Program Ochrony Środowiska Gminy Alwernia

Transkrypt

Gminny Program Ochrony Środowiska
SPIS TREŚCI
1.
WSTĘP .............................................................................................................................. 4
2.
CEL I ZAKRES AKTUALIZACJI PROGRAMU ....................................................... 4
3.
CHARAKTERYSTYKA GMINY ALWERNIA........................................................... 5
3.1
POŁOśENIE .................................................................................................................. 5
3.2
CHARAKTER GMINY .................................................................................................... 5
3.3
UśYTKOWANIE TERENU .............................................................................................. 6
3.4
DEMOGRAFIA .............................................................................................................. 6
3.5
INFRASTRUKTURA I GOSPODARKA ............................................................................... 7
3.5.1 Infrastruktura drogowa ........................................................................................... 7
3.5.2 Infrastruktura techniczna ........................................................................................ 8
3.5.3 NajwaŜniejsze zakłady przemysłowe i usługowe .................................................. 8
3.5.4 Oświata ................................................................................................................... 9
3.5.5 Turystyka i rekreacja ............................................................................................ 10
3.5.6 Gospodarka wodno - ściekowa ............................................................................ 12
3.5.6.1 Sieć wodociągowa ........................................................................................ 12
3.5.6.2 Sieć kanalizacji sanitarnej ............................................................................ 12
3.6
GOSPODARKA ODPADAMI .......................................................................................... 12
3.7
ZAGROśENIE POWODZIOWE ....................................................................................... 13
4.
STAN ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY ......................................................... 14
4.1
4.2
4.3
4.4
4.5
4.6
4.7
4.8
4.9
4.10
4.11
4.12
4.13
RZEŹBA TERENU I WARUNKI GEOLOGICZNE ............................................................... 14
POKRYWA GLEBOWA ................................................................................................. 15
WARUNKI KLIMATYCZNE .......................................................................................... 16
STAN ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA ...................................................................... 16
WODY POWIERZCHNIOWE ......................................................................................... 17
WODY PODZIEMNE .................................................................................................... 18
HAŁAS ....................................................................................................................... 19
PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE NIEJONIZUJĄCE ..................................... 20
ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE ................................................................................... 20
ZACHOWANIE RÓśNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ ......................................................... 22
GOSPODARKA ZŁOśAMI............................................................................................. 24
WALORY KULTUROWE .............................................................................................. 25
WALORY KRAJOBRAZOWE......................................................................................... 25
5. UWARUNKOWANIA POLITYKI EKOLOGICZNEJ MIASTA I GMINY
ALWERNIA ........................................................................................................................... 26
5.1
5.2
5.3
5.4
5.5
POLITYKA EKOLOGICZNA UNII EUROPEJSKIEJ ........................................................... 26
POWIĄZANIA Z POLITYKĄ EKOLOGICZNĄ WOJEWÓDZTWA I KRAJU............................ 27
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU CHRZANOWSKIEGO .................... 32
STRATEGIA ROZWOJU POWIATU CHRZANOWSKIEGO NA LATA 2006-2015 ................ 33
ZAPISY „STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO GMINY I MIASTA ALWERNIA” ................................................................... 35
5.6
MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY ALWERNIA ..... 36
5.7
STRATEGIA ROZWOJU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO GMINY ALWERNIA NA LATA
2008-2015 (PROJEKT Z KWIETNIA 2008 R.)............................................................................ 38
5.8
ZADANIA I INWESTYCJE PROEKOLOGICZNE REALIZOWANE PRZEZ GMINĘ .................. 38
1
5.9
WSPÓŁPRACA GMINY W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA ...................................... 39
6. DŁUGOTERMINOWA POLITYKA ŚRODOWISKOWA GMINY DO ROKU
201440
6.1
PRIORYTETY POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY .......................................................... 40
6.1.1 Ochrona wód i zaopatrzenie ludności w wodę ..................................................... 40
6.1.2 System kanalizacji i oczyszczania ścieków.......................................................... 40
6.1.3 Gospodarka odpadami .......................................................................................... 41
6.1.4 Edukacja ekologiczna w gminie ........................................................................... 41
6.2
POZOSTAŁE OBSZARY DZIAŁAŃ ................................................................................. 43
6.2.1 Ochrona przyrody i róŜnorodności biologicznej .................................................. 43
6.2.2 Zmniejszenie wodochłonności i energochłonności w gospodarce komunalnej ... 44
6.2.3 ZrównowaŜone rolnictwo, ochrona gleb i powierzchni ziemi, ............................ 45
6.2.4 Zwiększanie lesistości gminy ............................................................................... 45
6.2.5 Ochrona powietrza atmosferycznego ................................................................... 46
6.2.5.1 Emisja zanieczyszczeń komunikacyjnych ................................................... 46
6.2.5.2 Niska emisja pozakomunikacyjna ................................................................ 46
6.2.5.3 Emisja przemysłowa .................................................................................... 47
6.2.6 Rozwój odnawialnych źródeł energii ................................................................... 47
6.2.7 Ochrona przed hałasem i oddziaływaniem pól elektromagnetycznych ............... 47
6.2.8 Rozwój turystyki i rekreacji ................................................................................. 49
7. STRATEGIA WDROśENIOWA POLITYKI EKOLOGICZNEJ MIASTA I
GMINY ALWERNIA NA LATA 2008 – 2011 .................................................................... 50
7.1
OBSZARY PRIORYTETOWE ......................................................................................... 50
7.1.1 System kanalizacji i oczyszczania ścieków.......................................................... 50
7.1.2 Ochrona wód i zaopatrzenie ludności w wodę ..................................................... 50
7.1.3 Gospodarka odpadami .......................................................................................... 50
7.2
ZADANIA O CHARAKTERZE CIĄGŁYM ........................................................................ 51
7.2.1 Edukacja ekologiczna i dostęp do informacji o środowisku ................................ 51
7.2.2 Ochrona zasobów przyrody .................................................................................. 51
7.2.2.1 Obiekty chronione ........................................................................................ 51
7.2.2.2 Zieleń terenów zurbanizowanych i komunikacyjnych ................................. 52
7.2.2.3 Tereny rolne i leśne ...................................................................................... 52
7.2.3 Ochrona róŜnorodności biologicznej.................................................................... 52
7.2.4 Ochrona powietrza atmosferycznego ................................................................... 53
7.2.5 Ochrona przed hałasem ........................................................................................ 53
7.2.6 Ochrona złóŜ surowców mineralnych .................................................................. 53
7.2.7 Rozwój turystyki i rekreacji ................................................................................. 53
7.2.8 Bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne ............................................................ 54
7.2.9 PowaŜne awarie i klęski Ŝywiołowe..................................................................... 54
7.2.9.1 PowaŜne awarie przemysłowe...................................................................... 54
7.2.9.2 ZagroŜenie poŜarowe ................................................................................... 56
7.2.10 Ochrona przeciwpowodziowa .......................................................................... 56
7.2.11 Powiązania z programami regionalnymi .......................................................... 56
7.2.11.1 Powiatowy program ochrony środowiska .................................................... 56
8. HARMONOGRAM I NAKŁADY NA REALIZACJĘ PROGRAMU OCHRONY
ŚRODOWISKA W LATACH 2008 - 2011 .......................................................................... 57
9.
ORGANIZACJA ZARZĄDZANIA PROGRAMEM ................................................. 67
2
10.
ŚRODKI NIEZBĘDNE DO OSIĄGNIĘCIA CELÓW PROGRAMU ................. 69
10.1 INSTRUMENTY PRAWNE ............................................................................................. 69
10.2 INSTRUMENTY ORGANIZACYJNE I POLITYK EKOLOGICZNYCH .................................... 70
10.3 INSTRUMENTY EKONOMICZNE ................................................................................... 71
10.4 EDUKACJA EKOLOGICZNA I DOSTĘP DO INFORMACJI ................................................. 77
10.4.1 Edukacja ekologiczna ....................................................................................... 77
10.4.2 Dostęp do informacji o środowisku ................................................................. 77
11.
KONTROLA REALIZACJI PROGRAMU ............................................................ 79
11.1 KONTROLA REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA .................................... 79
11.2 PROPONOWANY ZESTAW WSKAŹNIKÓW EKOLOGICZNYCH I REALIZACJI PROGRAMU . 79
11.2.1 Wskaźniki wynikające z II Polityki Ekologicznej Państwa ............................. 80
11.3 KONTROLA SYSTEMU ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM ............................................... 81
11.4 KONTROLA STANU ŚRODOWISKA I JEGO ZAGROśEŃ .................................................. 81
12.
OKRESOWA AKTUALIZACJA GMINNEGO PROGRAMU OCHRONY
ŚRODOWISKA ...................................................................................................................... 83
13.
STRESZCZENIE ....................................................................................................... 84
14.
LITERATURA I MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE ...................................................... 89
15.
ZAŁĄCZNIKI ............................................................................................................ 90
3
1. WSTĘP
Obowiązek sporządzenia przez gminy Gminnego Programu Ochrony Środowiska
(GPOŚ) wynika z art. 17 Ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. 2001 r. Nr 62, poz. 62).
Zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo Ochrony Środowiska, Gminny Program Ochrony
Środowiska, podobnie jak programy wyŜszych szczebli, podlega aktualizacji co 4 lata.
Niniejszy dokument stanowi aktualizację „Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i
Gminy Alwernia na lata 2004 – 2007 z perspektywą do roku 2014”, przyjętego uchwałą
nr XXX/239/2005 z dnia 30 marca 2005 r. w sprawie uchwalenia Programu Ochrony
Środowiska dla miasta i gminy Alwernia.
Aktualizacja, kontynuując i rozwijając zapisy GPOŚ oraz weryfikując je z obecnie
występującą na terenie Gminy sytuacją w zakresie zagadnień ochrony środowiska, jak
równieŜ z aktualizacjami dokumentów sporządzanymi na wyŜszych szczeblach zarządzania
przedstawia zadania do realizacji na lata 2008-2011 oraz perspektywę do roku 2014.
Realizacja tych zadań słuŜyć ma zrównowaŜonemu rozwojowi gminy oraz osiągnięciu
zakładanych Programem celów i wskaźników stanu środowiska.
Zakłada się, Ŝe wdroŜenie zawartych w niniejszym dokumencie zapisów pociągnie za
sobą odczuwane przez społeczność gminy korzyści nie tylko w wymiarze ekologicznym, lecz
równieŜ w zakresie poprawy warunków Ŝycia, rozwoju gospodarczego oraz polepszenia
wskaźników ekonomicznych.
2. CEL I ZAKRES AKTUALIZACJI PROGRAMU
Niniejsza aktualizacja Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Alwernia
została opracowana zgodnie z umową nr 149/2008 z dnia 3 kwietnia 2008 r. zawartą
pomiędzy Gminą Alwernia reprezentowaną przez Burmistrza Gminy Alwernia – Jana
Rychlika, a Małopolskim Biurem Konsultingowo – Marketingowym – Ochrona Środowiska
s.c. reprezentowanym przez Konrada Pawła Turzańskiego.
Podczas opracowywania dokumentu uwzględniono m.in. następujące dokumenty i materiały:
• „Polityka ekologiczna Państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na
lata 2011-2014”, stanowiąca aktualizację „Polityki ekologicznej Państwa na lata 20032006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010” będącej uszczegółowieniem
przyjętej przez Sejm RP w 2001 roku II Polityki ekologicznej Państwa.
• Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014 przyjęty
przez Sejmik Województwa Małopolskiego Uchwałą nr XI/133/07 z dn. 24 września
2007 r.
• Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013, uchwalona 30
stycznia 2006 r. przez Sejmik Województwa Małopolskiego
• Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013
• Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Chrzanowskiego
• Strategia Rozwoju Powiatu Chrzanowskiego na lata 2006-2015
• Studium Uwarunkowań i Kierunków Rozwoju Przestrzennego Gminy i Miasta
Alwernia oraz Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego
• Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Gminy Alwernia na lata 2008-2015
(projekt)
4
Pełen wykaz wykorzystanych dokumentów znajduje się w rozdziale 14.
Aktualizacja programu zawiera:
•
•
•
weryfikację długo i średniookresowych celów polityki ekologicznej gminy z
uwzględnieniem nowych zapisów planów wyŜszego szczebla, polityki ekologicznej
państwa a takŜe aktualnych przepisów systemu prawa ochrony środowiska,
weryfikację informacji o stanie środowiska i gospodarki w gminie,
szczegółowy harmonogram zadań na okres kolejnych czterech lat (2008-2011).
W przypadku Miasta i Gminy Alwernia aktualizacja programu ochrony środowiska
wykonywana jest obecnie po raz pierwszy, zgodnie z harmonogramem aktualizacji zapisanym
w GPOŚ przyjętym Uchwałą Rady Miejskiej w 2005 roku.
Zapisy niniejszego dokumentu odpowiadają zagadnieniom ujętym w Polityce
Ekologicznej Państwa oraz w programach wyŜszego szczebla, z uwzględnieniem
charakterystyki gminy, potrzeb społeczności lokalnej, oraz moŜliwości finansowych
jednostki.
Okres obowiązywania niniejszego programu obejmuje równieŜ etap wdraŜania systemu,
zbierania doświadczeń oraz wypracowywania optymalnych warunków działania. Wymagać
będzie on ścisłej współpracy pomiędzy twórcami i weryfikatorami programu, urzędem gminy
oraz jej mieszkańcami.
3. CHARAKTERYSTYKA GMINY ALWERNIA
3.1
PołoŜenie
Gmina Alwernia leŜy w województwie małopolskim, w południowo-wschodniej części
powiatu chrzanowskiego (rys. 1 w załączeniu na końcu opracowania). Od wschodu graniczy z
gminami Krzeszowice i Czernichów w powiecie krakowskim, od północy z gminą Trzebinia,
od zachodu z gminami Chrzanów i Babice, od południa z gminą Spytkowice w powiecie
wadowickim.
Gmina połoŜona jest w odległości około 30 km na zachód od Krakowa. Przez północną
część gminy przebiega autostrada Kraków-Katowice. Miasto Alwernia, połoŜone w środku
gminy, jest punktem węzłowym, skąd rozchodzą się drogi do Chrzanowa, Oświęcimia,
Krzeszowic i Wadowic.
Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski według J. Kondrackiego obszar
gminy połoŜony jest na terenie prowincji WyŜyna Małopolska, mezoregionu Garb
Tenczyński. Jedynie południowe skrawki gminy wchodzą w obręb mezoregionu Dolina
Górnej Wisły naleŜącego do prowincji Karpaty i Podkarpacie.
Garb Tenczyński opada w kierunku południowym progami uskokowymi wysokości do
80 m w stronę Doliny Wisły o rzeźbie płaskorówninnej, z licznymi meandrami, starorzeczami
i terasami.
Obszar w całości znajduje się w dorzeczu Wisły i jest odwadniany przez jej dopływy:
Regulkę (wraz z dopływem Brodlanka), Rudno, Kwaczałkę, Włosienkę.
3.2
Charakter gminy
Gmina Alwernia połoŜona jest w strefie krajobrazu chronionego, pomiędzy
Rudniańskim od południa, a Tenczyńskim od północy Parkiem Krajobrazowym,
5
Teren gminy zajmuje obszar 7527 ha.
W skład gminy wchodzi miasto Alwernia i 10 sołectw: Brodła, Grojec, Kwaczała,
Mirów, Nieporaz, Okleśna, PodłęŜe, Poręba śegoty, Regulice, Źródła (rys. 2 w załączeniu na
końcu opracowania). Siedzibą władz gminnych jest miasto Alwernia.
PołoŜenie między Małopolską a Śląskiem, przy waŜnych szlakach komunikacyjnych:
autostradzie A4, drodze wojewódzkiej Kraków-Oświęcim podnosi walory turystyczne gminy
i otwiera duŜe moŜliwości inwestycyjne.
Gmina charakteryzuje się bogatym i zróŜnicowanym krajobrazem.
Gmina jest typową gminą rolniczą. Powierzchnia gruntów uprawnych zajmuje prawie
2/3 obszaru gminy.
3.3
UŜytkowanie terenu
Teren gminy zajmuje obszar 7565 ha. UŜytki rolne zajmują 2423 ha, co stanowi 32%
powierzchni gminy. Lasy zajmują 113 ha, co stanowi 1,5% powierzchni gminy.
Podstawowymi uprawami na terenie gminy są zboŜa, okopowe, kukurydza.
Średnia wielkość gospodarstwa rolnego wynosi ok. 2 ha. PrzewaŜają gospodarstwa
małe, o powierzchni 1-2 ha.
Strukturę powierzchniową gospodarstw rolnych w gminie Alwernia przedstawiono w
tab. 1.
Tabela 1. Struktura powierzchniowa gospodarstw rolnych w gminie Alwernia
- stan na 10.04.2008 rok
(Źródło: Urząd Miejski w Alwerni)
Lp.
Wielkość powierzchni
Ilość gospodarstw
Powierzchnia [ha]
1.
1 – 2 ha
982
1306
2.
2 – 5 ha
293
817
3.
5 – 7 ha
16
91
4.
7 – 10 ha
4
35
5.
10 – 15 ha
1
10
6.
15 ha - powyŜej
6
165
RAZEM (1-6)
1302
2423
0-1 ha (nieruchomości)
3253
1103
7.
3.4
Demografia
Całą gminę, miasto i 10 sołectw, zamieszkuje łącznie 12 571 osób (stan na dzień
31.03.2008 r.), w tym miasto Alwernia – 3 312 osób (26,3% ogólnej liczby ludności gminy)..
Średnia gęstość zaludnienia gminy wynosi 164 osoby/km2.
W tabeli 2 podano ilość mieszkańców poszczególnych miejscowości wchodzących w
skład gminy Alwernia.
6
Tabela 2. Liczba mieszkańców w poszczególnych miejscowościach - stan na 31
marca 2008 roku
Miejscowość
Alwernia
Brodła
Grojec
Kwaczała
Mirów
Nieporaz
Okleśna
PodłęŜe
Poręba śegoty
Regulice
Źródła
3.5
Liczba mieszkańców
3312
977
1260
1858
303
453
948
252
1138
1913
157
Infrastruktura i gospodarka
3.5.1
Infrastruktura drogowa
Przez północną część gminy przebiega autostrada A-4 Kraków-Katowice, a takŜe droga
wojewódzka nr 780 Kraków-Chełmek. Miasto Alwernia, połoŜone w środku gminy, jest
punktem węzłowym, skąd rozchodzą się drogi do Chrzanowa, Oświęcimia, Krzeszowic i
Wadowic. Z północy na południe przez środek gminy biegnie obecnie nieczynna linia
kolejowa Trzebinia-Spytkowice.
Przez teren gminy przebiegają następujące drogi powiatowe:
•
•
•
•
•
•
•
Alwernia-Rudno droga nr 18301 - 4,6 km,
Zalas-Regulice droga nr 18303 - 2,5 km,
Brodła-PodłęŜe droga nr 18297 - 3,6 km,
Rudno-Nieporaz droga nr 18302 - 3,3 km.
Poręba śegoty-Bolęcin droga nr 18300 - 5,0 km
Rogatka-Brodła droga nr 18298 - 2,1 km
Poręba śegoty – Okleśna (prom) droga nr 18299 – 4,6 km
Łączna długość sieci dróg na terenie gminy wynosi 366 km.
W latach 2004-2007 przeprowadzona została modernizacja nawierzchni asfaltowych
dróg. Łącznie ułoŜono 27,6 m2 nawierzchni asfaltowych. Przy współfinansowaniu ze środków
ZPORR i z budŜetu państwa przeprowadzono modernizację ul. Kasztanowej w Alwerni.
Transport na terenie Gminy opiera się na przewozach samochodowych. Wprawdzie
przez teren Gminy Alwernia przebiega linia kolejowa Trzebinia – Spytkowice, jednakŜe linia
ta została zawieszona na bliŜej nieokreślony czas.
Przewozy pasaŜerskie zabezpieczają prywatne linie autobusowe i minibusowe:
•
Firma Przewozowa JAKORS s.c. na trasach:
- linia Kwaczała – Kraków, 14 kursów;
7
•
•
•
•
•
3.5.2
- linia Grojec - Alwernia – Chrzanów – Trzebinia, 7 kursów
- linia Źródła – Trzebinia, 17 kursów
Usługi Transportowe Przewóz Osób „Kama-Bus” na trasie Alwernia-Chrzanów, 7
kursów,
Super Bus, linia Grojec – Kraków, 16 kursów,
Firma „Egon’s”, linia Krzeszowice – Alwernia, 11 kursów
linia Oświęcim-Kraków, 31 kursów
linia Krzeszowice – Alwernia, 11 kursów
Infrastruktura techniczna
Przez teren gminy przebiega linia wysokiego napięcia 220 kV Skawina – Byczyna
(Kwaczała – Alwernia - Poręba śegoty – Brodła) oraz linia 110 kV Zakłady Chemiczne –
Trzebinia (Alwernia – Regulice – Nieporaz). W Alwerni znajduje się rozdzielnia RS
„Spalona” 30/15 kV.
W Alwerni znajduje się równieŜ maszt antenowy radiokomunikacyjny na budynku
Urzędu Miejskiego oraz stacje przekaźnikowe telefonii komórkowej.
Alwernia jest w pełni zgazyfikowana. Przez teren gminy przebiega gazociąg
wysokopręŜny ø200 mm o ciśnieniu 2,5 MPa relacji Krzeszowice – Zakłady Chemiczne w
Alwerni, który jest źródłem zasilania sieci rozdzielczej średniego ciśnienia. Zasilanie
następuje poprzez stacje redukcyjno-pomiarowe w Alwerni i Grojcu.
