
• Wspieranie rozwoju instytucji otoczenia biznesu i ich współpracy z przedsiębiorstwami
• Poprawa dostępu do kapitału, szczególnie dla małych i średnich przedsiębiorstw poprzez rozwój systemu gwarancji, poręczeń, funduszy pożyczkowych oraz alternatywnych systemów finansowania działalności gospodarczej i inwestycyjnej (np. fundusze wysokiego ryzyka, kredyty rodzinne itp.)
• Budowa regionalnych systemów informacji gospodarczej oraz innowacji i transferu technologii, powiązanych z systemami krajowymi i międzynarodowymi
• Promocja przedsiębiorczości, postaw proeksportowych i innowacyjnych
Priorytet 1.2. Wspieranie rozwoju gospodarki opartej na wiedzy
• Wspieranie transferu efektów badań naukowych i innowacji do przedsiębiorstw
• Zwiększanie potencjału firm w zakresie absorpcji innowacji oraz technologii informatycznych i komunikacyjnych
• Tworzenie warunków do rozwoju badań naukowych i prac rozwojowych ukierunkowanych na wykorzystanie w gospodarce
• Zwiększenie dostępności do usług sektora B+R
• Zacieśnianie więzi pomiędzy sektorem nauki a działalnością gospodarczą
• Rozwój społeczeństwa informacyjnego poprzez zapewnienie powszechnego dostępu do usług elektronicznych dzięki wykorzystaniu nowoczesnych technologii informatycznych
• Wspieranie rozwoju instytucjonalnego otoczenia przedsiębiorstw ukierunkowanego na transfer nowych technologii do gospodarki
Priorytet 1.3. Kształtowanie specjalizacji regionalnej w gospodarce
• Tworzenie warunków dla rozwoju skupisk współpracujących przedsiębiorstw (grup branżowych i klastrów) w strategicznych dla regionu sektorach gospodarki – np. przedsiębiorstwa informatyczne, budownictwo i materiały budowlane, odlewnictwo, energia odnawialna, przemysł spożywczy itp.
• Wspieranie rozwoju specyficznych dla regionu sektorów gospodarki, w szczególności działających
w oparciu o wykorzystanie zasobów naturalnych województwa
• Rozwój usług medycznych i uzdrowiskowych oraz systemu opiekuńczo-pielęgnacyjnego dla osób starszych i wymagających opieki
• Prowadzenie zrównoważonej gospodarki złożami kopalin
• Kreowanie i wspieranie rozwoju produktów regionalnych
Priorytet 1.4. Kreowanie rozwoju i dywersyfikacji funkcji wyższego rzędu w Kieleckim Obszarze Metropolitalnym oraz racjonalny rozwój miast i centrów gmin województwa
• Włączenie Kielc do sieci powiązań z paneuropejskimi węzłami i korytarzami transportowymi oraz innymi krajowymi i europejskimi metropoliami
• Rozwój potencjału infrastrukturalnego i instytucjonalnego dla rozwoju funkcji metropolitalnych Kielc
(m.in. baza dydaktyczna wyższych uczelni, port lotniczy, międzynarodowe i krajowe instytucje biznesu),
• Rozbudowa i poszerzenie oferty placówek edukacji, nauki, kultury, sportu, turystyki, ochrony zdrowia, administracji i innych usług wyższego rzędu w obszarze metropolitalnym Kielc – cykliczne
wydarzenia naukowe, kulturalne, sportowe i targowo-wystawiennicze o randze krajowej i międzynarodowej
• Wspieranie skoordynowanych działań podejmowanych przez jednostki samorządu terytorialnego tworzące Kielecki Obszar Metropolitalny
• Wzmacnianie regionalnych i subregionalnych ośrodków wzrostu prowadzące do wzrostu aktywności
gospodarczej, społecznej i instytucjonalnej w obszarach ich oddziaływania
• Wzmacnianie powiązań stolicy regionu z ośrodkami subregionalnymi
268
• Rewitalizacja obszarów miejskich, obszarów poprzemysłowych i powojskowych oraz obiektów użyteczności publicznej w miastach
• Wspomaganie rozwoju inwestycji, wyodrębnionych stref gospodarczych oraz budownictwa mieszkaniowego, w tym kompleksowe uzbrojenie terenów inwestycyjnych
• Wspieranie rozwoju nowoczesnego transportu miejskiego i podmiejskiego
• Kształtowanie ładu przestrzennego w zagospodarowaniu obszarów miejskich, poprawa wizerunku miast
2. Rozwój zasobów ludzkich
Priorytet 2.1. Doskonalenie systemu szkolnictwa z uwzględnieniem rynku pracy.
• Zwiększenie różnorodności kierunków kształcenia, wspieranie innowacyjnych form kształcenia (np.
