Łacina umarła, niech żyje łacina!

POZNAŃSKIE
T O WA R Z Y S T W O
PRZEKŁADY
PRZYJACIÓŁ
NAUK
Łacina umarła, niech żyje łacina!
Mała historia wielkiego języka
Wilfried Stroh
Tłumaczenie z języka niemieckiego
Aleksandra Arndt
Wstęp
Elżbieta Wesołowska
Antyk u Tuwima
Aleksandra Arndt
POZNAŃ 2013
WYDAWNICTWO POZNAŃSKIEGO TOWARZYSTWA PRZYJACIÓŁ NAUK
Stroch.indd 3
2014-03-20 10:11:16
Spis treści
Wprowadzenie
Wstęp (Elżbieta Wesołowska)
Antyk u Tuwima (Aleksandra Arndt)
Motywy antyczne w poezji europejskiej przełomu XIX i XX wieku
Antyk a sprawa polska
Tańczący Sokrates, szalejący tłum
Od założenia Miasta
Jak zapamiętać imiona Muz
Łacińskie anagramy, palindromy, tautogramy…
Jaka jest zawartość poezji w poezji? Tuwim tłumaczem Horacego
Łacina umarła! Niech żyje łacina! Mała historia wielkiego języka
Introitus: Po co łacina? Po co ta książka?
Ab ovo! Łacina wykluwa się z jaja
Łacińskie początki łaciny
Rzym podbija świat
Rzymska polityka językowa
Litterae Latinae. Łacina staje się literaturą
Znaczenie Rzymu dla literatury światowej
Poezja epoki przedliterackiej
Ojcowie literatury rzymskiej
Greckie monstrum na rzymskiej scenie
Podbój Grecji i jej literatury przez Rzym
11
23
24
25
27
29
30
31
32
53
59
59
62
64
69
69
72
74
77
80
5
Stroch.indd 5
2014-03-20 10:11:16
Non hominis nomen. Cyceroński cud
Sensacyjny debiut: Cyceron obrońcą w sprawach karnych
Sukces i klęska rzymskiego króla filozofii
Rzymski Platon
Encyklopedia filozofii
Ostatnia bitwa o republikę
Arcymistrz łaciny
Spes altera Romae. Urok Wergiliusza
Spotkanie z geniuszem
Profetyczne przesłanie w liryce pasterskiej
O gospodarstwie rolnym w poezji
Eneasz – rzymski bohater z misją
Saeculum Augustum. Rzymscy poeci na służbie u władcy
Oktawian i młody Horacy
Horacy, liryk nawrócony
Liryka w służbie państwu
Twórcy elegii miłosnej w państwie Augusta
Owidiusz, enfant terrible
Urbi et orbi. Łacina językiem światowym
Łabędzi lot wizją przyszłości
Literatura łacińska w imperium rzymskim
Język Rzymu wychowawcą ludzkości
Nowe centra łaciny
85
85
88
91
92
95
97
99
99
102
105
107
113
114
116
118
120
122
127
128
130
132
134
Mors immortalis. Za sprawą własnej śmierci łacina osiąga nieśmiertelność 137
Żywa łacina – przed Cyceronem
„Martwa” łacina – po Cyceronie
Śmierć w rozkwicie urody
Łacina potoczna mową ludzi ulicy
Domorosłe filozofowanie w łacinie potocznej
Dźwięczna łacina, podsłuchana u ścian Pompejów
Ciceronianus, non Christianus. Korepetycje chrześcijan z łaciny
Greckie początki chrześcijaństwa
Chrześcijańska Afryka kolebką pierwszych łacinników
Chrześcijaństwo i filozofia po łacinie
Narodziny w Betlejem łacińskiej Biblii
Hieronim – pomiędzy Chrystusem a Homerem
Augustyn odbiorcą opowieści gminu
Mediolańskie pieśni oporu najstarszą liryką chrześcijańską
Medium aevum. Ciemne średniowiecze łacińskie?