Osiedle wielorodzinne i część obiektów usługowych w centrum Alwerni jest
wyposaŜone w centralne ogrzewanie z kotłowni osiedlowej. Na pozostałej części gminy
ciepło zapewniają indywidualne systemy oparte o paliwa stałe, gaz lub energię elektryczną.
Telekomunikacja gminy jest związana z systemem telekomunikacyjnym Krakowa.
3.5.3
NajwaŜniejsze zakłady przemysłowe i usługowe
Ogółem na terenie Gminy Alwernia zarejestrowane są 872 podmioty gospodarcze.
Główne podmioty gospodarcze działające na terenie Gminy Alwernia zestawiono w
tabeli 3.
Tabela 3. Wykaz głównych podmiotów działających na terenie Gminy Alwernia
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Nazwa
BranŜa
Zakłady Chemiczne „Alwernia”
PPHU „ALBUD” Stanisław Halbina
ALSPORT Sp. z o.o.
GRANITEX Ryszard Grudzień
Firma Remontowo-Budowlana „STANBUD”
Ładocha Stanisław
Firma Architektoniczno-Budowlana
„ARCHITRAW” Filipczyk Dorota
FHU „BRAMPOL” Ryszard Zapletal
„EL-REM” Sp. z o.o.
ZUK Sp. z o.o.
ENTEX S.C. Energia-Technika Janik
Zakład Elektryczno-Instalacyjny Krzysztof
Nowakowski
chemiczna
budowlana
budowlana
budowlana
budowlana
Adres
Alwernia
Alwernia, ul. Zięby 2
Alwernia, ul. Olszewskiego 25
Alwernia, ul. Prusa 4
Regulice, ul. Podskalne 19
budowlana Alwernia, ul. Skłodowskiej-Curie 6a
budowlana
budowlana
budowlana
budowlana
budowlana
8
Alwernia, ul. Mickiewicza 3a
Alwernia, ul. Olszewskiego 25
Alwernia, ul. Sienkiewicza 48
PodłęŜe 70
Alwernia, ul. Kasztanowa 10D
Lp.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
Nazwa
BranŜa
ZPU „SELWA” Grzegorzewski Paweł
Zakład Produkcji Mebli „SARA”
„DREW-PLAST” Zakład Stolarsko-Budowlany
T. Fiba
Zakład Stolarski Hostyńscy
PPHU „ALPO” Skład Materiałów
Budowlanych Budzyński Jan
F.H.U.T. „MAL-POL” Malik Janusz
MAT-BUD Skład Materiałów Budowlanych
Skład Materiałów Budowlanych „NOWIX”
Budownictwo Specjalistyczne FOR-MIX
Kubica
PROFIT Bronisław Cyganik
RETRANS Spółka Jawna
Krajowy Transport Drogowy Luberda
Małgorzata
P.H.U. „AGMA-TRANS” Samochodowy
Transport Krajowy i Międzynarodowy Wątroba
Sławomir
„Ami-Tours” Urbańczyk Józef
„TOURIST-BUS” Przewozy Turystyczne
Renata Starzykiewicz
Transport osobowy Adam Parzymięso
Firma Handlowo-Usługowa MK Borowscy
„ALWIX” Łuszczek Stefan
PLUS Discount
PHU MIRAś Sławomir i Małgorzata Mazur
FHU MAZUR Zdzisław Domurat
Zakład Młynarski Knapik Spółka Jawna
Wytwórnia Napojów Chłodzących Janina
Chrząszcz Barbara Łuszczek
Przedsiębiorstwo Produkcji SpoŜywczej
„BOWIKA” Pocztowski Wiesław
Garbarnia skór - M. Świstek
Adres
budowlana Alwernia, ul. Sienkiewicza 40
budowlana Alwernia, ul. Prusa
budowlana Grojec 75
budowlana Regulice
budowlana Alwernia, ul. Krakowska 51a
budowlana
budowlana
budowlana
budowlana
Regulice, ul. Chrzanowska 32
Alwernia, Osiedle Kamionki 9
Alwernia, ul. Sienkiewicza
Alwernia, ul. Olszewwskiego 25
transport
transport
transport
Grojec 343
Regulice, ul. Transportowa 29
Poręba śegoty 491
transport
Kwaczała, ul. Akacjowa 4
transport
Kwaczała, ul. Orzechowa 4
transport
Alwernia, ul. Skłodowskiej-Curie 3
transport
handel
handel
handel
handel
handel
spoŜywcza
spoŜywcza
Alwernia, ul. Krakowska 57
Alwernia, ul. Skłodowskiej-Curie 6a
Alwernia, ul. Mickiewicza 15
Grojec 355
Alwernia, ul. Mickiewicza 21a
Regulice, al. Jana Pawła II 5
spoŜywcza Alwernia, Osiedle Kamionki 43
przemysł
Alwernia ul. Krasickiego 20
Największym zakładem przemysłowym na terenie gminy są Zakłady Chemiczne
„Alwernia” S.A. Zakłady te istnieją od 1923 r. Zajmują obszar na południe od Alwerni w
dolinie rzeczki Regulki. Produkuje się w nich związki nieorganiczne i organiczne na bazie
chromu i fosfor, z przeznaczeniem dla przemysłu chemicznego, metalurgicznego,
spoŜywczego i tekstylnego.
Zakłady Chemiczne "Alwernia" S.A. są znaczącym partnerem na rynku europejskim,
firmą produkującą wyroby dla odbiorców polskich i zagranicznych w róŜnych branŜach.
Produkty firmy znajdują zastosowanie w produkcji środków piorących, w przemyśle
spoŜywczym i farmaceutycznym, garbarstwie, przemyśle galwanotechnicznym, przy
produkcji farb i lakierów.
3.5.4
Oświata
Na terenie Gminy Alwernia funkcjonują trzy przedszkola samorządowe, w Alwerni,
Kwaczale i Regulicach. Szkolnictwo podstawowe obejmuje siedem placówek (w Alwerni,
Brodłach, Kwaczale, Grojcu, Okleśnej, Porębie śegoty i Regulicach), w gminie są ponadto
9
trzy gimnazja, które wraz ze szkołami podstawowymi tworzą Zespoły Szkół (w Alwerni,
Brodłach, Kwaczale).
3.5.5
Turystyka i rekreacja
Atrakcję turystyczną gminy stanowi Ekomuzeum Alwernia, obejmujące:
• Warsztat rzemiosła garncarskiego z Izbą Tradycji Regionalnych w Regulicach,
• Zespół osobliwości geologiczno-przyrodniczych Jury (Skały Gaudynowskie –
rezerwat przyrody nieoŜywionej, źródła wody jurajskiej, arkoza kwaczalska –
skrzemieniałe pnie araukarii karbońskich)
Do atrakcji turystycznych gminy zaliczyć moŜna równieŜ: malownicze widoki, szereg
zabytków (rynek w Alwerni, klasztor OO Bernardynów, Muzeum PoŜarnictwa, ruiny pałacu
w Porębie śegoty, XVIII – wieczny kościół).
Na terenie gminy znajduje się ponadto Ośrodek Rekreacyjno-Wypoczynkowy
"Skowronek" z kortami tenisowymi, kąpieliskiem, zarybionym akwenem wodnym, stadion
sportowy w Alwerni oraz boiska sportowe z zapleczem w Okleśnej, Regulicach, Kwaczale.
Przez teren gminy prowadzą następujące szlaki turystyczne piesze:
− szlak Ŝółty: Chrzanów – Lipowiec – Alwernia – Krzeszowice (szlak Dolinek
Jurajskich)
− szlak zielony: Alwernia – Poręba śegoty dolina Wrzosy – Rybna – Czułów –
rezerwat Kajasówka – Nowa Wieś Szlachecka – Czernichów
− szlak niebieski: Alwernia Skowronek – Kamień – Czernichów
− szlak czarny: Rudniański Grojec – las Orlej – gajówka Wrzosy – dolina Wrzosy –
przełom Rudna – las Kosiarz – Brodła Podlas – Czarny Las – Kajasówka
− szlak czerwony: Tenczyński z Okleśnej do Krzeszowic
Ponadto przez teren gminy przebiegają szlaki regionalne: Szlak Papieski i Szlak
Architektury Drewnianej, a takŜe międzynarodowy Szlak Maryjny.
Przez Alwernię prowadzą dwa międzynarodowe szlaki rowerowe: Kraków – Morawy –
Wiedeń Greenway i Eurovelo R4, które łączą się z pętlami lokalnych tras rowerowych.
Greenways to Zielone Szlaki dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego tworzone wzdłuŜ
„zielonych korytarzy” – rzek, tradycyjnych historycznych tras handlowych, naturalnych
korytarzy przyrodniczych etc. łączą regiony, atrakcje turystyczne i lokalne inicjatywy,
wspierają rozwój turystyki przyjaznej dla środowiska i rekreacji oraz promują zdrowy styl
Ŝycia i niezmotoryzowane formy transportu. Stwarzają szansę na poprawę jakości Ŝycia i
środowiska, oŜywianie gospodarki lokalnej, wzmacnianie przedsiębiorczości wśród ludzi
miejscowych oraz zachowanie unikalnych wartości przyrody, krajobrazu i kultury.
Kraków – Morawy – Wiedeń Greenway to europejski korytarz tworzony w oparciu o
sieć szlaków przyjaznych dla rowerzystów, turystów pieszych i amatorów turystyki konnej
oraz edukacyjnych tras tematycznych. Łączy miasta i regiony cenne przyrodniczo i
kulturowo. W Polsce przebiega od Cieszyna przez Skoczów, Ustroń, Bielsko-Białą, Pszczynę,
Oświęcim i Alwernię do Krakowa.
Pozostałe trasy rowerowe:
−
−
szlak czerwony: Ośrodek Wypoczynkowy „Skowronek” w Alwerni – Brodła
Skałki Gałdynowskie – Poręba śegoty – Alwernia „Skowronek”, długość 9,5 km
szlak pomarańczowy – rozpoczyna się w rynku w Alwerni, przebiega przez
najpiękniejsze zakątki gminy, kończy się pod zamkiem w Rudnie, długość 31 km
10
−
szlak czarny „Dwa zamczyska i Pierścień Regulic” łączący zamek w Lipowcu i
zamek w Rudnie, przebiegający przez teren Alwerni, długość 38 km.
Platformy widokowe znajdują się na Wzgórzu „Grzmiączka” w Regulicach, na wzgórzu
„Kamionka” w Kwaczale, w PodłęŜu oraz w Grojcu na wzniesieniu przy autostradzie, skąd
rozpościera się widok na nowoczesną architekturę kopuł RMF FM oraz na zabytkowy zamek
Tenczyn w Rudnie.
Malowniczym miejscem jest równieŜ wąwóz Simota w Regulicach.
Ciekawą inicjatywą jest stworzony przez Zarząd Jurajskich Parków Krajobrazowych,
Ojcowski Park Narodowy i Fundacje Partnerstwo dla Środowiska program „Pierścień
Jurajski” mający na celu oŜywienie turystyki i rekreacji w południowej części Jury
Krakowskiej, przy zachowaniu walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Dzięki
uczestnictwu Gminy Alwernia w tym programie na Rynku w Alwerni został utworzony węzeł
turystyczny, który jest jednym z docelowych punktów dla turystów. Znajdują się tu tablice
informacyjne o atrakcjach turystycznych i wszystkich szlakach przebiegających przez Gminę
Alwernia. Wykorzystana jest w ramach tego programu ponadregionalna ranga Małopolskiego
Muzeum PoŜarnictwa, które jest doskonałym produktem turystycznym zachowującym
dziedzictwo kulturowe i zwiększającym atrakcyjność nie tylko Gminy Alwernia, ale i całego
regionu Małopolski.
W Gminie Alwernia bazę noclegową stanowią obiekty:
• Zajazd „Flamingo” w Porębie śegoty – miejsca noclegowe , turystyka weekendowa
(wędkarstwo),
• Motel „Gala” w Kwaczale,
• Gospodarstwa agroturystyczne w Regulicach, PodłęŜu i Grojcu (w sumie 4 obiekty).
Bazę gastronomiczną stanowią 2 zajazdy, restauracje, kawiarnie, pizzerie.
Informacji turystycznej udziela Urząd Miejski – Promocja Gminy oraz Gminne Centrum
Informacji w Alwerni.
Ze względu na bliskość połoŜenia, dogodne warunki komunikacyjne, obfitość terenów
zielonych, walory krajobrazowe, Gmina Alwernia stanowi zaplecze rekreacyjne dla obszaru
aglomeracji krakowskiej oraz Chrzanowa i Trzebini, atrakcyjne zwłaszcza dla rozwoju
turystyki pieszej i rowerowej oraz wypoczynku sobotnio-niedzielnego.
W ramach promocji walorów turystyczno-rekreacyjnych gminy prowadzone są
następujące działania:
• promocja w internecie w ramach gminnej witryny internetowej
www.alwernia.pl,
• przygotowanie materiałów do zamieszczenia na innych stronach internetowych
oraz na płyty CD „Polska Zaprasza”, „Polska Multimedialna”, „Regiony
Turystyczne”,
• promocja w regionalnej prasie i innych publikacjach,
• udział w targach turystycznych,
• publikowanie materiałów promocyjnych (foldery, mapy, ulotki, kalendarze,
pocztówki, gadŜety),
• wykonanie i ustawienie planów: Gminy Alwernia, miasta Alwernia oraz
miejscowości Kwaczała i Regulice,
• współpraca z mediami, filmy o Alwerni w TVP LATO
11
3.5.6
3.5.6.1
Gospodarka wodno - ściekowa
Sieć wodociągowa
Wodociągi gminne zaopatrywane są z 8 ujęć wód podziemnych. Ludność gminy w
około 95% korzysta z sieci wodociągowej, a jej łączna długość na terenie gminy wynosi
135,5 km + 81,4 km przyłączy. Dla zaopatrzenia wodociągów w 2007 roku ujęto 626 tys. m3
wody.
Administracją sieci wodno-kanalizacyjnej na terenie gminy Alwernia zajmuje się
Zakład Usług Komunalnych. Pobór wody prowadzony jest z własnych ujęć głębinowych:
•
•
•
•
•
•
•
•
3.5.6.2
studnia głębinowa Regulice – Nieporaz - wydajność 41,3 m3/godz.
studnia głębinowa Poręba śegoty - wydajność 18 m3/godz
studnia głębinowa Alwernia -Poręba śegoty Potok – wydajność 55 m3/godz.
studnia głębinowa Grojec - wydajność 13,8 m3/godz.
studnia głębinowa Okleśna - wydajność 23,3 m3/godz.
studnia głębinowa Rozkochów – Kwaczała - wydajność 30 m3/godz.
studnia głębinowa Brodła 1. - wydajność 38 m3/godz
studnia głębinowa Brodła 2. - wydajność 50 m3/godz.
Sieć kanalizacji sanitarnej
System kanalizacyjny obejmuje miejscowości Alwernia i Okleśna. Całkowita długość
sieci wynosi 35,8 km, w tym na terenie miasta 20,26 km, a na terenie wiejskim 15,49 km.
Z sieci kanalizacyjnej na terenie gminy korzysta ok. 4150 osób, co stanowi ok. 33%
ogólnej liczby ludności.
W gminie funkcjonują dwie oczyszczalnie ścieków:
• Alwernia o przepustowości 500 m3/dobę,
• Okleśna o przepustowości 167 m3/dobę.
Małe oczyszczalnie ścieków znajdują się przy budynkach komunalnych: Szkoła Grojec,
Szkoła Regulice, Szkoła Brodła, Przedszkole Kwaczała, Urząd Miejski Alwernia, Szkoła
Kwaczała.
Ponadto na terenie gminy powstało kilkanaście przydomowych oczyszczalni ścieków, w
ramach działań podejmowanych indywidualnie przez mieszkańców, bez wsparcia
finansowego ze strony gminy.
W ciągu ostatnich 4 lat opracowano projekty i uzyskano pozwolenia na budowę dla
kanalizacji sanitarnej w miejscowościach: Grojec, Kwaczała, Nieporaz, Regulice. Kończone
są projekty skanalizowania pozostałych terenów Alwerni (cześć południowa drogi 780 od ul.
Krasickiego do ul. Leśnej oraz ul. Ustronie, Przyszłości i śaczków).
Opracowano takŜe projekt budowy nowej oczyszczalni ścieków komunalnych o
docelowej przepustowości 1500 m3/dobę.
3.6
Gospodarka odpadami
Szczegółowo zagadnienia gospodarki odpadami w gminie wraz z harmonogramem
działań przedstawiono w „Gminnym Planie Gospodarki Odpadami – Aktualizacja”
wykonywanym równolegle i stanowiącym rozwinięcie niniejszego „Programu ...” w części
12
poświęconej odpadom. PoniŜej zamieszczono jedynie skrót informacji i postanowień
zawartych w aktualizacji Gminnego Planu Gospodarki Odpadami (GPGO).
Odpady komunalne zbierane są na podstawie indywidualnych umów mieszkańców z
firmami wywoŜącymi odpady. W 2007 roku z terenu gminy zebrano około 1730 Mg odpadów
komunalnych z czego wyselekcjonowano około 177 Mg surowców wtórnych (makulatura,
szkło, plastik). Pozostała ilość została zdeponowana na składowisku w Ujkowie Starym.
Obliczona na podstawie wskaźników zawartych w Krajowym Planie Gospodarki
Odpadami ilość odpadów komunalnych wytworzonych w gminie Alwernia w 2003 r. wynosi
ok. 1991 Mg. Zewidencjonowana ilość odpadów wynosi ok. 87% ilości teoretycznej, co
oznacza wzrost o ponad 30% zbieranych odpadów komunalnych w stosunku do sytuacji z
roku 2003 (55%). Pozostała ilość prawdopodobnie w części jest spalana w paleniskach
domowych lub zagospodarowywana w inny sposób (kompostowana, skarmiana, zakopywana,
itp.).
Zgodnie z nowelizacją Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 o odpadach wprowadzoną
ustawą z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych innych
ustaw (Dz. U. Nr 175, poz. 1458 z późn. zmianami) zakres gminnego planu gospodarki
odpadami zawęŜony został tylko do odpadów komunalnych powstających na obszarze danej
gminy oraz przywoŜonych na jej obszar, z uwzględnieniem odpadów komunalnych
ulegających biodegradacji oraz odpadów niebezpiecznych zawartych w odpadach
komunalnych.
Za nadzór nad gospodarką pozostałymi rodzajami odpadów, w tym odpadami
przemysłowymi powstającymi na terenie gminy, odpowiadają ich wytwórcy. Dlatego nie
zostały one uwzględnione w aktualizacji GPGO.
3.7
ZagroŜenie powodziowe
Część gminy Alwernia od południowej strony na odcinku długości ok. 5,5 km sąsiaduje
z korytem Wisły. Na terenie tym leŜą 3 sołectwa: Źródła, Okleśna i PodłęŜe zamieszkiwane
przez ok. 1350 mieszkańców. Tereny połoŜone w pobliŜu rzeki Wisły w planie
przestrzennego zagospodarowania określone zostały jako obszar ekologiczny. W przypadku
uszkodzenia wału przeciwpowodziowego lub awarii urządzeń hydrotechnicznych obszary te
są naraŜone na zalanie.
W wale zlokalizowane są 4 śluzy wałowe i dwie przepompownie, przez które
odprowadzana jest woda z zawala do koryta rzeki Wisły. W strefie zagroŜonej zalaniem
znajdują się następujące obiekty:
- przepompownia,
- przeprawa promowa na drodze powiatowej Poręba śegoty – Spytkowice,
- studnie głębinowe zasilające wodociąg Rozkochów – Kwaczała
- studnia głębinowa, hydrofornia i chlorownia zasilająca wodociąg Źródła – Okleśna
- oczyszczalnia ścieków w Okleśnej
Długość wałów przeciwpowodziowych na terenie gminy wynosi:
Wisła – 3,4 km,
Regulka – 0,5 km
W latach 1999 - 2000 dokonano remontu wału wiślanego na odcinku od Okleśnej do
śródeł.
W latach 2004-2007 dokonano regulacji i przebudowy koryta potoku Regulickiego.
Prace przeprowadza MZMiUW Rejon Oświęcim.
13
4. STAN ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY
Informacje nt. aktualnego stanu środowiska na terenie gminy przedstawione są równieŜ
na mapie sozologicznej (rys. 3 w załączeniu na końcu opracowania).
4.1
Rzeźba terenu i warunki geologiczne
Gmina Alwernia leŜy na styku dwóch większych jednostek fizjograficznych:
makroregionu WyŜyny Krakowsko-Częstochowskiej, mezoregionu Garbu Tenczyńskiego i
Kotliny Oświęcimskiej, mezoregionu Doliny Wisły.
Garb Tenczyński jest zrębem tektonicznym, tworzącym niŜszy stopień WyŜyny
Krakowsko-Częstochowskiej. Powierzchnia zrównania garbu znajduje się na wysokości 350380 m. n.p.m. i opada wysokimi do 80 m progami na północ i południe.
Zaznacza się teŜ w tym obszarze szereg innych mniejszych progów powstałych na
liniach uskokowych, którymi powierzchnia garbu została pocięta.