e-edukacja)
• Dostosowywanie systemów kształcenia i szkolenia do potrzeb rynku pracy
• Promowanie jakości i atrakcyjności kształcenia w zakresie przedsiębiorczości oraz w kierunkach nauk
technicznych
• Wsparcie ośrodków akademickich w regionie ukierunkowane na zwiększenie ich znaczenia na rynku
usług edukacyjnych
• Inwestycje w infrastrukturę edukacyjną i szkoleniową służącą rozwojowi systemu kształcenia w zakresie technologii informatycznych i komunikacyjnych
• Wspieranie regionalnych specjalności edukacyjnych i naukowo-badawczych oraz specjalności obejmujących nową technikę i technologię
• Stworzenie regionalnego systemu stypendialnego – zwiększanie dostępu do kształcenia młodzieży pochodzącej z rodzin najuboższych i obszarów wiejskich
Priorytet 2.2. Rozwój potencjału kadrowego nauki i sektora badawczo-rozwojowego
• Rozwój potencjału ludzkiego w zakresie badań i innowacyjności, dokształcanie pracowników naukowych oraz zachęcanie młodych ludzi do podejmowania studiów doktoranckich i podyplomowych
• Pozyskiwanie nowych kadr naukowych poprzez tworzenie sprzyjających warunków do rozwoju kariery
• Racjonalizacja potencjału kadrowego sektora B + R
• Rozwój przedsiębiorczości akademickiej – Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości dla młodych
pracowników nauki i studentów
• Tworzenie regionalnego systemu staży w przedsiębiorstwach i stypendiów dla młodych pracowników
nauki i absolwentów
Priorytet 2.3. Rozwój form kształcenia ustawicznego
• Upowszechnienie, poprawa jakości i zwiększenie różnorodności kierunków kształcenia ustawicznego,
w tym inicjowanie i wspieranie programów edukacyjnych dostosowanych do trendów demograficznych i potrzeb rynku pracy
• Zwiększenie udziału w szkoleniach i przekwalifikowaniach pracowników o niskich kwalifikacjach,
pracowników starszych oraz osób znajdujących się w szczególnie niekorzystnych warunkach na rynku pracy
• Promowanie kształcenia przez całe życie, ze szczególnym uwzględnieniem kwalifikacji przydatnych
w gospodarce opartej na wiedzy
Priorytet 2.4. Aktywna polityka rynku pracy
• Poprawa zakresu i jakości usług rynku pracy w województwie, w tym poradnictwa zawodowego i systemu informacji o lokalnych rynkach pracy
• Wzrost zatrudnialności poprzez tworzenie nowych miejsc pracy – budowa regionalnego systemu wspierania przedsiębiorców inwestujących w rozwój zasobów ludzkich
• Wyrównywanie szans i promocja integracji społecznej poprzez wsparcie dla osób, które doświadczają
dyskryminacji na rynku pracy
• Wzmocnienie adaptacyjności i mobilności zasobów ludzkich na rynku pracy – wdrażanie programów
aktywizacji zawodowej dla bezrobotnych
• Wspieranie przedsiębiorczości, promowanie pracy na odległość oraz elastycznych form zatrudnienia,
w tym samozatrudnialności
Priorytet 2.5. Zintegrowana polityka społeczna
• Tworzenie kompleksowych programów wspierania rodziny
• Profilaktyka prozdrowotna, promocja zdrowego i aktywnego stylu życia
• Integracja działań przeciwdziałających wykluczeniu społecznemu
• Koordynacja programów rehabilitacyjnych i terapeutycznych przeciwdziałającym patologiom społecznym
269
• Wspieranie powrotów na rynek pracy
• Wspieranie różnorodnych form aktywności osób niepracujących, w tym osób niepełnosprawnych oraz
osób w wieku poprodukcyjnym
Priorytet 2.6. Społeczeństwo obywatelskie
• Umacnianie tożsamości regionalnej mieszkańców
• Wspieranie działań na rzecz społeczności lokalnej i wzrostu zaangażowania obywateli
• Promowanie postaw obywatelskich
• Umacnianie partnerstwa lokalnego i dialogu społecznego
• Przeciwdziałanie wszelkim formom dyskryminacji, w tym działania na rzecz równego statusu kobiet
i mężczyzn
3. Ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody i dóbr kultury
Priorytet 3.1. Tworzenie warunków zrównoważonego rozwoju umożliwiających prawidłowe funkcjonowanie systemów ekologicznych.
• Racjonalizacja wykorzystania i ochrona istniejących zasobów wodnych
• Modernizacja i rozbudowa systemu infrastruktury przeciwpowodziowej, rozwój regionalnego systemu
małej retencji wodnej
• Rekultywacja terenów zdegradowanych przyrodniczo
• Ochrona różnorodności biologicznej, w szczególności realizacja działań związanych z ustanowieniem
obszarów sieci NATURA 2000
• Ekologizacja rolnictwa oraz wdrożenie programów rolno-środowiskowych w wyznaczonych strefach
priorytetowych
• Rozwój proekologicznej infrastruktury turystycznej na obszarach chronionych i ich otulinach
• Ochrona zasobów kopalin i dziedzictwa geologicznego
• Ewidencjonowanie i usuwanie wyrobów azbestowych
• Monitoring środowiska i budowa systemu informacji środowiskowej
• Edukacja ekologiczna
Priorytet 3.2. Ochrona i udostępnienie dziedzictwa kulturowego.
• Zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywna ochrona zabytków
• Modernizacja i rozbudowa infrastruktury kultury
• Zwiększanie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości
• Wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań w systemie organizacji działalności kulturalnej i w systemie
upowszechniania kultury
• Poprawa warunków funkcjonowania bibliotek w szczególności naukowych i akademickich oraz zwiększenie dostępności do nowoczesnych usług bibliotecznych, z wykorzystaniem technologii informatycznych
• Wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań w systemie organizacji działalności kulturalnej i w systemie
upowszechniania kultury
• Poprawa dostępności mieszkańców do oferty kulturalnej poprzez wspieranie instytucji poszerzających
ofertę programową umożliwiającą aktywne uczestnictwo w życiu kulturalnym
• Tworzenie nowych miejsc pracy związanych z ochroną i udostępnianiem dziedzictwa kulturowego
Priorytet 3.3. Tworzenie warunków rozwoju turystyki, sportu i rekreacji.
