Esej na podstawie powiesci Han Kang Wegetarianka

Zniewolenie -esej na podstawie powieści Han Kang Wegetarianka
Powieść Wegetarianka Han Kang ze swoją wielogłosowością, różnorodnością
wątków i bogactwem symboli jest ważnym tekstem na temat kondycji współczesnego
człowieka, ram ludzkiej egzystencji, procesów transgresji, dotyczących zarówno sfery
kultury (tworzenia i wypowiedzi artystycznej), jak również ciała, z jego seksualnością,
podmiotowością i przedmiotowością. Dla mnie to jednak przede wszystkim dyskurs o
kobiecie (jej ciele, psychice i duchowości), zniewolonej w patriarchalnym świecie, w
którym pełni funkcję przedmiotu i narzędzia do realizacji męskich pragnień i wizji.
Historia trzech lat z życia dwóch sióstr, młodszej Yong-hye i cztery lata starszej
In-hye może posłużyć za paradygmat schematów negujących kobiecą podmiotowość.
Wraz z wyborem przez Yong-hye wegetarianizmu pojawia się jej głos wewnętrzny
mówiący o przerażających snach, będący w opozycji do narracji pierwszoosobowej
prowadzonej przez jej męża Chong. Wewnętrzna tożsamość Yong-hye, wyrażająca w
języku jej podmiotowe ja, zamknięta jest w niej samej, jak w szkarłatnej szkatułce.
Broczące krwią sny możemy interpretować jako symboliczne przedstawienie rodzącej
się świadomości Yong-hye. Z kolei historia z życia In-hye jest kontynuacją procesu
samoidentyfikacji rozpoczętego w snach Yong-hye. Po trzyletnim okresie przejścia na
wegetarianizm i próby samobójczej siostry, In-hye zaczyna śnić i cierpieć na
bezsenność. Interesujący jest też trzyletni okres, który w koreańskiej kulturze jest
czasem żałoby potrzebnym do transcendencji duszy. W kontekście przemiany Yong-
hye, jest to czas wyjścia poza to, co normalne, to co zostało ustanowione przez męskie i
opisywane własnym językiem, w cierpieniu i w samotności kobiecego ja.
Degradacja kobiecej podmiotowości dokonuje się każdego dnia i na każdej
szerokości geograficznej. Kultura popularna narusza tożsamość kobiety sprowadzając ją
do roli obiektu wystawionego na ogląd. Jest przedmiotem pożądania, na który się
patrzy, zaś my, widzowie, utożsamiamy nasz punkt widzenia z męskim (mąż In-hye
podczas filmowania siebie z Yong-hye uprawiał seks, a jednocześnie monitorował
obraz na zewnętrznym wyświetlaczu (Han 2014: 104)).
Ta
identyfikacja
z
męskim,
aktywnym
i
poszukującym
podmiotem,
przeciwstawiona temu co kobiece i pasywne, determinuje nasze myślenie i generuje
obrazy, które funkcjonują w obiegu kultury jako te prawdziwe, porządkujące
patriarchalny świat, gdzie męskiemu i żeńskiemu przypisane są odpowiednie funkcje.
Genderowy podział ról i mizoginistyczna kultura, obarczająca za "wszystkie grzechy"
kobietę jest obecna w tekście Han Kang, która portretuje konserwatywne
społeczeństwo. Charakter i dynamika relacji pomiędzy Chong i Yong-hye są odbiciem
norm społecznych, budowanych na strachu przed społecznym ostracyzmem (już sama
niechęć do noszenia biustonosza przez Yong-hye i przejście na wegetarianizm budzi
konsternację i szydercze komentarze współpracowników Chong podczas firmowej
kolacji).