Obszar Garbu Tenczyńskiego obejmuje kilka mniejszych jednostek geomorfologicznych
(subregionów), z których na terenie gminy występują:
a)
b)
c)
d)
Blok Płaziański, stanowiący zachodnią część Garbu Tenczyńskiego. Zaznacza się
w krajobrazie jako zwarty blok, w obrębie którego występują fragmenty
powierzchni zrównania: szerokie grzbiety i kopulaste wzniesienia. Wysoczyzna
płaziańska ma charakter lessowy, występują tu charakterystyczne formy lessowe
jak: suche dolinki, parowy, wąwozy. Z terenu gminy w skład Bloku Płaziańskiego
wchodzą wzniesienia północnej części wsi Kwaczała oraz zachodniej części wsi
Regulice i Nieporaz.
ObniŜenie Regulickie występuje na linii Nieporaz-Regulice-Brodła, obejmuje
środkową część Nieporazu i Regulic oraz zachodnią część Alwerni i Poręby
śegoty. Jego dno leŜy na głębokości ok. 100 m w porównaniu z poziomem
wierzchowin. Zbocza są miejscami urwiste i urozmaicone skałkami wapiennymi.
NajwyŜsze zwęŜenie występuje między melafirowymi skałami wzgórz koło
Alwerni.
Na wschód od ObniŜenia Regulickiego mały garb ciągnący się od Alwerni do
Rudna obejmuje północną część wsi Poręba śegoty oraz Brodła, prawie cały
obszar Alwerni, Grojca, wschodnią część Nieporazu i Regulic. Teren tego garbu
ma charakter lessowy z licznymi głębokimi dolinami.
Wzgórza Mirowa jest to najbardziej na południe wysunięte, a zarazem najniŜsze
pasmo Garbu Tenczyńskiego, będące zrębem tektonicznym obciętym uskokami od
strony zachodniej, południowej i wschodniej. Są to wzniesienia o kopulastych,
rozległych wierzchołkach oraz spadzistych stokach.
Dolina Wisły, będąca częścią Kotliny Oświęcimskiej, ciągnie się równolegle do Garbu
Tenczyńskiego. W obrębie Doliny Wisły moŜna wyróŜnić: współczesny taras rzeczny i
nadzalewowy o wysokości do 6 m nad obecny poziom rzeki oraz stary taras rzeczny sięgający
do 20 m nad obecny poziom Wisły.
Dolina Wisły przechodzi najpierw łagodnymi stokami, następnie spadzistymi w
wysoczyznę Garbu Tenczyńskiego.
14
Cały obszar gminy znajduje się w obrębie monokliny śląsko-krakowskiej. Budują ją
skały paleozoiczne, mezozoiczne i czwartorzędowe.
Występowanie na powierzchni róŜnowiekowych utworów geologicznych – od karbonu
po czwartorzęd, o zróŜnicowanej litologii, przy silnym zaangaŜowaniu tektonicznym
powoduje duŜe urozmaicenie rzeźby terenu. W morfologii powszechnie zaznaczają się
wzgórza zrębowe, zbudowane głównie z wapieni skalistych, płytowych i ławicowych,
rzadziej z triasowych. Zręby oddzielone są głębokimi zapadliskami tektonicznymi, które
wypełnione są utworami miocenu i czwartorzędu i wykorzystywane przez potoki i rzeki.
Najstarszymi utworami odsłaniającymi się na tym terenie są piaskowce arkozowe,
zlepieńce i iły (arkoza kwaczalska). Ze skał wylewnych na terenie gminy odsłaniają się
jedynie melafiry (w formie potoków lawowych wzdłuŜ linii obrzeŜających zapadlisko
Nieporaz-Brodła) i tufity (na wzgórzu klasztornym w Alwerni).
Osady triasu występują na powierzchni w rejonie Kwaczały, Regulic oraz Alwerni gdzie
budują bok Płazy. Najstarszymi utworami są piaski, Ŝwiry i iły triasu dolnego odsłaniające się
w nielicznych punktach w wąwozach na zachód i północ od Alwerni. Trias środkowy
reprezentowany jest przez dolomity, margle i wapienie jamiste oraz utwory morskie dolnego
wapienia muszlowego. Dominującymi osadami triasu na terenie gminy są wapienie
gogolińskie odsłaniające się powszechnie w północno-zachodniej części gminy.
Najbardziej rozpowszechnionymi utworami mezozoicznymi na obszarze gminy są
utwory jurajskie, spośród których najbardziej rozpowszechnione są wapienie skaliste, pyłowe
i ławicowe z krzemieniami. Występują one w całej wschodniej części gminy. Na większych
obszarach na powierzchni odsłaniają się na odcinku Okleśna-Wrzosy i Nieporaz-Grojec,
gdzie były przedmiotem eksploatacji na skalę zarówno przemysłową, jak i lokalną, o czym
świadczy szereg nieczynnych juŜ obecnie łomów i kamieniołomów.
Trzeciorzęd reprezentowany jest przez występujące w rejonie Mirowa paleogeńskie
Ŝwiry, rumosze i gliny zwietrzelinowe. DuŜe powierzchnie na terenie gminy pokrywają osady
czwartorzędu, głównie plejstocenu: gliny zwałowe, piaski wodno-lodowcowe, piaski i Ŝwiry
rzeczne tarasów nadzalewowych oraz utwory czwartorzędu nierozdzielonego: piaski eoliczne,
Ŝwiry i mułki deluwialne.
Obszar Garbu Tenczyńskiego charakteryzuje się podatnością na degradację
naturogeniczną i uprawową. Przejawia się ona występowaniem w okresach roztopów
wiosennych oraz deszczy nawalnych procesów denudacyjno-erozyjnych o charakterze
zmywowym powierzchniowym. Ponadto na obszarze tym moŜna zaobserwować procesy
erozyjno-denudacyjne skoncentrowane, w wąskich dolinach, jarach i rozcięciach erozyjnych o
charakterze wąwozowym.
4.2
Pokrywa glebowa
ZróŜnicowane ukształtowanie terenu, róŜnorodna budowa geologiczna oraz zmienne
warunki wodne i roślinne mają wpływ na róŜnorodność procesów glebowych.
Na obszarze gminy przewaŜają gleby brunatne wyługowane i pseudobielice
wykształcone na lessach. W Dolinie Wisły zalegają mady z fragmentami czarnych ziem,
pseudobielic i gleb brunantnych.
Pod względem podziału na klasy bonitacyjne są to gleby kl. I-VI, przewaŜają
zdecydowanie kl. III i IV. Gleby kl. I-III oraz gleby organiczne i mineralne bez względu na
klasę objęte są ochroną przed innym uŜytkowaniem niŜ rolnicze. Gleby te występują w
centralnej części gminy, ciągnąc się szerokim 3-4 km pasem od zachodniej granicy gminy po
Brodła.
15
Południową i północną część obszaru gminy pokrywają głównie gleby piaszczyste i
rędziny nie objęte ochroną, w południowej części gminy występują gleby objęte ochroną w
postaci rzadkich oderwanych płatów.
Erozja powierzchniowa gleb w stopniu bardzo silnym występuje tylko na niewielkim
obszarze we wsi Regulice. Silna erozja występuje na terenie wsi: Brodła, Grojec, Kwaczała i
Regulice.
ZagroŜenie erozją wąwozową jest dość duŜe, obejmuje ok. 35% gruntów ornych.
Erozja wietrzna występuje w stopniu silnym na obszarze ok. 30% gruntów ornych.
Na terenie Gminy Alwernia odczyn kwaśny i bardzo kwaśny wykazuje aŜ 71%
powierzchni uŜytków rolnych. Gleby te wymagają wapnowania.
Zasobność gleb w fosfor i potas nie wykazuje większego zróŜnicowania przestrzennego.
80% gleb uŜytków rolnych wymaga zwiększonych dawek w nawoŜeniu mineralnym.
Zasobność gleb w magnez nie jest zadowalająca, 47% gleb uŜytków rolnych wymaga
zwiększonych dawek nawozów magnezowych.
Badania zawartości metali cięŜkich w glebach przeprowadzone na terenie
podkrakowskich gmin w latach 90-tych XX w. [4] wykazały, Ŝe na terenie Gminy Alwernia
zawartość metali cięŜkich w glebach mieści się w granicach dopuszczalnych, miejscami
zawartość kadmu, ołowiu i cynku jest podwyŜszona, lecz nie przekracza wartości
dopuszczalnych.
4.3
Warunki klimatyczne
Zgodnie z podziałem Polski na dzielnice rolniczo-klimatyczne R. Gumińskiego
analizowany obszar gminy leŜy na styku dwóch dzielnic klimatycznych: CzęstochowskoKieleckiej oraz Dzielnicy Kotlin Karpackich.
Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 80C. Ilość dni z pokrywą śnieŜną waha się
od 60 do 80, a średnioroczne sumy opadów są uzaleŜnione od wysokości n.p.m. i kształtują
się od 700 do 800 mm. Maksymalne sumy miesięczne notuje się w czerwcu i lipcu, zaś
minimalne w styczniu i w lutym. PrzewaŜają wiatry wiejące z sektora zachodniego oraz
wschodniego.
4.4
Stan zanieczyszczenia powietrza
Na terenie gminy koncentracja głównych źródeł emisji występuje w Alwerni. Emisja
pyłów i gazów pochodzących z Zakładów Chemicznych Alwernia S.A. stanowi znaczącą
część w bilansie emisji z terenu miasta i gminy.
Zakłady Chemiczne zaliczane są do zakładów szczególnie uciąŜliwych, powodujących
zagroŜenie środowiska emisją do powietrza. Z Zakładów emitowane są substancje takie jak:
dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek węgla, siarkowodór, kwas siarkowy, aceton,
amoniak, chlorowodór, pył ( w tym pył Cr3+ i pył Cr6+).
Na jakość powietrza w gminie Alwernia wpływają takŜe emisje pochodzące z palenisk
indywidualnych (niska emisja lokalna) oraz zanieczyszczenia przemysłowe i energetyczne
napływające z województwa śląskiego a takŜe z terenu Skawiny i Krakowa w zaleŜności od
ruchu mas powietrza z róŜnych kierunków. Źródłem zanieczyszczeń komunikacyjnych jest
droga wojewódzka Kraków – Chełmek oraz odcinek autostrady A4 Kraków – Katowice.
Na terenie gminy Alwernia nie są prowadzone pomiary stęŜeń zanieczyszczeń
powietrza.
16
Zgodnie z klasyfikacją stref przeprowadzoną w ramach piątej oceny rocznej [10] obszar
powiatu chrzanowskiego zaliczony został, uwzględniając kryteria ochrony zdrowia:
• do klasy C dla dwutlenku siarki,
• do klasy A dla dwutlenku azotu,
• do klasy C dla PM10,
• do klasy A dla ołowiu,
• do klasy A dla benzenu,
• do klasy A dla tlenku węgla,
• do klasy A dla ozonu,
Ogólna klasa strefy, z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony
zdrowia, to klasa C. Klasyfikacja ta zobowiązuje do określenia obszarów przekroczeń
wartości dopuszczalnych stęŜeń oraz wartości dopuszczalnych powiększonych o margines
tolerancji, a takŜe do podjęcia działań na rzecz ochrony powietrza (opracowanie programu
ochrony powietrza).
Przekroczenia dopuszczalnych wartości stęŜeń: 24-godzinnego dla dwutlenku siarki i
PM10 oraz rocznego dla PM10 stwierdzono na terenie powiatu chrzanowskiego w punktach
pomiarowych zlokalizowanych Chrzanowie i Trzebini.
Uwzględniając kryteria ochrony roślin, powiat chrzanowski zalicza się:
• do klasy A dla dwutlenku siarki,
• do klasy A dla tlenków azotu,
• do klasy A dla ozonu,
Ogólna klasa strefy to klasa A.
4.5
Wody powierzchniowe
Południową granicą gminy jest rzeka Wisła. Bezpośrednio odwadnia ona część wsi
Okleśna, Źródła i PodłęŜe. Pozostałe tereny odwadniane są przez następujące cieki:
−
−
−
−
−
Rudno – wschodnie tereny wsi Grójec i Brodła,
Regulka (Potok Regulicki) – Nieporaz, Regulice, zach. część wsi Grojec,
Alwernia, Poręba śegoty, wsch. część Kwaczały, Źródła, Okleśna,
Kwaczałka – środkowa część wsi Kwaczała,
Włosienka – zach. część wsi Kwaczała,
Brodlanka – dopływ lewobrzeŜny Regulki, odwadnia zachodnie tereny wsi Brodła,
Mirów, północną część PodłęŜa i południowe tereny Poręby śegoty.
Obszar gminy leŜy całkowicie w dorzeczu Wisły, która w tym rejonie tworzy dwa
starorzecza, z których jedno znajduje się w granicach gminy. Większe cieki znajdujące się na
terenie gminy – Regulka (Potok Regulicki) wraz z dopływami (potoki Brodła i Rudno) są
lewobrzeŜnymi dopływami Wisły. Tylko niewielki północny skrawek omawianego obszaru
jest odwadniany przez Rudawę.
Większe zbiorniki wodne to zbiornik retencyjno-rekreacyjny „Skowronek” koło
Alwerni na potoku Brodła i stawy rybne koło Poręby śegoty i Regulic.
Powszechnie spotykane są źródła. DuŜe obszary źródliskowe znajdują się w Kwaczale i
koło wsi Źródła nad Wisłą.
17
Potok Regulicki jest odbiornikiem ścieków przemysłowych (związków chromu) z
Zakładów Chemicznych Alwernia S.A. oraz ścieków komunalnych z tego terenu. Na potoku
tym znajduje się przekrój pomiarowo-kontrolny.
Zgodnie z klasyfikacją wód powierzchniowych przeprowadzoną w 2006 r. według 5 klas
[9] w punkcie pomiarowo-kontrolnym na Potoku Regulickim w Okleśnej (km 0,5) wody
potoku zaklasyfikowane zostały do klasy V. Do wskaźników degradujących jakość wód
potoku naleŜą: amoniak, azot Kjeldahla, chrom+6, chrom organiczny, azotyny, fosforany,
fosfor organiczny. Na przestrzeni lat 2004-2006 stwierdzono pogorszenie jakości wód potoku
(z klasy IV do V).
4.6
Wody podziemne
W przewaŜającej części obszar gminy naleŜy do górnośląskiego regionu
hydrogeologicznego, podregionu chrzanowskiego z głównym poziomem wodonośnym w
utworach triasu dolnego i środkowego. Poziomy drugorzędne występują w utworach
czwartorzędowych i górnojurajskich.
W dolinie Wisły występuje zagroŜenie infiltracją zanieczyszczeń do wód podziemnych
w okresach wysokich stanów wód, gdy dochodzi do wystąpienia zanieczyszczonych wód
rzecznych z koryta.
W tabeli 4 przedstawiono największe ujęcia wód podziemnych na terenie Gminy
Alwernia.
Tabela 4. Największe ujęcia wód podziemnych na terenie Gminy Alwernia
Miejscowość
Zasoby eksploatacyjne [m3/h]
Alwernia – Poręba Potok
Brodła
Grojec
Kwaczała - Źródła
Poręba śegoty
Regulice
Okleśna - Źródła
1200
1200
1100
800
1200
1000
280
Głównym poziomem uŜytkowym jest poziom czwartorzędowy, związany głównie z
piaszczysto-Ŝwirowymi utworami Wisły i Regulki (56 ujęć wody). Poziom ten jest zasilany
bezpośrednio z opadów atmosferycznych, duŜą rolę odgrywają tu równieŜ dopływy obu rzek.
Poziom ten jest silnie drenowany przez Wisłę, Regulkę i ich dopływy. W obrębie tarasów
niskich wody charakteryzują się wysoką mineralizacją (0,18-3,66 g/dm3), podwyŜszoną
zawartością Ŝelaza i manganu oraz zanieczyszczeniem bakteriologicznym, w duŜej mierze
spowodowanym czynnikami antropogenicznymi. Wody te przewaŜnie wymagają uzdatnienia.
Wody tarasów wyŜszych charakteryzują się o wiele korzystniejszymi parametrami i w
większości przypadków mogą być wykorzystywane bez uzdatnienia.
Wydajność czwartorzędowych ujęć wodnych waha się na omawianym obszarze od 0,9
do 54 m3/godz. Wody tego poziomu naraŜone są na zanieczyszczenia spowodowane emisjami
pyłowo-gazowymi, ściekami i zbiornikami paliw płynnych, na terenie upraw rolnych
zagroŜenie stanowi chemizacja i nawoŜenie gleb.
Wody jurajskiego piętra wodonośnego są bardzo rozpowszechnione we wschodniej
części gminy na obszarze Grzbietu Tenczyńskiego. Występują tu dwa piętra wodonośne.
18
Podstawowe znaczenie ma poziom górnojurajski, związany ze szczelinami i spękaniami
wapieni skalistych i płytowych, reprezentuje typowe wody krasowo-szczelinowe. Z piętrem
tym wiąŜe się występowanie licznych źródeł, przewaŜnie o małej wydajności, często
okresowo czynnych. Na terenie gminy znajduje się siedem ujęć wód jurajskich. Wydajność
ich wynosi 20-55 m3/godz. Wody te są nieznacznie zanieczyszczone, łatwe do uzdatnienia.
Wody piętra triasowego związane są z utworami wapienia muszlowego. w dolinie
Regulki i jej dopływów spotyka się liczne źródła szczelinowe i krasowe. Na terenie gminy
znajdują się dwa ujęcia wód triasowych, w Regulicach i w Potoku koło Poręby śegoty.
Wydajność ich wynosi 41,9 i 18 m3/godz. Wody triasowe naleŜą do wód zanieczyszczonych,
wymagających uzdatnienia.
Część wydzielonego triasowego zbiornika wód podziemnych „Chrzanów” znajduje się
na terenie gminy. W zbiorniku tym wydzielono obszar wysokiej ochrony wód.
4.7
Hałas
Hałas pochodzenia antropogenicznego występujący w środowisku na terenie Gminy
Alwernia podzielić moŜna na następujące podstawowe kategorie: hałas przemysłowy,
komunikacyjny i komunalno-bytowy.
Hałas przemysłowy
Hałas emitowany przez podmioty gospodarcze o charakterze przemysłowym, ze
względu na wielkość oraz charakter produkcji podmiotów, jest szczególnie uciąŜliwy dla
mieszkańców domów zlokalizowanych w bezpośrednim sąsiedztwie zakładów. W przypadku
małych zakładów przemysłowych i rzemieślniczych ich oddziaływanie akustyczne na stan
środowiska, jeŜeli występuje, ma charakter lokalny.
Hałas linii energetycznych
Hałas generują pracujące linie WN. Spowodowany jest on mikrowyładowaniami
elektrycznymi na powierzchni przewodów (na skutek ulotu).
Hałas ulotu linii WN jest silnie uzaleŜniony od warunków pogodowych, stanu
środowiska, stanu technicznego powierzchni przewodów, oraz charakteryzuje się duŜą
zmiennością poziomów w czasie i przestrzeni podczas dobrych warunków atmosferycznych.
Linie 110 i 220 kV nie wymagają lub wymagają w nieznacznym stopniu (tylko w
wyjątkowych sytuacjach dla 220 kV) wyznaczania stref obszaru ograniczonego uŜytkowania
z uwagi na emisję hałasu. Dla linii 400 kV strefa ta osiągać moŜe wielkość 100 m pasa terenu
wzdłuŜ linii (2x45m od skrajnego przewodu + szerokość przęsła).
Przez teren Gminy Alwernia przebiegają: linia wysokiego napięcia 220 kV Skawina –
Byczyna (Kwaczała – Alwernia - Poręba śegoty – Brodła) oraz linia 110 kV Zakłady
Chemiczne – Trzebinia (Alwernia – Regulice – Nieporaz). Linie te mogą być źródłem
uciąŜliwego hałasu, zwłaszcza przy niekorzystnych warunkach atmosferycznych.
Hałas komunikacyjny
Gwałtowny rozwój motoryzacji w latach 90. spowodował zmiany klimatu
akustycznego, który tak jak w całym województwie małopolskim równieŜ na terenie Gminy
Alwernia ulega postępującemu pogorszeniu. RównieŜ tu konsekwencją znacznego wzrostu
liczby pojazdów samochodowych jest między innymi:
•
proces stabilizacji hałasu na wysokim poziomie (poziom równowaŜny – Leq) w
godzinach szczytu komunikacyjnego, co potwierdzają badania Wojewódzkiego
Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie,
19
•
•
proces rozciągania się godzin szczytu komunikacyjnego: do późnych godzin
nocnych (godz. 24.00) i wczesnych godzin porannych (godz. 5.00),
istotny wzrost natęŜenia ruchu w godzinach nocnych, co powoduje jedynie niewielki
spadek rejestrowanych poziomów w stosunku do pory dziennej i skutkuje brakiem
moŜliwości odpoczynku osób mieszkających w otoczeniu głównych szlaków
komunikacyjnych.
Wszystko to powoduje wzrost równowaŜnych poziomów dźwięku tak w dzień jak i w
nocy. Tym samym następuje systematyczne rozszerzanie się strefy ponadnormatywnego
oddziaływania hałasu komunikacyjnego powodując, Ŝe coraz większa ilość mieszkańców
terenów połoŜonych wzdłuŜ głównych ciągów komunikacyjnych naraŜona jest na uciąŜliwy
hałas.
Największą uciąŜliwość akustyczną na terenie Gminy Alwernia wykazują:
−
−
droga wojewódzka nr 780 Kraków-Oświęcim
autostrada A-4 Kraków-Katowice
Przy trasach tych na obszarze gminy brak jest ekranów akustycznych.