• Rozwój infrastruktury turystycznej, szczególnie infrastruktury noclegowej i gastronomicznej
• Wspieranie procesów powstawania lokalnych i regionalnych produktów turystycznych
• Wykorzystanie unikalnych walorów Ponidzia dla rozwoju turystyki uzdrowiskowej
• Podnoszenie jakości usług turystycznych
• Rozwój zintegrowanego systemu promocji i informacji turystycznej województwa
• Modernizacja i rozbudowa bazy sportowo-rekreacyjnej w regionie
4. Wzmocnienie potencjału instytucjonalnego województwa
Priorytet 4.1. Instytucjonalne przygotowanie województwa do realizacji polityki rozwoju regionalnego
• Tworzenie i wzmacnianie wyspecjalizowanych instytucji regionalnych – agencji rozwoju regionalnego
i lokalnego – przygotowanych do pełnienia roli Instytucji Wdrażających działania w ramach regionalnego i sektorowych programów operacyjnych
270
• Wspieranie rozwoju regionalnych firm projektowych, konsultingowych, szkoleniowych itp. specjalizujących się w świadczeniu usług specjalistycznych dla beneficjentów programów regionalnych i sektorowych z zakresu przygotowania i realizacji projektów rozwojowych
• Włączenie wyższych uczelni i placówek badawczo-rozwojowych do prac badawczych z dziedziny rozwoju regionalnego
• Poprawa jakości i skuteczności współpracy administracji różnych szczebli wewnątrz regionu – tworzenie konsensusu społecznego i budowa partnerstwa dla przedsięwzięć rozwojowych
• Wzmocnienie potencjału i możliwości technologicznych instytucji statystyki publicznej w zakresie
tworzonych baz danych regionalnych oraz przetwarzania i wymiany informacji
• Wspieranie aktywności regionalnych i lokalnych organizacji pozarządowych i instytucji działających
w obszarze rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, pozyskujących fundusze ze źródeł krajowych i zagranicznych na realizację projektów o charakterze społecznym
Priorytet 4.2. Wzmocnienie kadr administracji regionalnej i lokalnej
• Podnoszenie kompetencji i zwiększenie skuteczności działań administracji publicznej (samorządowej
i rządowej) uczestniczącej w zarządzaniu i wdrażaniu programów rozwojowych
• Kształtowanie i wzmacnianie postaw etycznych, zgodnych ze standardami służby cywilnej
• Wdrażanie nowoczesnych metod i narzędzi zarządzania strategicznego i zarządzania przez jakość
w administracji publicznej (systemy jakości, certyfikacja)
• Poprawa jakości obsługi przedsiębiorców i mieszkańców
Priorytet 4.3. Rozszerzenie współpracy międzyregionalnej z partnerami krajowymi i zagranicznymi
• Wspieranie rozwoju międzynarodowej i międzyregionalnej współpracy naukowo-badawczej,
• Włączenie szkół wyższych w sieć krajowej i europejskiej przestrzeni edukacyjnej
• Rozwój ponadregionalnych form współpracy w zakresie kreowania produktów turystycznych, rozwoju sieci
transportowych, rozwiązywania wspólnych obszarów problemowych, szczególnie z sąsiednimi regionami
• Stworzenie efektywnej sieci powiązań regionu z ośrodkami zagranicznymi
• Tworzenie warunków dla rozwoju współpracy międzynarodowej firm i przedsiębiorstw z regionu
• Wspieranie działań służących umacnianiu tożsamości regionalnej, poprzez promocję i współpracę
z regionami zagranicznymi
5. Rozwój systemów infrastruktury technicznej i społecznej
Priorytet 5.1. Rozbudowa i podnoszenie standardów infrastruktury społecznej
• Rozbudowa bazy dydaktycznej i socjalnej szkolnictwa wyższego
• Poprawa dostępu do infrastruktury edukacyjnej na poziomie podstawowym i średnim, zwłaszcza na
terenach wiejskich
• Rozbudowa i modernizacja obiektów służby zdrowia oraz wyposażenie w nowoczesną aparaturę w celu
poprawy jakości i dostępności usług w zakresie podstawowej i specjalistycznej obsługi zdrowotnej
• Rozbudowa i modernizacja obiektów pomocy społecznej
Priorytet 5.2. Podnoszenie standardów i stworzenie spójnego układu komunikacyjnego oraz gospodarki przestrzennej stymulującej rozwój regionu
• Usprawnienie sieci powiązań drogowych w układzie międzynarodowym i regionalnym, radykalna poprawa stanu dróg wszystkich kategorii oraz zwiększenie bezpieczeństwa ruchu drogowego
• Poprawa jakości transportu miejskiego, w tym poprzez wzmocnienie konkurencyjności transportu publicznego wobec indywidualnego
• Rozbudowa i modernizacja transportu kolejowego i włączenie go do sieci Inter City
• Rozwój infrastruktury oraz rynku usług lotniczych
• Usprawnienie transportu w najważniejszych korytarzach transportowych
Priorytet 5.3. Rozwój komunalnej infrastruktury ochrony środowiska
• Budowa, rozbudowa i modernizacja wodociągów, kanalizacji i systemów oczyszczania ścieków
• Tworzenie zintegrowanego regionalnego systemu gospodarki odpadami komunalnymi i przemysłowymi, opartego na segregacji, recyklingu i innych formach odzysku odpadów
• Ochrona atmosfery – wspieranie działań służących obniżaniu emisji zanieczyszczeń
Priorytet 5.4. Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego
• Rozbudowa i modernizacja elektroenergetycznych sieci przesyłowych oraz sieci dystrybucyjnych
• Rozwój nowych technologii pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych, jako charakteryzujących się wyższą efektywnością ekonomiczną – wykorzystanie wiatru, biomasy, energii słonecznej, małych elektrowni
wodnych oraz innych odnawialnych źródeł energii dla zaopatrzenia obszarów wiejskich w energię elektryczną
271
• Budowa systemu magazynowania energii (np. baterie, akumulatory) dla ekonomicznie uzasadnionych,
lecz okresowo użytkowanych systemów zaopatrywania w energię
Priorytet 5.5. Rozwój systemów informatycznych – szerokopasmowego dostępu do Internetu oraz regionalnej zintegrowanej platformy usług elektronicznych
• Infrastruktura dostępu szerokopasmowego do Internetu dla sfery publicznej i komercyjnej
• Internet szerokopasmowy w edukacji, nauce i kulturze
• E-Biznes – wdrażanie systemów teleinformatycznych usług elektronicznych w gospodarce – handel,
bankowość, usługi turystyczne, usługi medyczne itp.
• E-PUAP Elektroniczna Platforma Usług Administracji Publicznej
Priorytet 5.6. Poprawa stanu infrastruktury mieszkaniowej jako czynnika warunkującego wzrost mobilności zasobów ludzkich i racjonalnego kształtowania ośrodków osadniczych
• Tworzenie przez samorządy lokalne rezerw uzbrojonych terenów przeznaczonych na cele budownictwa mieszkaniowego
• Tworzenie przyjaznego środowiska prawno-instytucjonalnego dla rozwoju budownictwa mieszkaniowego i systemów jego finansowania
• Wspieranie środkami publicznymi rozwoju społecznego budownictwa czynszowego na wynajem, umożliwiającego migracje za pracą
• Zapobieganie wykluczeniu społecznemu w aspekcie mieszkaniowym, poprzez utratę mieszkania. Budowa mieszkań socjalnych.