Na kiedy przypada początek łacińskiego średniowiecza?
Narodziny języków romańskich – upadek łaciny
138
140
142
144
146
147
151
151
153
155
157
159
160
161
165
165
167
6
Stroch.indd 6
2014-03-20 10:11:17
Ocalona łacina językiem numer dwa
Łacina średniowieczna nie istnieje
Twórcze średniowiecze: poezja rytmiczna
Studia humanitatis renata. Nowożytność rozpoczyna się pod znakiem
Cycerona
Humanizm i jego ojciec, Petrarka
Humanitas i jej ojciec, Cyceron
Cyceron podwójnym wzorem dla humanizmu Petrarki
Odrodzenie łaciny z błota barbarzyństwa
Studia humanitatis we Włoszech
O saeculum! O litterae! Muzy przechodzą przez Alpy
Skromne początki humanizmu w Niemczech
Konrad Celtis zaprasza Apollina do Niemiec
Poeta uwieńczony w Niemczech
Nowa dydaktyka łacińska: uczniowskie rozmowy i teatr szkolny
Autodemaskacja ciemnych mężów
Ulrich von Hutten, niemiecki patriota i łacinnik
Res et verba. Reformacja i humanizm łaciński
Erazm, cud świata
Czy także kobiety mogą uczyć się łaciny?
Humanizm pedagogiczny i radykalizm kościelny
Nowy program humanistyczny Melanchtona
Praeceptor Germaniae
Mała antologia poezji łacińskiej
Frangito barbitum! Jezuici – pomiędzy bogiem miłości i miłością do Boga
Nie bójcie się ojca Filuciusa!
Humanizm i pruderia na lekcjach łaciny
Łaciński teatr dla każdego
Z objęć Wenery prosto do piekła
Sukcesy teatru jezuitów
Jakub Balde: jezuita poetą miłości
O tempora, o mores! Łacina wychodzi z mody
Europejski Helikon z lotu ptaka
Piękne resztki poezji łacińskiej
Dlaczego mowa ojczysta jest małżonką?
Również świat nauki rezygnuje z łaciny
Uczeni biorą lekcje niemieckiego
Podmuch świeżego wiatru na lekcjach łaciny?
Non vitae sed scholae? Łacińskie lekcje tańca w epoce przemysłu
Karol Marks i kondycja łaciny w okresie biedermeierowskim
Czy łacina znowu jest w modzie?
170
173
174
197
180
182
184
186
190
195
196
198
200
201
204
206
211
212
214
216
219
222
224
227
228
230
233
235
237
238
243
244
247
248
251
253
257
261
262
263
7
Stroch.indd 7
2014-03-20 10:11:17
Lekcje łaciny: kształcenie czy zawężanie horyzontów?
The Tyranny of Greece over Germany
Herder, apostoł humanitaryzmu
Reforma szkolnictwa Humboldta
Chwali się grekę, wypędza łacinę
Walory edukacyjne lekcji tańca
Od humanitaryzmu do humanizmu
Romani an Germani? Łacina w Cesarstwie i później
Humaniści – gorsi patrioci?
Humaniści – gorsi chrześcijanie?
Filologia i edukacja z perspektywy katedry uniwersyteckiej
Łacina w okresie międzywojnia
Co z latynistami na uniwersytetach?
Łacina w powojennych Niemczech
A dzisiaj?
Loquamur Latine! Łacina żywa
Ciemiężony łacinnik
Pionierzy łaciny w późnej erze nowożytnej
Globalizacja po łacinie
Jak to powiedzieć po łacinie?
Współczesne muzy łacińskie
Łacina w nowej muzyce
Nauka łaciny żywej
Epilogus: Czar łaciny
Wszystkie śmierci łaciny
Czar łaciny
Na co komu łacina?
Indeks osobowy
Stroch.indd 8
264
266
267
270
272
274
276
279
280
281
283
286
288
290
292
295
295
297
299
300
303
306
307
311
311
313
315
317
2014-03-20 10:11:17