Naiwna koncepcja talentu - Psychologia Muzyki

Naiwna koncepcja talentu – doniesienie z badań
Maria Chełkowska, Aneta Kałmuk
Uniwersytet Śląski w Katowicach
XXXV Zjazd Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Bydgoszcz 18-21 września 2014
Streszczenie
Metoda i analiza
Cel badania: rozpoznanie oraz dookreślenie pojęcia talentu
w jednostkowych przekonaniach. Badanie przeprowadzono
na grupie ponad 400 osób, które odpowiedziały na pytania
o to czym jest talent oraz jakie są jego własności i
pochodzenie. Prezentowany jest pierwszy i drugi etap
opracowania wyników
• Analiza treści, której efektem było skonstruowanie
kategorii charakteryzujących pojęcie "talentu" w
percepcji osób badanych
• Powstałe kategorie zostały wykorzystane w kolejnym
kroku do oceny odpowiedzi respondentów przez
sędziów kompetentnych.
• Analiza treściowa i statystyczna pozwoliła na
wyłonienie kategorii, które najlepiej charakteryzowały
odpowiedzi w badanej grupie.
W badaniu wykorzystano autorską ankietę, zawierającą
pięć pytań otwartych dotyczących poglądu osób
badanych na pojęcie „talentu”. Wstępną analizę
przeprowadzono dla pytań na temat definicji i
uwarunkowań talentu:
1. Jak rozumiesz „talent”?/(Jak wytłumaczyłbyś) czym
jest „talent”?
2. Jakie są uwarunkowania talentu? Skąd się bierze
talent?
Treściowa analiza wyników została wykonana przez
dwóch sędziów przy pomocy programu do jakościowej
analizy danych Nvivo 9.
Analiza koszykowa i korespondencji zostały wykonane w
programie STATISTICA PL 10. Na ich potrzeby sędziowie
dokonali uproszczonej kategoryzacji wybierając
najczęściej pojawiające się kategorie oraz łącząc
pokrewne.
O czym (nie) mówi
teoria?
Wyniki
Wśród teorii talentu i szczególnych uzdolnień można
wyodrębnić stanowiska prezentowane przez tzw. pronats i
antinats (Sloboda i Howe, 1991; Gagné, 1999; Sloboda i
Howe, 1999; Ericsson, Nandagopal i Roring, 2009; Gagné,
2009), głoszące odmienne poglądy na temat pochodzenia i
charakterystyki talentu i szczególnych uzdolnień.
Sternberg (1995) w swojej pięcioczynnikowej ukrytej teorii
uzdolnień (pentagonal implicit theory of giftedness) odnosi
się do przekonań społecznych na temat istoty
talentu/szczególnych uzdolnień. Wyróżnia w niej czynniki
doskonałości (excellence), rzadkości (rarity),
produktywności (productivity), widoczności
(demonstrability) i wartości (value), nie odnosi się jednak do
przekonań o pochodzeniu talentu.
Naszym zdaniem społeczny odbiór talentu, a szczególnie
jego pochodzenia ma znaczenie w kontekście rozwoju
zdolności dzieci i młodzieży oraz postaw rodziców i
nauczycieli.
odpowi
ednie
warunki
12
rodzina
i
rodzice
22
nabyty
28
szlify i
doskona
lenie
29
brak informacji; inne; 13; 3%
29; 6%
specjaliścitechnicy; 80;
17%
humanistyczne;
77; 16%
artystyczne;
43; 9%
ścisłe; 115; 25%
psych.-pedag.;
111; 24%
Ryc 1. Podział grupy badanej na branże, w której respondenci
pracują bądź kształcą się
dar
35
deter
mina
cja
6
pasja
33
praca
86
predysp
ozycje
55
wrodzony
326
trening
16
Ryc 2. Uwarunkowania talentu wg badanych – analiza treściowa
treni
ng
6
dar
50
powi
nność
7
Wymiar 2; W. własna: ,00147
(2,469% bezwładn.)
pozostałe
0,14
0,12
0,10
0,08
wrodzony
ścisłe
specjaliści-technicy
0,06
0,04
0,02
brak informacji
0,00
-0,02
-0,04
przyjemn
ość i
satysfakc
ja
12
-0,06
-0,08
-0,8
-0,7
zespół
cech
15
odkryci
ei
ujawnie
nie się
9
natur
alny
26
wrodzony
92
łatwość
80
naby
ty
10
ukierunko
wane
90
wybit
ne
20
zdolność
uzdolnienie
144
artyst
yczny
12
umiejętność
120
wyróżni
ające
36
wyjątk
owe
51
perfek
cja i
mistrz
ostwo
16
dar
50
podz
iw
8
Wielkość figur jest
odzwierciedleniem ilości
zakodowanych wypowiedzi tam,
gdzie to możliwe (nie w skali).
ponadprzec
iętne
84
Ryc 3. Definicja talentu wg badanych – analiza treściowa
Badani definiują talent jako ponadprzeciętną i
wyjątkową, wrodzoną (znacznie rzadziej nabytą)
zdolność lub umiejętność wymagającą pracy lub rozwoju
w odpowiednim środowisku i warunkach. Wskazują na
jej specyficzność dziedzinową, sporadycznie odnoszą się
do aspektu artystycznego talentu.