6. Aktywizacja rolnictwa i wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich
Priorytet 6.1. Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich umożliwiający przechodzenie ludności wiejskiej do zawodów pozarolniczych
• Różnicowanie działalności gospodarczej na wsi w celu zapewnienia alternatywnych w stosunku do
rolnictwa źródeł dochodów
• Wykorzystanie warunków przyrodniczo-krajobrazowych regionu i wspieranie zrównoważonej gospodarki obszarami leśnymi
• Aktywizacja społeczności wiejskich i poprawa infrastruktury społecznej
• Wspieranie rozwoju gospodarki komunalnej na obszarach wiejskich – tworzenie nowych miejsc pracy
w podmiotach gospodarczych świadczących usługi komunalne
• Poprawa dostępności dla mieszkańców obszarów wiejskich do różnych form podnoszenia kwalifikacji
zawodowych i przekwalifikowania do zawodów pozarolniczych
Priorytet 6.2. Rozwój i modernizacja produkcji rolnej i przetwórstwa rolno-spożywczego.
• Poprawa efektywności i dochodowości gospodarstw rolnych poprzez ich modernizację i zmianę struktur rolnych – scalanie i wymiana gruntów
• Wspieranie młodych rolników posiadających odpowiednie kwalifikacje zawodowe
• Wspieranie specjalizacji gospodarstw rolnych sprzyjającej wprowadzaniu postępu technologicznego
i poprawie efektywności gospodarowania
• Rozwój pracochłonnej produkcji rolniczej służącej zagospodarowaniu nadwyżek zasobów pracy na wsi
• Wspieranie rozwoju rolnictwa ekologicznego, zwłaszcza na obszarach o szczególnych walorach przyrodniczych
• Promowanie nowych upraw nieżywnościowych na cele przemysłowe oraz energetyczne
• Wzmocnienie przetwórstwa rolno-spożywczego w kierunku poprawy jakości i bezpieczeństwa żywności
• Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych
• Wspieranie wyrobu produktów tradycyjnych i regionalnych – tworzenie marek regionalnych i ich promocja
Priorytet 6.3. Rozbudowa otoczenia instytucjonalnego rynku rolnego.
• Rozwój powiązań kooperacyjnych pomiędzy producentami rolnymi – wspieranie działalności grup producentów rolnych, organizacji spółdzielczych, spółek maszynowych itp.
• Tworzenie sieci powiązań pomiędzy producentami rolnymi a przetwórcami surowców rolniczych (nowoczesne systemy kontraktacji i skupu)
• Tworzenie nowoczesnych centrów logistycznych wspierających obrót produktami rolnymi – giełdy rolne,
sortownie, chłodnie,
• Wspieranie działalności innowacyjnej oraz badawczo-rozwojowej na rzecz rolnictwa
• Tworzenie sieci jednostek certyfikujących i laboratoriów pracujących na potrzeby rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego
• Rozwój doradztwa rolniczego rozpowszechniającego rozwiązania innowacyjne wśród rolników
• Wspieranie wyrobu produktów tradycyjnych i regionalnych, poprawa marketingu artykułów rolnych
272
Struktura celów: Priorytety (cele strategiczne) => cele operacyjne => działania
1. Konkurencyjna gospodarka
1.1. Wzrost konkurencyjności firm
• Wzrost konkurencyjności poprzez podnoszenie poziomu technologiczno-organizacyjnego oraz polepszanie jakości produktów i usług,
• Budowanie opartych na zaufaniu powiązań kooperacyjnych w regionie,
• Wsparcie aktywności promocyjnej i wystawienniczej firm, szczególnie z sektora MSP,
• Stały monitoring i badania gospodarki województwa.
1.2. Wzrost liczby miejsc pracy
• zachęty dla zwiększania zatrudnienia w firmach już działających, w tym staże dla studentów i absolwentów,
• zorganizowanie programu regionalnego, którego celem będzie wspieranie podejmowania aktywności
gospodarczej przez naukowców chcących wprowadzać swoje produkty na rynek,
• wspieranie współpracy przedsiębiorstw z wyższymi uczelniami i szkołami zawodowymi,
• tworzenie nowych obszarów rozwojowych na terenach miast i wsi ułatwiających zakładanie nowych
przedsiębiorstw przez mieszkańców regionu (w tym programy rewitalizacji miast),
• wspieranie rozwoju inkubatorów przedsiębiorczości,
• wspieranie systemu informowania o warunkach rozpoczynania działalności i doradztwa w tym zakresie,
• wspieranie rozwoju leśnictwa i gospodarki leśnej.
1.3. Skuteczny system pozyskiwania inwestorów zewnętrznych
• wspieranie instytucji oraz współpracy instytucjonalnej między podmiotami regionalnymi zajmującymi
się kontaktami z potencjalnymi inwestorami (centra obsługi inwestorów, agencje rozwoju, izby gospodarcze, samorządy terytorialne), w tym utworzenie regionalnego systemu obsługi inwestorów,
• szkolenia w zakresie promocji, obsługi inwestorów i budowania klimatu przedsiębiorczości,
• współpraca wewnątrzregionalna w zakresie tworzenia profesjonalnych ofert inwestycyjnych, kampanii promocyjnych i kontaktów z potencjalnymi inwestorami,
• tworzenie nowych obszarów rozwojowych w miastach i na terenach wiejskich ułatwiających rozpoczynanie działalności przez inwestorów zewnętrznych, poprzez restrukturyzację i modernizację terenów
przeznaczonych na ten cel lub wytyczanie nowych, a także przygotowywanie i uzbrajanie terenów pod
inwestycje, poprawa dostępności komunikacyjnej terenów przeznaczonych pod inwestycje. Szczególnie istotne – ze względu na dotychczasowe zainteresowanie inwestorów – będą działania zwiększające
atrakcyjność inwestycyjną trzech głównych ośrodków miejskich: Olsztyna, Elbląga i Ełku,
• monitorowanie i promocja klimatu przedsiębiorczości,
• wspieranie bezpośrednie nowych inwestorów poprzez finansowanie stażów absolwenckich i studenckich,
• zwiększenie promocji regionu wykorzystujące współpracę, doświadczenie i kontakty samorządów terytorialnych z partnerami zagranicznymi (misje gospodarcze, efektywniejsze dla gospodarki wykorzystanie współpracy gmin bliźniaczych),
1.4. Wspieranie systemu produkcji i promocja wytwarzanej w regionie żywności wysokiej jakości
• Wspieranie rozwoju systemu produkcji żywności wysokiej jakości, w tym żywności ekologicznej,
• Wspieranie promocji żywności ze znakiem świadczącym, że pochodzi ona z Warmii i Mazur.