Hałas komunalno-bytowy
Hałas ten występuje na terenach zabudowy mieszkaniowej. Jego poziom zaleŜy od
intensywności i charakteru zabudowy oraz obecności zakładów rzemieślniczych, punktów
gastronomiczno-rozrywkowych, urządzeń do produkcji rolnej, środków transportowych itp.
4.8
Promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące
Źródłem promieniowania elektromagnetycznego na terenie gminy są:
− urządzenia będące w powszechnym uŜyciu np. kuchenki mikrofalowe, telefony
komórkowe, anteny radiowe i telewizyjne, komputery, telewizory, lodówki,
instalacje domowe, suszarki - urządzenia te w czasie pracy wytwarzają
promieniowanie elektromagnetyczne o częstotliwości 50 Hz, a nawet większej;
− stacje telekomunikacyjne telefonii komórkowej,
− linie wysokiego napięcia i związane z nimi stacje elektroenergetyczne,
Intensywność występowania pól elektromagnetycznych w środowisku jest
kontrolowana i w niektórych przypadkach podlega ograniczeniom na tyle na ile uzasadnia to
obecny stan wiedzy dotyczącej oddziaływania pól elektromagnetycznych na człowieka, a
takŜe moŜliwości techniczne. W wielu krajach. równieŜ w Polsce obowiązują w tym
względzie szczegółowe przepisy.
Przez teren gminy przebiegają linie: 110 kV (Alwernia-Regulice-Nieporaz) oraz 220 kV
(Kwaczała – Alwernia - Poręba śegoty – Brodła). Stanowią one źródło promieniowania
elektromagnetycznego. Na terenie gminy zlokalizowane są równieŜ stacje transformatorowe i
stacje przekaźnikowe telefonii komórkowej.
4.9
Środowisko przyrodnicze
Zgodnie z podziałem geobotanicznym Polski Szafera omawiany obszar leŜy w prowincji
NiŜowo-WyŜynnej, Środkowoeuropejskiej, działu A – Bałtyckiego, w poddziale A4 – Pasa
20
WyŜyn Środkowych, w krainie 15 – WyŜyny Krakowsko-Wieluńskiej okręgu a –
Południowego.
Szata roślinna jest tu bardzo zróŜnicowana i tworzy skomplikowane struktury
przestrzenne. Na siedliskach zabagnionych, np. w miejscu wyciętych szuwarów trzcinowych
lub olszyn, występują zarośla łozowe. WzdłuŜ cieków wodnych i rozlewisk spotkać teŜ
moŜna niewielkie powierzchniowo płaty olsu bądź fragmenty łęgów jesionowo-olszowych, a
takŜe zbiorowiska bagienne i nadwodne (szuwar trzcinowy, niski szuwar trawiasty, szuwary
turzycowe, roślinność torfowisk niskich). Najbardziej rozpowszechnione na terenie garbu
Tenczyńskiego są fitocenozy grądu, zajmujące zazwyczaj strome zbocza oraz cieniste doliny.
W bujnie rozwiniętym runie rosną:
•
•
•
•
•
zawilec Ŝółty (Anemone ranunculodies),
jarzmianka większa (Astrantia major),
lilia złotogłów (Lilium martagon),
jaskier kaszubski (Ranunculus cassubicus),
gwiazdnica wielkokwiatowa (Stellaria holostea),
ZbliŜone do grądów siedliska zajmują płaty buczyny karpackiej. W ich runie występują:
•
•
•
•
•
•
Ŝywiec gruczołowaty (Dentaria glandulosa),
paprotnik kolczysty (Polystichum aculeatum),
marzanka wonna (Galium odoratum),
wilczomlecz migdałolistny (Euphorbia amygdaloides),
czerniec gronkowy (Acatea spicata),
zawilec gajowy (Anemone nemorosa).
Na suchych i ciepłych stokach wystawionych do słońca rozwija się ciepłolubna buczyna
storczykowa, a na zboczach łagodniejszych, gdzie gleby są silniej zakwaszone, występuje
kwaśna buczyna niŜowa.
Na bardziej zmienionych przez człowieka obszarach dominują pola uprawne,
zbiorowiska naskalne i kserotermiczne, wrzosowiska.
Zbiorowiska leśne Garbu Tenczyńskiego wykazują miejscami w dalszym ciągu swój
naturalny charakter. Flora Garbu Tenczyńskiego liczy 521 gatunków, z których na uwagę
zasługują rośliny porastające skały wapienne w dolinach erozyjnych, tworzące murawy
kserotermiczne oraz wchodzące w skład termofilnych zarośli, np. wiązówka bulwkowa
(Filipendula vulgaris), oleśnik górski (Seseli libanotis), kozłek trójlistkowy (Valeriana
tripteris).
Zbiorowisko leśne Garbu Tenczyńskiego styka się bezpośrednio z Puszczą Dulowską,
której niewielki fragment znajduje się na obszarze gminy. Przyrodniczy charakter puszczy
jest podobny do lasów porastających Garb Tenczyński.
Na terenie gminy znajdują się 23 drzewa lub skupiska drzew uznane za pomniki
przyrody. Zlokalizowane są one w dwóch obszarach w mieście Alwerni wokół Klasztoru O.O
Bernardynów i Rynku.
Na terenie gminy Alwernia znajduje się około 113 ha lasów stanowiących własność
mienia komunalnego. Zgodnie z obowiązującą ustawą kompetencyjną nadzór nad
gospodarowaniem w lasach sprawuje Nadleśnictwo Krzeszowice. Z wymienionej wyŜej
powierzchni około 75 ha lasów zaliczonych zostało do lasów ochronnych.
21
4.10
Zachowanie róŜnorodności biologicznej
Cały obszar gminy objęty jest róŜnymi formami prawnej ochrony przyrody (rys. 3):
− północno-zachodnia część gminy, obejmująca tereny połoŜone na zachód od Kwaczały i
Rudna oraz na północ od Nieporazu naleŜy do Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego,
− południowo-wschodnia część obszaru gminy to tereny Rudniańskiego Parku
Krajobrazowego,
− strefa pomiędzy tymi dwoma parkami stanowi Obszar Chronionego Krajobrazu, znajduje
się tutaj szereg oderwanych niewielkich kompleksów leśnych, głównie mieszanych i
szpilkowych
Parki te naleŜą do Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych.
Rudniański Park Krajobrazowy połoŜony jest w południowej części WyŜyny
Krakowskiej. Obejmuje zlewnię potoków Rudno i Brodła, tereny lasów Alwerni i Kamienia
oraz wzgórze Kajasówka. Park obejmuje obszar 5813,9 ha, w obrębie gmin: Alwernia,
Czernichów i Krzeszowice (rys. 3). Na terenie Gminy Alwernia zajmuje powierzchnię 3344
ha, co wynosi 44,4% obszaru gminy.
Otulina parku obejmuje obszar 6713,0 ha na terenie części gmin: Alwernia, Babice,
Czernichów, Liszki i Krzeszowice.
Park charakteryzuje się bardzo bogatą i róŜnorodną pod względem ekologicznym florą i
roślinnością nieleśną oraz bogatym światem zwierząt. RóŜnorodność biologiczną Parku
moŜna uznać za wybitną .Obecna bioróŜnorodność w znacznym stopniu ukształtowała się pod
wpływem wielowiekowej działalności człowieka i utrzymywała się w wyniku prowadzonej
systematycznie tradycyjnej ekstensywnej gospodarki rolniczej, głównie pasterskiej i łąkowej.
Niezwykle istotna dla bioróŜnorodności jest mozaikowa struktura przestrzenna róŜnych typów
roślinności (lasów, zarośli, łąk, pastwisk, torfowisk, szuwarów, muraw) oraz bogactwo
zespołów. Około 80% wszystkich występujących na terenie Parku zbiorowisk roślinnych to
zbiorowiska nieleśne, które przewaŜnie mają półnaturalny charakter, gdyŜ powstały i
utrzymują się w wyniku uŜytkowania gospodarczego.
Dla ochrony bioróŜnorodności najistotniejszym zagadnieniem jest zachowanie moŜliwie
największej liczby zbiorowisk roślinnych, zwłaszcza tych, które odznaczają się duŜym
bogactwem gatunkowym, są siedliskiem gatunków rzadkich, chronionych i zagroŜonych.
Wśród roślinności nieleśnej do takich zbiorowisk naleŜą: murawy kserotermiczne, murawy
piaskowe, torfowiska, podmokłe łąki, łąki świeŜe, ziołorośla, niektóre zespoły szuwarowe,
wodne i synantropijne. Drugim waŜnym zagadnieniem dla zachowania bioróznorodności jest
utrzymanie mozaikowych układów przestrzennych zbiorowisk oraz drobnopowierzchniowej
struktury pól uprawnych z licznymi miedzami, skarpami, zadrzewieniami i zakrzewieniami
śródpolnymi.
Zachowanie zbiorowisk roślinnych gwarantuje w duŜym stopniu ochronę róŜnorodności
fauny.
Na terenie parku ustalono następujące szczególne cele ochrony:
1. Ochrona wartości przyrodniczych:
a) zachowanie charakterystycznych elementów przyrody nieoŜywionej,
b) ochrona naturalnej róŜnorodności florystycznej i faunistycznej,
c) zachowanie naturalnych i półnaturalnych zbiorowisk roślinnych, ze szczególnym
uwzględnieniem roślinności kserotermicznej, torfowiskowej oraz wilgotnych
łąk,
d) zachowanie korytarzy ekologicznych.
2. Ochrona wartości historycznych i kulturowych:
22
a) ochrona tradycyjnych form zabudowy i zespołów wiejskich,
b) współdziałanie w zakresie ochrony obiektów zabytkowych i ich otoczenia.
3. Ochrona walorów krajobrazowych:
a) zachowanie otwartych terenów krajobrazów jurajskich,
b) ochrona przed przekształceniem terenów wyróŜniających się walorami estetycznowidokowymi,
4. Społeczne cele ochrony:
a) racjonalna gospodarka przestrzenią, hamowanie presji urbanizacyjnej,
b) promowanie i rozwijanie funkcji zgodnych z uwarunkowaniami środowiska, w tym
szczególnie turystyki, wypoczynku i edukacji.
Tenczyński Park Krajobrazowy połoŜony jest w południowej części WyŜyny
Krakowskiej, obejmuje pasmo Garbu Tenczyńskiego oraz Puszczę Dulowską.
Park obejmuje obszar 13 658,1 ha w obrębie 9 gmin: Alwernia, Babice, Chrzanów,
Kraków, Krzeszowice, Liszki, Trzebinia, Wielka Wieś, Zabierzów. Na terenie Gminy
Alwernia park zajmuje obszar 1250,5 ha, co stanowi 16,61% powierzchni gminy.
Otulina parku obejmuje obszar 13 413,9 ha Alwernia, Babice, Chrzanów, Kraków,
Krzeszowice, Trzebinia, Wielka Wieś, Zabierzów.
Tenczyński Park Krajobrazowy cechuje się wybitną róŜnorodnością biologiczną, o czym
decydują w duŜym stopniu bogactwo i zróŜnicowanie geobotaniczne i ekologiczne flory i
zbiorowisk roślinnych (bogactwo florystyczne i zróŜnicowanie ekologiczne flory naleŜy
ocenić jako wybitne w skali regionalnej i ogólnokrajowej).
Obecna bioróŜnorodność w znacznym stopniu ukształtowała się pod wpływem
wielowiekowej działalności człowieka i utrzymywała się w wyniku prowadzenia
systematycznie tradycyjnej ekstensywnej gospodarki rolniczej, głównie pasterskiej i łąkowej.
Niezwykle istotna dla bioróŜnorodności jest mozaikowa struktura przestrzenna róŜnych typów
roślinności (lasów, zarośli, łąk, pastwisk, torfowisk, szuwarów, muraw) oraz bogactwo
zespołów roślinnych. Zbiorowiska nieleśne, które przewaŜnie mają półnaturalny charakter,
powstały i utrzymują się w wyniku uŜytkowania gospodarczego.
Na terenie parku ustalono następujące szczególne cele ochrony:
1. Ochrona wartości przyrodniczych:
a) zachowanie charakterystycznych elementów przyrody nieoŜywionej,
b) ochrona naturalnej róŜnorodności florystycznej i faunistycznej,
c) zachowanie naturalnych i półnaturalnych zbiorowisk roślinnych, ze
szczególnym uwzględnieniem roślinności kserotermicznej, torfowiskowej oraz
wilgotnych łąk,
d) zachowanie korytarzy ekologicznych.
2. Ochrona wartości historycznych i kulturowych:
a) ochrona tradycyjnych form zabudowy i zespołów wiejskich,
b) współdziałanie w zakresie ochrony obiektów zabytkowych i ich otoczenia.
3. Ochrona walorów krajobrazowych:
a) zachowanie otwartych terenów krajobrazów jurajskich,
b) ochrona przed przekształceniem terenów wyróŜniających się walorami estetycznowidokowymi,
4. Społeczne cele ochrony:
a) racjonalna gospodarka przestrzenią, hamowanie presji urbanizacyjnej,
b) promowanie i rozwijanie funkcji zgodnych z uwarunkowaniami środowiska, w tym
szczególnie turystyki, wypoczynku i edukacji.
23
4.11
Gospodarka złoŜami
Gmina Alwernia jest gminą zasobną w surowce mineralne, jednak moŜliwości ich
wykorzystania są zagadnieniem złoŜonym, poniewaŜ oprócz zagadnień geologicznozłoŜowych trzeba wziąć pod uwagę takie czynniki jak: ochrona przyrody i środowiska oraz
ochrona terenów rolniczych. W chwili obecnej prowadzona jest eksploatacja wapieni na
terenie kamieniołomu MIRÓW-KAMIR w Mirowie, będącym własnością prywatną.
Wapienie
Na terenie gminy znajdują się dwa udokumentowane złoŜa wapieni: triasowe wapienie
przeznaczone dla potrzeb przemysłu cementowego „Grzmiączka” i bloczne wapienie jurajskie
„Mirów”.
ZłoŜe wapieni „Grzmiączka” z udokumentowanymi zasobami w kategorii C1+B w ilości
11,5 mln Mg nie jest do tej pory eksploatowane z uwagi na niekorzystne warunki
geologiczno-górnicze i brak bliskiego miejsca zbytu surowca. Niemniej jednak naleŜy je
zaliczyć do złóŜ perspektywicznych, lecz nie w aspekcie produkcji cementu, lecz raczej dla
przemysłu wapienniczego.
Na złoŜu blocznych wapieni płytowych i skalistych „Mirów” prowadzona jest
eksploatacja (kamieniołom MIRÓW-KAMIR).
Oprócz złóŜ udokumentowanych wytypowano jako perspektywiczne dwa obszary
występowania wapieni jurajskich: obszar nr II „Brandyska” (perspektywiczne zasoby ok.
3,5 mln Mg) i obszar nr III połoŜony na zachód od miejscowości Wrzosy (perspektywiczne
zasoby ok. 5 mln Mg).
W minionych latach eksploatowano równieŜ złoŜa wapieni na wzgórzu Skałka (obecnie
w sąsiedztwie znajduje się osiedle willowe, co czyni eksploatację niemoŜliwą).
Melafiry
Na obszarze gminy znajdują się dwa udokumentowane złoŜa tego surowca: „Regulice”
z udokumentowanymi zasobami w ilości 2 208 tys. Mg i „Poręba śegoty” – zasoby w ilości
511 tys. Mg. W Regulicach wyeksploatowane zostały zasoby przemysłowe, lecz istnieje
moŜliwość poszerzenia granicy złoŜa w kierunku wschodnim. ZłoŜe „Poręba śegoty”,
nieeksploatowane od początku lat 60-tych XX w. znajduje się w obrębie Rudniańskiego Parku
Krajobrazowego co stawia pod znakiem zapytania eksploatację.
Nieudokumentowane wystąpienia melafirów (wzgórze klasztorne w Alwerni,
kamieniołom w Brodłach) nie rokują nadziei na przyszłą eksploatację z uwagi na połoŜenie w
obszarze zabudowanym.
Kruszywa naturalne
Kruszywa naturalne na terenie gminy reprezentowane są przez piaski i Ŝwiry rzeczne,
piaski wodnolodowcowe i piaski eoliczne. W latach ubiegłych surowiec ten był
eksploatowany zarówno na cele lokalne, jak i na skale przemysłową, o czym świadczą liczne,
w większej mierze nieczynne juŜ wyrobiska. Szczególne nasilenie eksploatacji tego surowca
dało się zauwaŜyć w południowo-zachodniej części gminy. W tym teŜ rejonie znajdują się
trzy udokumentowane złoŜa piasków: „Okleśna”, „Okleśna II” i „Alwernia przy hałdzie”. Na
ostatnim spośród tych złóŜ zakończono eksploatację w 2002 r. ZłoŜe „Okleśna” jest prawie
całkowicie wyeksploatowane, wg bilansu zasobów pozostało tam zaledwie 47 tys. Mg
surowca. ZłoŜe „Okleśna II” jest nieudostępnione, znajduje się ono w obrębie Rudniańskiego
Parku Krajobrazowego
W osadach piaskowych wysokiego tarasu Regulki znajduje się teŜ wytypowany jako
perspektywiczny niewielki obszar nr IV „Młyńczyska”, częściowo eksploatowany przez
24
miejscową ludność na własne potrzeby. Perspektywiczne zasoby wynoszą tu około
100 tys. m3.
Perspektywy eksploatacji kruszyw naturalnych istnieją równieŜ na obszarach
połoŜonych na północ od doliny Wisły, aŜ po rejon Kwaczały. Wydzielono tutaj trzy obszary
perspektywiczne: obszar nr V „Sorkowa Góra”, gdzie przedmiotem eksploatacji byłyby
zapiaszczone Ŝwiry (orientacyjne zasoby ok. 0,5 mln m3), obszar nr VII „Piaski I”
(orientacyjne zasoby piasków ok. 300 tys. m3) i obszar nr VIII „Piaski 2” (orientacyjne
zasoby około 150 tys. m3).
Surowce ilaste
Surowce te na obszarze gminy reprezentowane są wyłącznie przez gliny zwałowe
występujące w postaci oderwanych płatów. Wytypowane zostały trzy obszary
perspektywiczne: obszar nr I w rejonie Nieporazu (orientacyjne zasoby ok. 120 tys. m3),
obszar nr VI w miejscowości Kopaniny (przewidywane zasoby w granicach 350 tys. m3) i
obszar nr IX połoŜony na południe od Brodeł (orientacyjne zasoby 200 tys. m3). Obszary te
były eksploatowane przez okoliczną ludność w celu pozyskania surowca do wyrobu cegły i
celów garncarskich, na terenach tych znajdują się stare glinianki. Na pierwszym z tych
obszarów eksploatacja jest moŜliwa tylko na niewielkiej części, na drugim eksploatacja jest w
ogóle niemoŜliwa, gdyŜ leŜy na terenie Rudniańskiego Parku Krajobrazowego, na trzecim
obszarze przewiduje się moŜliwość eksploatacji.
4.12
Walory kulturowe
Na terenie gminy znajdują się następujące obiekty zabytkowe:
•
•
•
•
•
rynek w Alwerni
klasztor OO Bernardynów z cudownym obrazem „Ecce Homo”
ruiny rokokowego pałacu Szembeków w Porębie śegoty z zabytkowym parkiem,
zachowanym systemem oficyn i kompleksem dworskim,
XVIII-wieczny kościół w Porębie śegoty z ołtarzami pochodzącymi z Katedry
Wawelskiej
Małopolskie Muzeum PoŜarnictwa z bogatą kolekcją unikalnych wozów straŜackich
i sprzętu poŜarniczego.
Do rejestru zabytków wpisane są: załoŜenie klasztorne w Alwerni, kaplica św. Floriana
z drzewostanem w Alwerni, krajobraz kulturowy południowej części wsi Poręba śegoty.
4.13
Walory krajobrazowe
Gmina posiada wysokie walory krajobrazowe, związane z urozmaiconą rzeźbą terenu,
bogatą roślinnością i występującymi na jej obszarze obiektami zabytkowymi. Teren
wznoszący się piętrowo od doliny Wisły po wysoczyznę Garbu Tenczyńskiego, pocięty
dolinami i obniŜeniami, w duŜym stopniu pokryty lasami jest cenny krajobrazowo, co zostało
potwierdzone przez lokalizację na tym obszarze dwóch parków krajobrazowych:
Tenczyńskiego i Rudniańskiego, naleŜących do Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych.
25
5. UWARUNKOWANIA
ALWERNIA
5.1
POLITYKI
EKOLOGICZNEJ
MIASTA
I
GMINY
Polityka ekologiczna Unii Europejskiej
Zobowiązania w zakresie wdraŜania Dyrektyw Unii Europejskiej wynikają z
członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Polska wypełnia zobowiązania podjęte w czasie
ubiegania się o członkostwo jak równieŜ realizuje zadania, nakładane obecnie na państwa
Wspólnoty.
Przepisy Unii Europejskiej dotyczące ochrony środowiska są niezwykle rozbudowane i
dotyczą praktycznie wszystkich dziedzin Ŝycia społeczno-gospodarczego. Aktualnie proces
dostosowywania do prawa polskiego poprzez wprowadzenie ustaw i rozporządzeń jest na
ukończeniu. Proces ten będzie jednak kontynuowany, poniewaŜ prawo unijne zmienia się i
jest dostosowywane do bieŜących uwarunkowań i potrzeb.
