Składowe gumy - Alergia.org.pl

A L E R G E N Y
WYPRYSK (część V)
Składowe gumy
Prof. dr hab. n. med.
Edward Rudzki
Klinika Dermatologiczna
A.M. w Warszawie
Eczema. V Rubber Compaunds
S u m m a r y
Allergy to ruber is increasinglycommon and serious in children and adukts. Latex is highly allergenic and
response for immediate / Type I / hypersensitivity. Rubber is composed of a large variety of substances
which can cause contact dermatitis. In all patients suffering from egzema one have to perform skin tests with
disulfa of4-methylotiurame, 2-merkaptobenzotiazol and N-phenylo-N-izopropylo-paraphenylodiamine. All of
them are commonin variety of rubber products. The source of latex exposure may be obvious or occult. The
last one in non-rubber products, especially pesticides
...........................
Poza lateksem prowokującym alergię natychmiastową w gumie uczula kontaktowo
wiele innych związków. Trzema z nich zaleca się testować wszystkich chorych
na wyprysk. Są to dwusiarczek czterometulotiuramu, dwumerkaptobenzotiasol
i N-fenylo-N-izopropylo-parafenylenodwuamina. Wszystkie one występują w różnych wyrobach gumowych, ale w niektórych częściej niż w innych. Poza tym jako
skryte źródła uczulenia są obecne w produktach zupełnie odmiennych niż guma.
Z tych ostatnich największe znaczenie praktyczne mają pestycydy.
Wstęp
Ogólne dane o uczuleniu na gumę. Gumę i jej wyroby
dzieli się na naturalne i syntetyczne. Surowcem pierwszych wyprodukowanych w pierwszej połowie dziewiętnastego wieku jest lateks otrzymywany głownie z drzewa
Hevea brasiliensis rosnącego w Ameryce Południowej.
Dzięki swej rozciągliwości i kurczliwości guma od
początku budziła zainteresowanie, ale produkuje się
ją na bardzo dużą skalę dopiero od chwili, kiedy ludzkość zaczęła posługiwać się samochodami. Dlatego w
skali światowej w roku 1879 wyprodukowano zaledwie
7 tysięcy ton gumy, a w roku 1980 - już 15 milionów.
Szczególnie rośnie zapotrzebowanie na opony. W
Polsce w roku 1960 wyprodukowano 523 000 tych wyrobów przeznaczonych dla pojazdów osobowych, w roku
1970 - 1 170 000, a w roku 1980 - 2.063 000.
Wzrost zapotrzebowania na gumę spowodował, że
drzewo Hevea brasiliensis zostało przeniesione do Azji
Południowo-Wschodniej, gdzie dawało większe plony. W
czasie Drugiej Wojny Światowej tereny te zajęli Japończycy,
a USA i Anglia zostały pozbawione podstawowego surowca niezbędnego do produkcji omawianego tworzywa.
Wówczas rozbudowano syntezę gumy sztucznej głównie
z butadienu i styreny. Obecnie znów korzysta się w dużym
stopniu z gumy lateksowej, choć niekiedy lepsza jest
guma syntetyczna, bardziej oporna na oleje przemysłowe,
co w niektórych sytuacjach ma istotne znaczenie.
