Lokacja wsi Sucha Psina - Archiwum Państwowe w Opolu

Lokacja wsi Sucha Psina
Materiały dla nauczyciela1
Cele kształcenia – wymagania ogólne:
Uczeń sytuuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie oraz porządkuje je
i ustala związki poprzedzania, równoczesności i następstwa; dostrzega zmiany
w życiu społecznym oraz ciągłość w rozwoju kulturowym i cywilizacyjnym.
Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł
i formułuje wnioski oraz buduje krótkie, właściwie uargumentowane wypowiedzi;
dostrzega w narracji historycznej warstwę informacyjną, wyjaśniającą i oceniającą;
wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe analizowanych wydarzeń, zjawisk
i procesów historycznych; zauważa znaczenie poznawania przeszłości dla rozumienia
świata współczesnego.
Uczeń tworzy narrację historyczną, integrując informacje pozyskane z różnych źródeł;
tworzy krótkie wypowiedzi: notatkę; przedstawia argumenty uzasadniające własne
stanowisko.
Treści nauczania - wymagania szczegółowe:
Uczeń poznaje źródła historyczne dotyczące funkcjonowania społeczeństwa
średniowiecznego; potrafi opisać układ przestrzenny owalnicy, rozróżnić postacie
świętych; rozumie pojęcia: lokacja wsi na suchym korzeniu.
Metody i formy pracy
Elementy wykładu
Pogadanka
Praca pod kierunkiem w oparciu o wybrane źródła oraz zasoby Internetu
Praca w grupach
Środki dydaktyczne
Karty pracy z materiałami źródłowymi: skany pieczęci z wizerunkami świętych
(Archiwum Państwowe w Opolu (dalej APO), Sąd Obwodowy w Baborowie, sygn.
3242, k. 14 i 3699, k. 17v, Sąd Obwodowy w Głubczycach, sygn. 14206, k. 5v);
mapa Suchej Psiny z lat 1900-1914.
Atrybuty świętych: http://kosciol.wiara.pl/doc/490283.Atrybuty-swietych
1 Materiały przeznaczone są do realizacji edukacji historycznej na różnych poziomach edukacyjnych oraz
w ramach zajęć lekcyjnych, jak i pozalekcyjnych. Mają one stanowić pomoc i inspirację dla nauczyciela, który przy
ich wykorzystaniu jest w stanie samodzielnie dokonać selekcji zadań i źródeł oraz przygotować zajęcia
dostosowane do potrzeb i możliwości swoich uczniów. Proponowane zadania mają na celu wprowadzenie
w specyfikę źródeł historycznych dotyczących funkcjonowania społeczeństwa średniowiecznego, ze szczególnym
uwzględnieniem relacji gospodarczych, tworzenia struktury osadniczej średniowiecznej wsi na Śląsku, których
ślady odnajdujemy w dokumentach.
Przebieg lekcji
Wprowadzenie
- Sprawy organizacyjne
- Nauczyciel przedstawia cel lekcji
Rozwinięcie
- Nauczyciel dzieli klasę na grupy zadaniowe. Każda z nich wybiera lidera
i otrzymuje karty pracy. Wszystkie grupy otrzymują te same zadania. Nauczyciel
wprowadza uczniów poprzez pogadankę heurystyczną w tematykę kolejnych
zadań i pomaga je rozwiązać.
Na początku wspólnej pracy, uczniowie zapoznają się z tekstem
wprowadzającym, a następnie wykonują polecenia zadania 1. Polega ono najpierw na
dopasowaniu opisów atrybutów do postaci świętych, a następnie do wizerunków
napieczętnych. W celu wykonania zadania uczniowie wykorzystują informacje
odnalezione w Internecie.
Stolzmütz 1774
(Tłustomosty)
Pommerswitz 1847
(Pomorzowice)
Zauchwitz 1812 (Sucha
Psina)
A
B
C
odp. 3
odp. 1
odp. 2
1. Święty Jerzy - ikonografia chrześcijańska przedstawia tego świętego jako rycerza
na koniu walczącego ze smokiem.
2. Święty Jodok - ukazywany w pielgrzymim płaszczu, z kapeluszem na głowie,
opiera się na kosturze oplecionym wężami.
3. Święty Florian - przedstawiany jest najczęściej w stroju rzymskiego oficera,
z naczyniem z wodą do gaszenia ognia, lub wprost gaszącego pożar. Bywa, że
w ręku trzyma chorągiew.
Zadanie 2. polega na zbudowaniu krótkiego tekstu, będącego hipotezą
pozwalającą na wytłumaczenie pojawienia się kultu bretońskiego świętego na terenie
średniowiecznego Śląska. Dzięki pogadance uczniowie zostają naprowadzeni na
myśl, która umożliwia wysunięcie końcowego wniosku.
Najbardziej prawdopodobną przyczyną zaistnienia postaci św. Jodoka na
Śląsku jest migracja grup osadników z Europy zachodniej, będąca skutkiem procesu
kolonizacyjnego mającego swój początek w osadnictwie na prawie niemieckim.
Wskazówką pozwalającą na prawidłowe rozwiązanie tego zadania jest występująca w
tekście informacja o wieku XIII, w którym nastąpiło przeniesienie kultu świętego na
Śląsk, oraz informacja o źródle kultu świętego Jodoka.
W zadaniu 3. uczniowie powinni odpowiedzieć, że lokacja wsi „na surowym
korzeniu” została przeprowadzona w miejscu dotąd niezagospodarowanym
i niezamieszkanym. Pogadanka umożliwia wysunięcie końcowego wniosku, gdyż
uczniowie mogą wskazywać tu różne odpowiedzi. W komentarzu do zadań
nauczyciel/edukator może dodać, że taki sposób lokacji pozwalał na wytyczenie
regularnego planu wsi, co mogło wiązać się z koniecznością karczunku lasów
i zagospodarowania uzyskanej w ten sposób przestrzeni dużym kosztem. Dlatego
osadach zakładanych w ten sposób znacznie dłuższy był okres tzw. wolnizny, czyli
zwolnienia z obciążeń na rzecz pana, do którego należała ziemia, na której powstawała
osada.
W zadaniu 4. uczniowie powinni zauważyć fragment układu przestrzennego,
charakterystyczny dla owalnicy
Podsumowanie
Nauczyciel podsumowuje lekcję, pytając uczniów, czy potrafią wskazać w okolicy
wsie o układzie podobnym do przykładów omawianych na lekcji.
Bibliografia
Adamy H, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung, Breslau 1888.
Fross H., Sowa F., Księga imion i świętych, T. 1-3., Kraków 1997.
Starczewska-Wojnar A., Pieczęcie gmin wiejskich Rejencji Opolskiej z wizerunkami świętych
Mikołaja, Jerzego i Floriana od połowy XVIII do połowy wieku XX [w:] Otwarty skarbiec
pamięci. Studia Zespołu Archiwum Państwowego w Opolu zebrane z okazji 60-lecia powstania
instytucji.
Tom
I.
Cześć
druga:
Bogactwo
zasobu
i przygoda poznania, red. M. Lenart, Opole 2013, s. 23-42.
Słowniczek pojęć dotyczących układów i relacji przestrzennych oraz krajobrazu
kulturowego: http://dziedzictwo.lodzkie.pl/slowniczek/
http://kosciol.wiara.pl/doc/490283.Atrybuty-swietych