1.5. Wzrost potencjału turystycznego
• Opracowanie koncepcji produktów turystycznych,
• Wspieranie rozwoju infrastruktury,
• Wzrost jakości aktualnej oferty turystycznej,
• Współpraca na rzecz rozwoju turystyki,
• Informacja i promocja.
1.6. Wzrost konkurencyjności usług dla starzejącego się społeczeństwa
• Wzrost bazy informacyjnej na temat możliwości rozwoju usług dla starzejącego się społeczeństwa,
• Promocja działań i zachowań zwiększających konkurencyjność w zakresie rozwoju usług dla starzejącego się społeczeństwa
1.7. Wzrost potencjału instytucji otoczenia biznesu
• wspieranie finansowe, organizacyjne i merytoryczne już działających instytucji otoczenia biznesu,
• wspieranie tworzenia nowych instytucji otoczenia biznesu (np. ośrodki wspierania przedsiębiorczości,
centra innowacji i transferu technologii, centra targowo-konferencyjne, parki technologiczne, wolne
273
obszary celne, fundusze poręczeń kredytowych, fundusze dotacji i mikropożyczek, akredytowane jednostki certyfikujące produkty, usługi oraz systemy zarządzania jakością i środowiskiem),
• wspieranie stałego podnoszenia jakości i rozszerzania katalogu usług instytucji otoczenia biznesu,
• wspieranie budowania sieci współpracy między instytucjami, gospodarką i samorządem terytorialnym,
głównie w: rozwoju zaplecza naukowo-badawczego dla przedsiębiorstw, doradztwa w zakresie wdrażania innowacji i nowoczesnych rozwiązań na terenach wiejskich (innowacyjne segmenty lokalne).
1.8. Tworzenie społeczeństwa informacyjnego
• wspieranie działań służących promocji i umiejętności wykorzystywania urządzeń teleinformatycznych
i Internetu w edukacji, pracy i życiu codziennym,
• działania zachęcające do osiągania korzyści z „obecności w Internecie” – skierowane zarówno do przedsiębiorców, jak i świata nauki oraz otoczenia biznesowego,
• podnoszenie jakości oferowanych informacji i doskonalenie formy przekazu (w tym obcojęzyczne strony internetowe),
• wspieranie poszerzania możliwości korzystania poprzez Internet z usług informacyjnych, edukacyjnych, medycznych oraz administracyjnych.
1.9. Doskonalenie administracji
• wdrażanie w urzędach systemów jakości i ich certyfikacji,
• wspieranie poprawy organizacji urzędów i warunków pracy (w tym podwyższenie standardów obiektów administracji publicznej i ich wyposażenia),
• promowanie apolitycznego charakteru administracji,
• wspieranie rozwoju kompetencji, szkoleń i okresowych ocen, szczególnie w zakresie planowania przedsięwzięć rozwojowych, zarządzania finansami, współpracy z potencjalnymi inwestorami, grupami podejmującymi inicjatywy lokalne oraz organizacjami pozarządowymi,
• wspieranie zachowań i inicjatyw, których celem jest przełamywanie stereotypów administracji,
• doskonalenie administracji w kierunku łatwiejszego realizowania rozwoju społeczeństwa informacyjnego.
2. Otwarte społeczeństwo
2.1. Dostosowanie systemu edukacji do potrzeb rynku pracy
• Wspieranie zmian w szkołach i uczelniach,
• Wspieranie współpracy szkół zawodowych i uczelni wyższych z przedsiębiorstwami,
• Badania na rzecz bezpośredniego powiązania systemu edukacji z potrzebami rynku pracy
• Badania na rzecz stymulowania rozwoju kształcenia ustawicznego
2.2. Różnorodna i dostępna edukacja
• Różnorodność edukacji,
• Zwiększanie dostępności szkół,
• Wspieranie realizacji funkcji szkoły,
• Wspieranie systemu doskonalenia kadr w oświacie.
2.3. Rozwój społeczeństwa obywatelskiego
• wzmacnianie potencjału, poprzez dostęp do kapitału, informacji i szkoleń, już istniejących organizacji,
które swoją działalnością wspierają społeczeństwo obywatelskie. Działanie to powinno przyczynić się
do podniesienia jakości realizowanych obecnie zadań, jak również rozszerzyć aktywność tych organizacji na dziedziny, dotychczas nią nie objęte ze względu na różnorodne ograniczenia,
• rozwój partnerstwa publiczno-społecznego z ukierunkowaniem na zlecanie zadań publicznych organizacjom pozarządowym,
• wspieranie inicjatyw pozarządowych z zakresu ekonomii społecznej,
• wspieranie nowych inicjatyw wychodzących naprzeciw oczekiwaniom i dążeniom społecznym,
• inicjowanie i wspieranie działań służących kształtowaniu postaw obywatelskich w szkołach i społecznościach,
• wspieranie promocji działań prospołecznych, wolontarystycznych, filantropijnych itp.,
• promowanie istniejących i wspieranie tworzenia nowych regionalnych więzi międzyinstytucjonalnych,
których efektem ma być większa wrażliwość i odpowiedzialność społeczna świata biznesu oraz poprawa klimatu inwestycyjnego wskutek kształtowania postaw obywatelskich wśród pracobiorców.
2.4. Wysoki poziom zabezpieczenia i dostępności usług medycznych
• profilaktyka i promocja zdrowia,
• zapewnienie pełnego, całodobowego dostępu do lekarza pierwszego kontaktu oraz rozwój specjalistycznego lecznictwa ambulatoryjnego,
274
•
•
•
•
•
2.5.
2.6.
2.7.
2.8.
2.9.
wspieranie podstawowej opieki zdrowotnej,
wdrożenie regionalnego programu restrukturyzacji zakładów opieki zdrowotnej,
wspieranie centrum onkologicznego i kardiochirurgicznego oraz rozwój innych centrów specjalistycznych,
podwyższenie standardu obiektów i wyposażenia medycznego,
inicjowanie i wspieranie działań związanych z wdrożeniem planu zintegrowanego ratownictwa medycznego.