Przemysł gumowy wykorzystuje kilkaset różnych
substancji, W następstwie tego poszczególne wyroby
bardzo różnią się pomiędzy sobą pod względem zawar-
tych w nich składowych. Najbardziej powszechny jest
podział na gumę techniczną popularnie ze względu na
swój kolor zwaną „czarną” i t. zw „zwykłą” nie mającą
określonej powszechnie przyjętej nazwy. Podział ten jest
też bardzo istotny i dla alergologów, gdyż - jak to poniżej będzie omówione - alergenami obu tych gatunków
gumy mogą być zupełnie odmienne związki. Aktualnie
do produkcji gumy używa się kilkaset substancji, które
rożnie często uczulają. Pod względem chemicznym są
one ogromnie różnorodne. Z punktu widzenia technologii wyróżnia się kilka grup. dla alergologa najważniejsze
są przyspieszacze wulkanizacji, a drugie miejsce pod
tym względem zajmują antyutleniacze, nazywane także
środkami przeciwstarzeniowymi. Różnicę pomiędzy
wspomnianymi powyżej oboma gatunkami gumy („czarną” i „zwykłą”) stanowi obecność prawie wyłącznie tylko
w tej pierwszej antyutleniaczy. Natomiast przyspieszacze wulkanizacji są składowymi wszystkich gumowych
wyrobach. Z innych składowych niekiedy - jednak
bardzo rzadko - uczulają także plastyfikatory głownie
ftalany: dwubutylu i dwuoktylu) natomiast nie czynią
tego prawie nigdy wypełniacze gumy i aktywatory.
Każda z wymienionych grup o zbliżonych własnościach
technologicznych składa się z wielu związków mających
nieraz zupełnie odmienną budowę chemiczną. Tak np w
grupie przyspieszaczy wulkanizacji odróżniamy tiuramy,
merkaptobenzotaizole, guanidyny, dwukarbaminiany i
aminy. Alergizują kontaktowo najczęściej dwie pierwsze
z wymienionych grup i tylko ich przedstawiciele wchodzą w skład zestawów podstawowych przeznaczonych
Jesień 2003 ALERGIA
49
A L E R G E N Y
do testowania wszystkich chorych na wyprysk (trzecią
składową gumy wchodzącą w skład tego zestawu jest
antyutleniacz N-fenylo-N-izofenylo-p-fenyklenodwuamina). Wyprysk kontaktowy na gumę jest niejednakowo
częsty w różnych krajach. Tak np w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku w Hiszpanii nadwrażliwość na
to tworzywo wykrywano u 14% chorych na wyprysk, a w
Niemczech jedynie u 4%. Uczulenie na gumę ma nieraz
charakter zawodowy, co szczególnie obserwuje się u
producentów omawianego tworzywa, u pracowników
służby zdrowia i u przedstawicieli kilku innych zawodów,
zwłaszcza u kierowców pojazdów mechanicznych.
Większość uczulających składowych gumy wywołuje nadwrażliwość kontaktową związaną z IV mechanizmem immunologicznym Gella i Coombsa, która
klinicznie przejawia się wypryskiem. Jedynie lateks
indukuje alergię natychmiastową będącą powodem
pokrzywki, zapaleń śluzówki nosa, zapaleń spojówek a
znacznie rzadziej astmy. Tylko niekiedy bywa wywołany
przez lateks wyprysk. Ma on jednak zupełnie odmienny
mechanizm powstawania zmian niż wymienione powyżej schorzenia i jest swiązany z IV typem odczynu Gella
i Coombsa. Inne niż lateks składowe gumy pierwszego
mechanizmu praktycznie nigdy nie prowokują. Od pewnego czasu w większości krajów do prób płatkowych z
głównymi alergenami gumy stosuje się koktajle tj preparaty będące mieszaninami kilku podobnych związków.
Mieszaniny takie są jednak w Polsce mało dostępne.
Dwumerkaptobenzotiazol
Jednym z dwóch głównie alergizujących przyspieszaczy wulkanizacji jest 2-merkaptobenzotiazol w
piśmiennictwie anglosaskim często oznaczany skrótem MBT. Jest on składową wielu wyrobów gumowych:
obuwia, wężów technicznych, sprzętu ochrony osobistej, uszczelek, opon, dętek i t .p. Dawniej związek
ten był prawie nie używany do produkcji rękawic
chirurgicznych, co jednak ostatnio się zasadniczo
zmieniło (fakt ten obserwowaliśmy także w Polsce).