Ze względu na rozbudowany charakter nowych regulacji administracja samorządowa
powinna podejmować szerokie i róŜnorodne działania mające na celu ich praktyczną
realizację. Szczególną uwagę naleŜy zwrócić na następujące dziedziny:
udział społeczny i udzielanie informacji o stanie środowiska i jego ochronie;
nowe przepisy dotyczące gospodarki wodno-ściekowej;
gospodarkę odpadami.
Prawo Unii Europejskiej regulujące ochronę środowiska powstawało na przestrzeni
ostatnich 30 lat. Obecnie liczy około 300 aktów prawnych, obejmujących dyrektywy,
rozporządzenia, decyzje i zalecenia.
Eksperci unijni zajmujący się ochroną środowiska ustalili 11 zasad, których
przestrzegać powinny wszystkie państwa będące w Unii:
1. Lepiej zapobiegać, niŜ leczyć.
2. NaleŜy uwzględniać skutki oddziaływania na środowisko w moŜliwie
najwcześniejszym stadium podejmowania decyzji.
3. Trzeba unikać eksploatowania przyrody powodującego znaczne naruszenie
równowagi ekologicznej.
4. NaleŜy podnieść poziom wiedzy naukowej, by umoŜliwić podejmowanie
właściwych działań.
5. Koszty zapobiegania i usuwania szkód ekologicznych powinien ponosić sprawca
zanieczyszczenia.
6. Działania w jednym państwie członkowskim nie powinny powodować
pogorszenia stanu środowiska w innym.
7. Polityka ekologiczna państw członkowskich w zakresie ochrony środowiska
musi uwzględniać interesy państw rozwijających się.
8. Państwa Unii Europejskiej powinny wspierać ochronę środowiska w skali
międzynarodowej i globalnej.
9. Ochrona środowiska jest obowiązkiem kaŜdego, zatem konieczna jest edukacja
w tym zakresie.
10. Środki ochrony środowiska powinny być stosowane odpowiednio do rodzaju
zanieczyszczenia, potrzebnego działania oraz obszaru geograficznego, który
mają chronić.
26
11. Krajowe programy dotyczące środowiska powinny być koordynowane na
podstawie wspólnych długoterminowych programów, a krajowa polityka
ekologiczna – harmonizowana w ramach Wspólnot Europejskich.
Obecnie najwaŜniejszym programem społeczno-gospodarczym Unii Europejskiej jest
Strategia Lizbońska przyjęta w marcu 2000 r. Jej głównym celem jest stworzenie w Europie
do roku 2010 najbardziej konkurencyjnej gospodarki na świecie, zdolnej do utrzymania
zrównowaŜonego wzrostu gospodarczego, stworzenia większej liczby miejsc pracy oraz
zachowania spójności społecznej.
Strategia składa się z trzech filarów: ekonomicznego, społecznego i ekologicznego
(dodanego na szczycie w Goteborgu w czerwcu 2001).
Dokument ten wyróŜnia cztery obszary priorytetowe:
− zmiany klimatyczne, a zwłaszcza spowolnienie zuŜycia paliw kopalnych w celu
opóźnienia lub odwrócenia efektu cieplarnianego,
− opanowanie presji na środowisko ze strony transportu,
− poprawa zdrowia publicznego,
− zachowanie zasobów naturalnych.
5.2
Powiązania z polityką ekologiczną województwa i kraju
Podstawowymi dokumentami, do których naleŜy się odnieść przy opracowywaniu
aktualizacji Programu ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Alwernia są:
•
•
•
•
„Polityka ekologiczna Państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy
na lata 2011-2014”, stanowiąca aktualizację „Polityki ekologicznej Państwa na
lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010” będącej
uszczegółowieniem przyjętej przez Sejm RP w 2001 roku II Polityki ekologicznej
Państwa.
Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014
przyjęty przez Sejmik Województwa Małopolskiego Uchwałą nr XI/133/07 z dn.
24 września 2007 r.
Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013, uchwalona 30
Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013
Polityka ekologiczna Państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata
2011-2014
Potrzeba aktualizacji polityki ekologicznej wynikała m.in. z uzyskania przez Polskę
członkostwa w Unii Europejskiej. Stwarza to, z jednej strony, szansę szybkiego rozwiązania
wielu problemów ochrony środowiska i poprawy jakości Ŝycia mieszkańców, przykładowo
poprzez moŜliwość korzystania ze środków finansowych UE, z drugiej strony oznacza
konieczność spełnienia wymagań wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz osiągania celów
wspólnotowej polityki ekologicznej.
"Polityka ekologiczna Państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na
lata 2011-2014" bierze pod uwagę te zobowiązania. Dlatego przy jej opracowywaniu
uwzględniono nie tylko strategiczne i programowe dokumenty rządu Rzeczpospolitej
Polskiej, ale takŜe Wspólnoty Europejskiej.
27
Polska polityka ekologiczna opiera się na konstytucyjnej zasadzie zrównowaŜonego
rozwoju, dlatego jej zalecenia muszą być uwzględniane we wszystkich dokumentach
strategicznych oraz programach, których realizacja moŜe mieć wpływ na stan środowiska.
"Polityka ekologiczna Państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na
lata 2011-2014" jako nadrzędny, strategiczny cel przyjmuje zapewnienie bezpieczeństwa
ekologicznego kraju (mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) i
tworzenie podstaw do zrównowaŜonego rozwoju społeczno-gospodarczego.
Realizacja tego celu osiągana będzie poprzez niezbędne działania organizacyjne,
inwestycyjne (w tym wdraŜanie postanowień Traktatu Akcesyjnego), tworzenie regulacji
dotyczących zakresu korzystania ze środowiska i reglamentowania poziomu tego
wykorzystania w najwaŜniejszych obszarach ochrony środowiska.
Celami realizacyjnymi Polityki ekologicznej są:
wzmacnianie systemu zarządzania ochroną środowiska,
ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów
przyrody,
zrównowaŜone wykorzystanie materiałów, wody i energii,
dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego dla ochrony
zdrowia mieszkańców Polski,
ochrona klimatu.
Spośród kierunków działań słuŜących realizacji ww. celów, wymienionych w Polityce
ekologicznej na lata 2007-2010 bezpośrednio do zarządzania środowiskiem na szczeblu
gminy odnieść moŜna następujące:
• Promocja i rozwój systemu „zielonych zamówień” realizowanych ze środków
publicznych oraz uruchomienia programu „zielonych miejsc pracy”.
Wykorzystanie środków pomocowych UE dla uruchomienia tych programów na
poziomie lokalnym.
• Prowadzenie działań edukacyjnych w zakresie zrównowaŜonej konsumpcji i
kształtowania poŜądanych proekologicznych jej wzorców.
• Tworzenie gminnych programów edukacji dla zrównowaŜonego rozwoju.
• Wspieranie wybranych projektów realizowanych przez pozarządowe organizacje
ekologiczne.
• BieŜąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych.
• Promocja stosowania dobrych praktyk rolniczych jako instrumentu ochrony
gleb, upowszechnianie kierunków produkcji rolnej zapewniających
zrównowaŜone ich wykorzystanie.
• Wspieranie działań zmierzających do zmniejszenia zuŜycia wody i podniesienia
efektywności wykorzystania energii w gospodarce komunalnej.
• Budowa, rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków i systemów
kanalizacji zbiorczej.
• Wspieranie budowy indywidualnych systemów oczyszczania ścieków, w
miejscach gdzie jest niemoŜliwa lub ekonomicznie nieuzasadniona budowa sieci
kanalizacyjnej.
• Wspieranie budowy szczelnych zbiorników na gnojowicę i/lub gnojówkę oraz
płyt obornikowych w gospodarstwach rolnych prowadzących hodowlę i chów
zwierząt.
28
•
•
Wspieranie działań mających na celu poprawę jakości wody przeznaczonej do
spoŜycia, w tym budowa lub modernizacja stacji uzdatniania wody i sieci
wodociągowych.
Wspieranie działań na rzecz ograniczenia niskiej emisji ze źródeł komunalnych.
Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014
Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014 jest
jednym z podstawowych dokumentów, na których powinny się opierać gminne programy
ochrony środowiska w celu tworzenia i realizowania wspólnej polityki w zakresie ochrony
środowiska. Program ten prezentuje działania przewidziane do realizacji w latach 2007-2010
oraz w ogólnym zarysie kierunki działań do 2014 r.
Program identyfikuje najwaŜniejsze źródła zagroŜeń dla zdrowia człowieka i
środowiska w województwie małopolskim, do których naleŜą:
zanieczyszczenie wód i jakość wody do picia (zwłaszcza na obszarach
wiejskich),
zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego,
odpady komunalne,
zagroŜenia naturalne – susze i powodzie
Celem nadrzędnym polityki ekologicznej województwa jest:
„Zapewnienie wysokiej jakości Ŝycia mieszkańców poprzez poprawę stanu środowiska i
racjonalne gospodarowanie jego zasobami”
Program przyjmuje priorytety ekologiczne na lata 2007-2010:
uporządkowanie gospodarki odpadami,
poprawa stanu wód i racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi oraz
ochrona przed powodzią i suszą,
ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami.
Oprócz ww. priorytetów uznano za waŜne dla poprawy stanu środowiska naturalnego
uwzględnienie w programie przedsięwzięć dotyczących:
• ochrony przed hałasem (w szczególności drogowym),
• ochrony Ŝywych zasobów przyrody,
• ochrony powierzchni ziemi (gleby i złóŜ surowców mineralnych),
• racjonalizacji wykorzystania zasobów surowców i energii (w tym takŜe energii
odnawialnej),
• ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym,
• ochrony przed skutkami powaŜnych awarii przemysłowych,
• stabilizacji osuwisk na terenie Karpat fliszowych,
• zapewnienia bezpieczeństwa biologicznego Małopolski,
• podnoszenia świadomości ekologicznej mieszkańców – działania promocyjne,
edukacyjne.
W ramach działań krótkoterminowych na lata 2007-2010 Program formułuje
następujące cele szczegółowe:
ograniczenie przekroczeń dopuszczalnych stęŜeń zanieczyszczeń,
29
ograniczenie emisji niskiej,
ograniczenie emisji z procesów przemysłowych, energetyki i elektrociepłowni,
zwiększenie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii,
ograniczenie uciąŜliwości akustycznej dla mieszkańców,
ocena stanu akustycznego środowiska i obserwacja zmian klimatu akustycznego,
ochrona przed polami elektromagnetycznymi,
efektywne zarządzanie zasobami wodnymi,
ochrona zasobów i poprawa stanu wód podziemnych i powierzchniowych,
zapewnienie mieszkańcom wody pitnej dobrej jakości,
ochrona gleb uŜytkowanych rolniczo,
rekultywacja i rewitalizacja terenów zdegradowanych,
ochrona, rozwój i uporządkowanie systemu obszarów chronionych,
kształtowanie przestrzeni regionu z uwzględnieniem wartości przyrodniczych i
krajobrazowych,
ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów,
rozwój rolnictwa zrównowaŜonego i promocja produktów ekologicznych,
ochrona przed negatywnym wpływem GMO (organizmów genetycznie
zmodyfikowanych),
zrównowaŜona gospodarka leśna,
racjonalne gospodarowanie i ochrona złóŜ zasobów mineralnych, w tym
obszarów perspektywicznych,
minimalizacja presji eksploatacji złóŜ na środowisko,
właściwe zagospodarowanie terenów zagroŜonych powodzią oraz suszą
hydrologiczną,
zwiększenie retencyjności zlewni oraz poprawa stanu technicznego urządzeń
zabezpieczenia przeciwpowodziowego,
ograniczanie skutków procesów geodynamicznych,
zmniejszenie ryzyka wystąpienia powaŜnej awarii i ograniczanie skutków w
przypadku jej wystąpienia,
bezpieczny transport substancji niebezpiecznych,
realizacja programu, w tym współpraca z instytucjami zagranicznymi i
krajowymi, administracją rządową i samorządową,
edukacja ekologiczna,
monitoring stanu środowiska, w tym bazy danych nt. emisji zanieczyszczeń –
powietrze, odpady, ścieki, hałas i in.,
wdroŜenie i utrzymanie systemu zarządzania i informacji o środowisku.
Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013
Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007 – 2013 (SRWM) została
uchwalona 30 stycznia 2006 r. przez Sejmik Województwa Małopolskiego. Dokument ten
określa cele i priorytety polityki rozwoju prowadzonej na terenie regionu.
Wizja rozwoju województwa określona w tym dokumencie to:
„Małopolska – regionem szans, wszechstronnego rozwoju ludzi i nowoczesnej gospodarki;
silnym aktywnością swych mieszkańców, czerpiącym z dziedzictwa przeszłości i
zachowującym toŜsamość w integrującej się Europie”.
30
W polu działania B - Rozwój społeczny i jakość Ŝycia, wyodrębniono istotny w kontekście
poprawy jakości i ochrony środowiska obszar polityki rozwoju - VI. Ochrona środowiska, dla
którego wyznaczono cel pośredni:
„Wysoka jakość Ŝycia w czystym i bezpiecznym środowisku przyrodniczym”.
W ramach VI obszaru wyznaczono kierunki polityki - załoŜenia kluczowych programów
realizacyjnych:
VI.1. Ochrona zasobów wodnych.
VI.2. Ochrona powietrza i zwiększenie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii.
VI.3. Gospodarka odpadami.
VI.4. Bezpieczeństwo ekologiczne i ochrona przed skutkami klęsk ekologicznych.
Ponadto w polu B w obszarze polityki rozwoju - VII. Dziedzictwo i przestrzeń regionalna, w
którym wyznaczono cel pośredni: „Wysoka jakość środowiska przyrodniczego – kulturowego
i przestrzeni regionalnej” zostały uwzględnione, istotne z punktu widzenia stanu środowiska,
kwestie związane z ochroną bio- i georóŜnorodności.
Wśród zagadnień wpływających na poprawę stanu środowiska, uwzględnionych w strategii,
wyróŜnić naleŜy następujące kierunki: zrównowaŜone rolnictwo, w tym rolnictwo
ekologiczne, rozwój innowacji oraz nowoczesnych technologii, zwiększenie roli transportu
zbiorowego w obsłudze regionu.
Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 (MRPO)
Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 jest podstawowym
dokumentem operacyjnym słuŜącym realizacji polityki rozwoju regionu.
Celem głównym Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013
jest tworzenie warunków dla wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Cel ten będzie osiągany
w szczególności poprzez inwestycje infrastrukturalne wzmacniające konkurencyjność,
wspieranie innowacyjności i społeczeństwa informacyjnego oraz poprawę stanu środowiska
naturalnego i kulturowego.
Pośród celów operacyjnych MPRO na lata 2007-2013 określony jest cel nr 7 –
„Likwidowanie zaniedbań w ochronie środowiska i racjonalne gospodarowanie zasobami”.
Cel ten realizowany będzie w ramach osi priorytetowej 7 – Infrastruktura ochrony
środowiska.
W ramach osi priorytetowej będzie udzielane bezzwrotne dofinansowanie przedsięwzięć w
czterech głównych obszarach:
- gospodarki wodno-ściekowej;
- poprawy jakości powietrza i zwiększanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii;
- gospodarki odpadami;
- poprawy bezpieczeństwa ekologicznego oraz ochrony przed skutkami klęsk Ŝywiołowych.
Zagadnienia dofinansowywania przedsięwzięć ze środków MPRO zostały dokładnie
scharakteryzowane w rozdziale 10.3. niniejszego opracowania.
31
Wymienione powyŜej programy i strategie wyŜszego szczebla są wzajemnie spójne i
stanowią logiczną konsekwencję II Polityki Ekologicznej Państwa.
Cele i działania ujęte w powyŜszych dokumentach mogą być wykorzystane przy
opracowywaniu aktualizacji Programu ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Alwernia jako
podstawa wyjściowa do konkretyzacji zadań, jako analog do sformułowania lokalnych
wskaźników planowanych do uzyskania na danym terenie, jako inspiracja do wprowadzenia
podobnego zadania na szczeblu lokalnym.
5.3
Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Chrzanowskiego
Aktualnie obowiązujący Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Chrzanowskiego
został uchwalony Uchwałą nr XXXII/191/2005 Rady Powiatu w Chrzanowie z dnia 24 lutego
2005 r.
W programie tym jako nadrzędny cel polityki ekologicznej Powiatu Chrzanowskiego
przyjęto:
„ZrównowaŜony rozwój społeczno-gospodarczy powiatu chrzanowskiego
zapewniający wysoką jakość środowiska”
Program działań niezbędnych dla realizacji polityki ekologicznej Powiatu
Chrzanowskiego, w zakresie ochrony środowiska, powinien być osiągnięty poprzez realizację
celów i zadań prowadzących do osiągnięcia poprawy stanu obecnego dla poszczególnych
elementów środowiska:
1. Poprawa jakości powietrza atmosferycznego
cel ekologiczny – zapewnienie wysokiej jakości powietrza oraz redukcja emisji
pyłów i gazów,
kierunki działań ekologicznych:
Ograniczenie emisji w sektorze komunalnym i przemysłowym,
Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych
2. Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych
cel ekologiczny – poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych,
rozbudowa systemu kanalizacji oraz racjonalne zuŜycie wody i ochrona przed
powodzią
Zarządzanie zasobami wodnymi,
Ochrona jakości zasobów wodnych,
Ochrona przeciwpowodziowa
3. Ochrona powierzchni ziemi
cel ekologiczny – ochrona powierzchni ziemi i gleb przed degradacją oraz
rekultywacja obszarów zdegradowanych
Gleby uŜytkowane rolniczo,
Obszary zdegradowane,
4. Ochrona zasobów naturalnych
cel ekologiczny – racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi
32
5. Ochrona przed hałasem
cel ekologiczny – zmniejszenie uciąŜliwości hałasu w środowisku
Ochrona przed hałasem komunikacyjnym,
Ochrona przed hałasem przemysłowym,
6. Ochrona przyrody
cel ekologiczny – zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych oraz wzrost
lesistości powiatu
Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych,
Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt,
Ochrona lasów
7. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi
cel ekologiczny – utrzymanie wartości pól elektromagnetycznych na poziomie
nie przekraczającym dopuszczalnego, a w przypadku ich przekroczenia –
obniŜenie wartości tych pól do wartości dopuszczalnych
8. Edukacja ekologiczna
cel ekologiczny – podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców
9. Gospodarka odpadami
cel ekologiczny – minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów i eliminacja
zagroŜeń wynikających z gospodarowania odpadami
W ramach zadań własnych powiatu słuŜących realizacji przyjętych celów ekologicznych
określone zostały elementy wyznaczone do szczegółowej analizy przy sporządzaniu
programów gminnych. Zadania z tego zakresu przewidziane do realizacji w latach 2008-2011
uwzględnione zostały w niniejszym Programie.
5.4
Strategia rozwoju Powiatu Chrzanowskiego na lata 2006-2015
„Strategia Rozwoju Powiatu Chrzanowskiego na lata 2006 - 2015” posiada ścisłą
korelację z kluczowymi opracowaniami regionalnymi („Strategia Rozwoju Województwa
Małopolskiego na lata 2007 – 2013”).
Stworzone plany działań przede wszystkim kładą nacisk na zrównowaŜony rozwój
powiatu. Jest on rozumiany jako proces, w którym następuje integrowanie działań
politycznych, gospodarczych, społecznych i przestrzennych, z zachowaniem równowagi
przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych. ZrównowaŜony
rozwój ma na celu wyrównanie szans w dostępie do środowiska zarówno współczesnego
społeczeństwa, jak równieŜ przyszłych pokoleń.
„Strategia Rozwoju Powiatu Chrzanowskiego na lata 2006 - 2015” nie ogranicza się w
swych zapisach tylko do zadań realizowanych bezpośrednio przez Starostwo Powiatowe
w Chrzanowie. Dokument proponuje przede wszystkim zadania, które stanowią wyzwania dla
całej społeczności lokalnej i wszystkich instytucji działających na terenie powiatu. Taka
zasada partnerstwa jest jedną z fundamentalnych zasad polityki strukturalnej Unii
Europejskiej. Ponadto wiele zadań leŜących w kompetencjach gmin wchodzących w skład
33
powiatu chrzanowskiego pokazanych jest jako zadania o niezwykle istotnym znaczeniu dla
wszystkich jednostek samorządowych. Stąd teŜ realizacja strategii w duŜej mierze musi się
opierać na zorganizowanej i efektywnej współpracy gmin powiatu chrzanowskiego oraz
Starostwa Powiatowego w Chrzanowie.