Kontakt
Literatura
Maria Chełkowska
Instytut Psychologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Email: [email protected]
Strona internetowa Instytutu Psychologii UŚ: ip.us.edu.pl
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
-0,5
-0,4
-0,3
-0,2
-0,1
0,0
0,1
0,2
0,3
Ryc 4. Analiza korespondencji dla branży i uwarunkowań
Pierwszy wymiar wyodrębniony w analizie
korespondencji pozwala wyjaśnić niemal 100%
całkowitej bezwładności. Na jego podstawie można
wyróżnić dwie grupy badanych – artystów, którzy
najczęściej uznają talent za nabyty oraz przedstawicieli
pozostałych branż, dla których talent jest wrodzony
lub zarówno wrodzony, jak i nabyty. Zależność między
obiema zmiennymi jest istotna statystycznie
(𝜒2=24,062, p=0,019).
Tab 1. Analiza koszykowa - reguły skojarzeniowe i
prawdopodobieństwa ich wystąpienia
wrodzony/
naturalny
zdolność lub
uzdolnienie
ukierunkowane
(specyficzność
dziedzinowa)
łatwość
predyspoz
ycje
88
-0,6
Wymiar 1; W. własna: ,05809
(97,53% bezwładn.)
rozwój/szlify i
udoskonalanie
rozwój
49
psych.-pedag.
oba
humanistyczne
artystyczne
nabyty
praca/trening
praca
18
Asocjacje
Interakcje
Implikacje
Kategorie oraz
ilość wypowiedzi
w danej kategorii
0,16
umiejętność
odkrycie
i
ujawnien
ie się
49
pasja
7
0,18
Poprzednik
natur
alny
6
Badana grupa
N=465, w tym 336 kobiet.
Wiek: 𝑋 = 33, SD=13,7, min=14, max=78
Dane:
• papier-ołówek (N=212)
• ankieta on-line (N=253)
po
prostu
jest
30
rozwój
69
środow
isko
45
Przykładowo, koncepcja Francois Gagné (2009):
differentiated model of giftedness and talent łączy elementy
obu stanowisk poprzez odniesienie do predyspozycji
(giftedness – natural abilities) oraz ich przekształcenia przy
pomocy różnych czynników w pełną formę talentu
(systematically developed competencies).
Niektórzy badacze poddają w wątpliwość biologiczne
podłoże talentu/szczególnych uzdolnień (Ericsson,
Nandagopal i Roring, 2009) i kładą nacisk na konieczność
systematycznej pracy i rozwoju umiejętności (Sloboda i
Howe, 1999).
Wyniki
Następnik
Wsparcie Zaufanie
(%)
(%)
wyróżniające,
ponadprzeciętne
wrodzony/
naturalny
wrodzony/
naturalny
wrodzony/
naturalny
wrodzony/
naturalny
wrodzony/
naturalny
wrodzony/
naturalny
26,69
38,58
23,00
79,43
22,18
76,06
18,48
76,27
15,61
73,79
14,78
75,79
13,35
76,47
Analiza koszykowa pozwala na badanie asocjacji między
odpowiedziami badanych na poszczególne pytania,
poprzez wskazanie względnych prawdopodobieństw ich
współwystępowania. Zaufanie informuje o
prawdopodobieństwie wskazania odpowiedzi z
następnika, gdy wskazano odpowiedź z poprzednika.
Wsparcie to prawdopodobieństwo wystąpienia obu
wypowiedzi u badanego. Wyniki pokazują obraz talentu
jako specyficznej dziedzinowo umiejętności lub
zdolności, która jest wrodzona oraz wymaga pracy,
szlifowania i rozwoju, przychodzi z łatwością.
Wnioski
Dla większości badanych talent jest wrodzony, bądź
wrodzony lecz wymagający pracy lub rozwoju. Jedyną
grupą badanych, która talent uważa za rzecz nabytą,
wynikającą w dominującej części z pracy i treningu, są
artyści. Talent najczęściej definiowany jest jako
zdolność lub uzdolnienie, umiejętność wyróżniająca
daną osobę z populacji. Wynik ten koresponduje z
pięcioczynnikową teorią Sternberga, choć brakuje
odpowiedzi dotyczących produktywności, czy
widoczności, a niewiele osób wypowiedziało się w
kategoriach odpowiednich do kryterium wartości
(podziw – 8, wybitne - 20). Dla rozwoju talentu w
przekonaniach badanych osób potrzebne są
odpowiednie warunki oraz wsparcie otoczenia.
Ericsson, K. A., Nandagopal, K. i Roring, R. W. (2009). An Expert Performance Approach to the Study of Giftedness. W L. V. Shavinina (red),
International Handbook on Giftedness, 129-153. Springer.
Gagné, F. (1999). Nature or Nurture? A Re-examination of Sloboda and Howe's (1991) Interview Study on Talent Development in Music.
Psychology of Music, 38-51.
Gagné, F. (2009). Debating Giftedness: Pronat vs. Antinat. W L. V. Shavinina (red), International Handbook on Giftedness, 154-204. Springer.
Łapczyński M. (2009). Analiza koszykowa i analiza sekwencji – wielki brat czuwa. Statsoft Polska. Pobrane z:
http://www.statsoft.pl/Czytelnia/Marketing, data dostępu 02.09.2014.
Sloboda, J. A. , Howe, M. J. (1991). Biographical Precursors of Musical Excellence: An Interview Study. Psychology of Music, 19 (1), 3-21.
Sloboda, J. A., Howe, M. J. (1999). Musical Talent and Individual Differences in Musical Achievement: A Reply to Gagné (1999). Psychology of
Music, 27 (1), 52-54.
Sternberg, R. J. (1995). A thriarchic approach to giftedness (Research Monograph 95126). Storrs, CT: The National Research Center on the Gifted
and Talented.
Stanisz, A. (2007). Przystępny kurs statystyki z zastosowaniem STATISTICA PL na przykładach z medycyny. Analizy wielowymiarowe. Kraków:
Statsoft Polska.