Merakptobenzotialzol stosunkowo rzadko bywa obecny w tkaninach impregnowanych gumą, ale jest częstą
składową gumy obecnej w bieliźnie, a w pewnych
okresach uchodził za typowy alergen kontaktowy biustonoszy (brassiere dermatitis), gumek do majtek oraz
gumowych nitek wchodzących w skład skarpetek..
MBT niekiedy rzadziej uczula mężczyzn niż kobiety, ale
różnica ta jest stosunkowo niewielka, a w niektórych
środowiskach zupełnie nieuchwytna. Należy podkreślić, że omawiany przyspieszacz wulkanizacji niekiedy
alergizuje także jako składowa gumy technicznej np
opon czy uszczelek, a niezależnie od tego w następstwie obecności w niektórych klejach. Nierzadkie są
przypadki alergii po nadmuchiwaniu balonów z gumy
(występuje wówczas oprócz wyprysku cheilitis) lub po
noszeniu gogli. Dość często u osób z alergia na omawianą substancję występuje wyprysk stóp ponoszeniu
tenisówek lub pantofli plażowych. Lekarz powinien
uprzedzać osoby uczulone na MBT, ze wszystkie wyroby gumowe mogą im szkodzić, choć część z nich (nie
50
ALERGIA Jesień 2003
zawierających tego wyzwalacza) będzie dobrze tolerowana, czego się nie da przewidzieć.
Poza gumą merkaptobenzotialzol występuje także w
wielu innych produktach (jest wówczas skrytym źródłem
uczulenia), choć w tej postaci alergizuje znacznie rzadziej. Niekiedy bywa składową poliuretanów, zwłaszcza
wyrobów z Lycry będących poliuretanem przetykanym
nylonem. Chorym szkodziły wtedy głównie staniki.
MBT występuje także w płynach przeciwkorozyjnych,
a nawroty wyprysku rozpoznawane u uczulonych na
omawiany przyspieszacz wulkanizacji obserwowano już
po stężeniu 0,85%. Jest on także dodawany do olejów
przemysłowych, w których jego zawartość może wynosić 0,01% i w tej postaci uczulał metalowców w Szwecji
i w Anglii po okresie wylęgania trwającym kilka miesięcy
(w Polsce analogicznych przypadków nie opisano).
Niekiedy MBT wchodzi w skład emulsji fotograficznych.
U spostrzeganej przez nas chorej, która się uczuliła
pokrywając omawianą substancją papier światłoczuły
(oblewy do papieru chlorosrebrowego), wystąpiła wtórna alergia na różne wyroby gumowe, w tym na obuwie
plażowe, tenisówki i gumowe części bielizny. Poza tym
MBT uczula jako składnik płynów zapobiegających
zamrażaniu szyb. Dawniej gospodynie dość często
dodawały merkaptobenzotiazol do dżemów, jednak
uczulenie po doustnym przenikaniu tej substancji nie
jest znane.
W pierwszych pracach Międzynarodowej Grupy
Badającej Wyprysk Kontaktowy (rok 1969) na merkaptobenzotiazol było uczulonych 2% ogółu chorych na
wyprysk, więcej mężczyzn niż kobiet, a mniej pacjentów
z wypryskiem niezawodowym niż zawodowym. W tym
okresie w USA odsetek ten był prawie dwukrotnie większy. Z czasem w krajach rozwiniętych wyroby gumowe
uczulały coraz częściej i w roku 1997 nadwrażliwość na
merkaptobenzotiazol w Europie Zachodniej obserwowano u 3,5% kolejnych chorych na wyprysk. W Polsce
w latach siedemdziesiątych odsetek uczulonych na
merkaptobenzotiazol wynosił 4,8, był więc bardzo duży
i przewyższał nawet obserwowany w USA a zbliżał
się do stwierdzonego w Australii. W pewnym stopniu
pochodziło to z obowiązującego wyposażenia w często uczulającą u nas odzież ochronną, z czego nie zdawano sobie wówczas sprawy.(latami trwała w Polsce
sytuacja, że stosowana w naszym kraju obowiązująca
odzież ochronna chroniąc robotników przed wieloma
szkodliwościami zawodowymi zaskakująco często
sama uczulała). Później nadwrażliwość ta stawała się
w Polsce rzadsza i wahała się nieregularnie, a ostatnio
jest bardzo zbliżona do stwierdzanej w Niemczech.. Od
kilkunastu lat MBT nie jest u nas najczęściej uczulającą
składową gumy, choć stale należy do najważniejszych
alergenów kontaktowych. Do wykonywania prób płatkowych bardzo często używany jest koktajl zwany mercapto mix, (mieszanina kilku wyzwalaczy wulkanizacji
o zbliżonej budowie chemicznej), w skład której poza
MBT wchodzą N-cykloheksylobenzotizolosulfonamid,
dwusiarczek dwubenzotiazolu i morfolinylo-merkaptobenzotiazol.