Zapewnienie bezpieczeństwa publicznego
• zwiększenie liczby policjantów w regionie, tzn. obsady dzielnicowych, służb patrolowych i interwencyjnych,
• poprawienie wyposażenia w sprzęt i środki transportu policji, jednostek o specjalnych funkcjach, służb
patrolowych i interwencyjnych, straży pożarnej,
• pełna koordynacja służb zapewniających bezpieczeństwo mieszkańców (policji, straży pożarnej, pogotowia, ratunkowego, wodnego ochotniczego pogotowia ratunkowego, straży leśnej, straży rybackiej,
służb weterynaryjnych, służb sanitarnych),
• utworzenie sieci zintegrowanego ratownictwa medycznego i technicznego,
• tworzenie centrów działań kryzysowych przez włączenie służb, m.in. medycznych, straży pożarnej,
policji,
• wdrażanie systemu rozpoznawania, prognozowania i monitorowania zagrożeń,
• rozwój programów zapobiegania przestępczości,
• przeciwdziałanie zjawiskom patologii społecznych,
• tworzenie sprawnie działającego systemu hydrotechnicznego regulującego stosunki wodne oraz zabezpieczenie przeciwpowodziowe,
• realizacja spójnych elementów infrastruktury komunikacyjnej zapewniających zabezpieczenie przeciwpowodziowe,
• modernizacja i unowocześnienie urządzeń osłony przeciwpowodziowej,
• modernizacja i rozbudowa istniejących urządzeń melioracyjnych.
Zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego sprzyjającego integracji oraz zapobieganiu wykluczeniu społecznemu
• rozwój poradnictwa specjalistycznego, w tym rodzinnego,
• wspieranie zintegrowanych programów m.in. aktywizacji społecznej i zawodowej osób bezrobotnych
i niepełnosprawnych, aktywizacji dzieci i młodzieży ze środowisk najuboższych zagrożonych dziedziczeniem ubóstwa oraz na rzecz ograniczania uzależnień,
• tworzenie niezbędnej infrastruktury socjalnej w takim stopniu, by była ona zagwarantowana w każdym powiecie,
• utworzenie sprawnego systemu zastępczej opieki rodzinnej na poziomie wojewódzkim i powiatowym,
• inicjowanie rozwoju wolontariatu, tworzenia grup samopomocowych, organizacji pozarządowych na
rzecz wsparcia osób i rodzin wymagających pomocy z zewnątrz.
Wzrost dostępności mieszkań
• wspieranie rozwoju budownictwa czynszowego i różnych form budownictwa socjalnego,
• opracowywanie niezbędnych planów i infrastruktury pod budownictwo mieszkaniowe,
• wspieranie inicjatyw służących obniżaniu kosztów budowy mieszkań,
• działania zwiększające dostępność i różnorodność form finansowania budownictwa mieszkaniowego,
• remonty substancji mieszkaniowej.
Wzrost atrakcyjności bazy sportowo-rekreacyjnej
• opracowanie i konsekwentne wdrażanie wojewódzkiego programu budowy i modernizacji bazy sportowo-rekreacyjnej, zawierającego system finansowania inwestycji, przewidujący różne formy sportu i rekreacji z uwzględnieniem osób niepełnosprawnych, preferencje w korzystaniu dla młodzieży najuboższej
oraz promocję masowego sportu i rekreacji,
• budowa nowych i zagospodarowania istniejących ośrodków oraz centrów sportu i rekreacji,
• modernizacja istniejącej bazy sportowej przy szkołach,
• budowa i modernizacja ścieżek rowerowych oraz dróg prowadzących do ośrodków wypoczynku oraz
organizacja ogólnodostępnych terenów do rekreacji w osiedlach mieszkaniowych,
• wspieranie rozwoju działalności wykwalifikowanych organizatorów życia sportowo–rekreacyjnego.
Poprawa jakości i ochrona środowiska
• Dobry stan i jakość wód,
• Poprawa jakości i ochrony powierzchni ziemi,
• Poprawa jakości i ochrona powietrza,
• Zachowanie walorów krajobrazowych.
275
3. Nowoczesne sieci
3.1. Zwiększenie zewnętrznej dostępności komunikacyjnej oraz wewnętrznej spójności
• Rozwój infrastruktury teleinformatycznej,
• Inwestycje drogowe,
• Rozwój infrastruktury kolejowej,
• Rozwój transportu lotniczego,
• Rozwój komunikacji wodnej,
• Rozwój infrastruktury granicznej,
• Rozwój zintegrowanego transportu publicznego w ośrodkach miejskich, w szczególności w największych miastach regionu (Olsztyn, Elbląg i Ełk).
3.2. Dostosowana do potrzeb sieć nośników energii
• Rozbudowa i modernizacja sieci gazowej;
• Rozbudowa i modernizacja sieci energetycznej;
• wspierania wzrostu produkcji i wykorzystania energii odnawialnej, w tym geotermalnej.
3.3. Intensyfikacja współpracy międzyregionalnej
• Współpraca z regionami bałtyckimi,
• Współpraca z pozostałymi regionami sąsiadującymi z Warmią i Mazurami,
• Współpraca z obwodem kaliningradzkim,
• Współpraca z innymi regionami partnerskimi.
3.4. Monitoring środowiska
276
ZAŁĄCZNIK 5
Dwa pierwsze poziomy struktury celów przyjmowanych
w strategiach rozwoju analizowanych województw
LUBELSKIE
1. Wzrost konkurencyjności regionalnej gospodarki oraz jej zdolności do tworzenia miejsc pracy;
Cel operacyjny 1.1:
Restrukturyzacja tradycyjnych gałęzi regionalnej gospodarki i dostosowanie jej do reguł
wspólnego rynku;
Cel operacyjny 1.2:
Rozwój i podnoszenie konkurencyjności regionalnego agrobiznesu;
Cel operacyjny 1.3:
Specjalizacja województwa w wybranych sektorach produkcji i usług cechujących się
wysokim poziomem konkurencyjności;
Cel operacyjny 1.4:
Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw oraz wzrost poziomu ich innowacyjności;
Cel operacyjny 1.5:
Rozwój regionalnego potencjału B+R oraz jego wykorzystanie dla potrzeb gospodarki;
Cel operacyjny 1.6:
Rozwój społeczeństwa informacyjnego.
2. Rozwój nowoczesnego społeczeństwa i zasobów ludzkich dostosowanych do wymogów gospodarki opartej
na wiedzy;
Cel operacyjny 2.1:
Kształtowanie prorozwojowej polityki ludnościowej w województwie;
Cel operacyjny 2.2:
Podniesienie poziomu wykształcenia i wiedzy mieszkańców regionu;
Cel operacyjny 2.3:
Wzrost zatrudnienia oraz lepsze wykorzystanie zasobów ludzkich w regionie;
Cel operacyjny 2.4:
Wspieranie integracji społecznej i ograniczanie poziomu ubóstwa w regionie;
Cel operacyjny 2.5:
Wzmocnienie i wykorzystanie kapitału kulturowego i społecznego w regionie;
Cel operacyjny 2.6:
Poprawa bezpieczeństwa i ładu publicznego.