Strategia rozwoju Powiatu Chrzanowskiego na lata 2006-2015 określa następujące
główne kierunki rozwoju powiatu:
Tereny inwestycyjne i infrastruktura techniczna
Gospodarka lokalna
Kultura, sport i rekreacja
Usługi społeczne dla mieszkańców
Spośród wymienionych w Strategii, następujące cele operacyjne i zadania powinny
znaleźć odzwierciedlenie w zaktualizowanym Programie ochrony środowiska Gminy
Alwernia:
⇒ Cel operacyjny - Rozwój infrastruktury wodno-kanalizacyjnej i gospodarki
odpadami
Zadania:
realizacja koncepcji kanalizacji wschodniej części powiatu chrzanowskiego w
ramach Związku Gmin Dorzecza Rudawy, Rudna, Sanki,
wdraŜanie koncepcji rozwiązujących problemy kanalizacyjne na terenach
wiejskich powiatu,
propagowanie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach
wiejskich powiatu,
realizacja zadań słuŜących ochronie przed powodzią,
budowa Zakładu Zagospodarowania Odpadów, okres realizacji: 2007-2013
⇒ Cel operacyjny – Rewitalizacja obszarów zdegradowanych
Zadania:
rewitalizacja terenów zdegradowanych w Gminie Alwernia (obszary
zdegradowane przemysłowo wokół istniejących Zakładów Chemicznych
Alwernia)
⇒ Cel operacyjny - Poprawa efektywności ekonomicznej i produktywności
gospodarki rolnej na terenie powiatu
Zadania:
popularyzacja działań na rzecz zagospodarowania niewykorzystywanych
terenów rolnych,
wspieranie rozwoju rolnictwa ekologicznego na terenach o korzystnych
warunkach dla produkcji rolnej,
⇒ Cel operacyjny - Wspieranie rozwoju turystyki weekendowej i agroturystyki na
terenie powiatu chrzanowskiego
Zadania:
tworzenie warunków do rozbudowy bazy gastronomiczno-noclegowej na
terenach czystych ekologicznie powiatu chrzanowskiego,
prowadzenie działań promujących podejmowanie działalności gospodarczej
w sferze agroturystyki wśród mieszkańców,
stałe prowadzenie edukacji ekologicznej mieszkańców
34
⇒ Cel operacyjny - Stworzenie profesjonalnego zaplecza sportowo-rekreacyjnego
w powiecie chrzanowskim
Zadania:
uporządkowanie istniejących i tworzenie nowych szlaków i ścieŜek
rowerowych na terenie powiatu,
5.5
Zapisy „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gminy i miasta Alwernia”
„Studium...” ustala następujący główny cel rozwoju gminy Alwernia:
„Gmina Alwernia – nowoczesne, atrakcyjne i na miarę XXI wieku miejsce dla
mieszkańców, przedsiębiorców i turystów”
Ustala równieŜ następujący, główny cel strategiczny zapewniający spełnienie ww. celu
głównego:
„ZrównowaŜony rozwój społeczno-gospodarczy miasta i gminy, w drodze
racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych, potencjału ludzkiego i korzystnych
uwarunkowań towarzyszących przy zachowaniu równowagi przyrodniczej i trwałości
podstawowych procesów przyrodniczych”
W zakresie ochrony środowiska przyrodniczego, kulturowego i krajobrazu ustala się
następujące zasady polityki przestrzennej:
1) ochronę przyrodniczych wartości środowiska, obejmująca:
a) poprawę stanu sanitarnego oraz funkcjonowania przyrody, w drodze wzmoŜonej
ochrony węzłów i ciągów ekologicznych oraz tych ekosystemów, które mają
wpływ na funkcjonowanie przyrody i odtwarzanie jej zasobów; działania ochronne
powinny dotyczyć takich elementów jak: szata roślinna, fauna, obszary
źródliskowe, cieki, wody podziemne, tereny podmokłe, rzeźba, gleby, klimat
lokalny,
b) zahamowanie procesów niszczących,
c) odnowę i wzbogacenie przyrody na obszarach zdegradowanych,
2) ochronę kulturowych wartości środowiska, przy jednoczesnym dąŜeniu do pełnej
integracji historycznych i współczesnych struktur architektonicznych i
urbanistycznych, obejmującą:
a) konserwowanie i rewaloryzowanie obiektów i układów przestrzennych o
wartościach kulturowych, zwłaszcza zabytkowych,
b) poprawianie form architektonicznych obiektów dysharmonijnych w stosunku do
otoczenia,
c) nawiązywanie, w nowych obiektach, do charakteru zabudowy tradycyjnej,
głownie w zakresie gabarytów i form zabudowy,
d) ochronę ekspozycji szczególnie wartościowych obiektów, polegającą na zachowaniu bądź przywróceniu widoku na dany obiekt lub zespól, w drodze
odpowiedniego kształtowania jego przedpola, tła i kulis,
3) ochronę wartości krajobrazowych terenu, w tym:
a) zachowanie dalekich otwarć widokowych w drodze:
−
utrzymania dotychczas zachowanych kompleksów terenów otwartych,
35
−
utrzymania dotychczas zachowanych otwarć widokowych, w tym w
szczególności na zespól kościelno-klasztorny w starej Alwemi,
b) w bliskich otwarciach widokowych utrzymanie dotychczas zachowanych
walorów krajobrazu naturalnego i kulturowego, w drodze:
−
ochrony istniejących lasów i zadrzewień,
−
zachowania obiektów będących głównymi, wartościowymi elementami
struktury danego zespołu,
−
korygowania wystroju lub detalu obiektów dysharmonijnych w krajobrazie
lub osłanianie ich zielenią,
−
wprowadzania nowych elementów kompozycyjnych wiąŜących w całość
strukturę architektoniczno-krajobrazową poszczególnych zespołów
zabudowy (nowe obiekty, mała architektura, zieleń).
5.6
Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Alwernia
W oparciu o zapisy „Studium uwarunkowań....” uchwalony został Uchwałą nr
XXVIII/218/2005 Rady Miejskiej w Alwerni z dnia 2 lutego 2005 r. miejscowy plan
zagospodarowania przestrzennego terenu Gminy Alwernia – część A (Miasto Alwernia,
Sołectwa: Grojec, Kwaczała, Nieporaz, Poręba śegoty, Regulice) oraz część B (Sołectwa:
Brodła, Mirów, Okleśna, PodłęŜe, Źródła).
W MPZP zawarto ustalenia dotyczące m.in.:
− ochrony istniejącego drzewostanu,
− wprowadzenia zieleni urządzonej,
− zmniejszenia uciąŜliwości istniejących zakładów produkcyjnych poprzez
modernizację procesu technologicznego,
− lokalizacji nowych zakładów przemysłowych i usługowych,
− oddzielenia istniejących i projektowanych terenów produkcyjno-usługowych i
przemysłowych od terenów mieszkaniowych poprzez strefę z zielenią izolacyjną
w sposób wykluczający moŜliwość wystąpienia konfliktów,
− ochrony terenów zieleni nie urządzonej o szczególnym znaczeniu
przyrodniczym( tereny otwarte nie zainwestowane, obejmujące zadrzewienia,
zakrzewienia, w tym śródpolne i przywodne i tereny leśne pełniące waŜną rolę
połączeń w systemie węzłów i korytarzy ekologicznych oraz uŜytkowane
rolniczo jako łąki i pastwiska połoŜone głównie wzdłuŜ cieków wodnych oraz
zieleń izolacyjną),
− ochrony terenów zieleni leśnej i zalesień,
− zagospodarowania terenów w sąsiedztwie cieków wodnych.
W celu zachowania szczególnych wartości przyrodniczych i krajobrazowych ustalono
konieczność przestrzegania przepisów ochrony i kształtowania środowiska we wszelkich
poczynaniach inwestycyjnych.
Ustalono zasady odbioru odpadów w systemie zorganizowanym pod nadzorem gminy
lub na zasadzie indywidualnych umów z odbiorcą odpadów zgodnie z obowiązującymi
przepisami o odpadach oraz o utrzymaniu porządku i czystości w gminach.
Celem ograniczenia emisji zanieczyszczeń do powietrza z procesów spalania paliw
stałych w indywidualnym systemie zaopatrzenia w ciepło obiektów, ustalono konieczność
wykorzystania ekologicznych nośników energii, jak energia elektryczna, lekki olej opałowy
lub korzystania z odnawialnych źródeł energii.
36
Na podstawie art. 113,114 ustawy Prawo ochrony środowiska wskazano tereny
wyznaczone planem jako naleŜące do poszczególnych rodzajów przeznaczenia, dla których
określone zostały odpowiednie dopuszczalne poziomy hałasu.
W celu polepszenia warunków aerosanitarnych i akustycznych dla zabudowy
mieszkaniowej połoŜonej w odległości 50 m od dróg klasy KG konieczna jest realizacja
ekranów akustycznych lub zwartych szpalerów drzew.
W obrębie obszaru objętego planem, poza wyznaczonymi planem terenami zakazuje się
uŜytkowania terenu na cele pogarszające jakość środowiska, a w szczególności związanych ze
składowaniem i przetwarzaniem odpadów, złomu oraz ze składowaniem substancji
i surowców mogących pogorszyć stan środowiska.
Ustalono strefę „J” ochrony krajobrazu i przyrody obejmującą obszary w granicach
Zespołów Jurajskich Parków Krajobrazowych – Rudniańskiego Parku Krajobrazowego
(obejmującego południowo-wschodnią część obszaru gminy) i Tenczyńskiego Parku
Krajobrazowego (obejmującego północno-zachodnią część gminy) wraz z ich otuliną. Na
terenie tej strefy ustalono:
- zachowanie zabytkowych zespołów parkowych,
- ochronę rezerwatu przyrody – Dolina Potoku Rudno wraz z otuliną,
- ochronę przed zniszczeniem istniejących pomników przyrody,
- zachowanie istniejących kompleksów leśnych wraz z otuliną o szerokości 30 m,
- dolesienia z dopuszczeniem moŜliwości dalszego ich powiększania na
nieuŜytkach, gruntach o niskiej bonitacji, w trenach zdegradowanych, o duŜych
spadkach itp.,
- ochronę ciągów ekologicznych tworzonych przez cieki wodne wraz z ich
obudową biologiczną,
- ochronę zieleni w terenach zainwestowanych,
- ochronę pomników nieoŜywionych przyrody.
PowyŜsze wiąŜe się z:
a. ograniczeniem intensywności uŜytkowania rolniczego, a zwłaszcza
wykluczeniem nadmiernej chemizacji, bezściółkowej hodowli zwierząt,
wprowadzania na duŜych obszarach upraw monokulturowych
b. ścisłym dostosowaniem form i intensywności rolnictwa do naturalnych
moŜliwości środowiska przyrodniczego
c. ochroną drzewostanów najstarszych i najcenniejszych ekologicznie,
wyeliminowanie rębni zupełnych.
W celu zapewnienia ochrony obszarów o wysokich walorach przyrodniczych oraz
powiązań między nimi (wentylacja obszaru gminy) ustalono strefę przyrodniczo-czynną „P”.
Granice strefy obejmują tereny lasów, trwałych uŜytków zielonych, dolin rzecznych, potoków
i cieków wraz z zielenią towarzyszącą, inne obszary trwałych powiązań miedzy kompleksami
zieleni urządzonej i nieurządzonej tworząc sieć korytarzy ekologicznych z głównym
korytarzem ekologicznym wzdłuŜ Wisły.
W celu ochrony wysokiej jakości wody pitnej zbiornika GZWP-Chrzanów oraz
zbiornika GZWP-Bolęcin ustalono strefę „W” najwyŜszej ochrony wód podziemnych.
37
5.7
Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Gminy Alwernia na lata 2008-2015
(projekt z kwietnia 2008 r.)
Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Gminy Alwernia na lata 2008 – 2015 jest
podstawowym dokumentem programowym ukierunkowanym na tworzenie polityki gminy w
zakresie rozwoju społeczno-gospodarczego w wyznaczonym horyzoncie czasu i tworzącym
ramy dla prorozwojowych programów i projektów realizowanych przez gminę oraz
organizujących aktywność innych grup i partnerów.
Strategia formułuje misję Miasta i Gminy Alwernia:
Gmina Alwernia
przyjazna, gościnna, atrakcyjna przyrodniczo, zapewniająca rozwój i bezpieczeństwo,
łącząca tradycję z nowoczesnością
Realizacji tak sformułowanej misji słuŜyć mają cele strategiczne, cele operacyjne i
katalog zadań.
W obszarze „Infrastruktura techniczna słuŜąca rozwojowi gminy” formułowane są
następujące cele, wiąŜące się z zagadnieniami ochrony środowiska:
drogi są zmodernizowane, wyposaŜone w chodniki, odwodnienia, a takŜe
przygotowany jest wjazd na autostradę,
gmina jest w pełni skanalizowana,
sieć wodociągowa jest zmodernizowana,
infrastruktura przeciwpowodziowa jest na bieŜąco modernizowana.
W obszarze „Walory krajobrazowe i środowiskowe” sformułowano następujące cele:
5.8
uregulowane zostały kwestie związane z segregacją odpadów,
zlikwidowane są dzikie wysypiska i eternitowe pokrycia dachowe,
niska emisja jest wyeliminowana,
mieszkańcy Alwerni mają wysoką świadomość ekologiczną,
oferta turystyczna jest bogata i kompleksowa,
oferta turystyczna jest odpowiednio promowana,
oferta turystyczna jest dostosowana do odpowiednich grup odbiorców,
na terenie Gminy są dobrze przygotowane i odpowiednio oznakowane ścieŜki
dydaktyczne i rowerowe.
Zadania i inwestycje proekologiczne realizowane przez gminę
Gmina realizuje działania w zakresie rozbudowy sieci kanalizacji. Opracowano
projekty i uzyskano pozwolenie na budowę dla kanalizacji sanitarnej w miejscowościach:
Grojec, Kwaczała, Nieporaz, Regulice. Kończone są projekty na skanalizowanie pozostałych
terenów Alwerni. Opracowano takŜe projekt budowy nowej oczyszczalni ścieków
komunalnych.
W 2002 r. powołana została w Alwerni Grupa Partnerska Partnerstwo na Jurze, będąca
porozumieniem organizacji pozarządowych, samorządów i firm, które wspólnie działają na
rzecz rozwoju regionu w zgodzie ze środowiskiem.
38
W latach 2004-2007 w ramach działalności Grupy Partnerstwo na Jurze były
realizowane programy z zakresu Ekologia i turystyka: Kraków-Morawy-Wiedeń Greenway,
Ekomuzeum, Agroturystyka, Szkoły dla Ekorozwoju.
W ramach działań Szkoły dla Ekorozwoju realizowany był program „Drzewo Ŝycia na
szlaku Kraków-Morawy-Wiedeń Greenway”, polegający na akcji sadzenia lokalnych
gatunków drzew owocowych przy udziale dzieci i młodzieŜy ze szkół podstawowych w
Grojcu, Kwaczale i Regulicach. Drzewka (jabłonie, rajskie jabłonie i wiśnie) posadzono przy
platformach widokowych w Grojcu, Kwaczale i Regulicach oraz wzdłuŜ szlaku Greenway.
Obecnie w ramach działań Grupy prowadzona jest rozbudowa infrastruktury
turystycznej oraz tworzenie nowych atrakcji turystycznych na szlaku Kraków-MorawyWiedeń Greenway.
W planach jest dalsze poszerzenie oferty turystycznej regionu o nowe obiekty i
atrakcje oraz pomoc w tworzeniu gospodarstw agroturystycznych.
5.9
Współpraca gminy w zakresie ochrony środowiska
Gmina naleŜy do Związku Gmin Dorzecza Rudawy, Rudna i Sanki i wraz z innymi
gminami naleŜącymi do Związku współpracuje na rzecz ochrony środowiska, a w
szczególności nad poprawą stanu jakości wód poprzez budowę prawidłowego systemu
gospodarki ściekowej – modernizacja i budowa oczyszczalni ścieków, modernizacja i budowa
sieci kanalizacyjnych (pompownie, kolektory zbiorcze i przesyłowe, podłącza do posesji). W
ramach tej współpracy powstało Wstępne Studium Wykonalności pn. Zapewnienie
prawidłowej gospodarki wodno-ściekowej na obszarze działania Związku Gmin dorzecza
rzek Rudawy, Rudna i Sanki. Studium to zasadniczym elementem ewentualnej aplikacji o
środki UE z Funduszu Spójności. Ze względów formalnych i organizacyjnych Gmina
Alwernia nie ubiega się o dofinansowanie z tego Funduszu, lecz czyni starania o pozyskanie
środków pomocowych z Małopolskiego Programu Operacyjnego oraz celowych funduszy
krajowych.
W przyszłości po nowelizacji statutu Związku (w trakcie procesu administracyjnego
zatwierdzenia) zostanie poszerzony zakres współpracy międzygminnej o inne działania takie
jak edukacja ekologiczna, ochrona przyrody, gospodarka odpadami, wdraŜanie źródeł energii
odnawialnej. Działania te będą prowadzone wspólnie z gminami wchodzącymi w skład
Związku – Czernichów, Jerzmanowice-Przeginia, Liszki, Kraków, Krzeszowice i Zabierzów.
39
6. DŁUGOTERMINOWA POLITYKA ŚRODOWISKOWA GMINY DO ROKU 2014
6.1
Priorytety polityki ekologicznej gminy
Ochrona wód i zaopatrzenie ludności w wodę
6.1.1
Gospodarka wodna jest jednym z priorytetów unijnych, krajowych i wojewódzkich w
zakresie ochrony środowiska. Zasoby wodne Polski są niewielkie i, szczególnie w zakresie
wód najwyŜszej jakości, wymagają ochrony i starannego gospodarowania.
Konieczne jest zachowanie istniejącego systemu wód powierzchniowych oraz
prowadzenie działań zmierzających do poprawy ich czystości.
Ochronie wód słuŜyć będzie przede wszystkim rozbudowa systemów kanalizacyjnych i
oczyszczania ścieków na terenach wiejskich, a takŜe zapobieganie spływom nadmiernie
zanieczyszczonych wód z pól poprzez właściwe prowadzenie zabiegów agrotechnicznych i
ograniczenie stosowania pestycydów i nawozów sztucznych.
DuŜe znaczenie ma ochrona wód Potoku Regulickiego. Na jego jakość wpływają
obecnie zanieczyszczenia sanitarne, wody opadowe spływające z pół, jak teŜ
zanieczyszczenia odprowadzane z Zakładów Chemicznych. Konieczne jest podjęcie działań
mających na celu zapobieganie tym zanieczyszczeniom, szczególnie ograniczenie
odprowadzania do potoku związków chromu z terenu ZCh.
Cel ten moŜna osiągnąć poprzez:
•
•
•
•
•
skanalizowanie obszarów wiejskich i budowę oczyszczalni ścieków
zapobieganie nielegalnym zrzutom ścieków
edukację w zakresie właściwego prowadzenia gospodarki rolnej
likwidację „dzikich” wysypisk odpadów
ograniczenie odprowadzania zanieczyszczeń chemicznych z
Chemicznych
Zakładów
W zakresie ochrony wód podziemnych naleŜy powiększać powierzchnię zalesień
sprzyjających zwiększeniu naturalnej retencji i procesom samooczyszczania wody. Obszary
występowania wód podziemnych wymagają szczególnej kontroli rozwoju osadnictwa,
rekreacji, rolnictwa oraz produkcji nierolniczej w zakresie gospodarki wodno-ściekowej,
stosowania chemicznych środków nawoŜenia i ochrony roślin oraz moŜliwości wprowadzenia
technologii produkcyjnych. NaleŜy równieŜ likwidować dzikie wysypiska odpadów.
Szczególną ochroną naleŜy otoczyć znajdujący się na terenie gminy obszar wysokiej
ochrony wód zbiornika wód podziemnych „Chrzanów”.
6.1.2
System kanalizacji i oczyszczania ścieków
Docelowo z systemu kanalizacji zbiorczej powinno korzystać 100% mieszkańców
gminy. Celowi temu słuŜyć ma budowa sieci kanalizacyjnej w poszczególnych
miejscowościach, modernizacja istniejącej sieci oraz budowa oczyszczalni ścieków.
W perspektywie długoterminowej (lata 2012-2015) planowana jest budowa sieci
kanalizacyjnej w miejscowościach: Mirów, Brodła, Poręba śegoty. Kontynuowane teŜ będą
prace nad budową i modernizacją sieci w innych miejscowościach gminy (Grojec, Regulice,
Nieporaz, Kwaczała, Alwernia).
40
Dla ścieków o charakterze przemysłowym konieczne jest stosowanie odpowiednich
technologii oczyszczania lub podczyszczania. Zasady odprowadzania ścieków
przemysłowych naleŜy bezwzględnie uzgodnić z Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym oraz
Wydziałem Melioracji i Gospodarki Wodnej.
Zbiorniki na gnojówkę powinny być szczelne i lokalizowane w bezpiecznej odległości
od potoków i wód podziemnych (min. 15 m) oraz sąsiadów i dróg publicznych (min. 7,5 m).
Budowę nowych lub modernizację istniejących gnojowic naleŜy bezwzględnie uzgodnić z
Inspektorem Sanitarnym oraz Wydziałem Melioracji i Gospodarki Wodnej.
WaŜnym efektem działań w zakresie gospodarki ściekowej ma być ochrona wód zalewu
Skowronek.
6.1.3
Gospodarka odpadami
Przewiduje się, Ŝe do 2011 r. o ok. 6% wzrośnie ilość odpadów komunalnych, w tym
zwłaszcza budowlanych i opakowaniowych - szczególnie opakowań z papieru i tektury oraz
tworzyw sztucznych.
Za cel ekologiczny ogólny do roku 2014 przyjęto „Minimalizację ilości wytwarzanych
odpadów oraz wprowadzenie zgodnego z normami europejskimi systemu ich odzysku i
unieszkodliwiania”. Szczegółowe kierunki działań niezbędnych dla osiągnięcia powyŜszego
celu określono w Gminnym Programie Gospodarki Odpadami.
W związku z przewidywaną rozbudową sieci kanalizacyjnej wzrośnie ilość ścieków
kierowanych do oczyszczalni. Dla osadów ściekowych pochodzących z instalacji
oczyszczania przewiduje się wielokierunkowy sposób postępowania, zaleŜnie od ich składu
chemicznego i parametrów mikrobiologicznych. Szczególnie preferowane będzie
wykorzystanie ich do rekultywacji.