A L E R G E N Y
Dwusiarczek cztrerometylotiuramu.
Drugi często alergizujący przyspieszacz wulkanizacji
- dwusiarczek czterometalotiuramu (w piśmiennictwie
anglosaskim często określany skrótem TMTD) przez
wiele lat na całym świecie uczulał prawie równie
często, co merkaptobenzotiazol. Badania przeprowadzone w kilku klinikach europejskich na bardzo dużym
materiale klinicznym przez Międzynarodową Grupę
Badającą Wyprysk Kontaktowy wykazały, ze odsetek
chorych na wyprysk mających dodatnie próby płatkowe z oboma porównywanymi przyspieszaczami wulkanizacji: merkaptobenzotiazolem i dwusiarczkiem czterometulotiuramu był długo jednakowy i wynosił 2,0.
Zupełnie identyczne wyniki otrzymywano początkowo
w Polsce w latach 1975-1979, gdzie dodatnie próby
płatkowe z oboma tymi składowymi gumy otrzymywano wówczas u pond 3% badanych. Później sytuacja ta
się jednak zasadniczo zmieniła. W związku z profilaktyką AIDS pracownicy służby zdrowia znacznie częściej
niż dawniej zaczęli nakładać rękawice chirurgiczne.
Spowodowało to wzrost odsetka uczulonych na TMTD,
który częściej niż MBT służy jako przyspieszacz wulkanizacji do produkcji tych rękawic. Największą przewagę
uczulenia na TMTD obserwowano w początku lat dziewięćdziesiątych. Ponieważ - dzięki stanowi wojennemu
i izolacji społeczeństwa polskiego od mieszkańców
innych krajów - AIDS zaczął się szerzyć u nas później
również i zasady profilaktyki tego zakażenia były wprowadzane w życie po upływie kilku lat od zastosowania
ich w Europie Zachodniej i w Stanach Zjednoczonych.
Dlatego też wzrost częstości alergii na dwusiarczek
czterometylotiuramu obecny w rękawicach chirurgicznych nastąpił w wielu krajach wcześniej niż u nas .
Jeszcze większą niż w Polsce przewagę częstości
nadwrażliwości na dwusiarczek czterometylotiuramu
nad uczuleniem na MBT odnotowano w Niemczech, co
obliczono na podstawie wyników testowania wszystkich klinik dermatologicznych w tym kraju, . Również i
obecnie (rok 2003) w Warszawie TMTD uczula znacznie
częściej niż merkaptobenzotiazol. W wielu krajach do
testowania stosuje się t zw. thiuram mix. to jest koktajl,
w którym obok dwusiarczka czterometylotiuramu znajdują się inne związki o podobnej budowie chemicznej:
monosiarczek czterometylotiuramu, dwusiarczek czteroetylo tiuramu oraz dwusiarczek dwupentametylotiuramu. Pozostałe (poza TMTD) składowe koktajlu też
bywają używane jako przyspieszacze wulkanizacji, ale
zachodzi to znacznie rzadziej i alergizuje dużo mniej
użytkowników gumy.