3. Poprawa atrakcyjności i spójności terytorialnej województwa lubelskiego;
Cel operacyjny 3.1:
Poprawa dostępności komunikacyjnej województwa;
Cel operacyjny 3.2:
Zachowanie i wzmacnianie różnorodności przyrodniczej, krajobrazowej i kulturowej
Lubelszczyzny;
Cel operacyjny 3.3:
Rozwój ośrodków miejskich oraz funkcji metropolitalnych Lublina;
Cel operacyjny 3.4:
Poprawa jakości życia mieszkańców wsi oraz wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich.
4. Rozwój współpracy międzyregionalnej oraz poprawa skuteczności wdrażania polityki rozwoju regionu.
Cel operacyjny 1:
Rozwój współpracy międzyregionalnej województwa w układzie międzynarodowym,
krajowym i transgranicznym;
Cel operacyjny 2:
Zwiększenie zdolności instytucjonalnej regionu do prowadzenia efektywnej polityki
regionalnej;
Cel operacyjny 3:
Poprawa skuteczności promocji regionu i zdolności do przyciągania inwestycji z zewnątrz.
277
PODKARPACKIE
1. Tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki poprzez rozwijanie przedsiębiorczości, zwiększanie jej innowacyjności oraz podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej regionu.
Priorytet 1.1: Rozwój przedsiębiorstw, szczególnie małych i średnich, poprzez wsparcie finansowe oraz instytucjonalne.
Priorytet 1.2: Budowanie regionalnego systemu innowacji poprzez rozwój rzeszowskiego obszaru metropolitalnego oraz powiązań między nauką i gospodarką.
Priorytet 1.3: Działania na rzecz podniesienia atrakcyjności regionu dla rozwoju inwestycji.
Priorytet 1.4: Turystyka jako czynnik rozwoju społeczno-gospodarczego województwa.
2. Poprawa dostępności komunikacyjnej i infrastruktury technicznej województwa.
Priorytet 2.1: Wspieranie inwestycji komunikacyjnych: drogowych, kolejowych i lotniczych.
Priorytet 2.2: Wspieranie inwestycji z zakresu gospodarki wodno-ściekowej.
Priorytet 2.3: Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego regionu.
Priorytet 2.4: Poprawa sprawności funkcjonowania regionalnego systemu usług telekomunikacyjnych.
3. Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich sprzyjający powstawaniu rentownych gospodarstw
Priorytet 3.1: Rozwój pozarolniczych form działalności gospodarczej w warunkach zrównoważonego rozwoju.
Priorytet 3.2: Odnowa wsi oraz modernizacja przestrzeni wiejskiej.
Priorytet 3.3: Wzrost konkurencyjności gospodarstw rolnych.
Priorytet 3.4: Rozwój rynku rolnego.
4. Poprawa jakości środowiska oraz zachowanie i ochrona zasobów przyrodniczych i wartości krajobrazowych.
Priorytet 4.1: Ochrona wód i racjonalna gospodarka zasobami wodnymi.
Priorytet 4.2: Ograniczanie ilości wytwarzanych odpadów i wdrażanie nowoczesnych systemów gospodarki
odpadami.
Priorytet 4.3: Zapewnienie jak najlepszej jakości powietrza i gleb oraz ograniczenie negatywnego oddziaływania na środowisko hałasu i promieniowania elektromagnetycznego.
Priorytet 4.4: Zachowanie oraz ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej.
Priorytet 4.5: Podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa.
5. Wszechstronny rozwój kapitału społecznego, umożliwiający pełne wykorzystanie potencjału
Priorytet 5.1: Poprawa jakości systemu edukacji jako warunek pogłębiania wiedzy i wzrostu kompetencji.
Priorytet 5.2: Wzmocnienie jakościowego rozwoju zasobów pracy regionu.
Priorytet 5.3: Rozwój kultury.
Priorytet 5.4: Wspieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego.
6. Wspieranie rozwoju gospodarczego regionu, wykorzystanie potencjału turystycznego i dziedzictwa kulturowego oraz ochrona wartości przyrodniczo-krajobrazowych.
Priorytet 6.1: Tworzenie warunków do podejmowania wspólnych przedsięwzięć gospodarczych i pozyskiwania inwestycji.
Priorytet 6.2: Współpraca na rzecz rozwoju turystyki, ochrony i wykorzystania dziedzictwa kulturowego.
Priorytet 6.3: Zachowanie obszarów cennych krajobrazowo oraz ochrona środowiska przyrodniczego.
7. Bezpieczeństwo zdrowotne ludności.
Priorytet 7.1: Zmniejszenie zachorowalności oraz umieralności w społeczeństwie.
Priorytet 7.2: Koordynacja działań w zakresie ochrony zdrowia oraz poprawy bezpieczeństwa ludności.
8. Integracja
Priorytet 8.1:
Priorytet 8.2:
Priorytet 8.3:
działań w zakresie pomocy społecznej.
Wspieranie działań na rzecz osób zagrożonych marginalizacją i wykluczeniem społecznym.
Tworzenie warunków dla rozwoju rodziny i opieki nad dziećmi.
Rozbudowa i modernizacja infrastruktury pomocy społecznej oraz rozwój zawodowy kadr pomocy społecznej.
Priorytet 8.4: Propagowanie i rozwijanie obywatelskiego uczestnictwa w zaspokajaniu ludzkich potrzeb.
278
PODLASKIE
Priorytet 1. Infrastruktura techniczna
Kierunek działań 1.1. Rozwój systemu transportowego województwa
Kierunek działań 1.2. Rozwój infrastruktury społeczeństwa informacyjnego
Kierunek działań 1.3. Rozwój systemów zaopatrzenia w wodę, odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz
usuwania i unieszkodliwiania odpadów stałych
Kierunek działań 1.4. Rozwój systemów energetycznych.