6.1.4
Edukacja ekologiczna w gminie
Niezwykle istotnym obowiązkiem gminy jest organizowanie i wspieranie edukacji
ekologicznej, a takŜe zapewnienie udziału społeczeństwa i udzielanie informacji o stanie
środowiska i jego ochronie. Działania z tego zakresu wymagają stosunkowo niewielkich
nakładów finansowych w porównaniu np. z inwestycjami w system kanalizacji lub segregacji
odpadów, mogą jednak przynieść znaczące wyniki poprawy środowiska i bezpieczeństwa
środowiskowego w horyzoncie kilku lat.
Edukacja ekologiczna jest to kształcenie i wychowywanie społeczeństwa w duchu
poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z zasadą – myśleć globalnie, a działać
lokalnie. Powinna ona obejmować wszystkie grupy społeczeństwa. WaŜnym elementem jest
łączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczną oraz działaniami praktycznymi.
Wiele zaniedbań w stosunku do zasad rozwoju zrównowaŜonego i ochrony środowiska
wynika z niewłaściwych zachowań mieszkańców, panujących w społeczności postaw i
przyzwyczajeń oraz dyktatu ze strony producentów i handlowców przy niskim poziomie
świadomości konsumenckiej. Zmiany w tym zakresie wymagają długotrwałej, ciągłej i dobrze
zaprogramowanej akcji edukacyjnej skierowanej zarówno do dzieci i młodzieŜy, jak i
pozostałej społeczności gminy oraz odwiedzających ją turystów.
Edukacja ekologiczna powinna przynieść m.in. dające się zmierzyć ograniczenie masy
odpadów wytwarzanych przez gospodarstwa domowe przy równoczesnym wzroście stopnia
ich segregacji. Skutkiem jej powinno być równieŜ powstanie grup mieszkańców
współpracujących z samorządem lokalnym w zakresie realizowania polityki ekologicznej oraz
bardziej sprzyjające nastawienie społeczności lokalnej do ochrony środowiska.
Działania edukacyjne moŜna prowadzić w formie:
41
•
•
•
•
•
•
szkoleń, lekcji, wykładów, klubów dyskusyjnych, szkolnych kół zainteresowań,
akcji ekologicznych (wystawy, konkursy, „Sprzątanie świata”, „Dzień Ziemi”),
organizacji festynów, koncertów,
publikacji w lokalnych mediach,
ulotek, plakatów, wydawnictw okolicznościowych,
informacji na stronie internetowej gminy, internetowego forum dyskusyjnego
Wartym kontynuacji przykładem działalności w zakresie edukacji ekologicznej jest
zrealizowany przez gminę program „Drzewo Ŝycia na szlaku Kraków-Morawy-Wiedeń
Greenway”, polegający na akcji sadzenia lokalnych gatunków drzew owocowych przy udziale
dzieci i młodzieŜy ze szkół podstawowych w Grojcu, Kwaczale i Regulicach. Drzewka
(jabłonie, rajskie jabłonie i wiśnie) posadzono przy platformach widokowych w Grojcu,
Kwaczale i Regulicach oraz wzdłuŜ szlaku Greenway.
Istotnym czynnikiem kształtującym świadomość ekologiczną są nauczyciele. Powinni
oni czynnie uczestniczyć w kampaniach na rzecz ochrony środowiska, wspierać lokalne
inicjatywy na rzecz realizacji celów określonych w programie ochrony środowiska i planie
gospodarki odpadami. Działalność nauczycieli w ramach edukacji ekologicznej rozpoczyna
się juŜ w przedszkolu, następnie w szkole podstawowej, gimnazjum, a później w szkołach
zawodowych czy liceach. Edukacja ekologiczna w zasadzie moŜe być przeprowadzana na
wszystkich przedmiotach, stąd wszyscy nauczyciele powinni posiadać wiedzę z zakresu
ochrony środowiska. Najczęściej jednak edukacją ekologiczną zajmują się nauczyciele
biologii, geografii, chemii.
Jednym z najtańszych mediów edukacyjnych jest internet. Gmina posiada serwis
internetowy. Jego dalsze wzbogacenie poprzez rozbudowanie działu poświęconego
informacjom o środowisku oraz akcjom ekologicznym, powinno przynieść wymierne efekty
edukacyjne. Gminna strona internetowa stanowi równieŜ waŜny element promocji gminy, co
juŜ w tej chwili jest przez gminę wykorzystywane.
NaleŜy przewidzieć fundusze lub wsparcie organizacyjne i medialne dla akcji
ekologicznych prowadzonych przez szkoły, organizacje pozarządowe, oraz inicjatywy
lokalne. Jest to równieŜ sposób na rozwiązywanie „od dołu” istotnych problemów, za które
odpowiedzialna jest gmina (np. segregacja opadów, ochrona róŜnorodności biologicznej,
bezpieczeństwo, ochrona przeciwpoŜarowa). Przeznaczenie środków na prewencję w tym
zakresie (której elementem jest edukacja) ogranicza istotnie przyszłe wydatki na usuwanie
szkód i rewitalizację środowiska.
WaŜna jest aktualność podejmowanych akcji, gwarantująca zainteresowanie i wsparcie
społeczne, oraz ciągłość działań, gdyŜ tylko ona zapewni utrwalenie się postaw w
świadomości mieszkańców. Działalność powinna obejmować równieŜ promocję efektów
osiąganych w poszczególnych akcjach – wzmacniającą poczucie wagi podejmowanych
wysiłków i moŜliwości lepszego kształtowania otaczającego środowiska.
Obecnie gmina komunikuje się z mieszkańcami w zakresie zagadnień ochrony
środowiska oraz prowadzi edukację ekologiczną głównie poprzez plakaty, ogłoszenia i
informacje przekazywane na zebraniach wiejskich.
42
6.2
6.2.1
Pozostałe obszary działań
Ochrona przyrody i róŜnorodności biologicznej
Ochrona przyrody na terenie Gminy Alwernia powinna w pierwszym rzędzie dotyczyć
obszarów leśnych.
Rozwój gospodarki leśnej wymaga uwzględnienia zasad trwałego i zrównowaŜonego
rozwoju, co oznacza zarządzanie lasami i terenami leśnymi oraz ich uŜytkowanie w taki
sposób i w takim tempie, który pozwala zachować je jako odnawialne zasoby naturalne w
długim przedziale czasu, zachować ich róŜnorodność biologiczną, produktywność, zdolność
do odnawiania się, Ŝywotność oraz zdolność do pełnienia teraz i w przyszłości ekologicznych,
ekonomicznych i społecznych funkcji na lokalnym i krajowym poziomie.
Zalecane jest utrzymywanie drzewostanu o róŜnogatunkowym składzie (duŜa ilość
gatunków domieszkowych) oraz duŜym zróŜnicowaniu wiekowym, pozostawianie w lasach
starych drzew przestojowych oraz około 10% posuszu jałowego jako biotopu dla roślin
zarodnikowych i grzybów, ograniczanie odwodnień w podmokłych dnach dolin zajętych
przez lasy łęgowe.
NaleŜy dbać, aby nowe nasadzenia nawiązywały do aktualnego składu gatunkowego
lasu. Jednocześnie naleŜy dąŜyć do powiększenia powierzchni lasów, m.in. poprzez
przygotowanie programów zalesień obejmujących tereny o niskiej klasie bonitacji gleb,
usytuowane w sąsiedztwie istniejących lasów i zadrzewień. W zakresie zalesień naleŜy dąŜyć
do zwiększenia lesistości w obszarach źródliskowych, prowadzić dolesienia w obrębie
korytarzy ekologicznych łączących istniejące kompleksy leśne. Równocześnie naleŜy
wykluczyć zalesienia łąk ziołoroślowych, łąk wilgotnych i świeŜych, młak torfowiskowych,
muraw kserotermicznych, punktów i ciągów widokowych.
Troska o czystość wód płynących na obszarze gminy stanowić będzie element ochrony
przyrody w stosunku do ekosystemów występujących w otoczeniu tych wód. NaleŜy dbać o
zachowanie mokradeł, łąk trzęślicowych i innych zespołów roślinności związanych ze
środowiskiem wodnym.
NaleŜy propagować wiedzę o istniejących na terenie gminy roślinach chronionych.
Mogą temu słuŜyć przyrodnicze ścieŜki edukacyjne, z oznaczonymi stanowiskami tych roślin
oraz innych ciekawych obiektów przyrodniczych.
Dla ochrony bioróŜnorodności najistotniejszym zagadnieniem jest zachowanie moŜliwie
największej liczby zbiorowisk roślinnych, zwłaszcza tych, które odznaczają się duŜym
bogactwem gatunkowym, są siedliskiem gatunków rzadkich, chronionych i zagroŜonych
(murawy kserotermiczne, murawy piaskowe, torfowiska, podmokłe łąki, łąki świeŜe,
ziołorośla, niektóre zespoły szuwarowe, wodne i synantropijne). Drugim waŜnym
zagadnieniem dla zachowania bioróŜnorodności jest utrzymanie mozaikowych układów
przestrzennych zbiorowisk oraz drobnopowierzchniowej struktury pól uprawnych z licznymi
miedzami, skarpami, zadrzewieniami i zakrzewieniami śródpolnymi.
Szczególną ochroną mającą na celu zachowanie bioróŜnorodności otoczyć naleŜy
obszary parków krajobrazowych: Rudniańskiego i Tenczyńskiego.
WaŜnym narzędziem słuŜącym ochronie przyrody na terenie gminy są plany
zagospodarowania przestrzennego, umoŜliwiające zachowanie i ochronę obszarów cennych
przyrodniczo: lasów, terenów tradycyjnego rolnictwa.
Na terenie miasta Alwernia naleŜy dbać o zachowanie i powiększenie obszarów zieleni
miejskiej oraz stosować odpowiednie zabiegi pielęgnacyjne. Szczególną ochroną naleŜy objąć
zabytkowe zespoły zieleni (np. cmentarze, park przy pałacu w Porębie śegoty).
Ochrona róŜnorodności biologicznej powinna obejmować utrzymanie jej optymalnego
stanu na obszarach rolniczych, zieleni gminnej, oraz działkach prywatnych. Są to tereny o
43
duŜym znaczeniu ze względu na zajmowaną powierzchnię oraz rolę w środowisku. W tym
zakresie główny obowiązek kształtowania i ochrony róŜnorodności spada na gminę, jako
jednostkę kształtująca politykę przestrzenną i określającą zasady gospodarowania zasobami w
planach zagospodarowania przestrzennego i strategii rozwoju.
Ochronie róŜnorodności biologicznej słuŜyć będzie równieŜ ochrona korytarzy
ekologicznych gminy, takich jak doliny potoków i cieków wodnych. Powinny być one
chronione przed niewłaściwą polityką inwestycyjną poprzez zakaz zabudowy.
Gmina moŜe wspierać równieŜ wybrane działania organizacji pozarządowych,
zmierzające do zachowania i wzbogacenia róŜnorodności przyrodniczej. Inwestycje w
powyŜsze akcje mogą zwrócić się pośrednio, w horyzoncie kilku lat, poprzez wzrost
atrakcyjności gminy dla ruchu agroturystycznego lub turystyki krajoznawczej.
Głównym celem działań wspomaganych lub koordynowanych przez gminę powinno
być właściwe zarządzanie przestrzenią i środowiskiem, edukacja ekologiczna oraz tworzenie
korzystnej atmosfery dla lokalnych inicjatyw mieszkańców w tym zakresie. Z tego względu
przy wyborze wspieranych działań naleŜy kierować się w pierwszym rzędzie efektami
edukacyjnymi i statusem ochronnym gatunków.
NaleŜy dbać o zachowanie węzłów ekologicznych dotyczących zbiorowisk leśnych i
korytarzy ekologicznych oraz obszarów ekotonalnych.
Do zadań gminy, związanych z jej polityką ekologiczną, naleŜy zachowanie i
zapewnienie odpowiedniej bazy pokarmowej dla populacji zwierząt chronionych.
Przykładowo wymaga to utrzymania terenów podmokłych oraz koszonych łąk dla
zapewnienia odpowiednich warunków Ŝycia dla ptactwa wodnego. Konieczne jest
zachowanie w istniejącym stanie starorzeczy oraz występujących na brzegach rzek lasów
łęgowych i łąk trzęślicowych, a takŜe lokalnych mokradeł.
Zabezpieczenie terenów zieleni wymaga bezwzględnego wykluczenia następujących
działań:
−
−
−
−
6.2.2
przeznaczania tych terenów na cele nie związane z gospodarowaniem zielenią,
dokonywania zmian stosunków wodnych, głównie przez niewłaściwie prowadzoną
regulację rzek i potoków,
zmniejszania istniejącego drzewostanu,
stosowania na terenach leśnych chemicznych środków uprawy i ochrony roślin.
Zmniejszenie wodochłonności i energochłonności w gospodarce komunalnej
Jednym z kierunków działań wymienionych w Polityce ekologicznej państwa na lata
2007-2010 jest wspieranie działań zmierzających do zmniejszenia zuŜycia wody i
podniesienia efektywności wykorzystania energii w gospodarce komunalnej.
Gmina powinna, z wykorzystaniem dostępnych środków administracyjnych i
promocyjnych, propagować stosowanie technologii proekologicznych, zachęcać
mieszkańców oraz inwestorów do oszczędności energii, wymiany i instalowania
nowoczesnych instalacji grzewczych oraz termomodernizacji obiektów.
ZuŜycie wody i odprowadzenie ścieków jest obecnie regulowane mechanizmami
rynkowymi, jednak nie oznacza to braku konieczności promocji oszczędnych technologii i
zachowań ze strony administracji. NaleŜy zwrócić szczególną uwagę na unikanie strat
podczas transportu wody układem wodociągowym.
Konieczne jest racjonalne gospodarowanie zasobami wód podziemnych, szczególnie
przy korzystaniu z zasobów zbiornika wód podziemnych „Chrzanów”.
44
Wieloletni program oszczędności wody obejmować powinien:
−
−
−
−
−
6.2.3
minimalizację strat sieciowych,
oszczędność zuŜycia u odbiorców,
ograniczenie zuŜycia wód podziemnych najwyŜszej jakości jako wody pitnej,
wykorzystanie wód niŜszej jakości lub wód z oczyszczalni do celów gospodarczych,
wdroŜenie monitoringu jakości i zuŜycia wód w sieciach wodociągowych.
ZrównowaŜone rolnictwo, ochrona gleb i powierzchni ziemi,
Do zadań gminy w zakresie rozwoju zrównowaŜonego rolnictwa zalicza się
propagowanie modernizacji gospodarstw mającej na celu podniesienie jakości produkcji
rolnej przy równoczesnym ograniczeniu negatywnych skutków dla środowiska, rozwój
rolnictwa ekologicznego, prowadzenie szerokiej edukacji mającej na celu zoptymalizowane
stosowanie nawozów sztucznych i pestycydów, propagowanie wykorzystania nawozów
naturalnych.
Metodą edukacji rolniczej moŜe być propagowanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej,
opracowanego przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Ministerstwo Środowiska.
Kodeks ten zawiera zbiór przyjaznych środowisku praktyk rolniczych, których stosowanie
zapewni zrównowaŜony rozwój w sferze produkcji rolnej, m.in. praktyczne rady, jak
zmniejszyć ryzyko zanieczyszczenia wody, informuje o praktykach kontroli zanieczyszczeń
stosowanych w gospodarstwie, potrzebie podnoszenia walorów krajobrazu.
Do podstawowych zadań długoterminowej polityki ekologicznej gminy naleŜy właściwe
zarządzanie przestrzenią. Zadanie to obejmuje równieŜ ochronę powierzchni ziemi i gleb.
Propagowane są następujące kierunki działania:
•
•
•
•
•
6.2.4
ograniczenie erozji na terenach uŜytkowanych rolniczo, związanej z działalnością
gospodarczą oraz przekształceniami środowiska (m.in. odnowienie zadrzewień
śródpolnych i koryt cieków wodnych, ochrona stoków – utrzymywanie na stokach o
nachyleniu powyŜej 20% uŜytków zielonych),
kontrola zabudowy na terenach podmokłych (nasypy, zmiana warunków wodnych),
ograniczenie stosowania nawozów sztucznych powodujących zmiany w pokrywie
glebowej,
stosowanie, w miarę potrzeby, wapnowania gleb w celu uzyskania odpowiedniego
odczynu,
stosowanie właściwych i terminowych zabiegów agrotechnicznych
Zwiększanie lesistości gminy
Gospodarka leśna winna być zgodna z Ustawą o lasach dotyczącą zasad zachowania,
ochrony i powiększania zasobów leśnych, zasad gospodarki leśnej oraz prowadzona w
oparciu o plany urządzenia lasów. NaleŜy przestrzegać przepisów ustawy o ochronie przyrody
w celu zachowania stabilności systemów, utrzymania procesów ekologicznych oraz
zachowania róŜnorodności gatunkowej, ciągłości istnienia gatunków i ekosystemów,
właściwego stanu zasobów i składników przyrody. NaleŜy bezwzględnie chronić istniejące na
obszarach leśnych formacje geologiczne, naturalne cieki i zbiorniki wodne, śródleśne „oczka
wodne”, bagna, torfowiska, skarpy.
Głównym kierunkiem działań w tym zakresie powinno być utrzymanie istniejącego
uŜytkowania, uzupełnianie i poszerzanie kompleksów leśnych na terenach zagroŜonych
erozją, a takŜe o niewielkiej przydatności dla rolnictwa. Powiększanie obszarów leśnych
45
poprzez zalesienie gruntów rolniczo nieprzydatnych na terenie gminy naleŜy prowadzić w
sposób nie stwarzający dysharmonii z przyjętą strukturą funkcjonalno-przestrzenną.
Konieczne jest równieŜ przeciwdziałanie degradacji środowiska leśnego oraz ochrona
przed intensywnym zainwestowaniem terenów połoŜonych w bliskim sąsiedztwie obszarów
leśnych i śródleśnych.
Zadania z tego obszaru naleŜą do kompetencji odpowiednich słuŜb leśnych, które
powinny współpracować z gminą przy realizacji niniejszego programu.
6.2.5
Ochrona powietrza atmosferycznego
W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego naleŜy podjąć następujące działania:
1. ograniczenie oddziaływania emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych na
mieszkańców,
2. ograniczenie niskiej emisji pozakomunikacyjnej,
3. ograniczenie emisji przemysłowej
6.2.5.1
Emisja zanieczyszczeń komunikacyjnych
Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych moŜe zostać osiągnięte poprzez
modernizacje dróg na terenie gminy, odpowiednie zagospodarowanie pasów otaczających
tereny komunikacyjne oraz zwiększanie udziału transportu zbiorowego. Zmniejszeniu tej
uciąŜliwości słuŜyć moŜe równieŜ kontrola stanu technicznego pojazdów.
Przy drogach przebiegających w terenach otwartych naleŜy wprowadzić zadrzewienia i
krzewy jako osłonę przed zanieczyszczeniami powietrza dla terenów rolnych.
Wskazane jest promowanie turystyki rowerowej, jak równieŜ wykorzystania roweru
przez lokalną ludność poruszającą się po terenie gminy przez wytyczenie odpowiednich
szlaków dla rowerów oraz stworzenie stanowisk do bezpiecznego ich parkowania.
6.2.5.2
Niska emisja pozakomunikacyjna
Ograniczenie i utrzymanie na niskim poziomie lokalnej emisji z systemów ogrzewania
powinno stanowić waŜny element polityki ekologicznej gminy. Przechodzenie na ogrzewanie
o niŜszej uciąŜliwości dla środowiska wiąŜe się z polityką gminy oraz istnieniem
mechanizmów finansowych i administracyjnych promujących poŜądane zachowania
mieszkańców. Preferowane powinny być kotły gazowe, olejowe, urządzenia elektryczne,
kotły mieszane na gaz i elektrykę, piece grzewcze przenośne lub stałe na gaz butlowy oraz
niekonwencjonalne źródła energii dla ogrzewania wody.
Ograniczeniu niskiej emisji z systemów ogrzewania słuŜyć będzie równieŜ oszczędność
ciepła związana z wykonywaniem termomodernizacji budynków.
NaleŜy wykorzystać mechanizmy preferencyjnego kredytowania inwestycji
proekologicznych w tym zakresie, programy dofinansowywane ze środków fundacji i
funduszy UE. Rolą gminy będzie udzielanie informacji o moŜliwości pozyskiwania środków
z powyŜszych źródeł, oraz preferowanie pewnych działań i inwestycji na etapie wydawania
decyzji.
Wyeliminowanie wypalania traw oraz ograniczenie spalania śmieci (w tym w piecach
domowych) powinno być jednym z priorytetów polityki ekologicznej gminy. PoŜary traw
stanowią bezpośrednie zagroŜenie bezpieczeństwa i jakości środowiska, a spalanie resztek na
polach i w terenach posesji powoduje emisję lokalnie znaczących ilości zanieczyszczeń oraz
marnowanie zasobów środowiska.
NaleŜy zwrócić uwagę, Ŝe spalanie w piecach domowych opakowań (materiały
kompozytowe, butelki plastikowe) powoduje znaczącą emisję związków rakotwórczych i
toksycznych, działającą na sprawców i najbliŜsze sąsiedztwo. Edukacja ekologiczna w tym
46
zakresie moŜe być znacznie skuteczniejsza niŜ działania karno-administracyjne. RównieŜ w
przypadku procederu wypalania traw, poza ściganiem i karaniem podpalaczy, naleŜy
wprowadzić długoterminową kampanię edukacyjną i informacyjną dotyczącą jego
szkodliwości dla zdrowia i środowiska.