TMTD występuje w bardzo wielu wyrobach gumowych: stosowanych w medycynie, obecnych w samochodach (m. i. w oponach), czy używanych do celów
sportowych (także w dętkach rowerowych, rakietach
do tenisa i piłkach do golfa). W Anglii opisywano nawet
policjantów, którzy uczulili się na pałki gumowe, co dotyczy naturalnie zupełnie pojedyńczych osób. TMTD jest
także istotnym alergenem prezerwatyw, co podkreśla
zwłaszcza piśmiennictwo brytyjskie. W bardzo licznych
wyrobach gumowych występowanie TMTD i MBT jest
podobne. Dwusiarczek czterometylotiuramu podobnie
jak merkaptobenzotiazol uczula także jako składowa
„czarnej” gumy technicznej. Przyspieszacz ten bywa
obecny w niektórych wyrobach ebonitowych.
W przeciwieństwie do pozostałych utwardzaczy
wulkanizacji dwusiarczek czteometylotiuramu jest głównym alergenem rękawic chirurgicznych i używanych w
gospodarstwie domowym, co w Londynie spostrzeżono
już pod koniec lat sześćdziesiątych. W USA po roku
1985 wydatki na zakup tych rękawic w ciągu 5 lat
wzrosły dwukrotnie. W Polsce sytuację tą zasygnalizowano po raz pierwszy listem Edwarda Rudzkiego i Pawła
Rebandla z 13 08 1992 roku do redakcji Polskiego
Tygodnika Lekarskiego. Wzrost liczby przypadków alergii kontaktowej na gumę, a zwłaszcza na TMTD dotyczył
głównie przedstawicieli specjalności zabiegowych oraz
lekarzy stomatologów. W odpowiedzi na rozpisaną
przez nas ankietę 13% lekarzy stomatologów zgłosiło,
że rękawice gumowe im szkodzą. Analogiczny wzrost
obserwowano także w grupie pielęgniarek. Jak powyżej
wspomniano był on głownie spowodowany wzmożonym
przestrzeganiem zasad profilaktyki AIDS, co w Polsce z
z przyczyn pozamedycznych nastąpiło kilka lat później
niż w większości innych krajów rozwiniętych. Wkrótce
spostrzeżenia o wzroście częstości nadwrażliwości na
rękawice gumowe poczyniono w Łodzi i w Białymstoku.
W trzech łódzkich szpitalach objawy po stosowaniu
rękawic podawało 19% chirurgów, 26% ginekologów i
43% instumentariuszek. W Białymstoku spostrzeżono,
że czas upływający od rozpoczęcia pracy do wystąpienia nadwrażliwości wynosi średnio 16,8 roku,. ale
dane te dotyczą ogółu źle znoszących rękawice (w
tym bardzo często uczulonych na lateks) a nie tylko
nadwrażliwych na TMTD. Jednak ostatnio (rok 2003)
poczynione obserwacje w Białymstoku wykazują, że w
grupie chorych na wyprysk poza służbą zdrowia alergia
zawodowa na TMTD często występuje także u fryzjerów
i lekarzy weterynarii, a zdarza się i u przedstawicieli
innych zawodów zwłaszcza u sprzątaczek..
Alergia kontaktowa na dwusiarczek czterometylotiuramu jest nadal wyraźnie częstsza niż na merkaptobenzotaizol (9,1% wobec 1,2%).
Dwusiarczek czterometylotiuramu ma jedno ważne
skryte źródło uczulenia. Są nim niektóre pestycydy.
Uczulają one głównie rolników, ogrodników i kwieciarki.
Krajowe fungicydy zawierające dwusiarczek czterometylotiuramu stosowane są jako środki grzybobójcze roślin
rolniczych, warzywnych, sadowniczych i ozdobnych.