Priorytet 2. Infrastruktura społeczna
Kierunek działań 2.1. Rozwój lecznictwa i opieki socjalnej
Kierunek działań 2.2. Rozwój kultury i ochrona dziedzictwa kulturowego
Kierunek działań 2.3. Rozwój sportu i rekreacji
Kierunek działań 2.4. Rozwój szkolnictwa
Kierunek działań 2.5. Rewitalizacja zdegradowanych obszarów miejskich oraz rozwój mieszkalnictwa
Priorytet 3. Baza ekonomiczna
Kierunek działań 3.1. Rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich
Kierunek działań 3.2. Rozwój turystyki i lecznictwa uzdrowiskowego
Kierunek działań 3.3. Wsparcie przedsiębiorczości
Kierunek działań 3.4. Rozwój innowacyjności gospodarki regionu
Kierunek działań 3.5. Tworzenie spójnego i efektywnego systemu promocji
Kierunek działań 3.6. Rozwój kadr gospodarki regionu, w tym kształcenia ustawicznego
Kierunek działań 4.7. Rozwój funkcji metropolitalnych Białegostoku
279
ŚWIĘTOKRZYSKIE
1. Przyspieszenie rozwoju bazy ekonomicznej i wzrostu innowacyjności województwa
Priorytet 1.1. Tworzenie otoczenia przyjaznego dla rozwoju nowoczesnego biznesu, szczególnie sektora małych i średnich przedsiębiorstw
Priorytet 1.2. Wspieranie rozwoju gospodarki opartej na wiedzy
Priorytet 1.3. Kształtowanie specjalizacji regionalnej w gospodarce
Priorytet 1.4. Kreowanie rozwoju i dywersyfikacji funkcji wyższego rzędu w Kieleckim Obszarze Metropolitalnym oraz racjonalny rozwój miast i centrów gmin województwa
2. Rozwój zasobów ludzkich
Priorytet 2.1. Doskonalenie systemu szkolnictwa z uwzględnieniem rynku pracy
Priorytet 2.2 Rozwój potencjału kadrowego nauki i sektora badawczo-rozwojowego
Priorytet 2.3. Rozwój form kształcenia ustawicznego
Priorytet 2.4. Aktywna polityka rynku pracy
Priorytet 2.5 Zintegrowana polityka społeczna
Priorytet 2.6. Społeczeństwo obywatelskie
3. Ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody i dóbr kultury
Priorytet 3.1. Tworzenie warunków zrównoważonego rozwoju umożliwiających prawidłowe funkcjonowanie
systemów ekologicznych
Priorytet 3.2. Ochrona i udostępnienie dziedzictwa kulturowego
Priorytet 3.3. Tworzenie warunków rozwoju turystyki, sportu i rekreacji
4. Wzmocnienie potencjału instytucjonalnego województwa
Priorytet 4.1. Instytucjonalne przygotowanie województwa do realizacji polityki rozwoju regionalnego
Priorytet 4.2. Wzmocnienie kadr administracji regionalnej i lokalnej
Priorytet 4.3. Rozszerzenie współpracy międzyregionalnej z partnerami krajowymi i zagranicznymi
6. Rozwój systemów infrastruktury technicznej i społecznej
Priorytet 5.1. Rozbudowa i podnoszenie standardów infrastruktury społecznej
Priorytet 5.2. Podnoszenie standardów i stworzenie spójnego układu komunikacyjnego oraz gospodarki przestrzennej stymulującej rozwój regionu
Priorytet 5.3. Rozwój komunalnej infrastruktury ochrony środowiska
Priorytet 5.4. Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego
Priorytet 5.5 Rozwój systemów informatycznych – szerokopasmowego dostępu do Internetu oraz regionalnej zintegrowanej platformy usług elektronicznych
Priorytet 5.6. Poprawa stanu infrastruktury mieszkaniowej jako czynnika warunkującego wzrost mobilności
zasobów ludzkich i racjonalnego kształtowania ośrodków osadniczych
7. Aktywizacja rolnictwa i wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich
Priorytet 6.1. Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich umożliwiający przechodzenie ludności wiejskiej do
zawodów pozarolniczych
Priorytet 6.2. Rozwój i modernizacja produkcji rolnej i przetwórstwa rolno-spożywczego
Priorytet 6.3. Rozbudowa otoczenia instytucjonalnego rynku rolnego
280
1. Konkurencyjna gospodarka
1.1. Wzrost konkurencyjności firm
1.2. Wzrost liczby miejsc pracy
1.3. Skuteczny system pozyskiwania inwestorów zewnętrznych
1.4. Wspieranie systemu produkcji i promocja wytwarzanej w regionie żywności wysokiej jakości
1.5. Wzrost potencjału turystycznego
1.6. Wzrost konkurencyjności usług dla starzejącego się społeczeństwa
1.7. Wzrost potencjału instytucji otoczenia biznesu
1.8. Tworzenie społeczeństwa informacyjnego
1.9. Doskonalenie administracji
2. Otwarte społeczeństwo
2.1. Dostosowanie systemu edukacji do potrzeb rynku pracy
2.2. Różnorodna i dostępna edukacja
2.3. Rozwój społeczeństwa obywatelskiego
2.4. Wysoki poziom zabezpieczenia i dostępności usług medycznych
2.5. Zapewnienie bezpieczeństwa publicznego
2.6. Zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego sprzyjającego integracji oraz zapobieganiu wykluczeniu społecznemu
2.7. Wzrost dostępności mieszkań
2.8. Wzrost atrakcyjności bazy sportowo-rekreacyjnej
2.9. Poprawa jakości i ochrona środowiska
3. Nowoczesne sieci
3.1. Zwiększenie zewnętrznej dostępności komunikacyjnej oraz wewnętrznej spójności
3.2. Dostosowana do potrzeb sieć nośników energii
3.3. Intensyfikacja współpracy międzyregionalnej
3.4. Monitoring środowiska
281

Rozwoj_01.p65 - Program Rozwój Polski Wschodniej

Transkrypt

Podobne dokumenty

Miejski Ośrodek Kultury w Szczecinie otrzymał w roku

ZAŁOŻENIA PROGRAMU DLA EUROPY ŚRODKOWEJ 2014

Informacja dot. Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013

Otwarte konkursy ofert ogłoszone przez Zarząd Województwa

Kultura, turystyka i współpraca międzyregionalna (Oś Priorytetowa VII)

załącznik - Namysłów