Kobiece ciało odziera się ze swojej sensualności i duchowości, i wykrawa na
miarę, niczym nową sukienkę. Odpowiednio powiększone i wymodelowane usta,
wykrojony owal twarzy, mały nos, duże oczy (u Azjatów nacięcie fałdy mongolskiej),
duże piersi i atletyczne pośladki to wizualizacja męskich fantazji, które podlegają
imitacji i akceptacji przez kobiety (pozostając w koreańskim kręgu kultury ów akt
imitacji, łączący się z byciem przedmiotem i obiektem pożądania, jest głównym
tematem filmu Time, Kim Ki-duk).
Clarissa Pinkola Estes w Biegnącej z wilkami pisze: w naszej kulturze „potęga
ciała” polega na jego urodzie, ale „potęga w ciele” jest rzadkością, bo większość
kobiet pozbyła się jej, torturując swe ciało lub wstydząc się go. (...) kobieta żyjąca w
zgodzie z naturą może doświadczyć świętości własnego ciała i pojmować je nie jako
cielesną powłokę, brzemię, które jesteśmy skazane nieść przez całe życie (...), ale jako
niekończący się ciąg drzwi i przejść, snów i poematów, z których się uczymy i
poznajemy wszelkie rzeczy (Pinkola Estes 2001: 227).
Kobieta zniewolona to kobieta okaleczona, milcząca i ślepa, bez prawa do
artykułowania swoich myśli, potrzeb i żądań. To kobieta ujarzmiona, bez
podmiotowego ja. Zbiorowe mechanizmy kontroli, jakimi niewątpliwie są kolejne etapy
socjalizacji, przez które przechodzi i które wchłania, ugrzeczniają i uzależniają ją,
podporządkowując rzeczywistości patriarchalnej na każdej płaszczyźnie życia. To
kobiety i dzieci najczęściej są ofiarami przemocy domowej, doświadczanej ze strony
ojca czy męża. Paroletnia Yong-hye choć posłuszna, była jednocześnie szczera do bólu i
nie zawsze potrafiła dopasować się do nastroju ojca (Han 2014: 143), In-hye
powodowana strachem nie sprzeciwiała się. Przyzwyczajenie i fałszywa norma, jaką
jest opozycja kobiece-bierne i męskie-aktywne, odbiera inicjatywę i odwagę do
działania w celu zmiany takiej sytuacji. Kobieta zapada w milczenie. Clarissa Pinkola
Estes pisze, że akceptacja nienormalności, to wyrywanie swojej duszy z korzeniami,
odcinanie się od wiedzy i popadanie w zupełną ślepotę (Pinkola Estes 2001: 265).
W jaki sposób zatem pielęgnować i zachować prawdziwą, instynktowną i
podmiotową naturę kobiety? Czy należałoby pozbyć się formy zniewolonej, objąć
kontrolę nad własnym ciałem przez jego autodestrukcję, ucieczkę w jakąś formę
choroby psychicznej? Gdzie kończy się represja a zaczyna wolność?
Yong-hye stoi na skarpie w lesie. Wokół niej roztacza się słodkawy zapach
zgniłych liści, zmieszany z ostrym zapachem mokrej od deszczu czerwonej gliny
hwangto. Kobieta stoi w bezruchu, niewidzącymi oczami wpatruje się w przestrzeń.
Słyszy szum otaczających ją drzew i tak jak one, pozwala ciężkim kroplom deszczu
chłostać jej skórę. Oddech Yong-hye jest spokojny, z przepony. Palce nóg zanurzają się
w spulchnionej od wody ziemi. Mimo faktycznego zimna czuje ciepło rozchodzące się
od stóp wbitych w glebę. Od niepamiętnych czasów czuje się szczęśliwa i wolna.
Dlaczego uważasz, że śmierć to coś złego? (Han 2014: 143).
Bibliografia
Han Kang (2014) Wegetarianka, tłum. J.Najbar-Miller, Choi Jeong In, SkarżyskoKamienna: Kwiaty Orientu.
Pinkola Estes, Clarissa (2001) Biegnąca z wilkami, tłum. Agnieszka Cioch, Poznań:
Zysk i S-ka.