TMTD jest obecny m. i. w Zaprawie Nasiennej GT (10%
TMTD), Sadoplonie 75 (75% TMTD), Zaprawie nasiennej T (50% TMTD), Zaprawie Funaben T (45% TMTD) i
Zaprawie Oxafun T (37,5% TMTD). Natomiast w preparatach używanych do przyśpieszenia ukorzenienia roślin
stężenie omawianej substancji jest znacznie niższe i
najczęściej wynosi 2%. W glebie zanik tego związku
obserwowano po 40 dniach. Innym, mającym o wiele
mniejsze znaczenie skrytym źródłem TMTD są bardzo
nieliczne gatunki mydeł, do których substancja ta jest
dodawana w celach odkażających.
Jesień 2003 ALERGIA
51
A L E R G E N Y
Odczyny krzyżowe TMTD daje przede wszystkim
z dwusiarczkiem czteroetylotiuramu (popularny skrót
anglosaski TETD), który lekiem odwykowym został
przez przypadkowo poczynioną obserwację. Zauważono
mianowicie, że producenci gumy pracujący z przyspieszaczem wulkanizacji dwusiarczkiem czteroetylotiuramu
przestają tolerować alkohol. Zbadano wówczas pod tym
względem szereg podobnych związków i okazało się, że
TETD ma z nich największą aktywność farmakologiczną.
W ten sposób dwusiarczek czteroetylotiuramu zaczęto
produkować jako lek odwykowy (Anticol-Polfa, lub
Antabus - Thosse).
U niektórych leczonych odwykowo rany po wszczepieniu Anticolu źle się goją. Nie jest to jednak objawem
alergii i próby płatkowe z TETD wypadają ujemnie.. Są
one jednak dodatnie wówczas, kiedy w miejscu wczepienia implantu obserwuje się wyprysk. Tacy chorzy są
na TETD uczuleni. Co więcej w następstwie odczynów
krzyżowych u wielu z nich pojawia się wtórna alergia na
TMTD. Niekiedy jest ona tak nawet nasilona, że zmusza pacjentów do zmiany zawodu na inny pozbawiony
kontaktu z gumą. Jednak u niektórych osób z pierwotną
alergią na TETD, a wtórną na TMTD te ostatnie testy
nie mają klinicznego znaczenia i ludzie ci nadal dobrze
tolerują gumę
Złego znoszenia TMTD przez chorych leczonych
TETD nie da się przewidzieć bez wykonania prób płatkowych. Zalecając leczenie odwykowe lekarze powinni
więc zainteresować się, czy pacjent nie jest uczulony
na gumę, a gdyby tak było to skierować go na testy
płatkowe.
I TMTD i TETD dają odczyny krzyżowe z bardzo zbliżonym siarczkiem czteroetylotiuramu (lek Tetrosal) zwanym także sulfiramem. Jest to preparat pasożytobójczy
zalecany przeciw pchłom, wszom i kleszczom w postaci
roztworó alkoholowych lub mydeł. Sulfiram podobnie
jak Anticol należy do związków, które niekiedy (bardzo
rzadko) wywołują zespół Lyella.
N-fenylo-izopropylo-p-fenylenodwuamina
(IPPD)
Poza merkaptobenzotiazolem i dwusiarczkiem
czterometylotiuramnu N-fenylo-izopropylo-p-fenylenodwuamina (IPPD) jest trzecim składnikiem gumy
wchodzącym w skład wszystkich zestawów alergenów
kontaktowych przeznaczonych do testowania ogółu
chorych na wyprysk. Jest ona szeroko stosowanym
antyutleniaczem (zwanym także środkiem przeciwstarzeniowym) w Polsce znanym głównie pod nazwą
techniczną „Nonox Z A” W przeciwieństwie do obu
omówionych powyżej przyspieszaczy wulkanizacji
IPPD występuje tylko w gumie technicznej, zwanej
popularnie „czarną” i nie znajduje się w rękawicach
chirurgicznych czy też w gumie bieliźnianej. Jest on
obecny natomiast (nieraz w dużych stężeniach) w
uszczelkach, wężach technicznych i t.p., a zwłaszcza
w oponach. Problem, czy pył ze startych opon, o którym wiadomo, że wywołuje alergię natychmiastową na
lateks, może także być przyczyną wyprysku związanego z czwartym mechanizmem immunologicznym Gella
i Coombsa nie jest wyjaśniony. Jest zadziwiające, że
pomimo rozwoju motoryzacji i powszechnego posiadania samochodów częstość alergii kontaktowej na
Nonox ZA maleje, co stwierdzono zarówno w Europie
Zachodniej jak i w Polsce. W naszym materiale klinicznym, wśród kolejnych chorych na wyprysk uczulonych
na IPPD obserwowaliśmy 4,1% w 1986 roku, a tylko
0,72% w roku 1999..
Niektórzy alergolodzy sądzą, że wprawdzie posiadaczy aut jest z każdym rokiem więcej, ale dzięki rozwojowi sieci usług i poprawie jakości towaru coraz rzadziej
dotykają oni opon. Niekiedy jednak uczulają przedmioty
otrzymane z opon. W Iranie uboga ludność nosi niekiedy obuwie sporządzone z użytych opon, co powoduje
wyprysk stóp i nadwrażliwość na IPPD. Własne obserwacje dotyczą pacjenta ze zmianami na pośladkach,
który nieraz siadał na ławce obitej starą oponą. W gumie
ubraniowej omawiany antyutleniacz występuje bardzo
rzadko. Niekiedy na Nonox Z Z.A. alergizują piki tenisowe i maski płetwonurków.
Często omawiany antyutleniacz uczula w następstwie obecności w butach gumowych („gumiakach”).
W Holandii, Nowej Zelandii i w dawnym NRD powyższa nadwrażliwość była poważnym problemem osób
obsługujących dojarki mechaniczne, co w Polsce zdarza się znacznie rzadziej i stanowi pewną osobliwość
alergologiczną naszego kraju. Stężenie N-fenylo-Nizopropylo-p-fenylenodwuaminy jest w tych wyrobach
bardzo duże i nieraz wynosi aż 1,5%, a niekiedy nawet
2,0%.
N-fenlo-N-izopropylo-p-fenylenodwuamina należy
do związków paragrupy t. j. do amin aromatycznych
często dających między sobą odczyny krzyżowe. W ich
następstwie u chorych silnie nadwrażliwych na IPPD
może wtórnie dojść do alergii na inne farby do włosów
lub tekstyliów (zwłaszcza na PPD - parafenylenodwuaminę, wśród pacjentów szerzej znaną pod nazwą
„sztuczna henna”), na wywoływacze fotografii czarnobiałej i kolorowej oraz na sulfonamidy i na leki znieczulające: nowokainę i benzokainę (anestezynę). .
Kliniczną osobliwością alergii na IPPD bywają niekiedy plamice. U chorych tych obserwowano początkowo
wyprysk, a później objawy krwotoczne najbardziej
zaznaczone w miejscu dotyku gumy. Biopsje wykazywały złogi hemosyderyny wokół naczyń. zmiany takie
należą jednak do bardzo rzadkich.
n
Piśmiennictwo
1. Holness D., Nethercott: Results of patch testing. Contact Dermatitis 1997, 36, 207-211, 2. Lahti A., Camarasxa J., Ducombs G.: Paych tests with
Tactylon. contact dermatitis 1992, 45, 303-9, 3. Rudzki E., Parapura K.: Alergia na rękawice chirurgiczne. Alergia Astma Immunologia 2000, 5, 215-9,
4. Rudzki E., Rebandel Allergy to tetramethyldisulfide acomponent of pesticides and rubber. Ann. Agric. Envirom. Med 1995, 5 , 21-4, 5. Rudzki E.,
Rebandel P.: Sensitivity to IPPD diagnosed a posteriori. contact dermatits 2000, 43, 361
52
ALERGIA Jesień 2003