Zgodnie z wytycznymi krajowej i regionalnej polityki ekologicznej naleŜy takŜe
prowadzić edukację i promocję w zakresie zwiększenia udziału kompostowania i
wykorzystania energetycznego resztek roślinnych w gospodarstwach. Akcja powinna
obejmować informację społeczeństwa za pomocą ulotek, prezentacji na festynach oraz
promocję i zachętę w stosunku do inwestorów oferujących urządzenia i instalacje z tego
zakresu (reklama w gminnej gazetce i na stronie internetowej, w czasie imprez kulturalnych,
informacja o moŜliwościach dofinansowania inwestycji).
6.2.5.3
Emisja przemysłowa
Gmina ma niewielki wpływ na ograniczenie emisji ze źródeł przemysłowych, działania
te są w kompetencji starostwa wydającego pozwolenie na emisję.
Głównym źródłem emisji zanieczyszczeń przemysłowych na obszarze gminy są
Zakłady Chemiczne. Powinny one podejmować działania technologiczne zmierzające do
ograniczenia emisji substancji zanieczyszczających do powietrza.
W przypadku nowych emitorów zanieczyszczeń powietrza naleŜy unikać ich lokalizacji
w terenach o ograniczonym przewietrzaniu (dna dolin, zagłębienia terenowe).
6.2.6
Rozwój odnawialnych źródeł energii
W krajowej „Strategii rozwoju energetyki odnawialnej” przyjęto jako cel
średniookresowy (do roku 2010) osiągnięcie udziału 7,5% energii odnawialnej w bilansie
energii pierwotnej.
Biorąc pod uwagę charakter gminy moŜna zaproponować podjęcie działań
promocyjnych i inwestycyjnych w zakresie wykorzystania energii słonecznej w postaci:
•
•
•
pasywnych systemów ogrzewania,
przydomowych instalacji podgrzewania wody gospodarczej,
hybrydowych systemów ogrzewania centralnego, w których kolektory słoneczne
wspomagają pracę kotłów gazowych,
W przypadku obniŜenia kosztów ogniw fotowoltaicznych moŜna rozwaŜyć instalację
niewielkich baterii w sytuacjach, gdy umoŜliwiałoby to rezygnację z rozbudowy sieci
energetycznych (np. domki letniskowe), oraz wywierałoby znaczący efekt edukacyjny i
promocyjny w zakresie nowych technologii.
Biorąc pod uwagę występowanie na terenie gminy obszarów chronionego krajobrazu
naleŜy zrezygnować z lokalizacji na jej obszarze elektrowni wiatrowych.
Wykorzystanie biomasy jako materiału opałowego naleŜy utrzymywać na ograniczonym
poziomie. Większość resztek roślinnych jest zagospodarowanych w gospodarstwach.
Rozdrobnienie gospodarstw nie sprzyja pozyskiwaniu materiału opałowego z tego źródła o
wysokiej jakości i w duŜych ilościach.
6.2.7
Ochrona przed hałasem i oddziaływaniem pól elektromagnetycznych
W celu ochrony przed hałasem konieczne są działania zmierzające do przeanalizowania
i wprowadzenia koniecznych zmian w budownictwie dróg i inŜynierii ruchu drogowego, w
tym:
47
•
•
•
•
rygorystyczne przestrzeganie wypełniania zobowiązań inwestorów do budowy
infrastruktury przeciwhałasowej (m. in. budowa ekranów),
dąŜenie do poprawiania organizacji ruchu gwarantującej płynność jazdy,
dąŜenie do systematycznej poprawy stanu nawierzchni dróg,
promowanie i rozwijanie alternatywnych sposobów poruszania się (intensyfikacja
budowy ścieŜek rowerowych).
NaleŜy równieŜ dąŜyć do wyeliminowania z uŜytkowania środków transportu, maszyn i
urządzeń, których hałaśliwość nie odpowiada standardom Unii Europejskiej.
Zmniejszeniu uciąŜliwości związanej z istniejącym poziomem hałasu słuŜyć będzie:
•
•
•
•
budowa ekranów i przegród akustycznych,
zwiększenie ilości izolacyjnych pasów zadrzewień,
stosowanie dźwiękochłonnych elewacji,
wymiana okien na dźwiękoszczelne w domach mieszkalnych przy trasach o
intensywnym ruchu;
Istotne znaczenie ma równieŜ prowadzenie odpowiedniego planowania przestrzennego,
kładącego większy nacisk na problematykę hałasu poprzez:
•
•
•
•
wiarygodną ocenę uciąŜliwości lub zagroŜeń hałasem komunikacyjnym,
zakwalifikowanie istniejących obiektów i obszarów połoŜonych wzdłuŜ ciągów
komunikacyjnych do odpowiednich stref akustycznych, co pozwoli na uniknięcie
pomyłek lokalizacyjnych przy budowie nowych obiektów,
programowanie przewidywanego poziomu hałasu i innych jego parametrów (w
tym metodami numerycznymi), dobór metod i środków zmierzających do
ograniczenia i utrzymania hałasu na moŜliwie niskim poziomie,
analizę trendów zachodzących w klimacie akustycznym,
Konieczne jest równieŜ prowadzenie działalności edukacyjnej dotyczącej zagroŜenia
środowiska i zdrowia ludzkiego hałasem komunikacyjnym.
W związku z dalszym systematycznym rozwojem systemu stacji bazowych telefonii
komórkowej, w ciągu najbliŜszych lat naleŜy liczyć się ze zwiększoną emisją promieniowania
elektromagnetycznego na terenie gminy. Poza tym rozwój budownictwa mieszkaniowego
wymusza budowę nowych stacji i sieci elektroenergetycznych, mających wpływ na wielkość
zanieczyszczenia środowiska elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym.
Ochrona
przed
ponadnormatywnym
(szkodliwym)
oddziaływaniem
pól
elektromagnetycznych w środowisku, polegać moŜe jedynie na rygorystycznym
przestrzeganiu obowiązujących w tym zakresie unormować prawnych. Intensywność
występowania pól elektromagnetycznych w środowisku jest kontrolowana i w niektórych
przypadkach podlega ograniczeniom na tyle, na ile uzasadnia to obecny stan wiedzy
dotyczącej oddziaływania pól elektromagnetycznych na człowieka, a takŜe moŜliwości
techniczne.
Aby zapobiec szkodliwemu oddziaływaniu pola elektromagnetycznego oraz zapewnić
bezpieczeństwo mieszkańcom gminy naleŜy w procesach inwestycyjnych ustalić odpowiednie
odległości projektowanej zabudowy od sieci elektroenergetycznych.
48
6.2.8
Rozwój turystyki i rekreacji
Rozwój oferty turystycznej i rekreacyjnej w gminie moŜe stać się waŜnym narzędziem
kształtowania i ochrony środowiska z kilku podstawowych przyczyn:
− stymuluje rozwój świadomości ekologicznej mieszkańców,
− generuje zapotrzebowanie na czyste środowisko o wysokiej wartości przyrodniczej i
krajobrazowej, uświadamia ograniczoność dostępnych zasobów oraz konieczność
poniesienia znacznych nakładów na jego utrzymanie,
− generuje dochody moŜliwe do reinwestowania w ochronę i kształtowanie środowiska,
− skłania do świadomego ograniczania (w porozumieniu z innymi uŜytkownikami) skali
korzystania ze środowiska dla zapewnienia trwałego rozwoju,
− skłania do samodzielnego ograniczania emisji zanieczyszczeń i poprawy gospodarki
odpadami, inwestowania w technologie ekologiczne (w tym odnawialne źródła
energii), kanalizację i oczyszczalnie ścieków, ochronę krajobrazu,
− uruchamia inicjatywy lokalne, łączy mieszkańców, wzmacnia toŜsamość społeczności
lokalnych, otwiera je na świat – zwiększa się odpowiedzialność za środowisko oraz
mechanizmy kontroli i wsparcia w sytuacjach jego zagroŜenia,
− stymuluje modernizację infrastruktury i oferty usługowej, co moŜe łączyć się z
wykorzystaniem materiałów i technologii przyjaźniejszych środowisku.
Gmina Alwernia posiada bardzo duŜy potencjał rozwoju w zakresie usług rekreacyjnych
dla mieszkańców Krakowa, a takŜe aglomeracji śląskiej.
Działalność promocyjna gminy jako obszaru turystyczno-rekreacyjnego obejmować
powinna:
• przygotowanie ulotek promocyjnych, folderów, map, przewodników,
• propagowanie walorów turystyczno-rekreacyjnych gminy w mediach i
internecie,
• promocję na targach turystycznych
• przygotowanie materiałów reklamowych, gadŜetów,
• przygotowanie informacji turystycznej na terenie gminy w postaci map, plansz
informacyjnych, drogowskazów, punktów informacyjnych.
Równocześnie naleŜy zachęcać inwestorów do uruchomienia w pobliŜu miejsc i
obiektów słuŜących wypoczynkowi i rekreacji usług: gastronomicznych, parkingów
strzeŜonych, wypoŜyczalni sprzętu sportowego itp.
WaŜnym elementem oferty turystycznej gminy Alwernia jest turystyka rowerowa.
NaleŜy dbać o utrzymanie dobrego stanu i właściwego oznakowania istniejących ścieŜek
rowerowych przy równoczesnej rozbudowie ich sieci.
Szansą do rozwoju rekreacji na terenie gminy moŜe być równieŜ tworzenie gospodarstw
agroturystycznych, oferujących gościom moŜliwość wypoczynku w warunkach nieskaŜonego
środowiska oraz zapoznania się z tradycyjnymi formami gospodarki rolnej.
Zadbać naleŜy takŜe o utrzymanie czystości wody na obszarze kąpieliska Skowronek,
czemu słuŜyć będzie rozbudowa systemów kanalizacyjnych na terenie gminy.
Konieczne jest prowadzenie polityki lokalizacyjnej obszarów rekreacji uwzględniającej
ochronę lasów przed dewastacją, ochronę otuliny biologicznej rzek i potoków oraz ochronę
terenów zagroŜonych ekspansją osadnictwa.
49
7. STRATEGIA WDROśENIOWA POLITYKI EKOLOGICZNEJ MIASTA I
GMINY ALWERNIA NA LATA 2008 – 2011
7.1
Obszary priorytetowe
7.1.1
System kanalizacji i oczyszczania ścieków
Opracowano projekty i uzyskano pozwolenie na budowę dla kanalizacji sanitarnej w
miejscowościach: Grojec, Kwaczała, Nieporaz, Regulice. Kończone są projekty na
skanalizowanie pozostałych terenów Alwerni (cześć południowa drogi 780 od ul. Krasickiego
do Leśnej oraz ul. Ustronie, Przyszłości i śaczków). Opracowano takŜe projekt budowy
nowej oczyszczalni ścieków komunalnych o docelowej przepustowości 1500 m3/dobę.
W miejscach, gdzie doprowadzenie kanalizacji jest ekonomicznie nieuzasadnione,
gmina powinna wspierać budowę oczyszczalni przydomowych poprzez promocję tego typu
rozwiązań, prowadzenie akcji informacyjnej, pomoc w uzyskaniu dofinansowań.
Poprzez budowę sieci kanalizacyjnej i podłączenie do niej mieszkańców nastąpi
poprawa jakości wód powierzchniowych cieków wodnych stanowiących dopływy rzeki Wisły
oraz gleb na terenach projektowanych do podłączenia.
7.1.2
Ochrona wód i zaopatrzenie ludności w wodę
Aby uzyskać poprawę obecnego stanu wód płynących i podziemnych na terenie Gminy
Alwernia potrzebne są następujące działania:
•
•
•
kanalizacja obszarów wiejskich i unieszkodliwianie ścieków
likwidacja dzikich wysypisk zanieczyszczających koryta rzek
nadzór władz gminy nad przestrzeganiem przepisów ochrony wód.
Na gminie spoczywa obowiązek ochrony ujęć wód podziemnych i powierzchniowych
Zasady ochrony regulowane są odrębnymi przepisami. Zadaniem gminy jest zapewnienie
wymaganego reŜimu ochronnego terenów w trakcie sporządzania planów zagospodarowania
przestrzennego.
WaŜnym aspektem ochrony wód jest zapobieganie ich zanieczyszczaniu przez
rolnictwo. W praktyce polega to na odpowiednim przechowywaniu nawozów i środków
ochrony roślin, uniemoŜliwiającym ich przedostanie się do wód oraz stosowaniu ich zgodnie
z zasadami bezpieczeństwa, jak równieŜ dbaniu o szczelność zbiorników na gnojówkę.
Konieczne jest równieŜ prowadzenie na bieŜąco prac mających na celu poprawę stanu
technicznego sieci wodociągowej. SłuŜyć temu będzie inwentaryzacja istniejącej sieci oraz
określenie potrzeb w zakresie jej rozbudowy i modernizacji. W celu poprawy zaopatrzenia
mieszkańców w wodę planowana jest budowa alternatywnego ujęcia wody pitnej dla gminy.
7.1.3
Gospodarka odpadami
Harmonogram realizacji przedsięwzięć na lata 2008 – 2011 w zakresie gospodarki
odpadami (za GPGO) przedstawia się następująco:
1. Objęcie zorganizowanym zbieraniem odpadów wszystkich mieszkańców gminy.
2. Dalszy rozwój selektywnej zbiórki odpadów komunalnych:
50
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
7.2
• papieru i tektury
• szkła
• tworzyw sztucznych
Rozwój systemu zbiórki i odzysku:
• odpadów wielkogabarytowych
• odpadów budowlanych
• odpadów niebezpiecznych (z grupy odpadów komunalnych)
Osiągnięcie w roku 2014 zakładanych limitów odzysku i recyklingu poszczególnych
rodzajów odpadów.
Rozwój systemu selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji na terenach
miejskich z zabudową wielorodzinną.
Poddanie w 2014 r. dodatkowemu odzyskowi 207 Mg odpadów ulegających
biodegradacji.
Dalsze ograniczenie składowania odpadów komunalnych - przeznaczenie do
deponowania na składowisku nie więcej niŜ 80% wytworzonych odpadów
komunalnych.
Likwidacja dzikich wysypisk odpadów.
Wzrost zagospodarowania osadów ściekowych poprzez kompostowanie i
ograniczenie deponowania na składowisku.
Dalsza sukcesywna wymiana materiałów budowlanych zawierających azbest na
materiały proekologiczne.
Rozwój i usprawnianie systemu odbioru i postępowania z odpadami niebezpiecznymi
z sektorów komunalnego i gospodarczego.
Zadania o charakterze ciągłym
7.2.1
Edukacja ekologiczna i dostęp do informacji o środowisku
Zagadnienia związane z edukacją ekologiczną i dostępem do informacji o środowisku
zostały szczegółowo scharakteryzowane w rozdziale 10.4. niniejszego opracowania.
7.2.2
Ochrona zasobów przyrody
7.2.2.1
Obiekty chronione
Na terenie gminy znajdują się 23 pomniki przyrody. Powinny one być otoczone
szczególną troską przez stosowanie odpowiednich zabiegów pielęgnacyjnych oraz ochronę
przed uszkodzeniem. W tym zakresie powinna być prowadzona edukacja ekologiczna wśród
młodzieŜy szkolnej.
NaleŜy przeprowadzić rozeznanie moŜliwości ustanowienia na terenie gminy kolejnych
obiektów prawnie chronionych.
Na obszarze gminy występują równieŜ rośliny i zwierzęta objęte ochroną gatunkową.
NaleŜy prowadzić edukację ekologiczną w zakresie ich znajomości. SłuŜyć temu mogą
specjalne ścieŜki edukacyjne i wydawnictwa.
51
7.2.2.2
Zieleń terenów zurbanizowanych i komunikacyjnych
Ze względu na uznanie rekreacji za istotny element gospodarki gminy, konieczna jest
troska o odpowiedni stan zieleni, zwiększający zarówno atrakcyjność gminy jak i jej
pojemność turystyczną i rekreacyjną.
NaleŜy zachęcać inwestorów do wprowadzania (odpowiedniej gatunkowo) zieleni
wysokiej na tereny prywatne, zwłaszcza w przypadku planowania inwestycji z zakresu
gastronomii, handlu, usług (szczególnie turystyczno-rekreacyjnych) gdzie otoczenie zielenią
moŜe zwiększać w przyszłości zyski z obiektów.
Wskazane jest równieŜ zakładanie terenów zieleni urządzonej oraz prowadzenie
nasadzeń drzew i krzewów, szczególnie wzdłuŜ szlaków komunikacyjnych, gdzie mogą
stanowić osłonę sąsiadujących terenów przed zanieczyszczeniami komunikacyjnymi. W akcje
nasadzeń naleŜy zaangaŜować młodzieŜ szkolną.
Gmina roztacza równieŜ opiekę nad parkiem dworskim w Porębie śegoty, w którym
prowadzić naleŜy zabiegi pielęgnacyjne.
7.2.2.3
Tereny rolne i leśne
Podstawowym działaniem z zakresu ochrony terenów rolnych powinno być
upowszechnianie wiedzy o prawidłowych, proekologicznych metodach prowadzenia
gospodarki rolnej. SłuŜyć temu moŜe rozpowszechnianie przez gminę wśród rolników
materiałów informacyjnych, zachęcanie do zapoznania się z Kodeksem Dobrej Praktyki
Rolniczej. Powinno się równieŜ propagować proekologiczną modernizację gospodarstw,
ograniczenie stosowania nawozów sztucznych i zastępowanie ich nawozami naturalnymi.
Wskazane jest uświadamianie właścicielom gospodarstw rolnych, Ŝe prowadzenie przez
nich działalności w oparciu o zasady rolnictwa ekologicznego moŜe im ułatwić uzyskanie
pomocy finansowej, np. za pośrednictwem Programu Rolnośrodowiskowego.
Bardzo istotne jest przeciwdziałanie procederowi wypalania traw poprzez edukację,
prowadzoną wspólnie ze StraŜą PoŜarną oraz stosowanie kar administracyjnych.
Na terenach korytarzy ekologicznych naleŜy szczególnie troskliwie dbać o stan
roślinności, w miarę konieczności stosując nasadzenia zgodne z aktualnym stanem
gatunkowym.
NaleŜy równieŜ dbać o zachowanie szaty roślinnej na obszarach zagroŜonych erozją,
szczególnie na stokach o duŜym nachyleniu.
Na obszarach leśnych konieczne jest przeprowadzenie programu odbudowy lasów.
Zadania związane z właściwą pielęgnacją terenów leśnych są poza kompetencją gminy i
powinny być realizowane przez odpowiednie słuŜby leśne Nadleśnictwa Krzeszowice.
7.2.3
Ochrona róŜnorodności biologicznej
W celu zachowania bioróŜnorodności na obszarze gminy konieczne jest podjęcie
następujących działań:
•
•
zachowanie moŜliwie największej liczby zbiorowisk roślinnych, zwłaszcza tych,
które odznaczają się duŜym bogactwem gatunkowym, są siedliskiem gatunków
rzadkich, chronionych i zagroŜonych (murawy kserotermiczne, murawy piaskowe,
torfowiska, podmokłe łąki, łąki świeŜe, ziołorośla, niektóre zespoły szuwarowe,
wodne i synantropijne),
utrzymanie
mozaikowych
układów
przestrzennych
zbiorowisk
oraz
drobnopowierzchniowej struktury pól uprawnych z licznymi miedzami, skarpami,
zadrzewieniami i zakrzewieniami śródpolnymi,
52
•
•
•
•
7.2.4
ochrona przed zabudową korytarzy ekologicznych, takich jak doliny potoków i
cieków wodnych,
utrzymywanie skomplikowanej, silnie rozwiniętej granicy polno-leśnej oraz
kształtowanie jej w formie strefy ekotonu z udziałem krzewów,
zachowanie i zapewnienie odpowiedniej bazy pokarmowej dla populacji zwierząt
chronionych poprzez utrzymanie terenów podmokłych, łąk koszonych,
starorzeczy, lasów łęgowych, lokalnych mokradeł,
utrzymywanie w obrębie kompleksów leśnych polan, mokradeł, łąk i innych
płatów roślinności zielnej oraz zakrzewnień.
Ochrona powietrza atmosferycznego
W ramach ograniczenia emisji zanieczyszczeń z systemów ciepłowniczych gmina
powinna propagować prace termomodernizacyjne poprzez m.in. kampanię edukacyjną
zachęcającą mieszkańców do wykonywania tego typu prac oraz do zmiany systemu
ogrzewania w budynkach na proekologiczny (ogrzewanie gazowe, elektryczne, systemy
mieszane, alternatywne źródła energii). Gmina moŜe doradzać mieszkańcom w uzyskaniu
dofinansowania z funduszy ekologicznych i unijnych.
Planowana jest zmiana systemu ogrzewania w budynkach komunalnych poprzez
zainstalowanie kotłowni gazowych w miejsce dotychczasowych węglowych. Działania te,
poprzez ograniczenie niskiej emisji, słuŜyć będą poprawie jakości powietrza.
Zmniejszeniu emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych słuŜyć będzie takŜe
modernizacja i przebudowa dróg gminnych oraz nasadzenia ochronnych pasów zieleni.
7.2.5
Ochrona przed hałasem
Realizacji tego celu słuŜyć będzie przede wszystkim wprowadzenie nasadzeń wzdłuŜ
dróg przebiegających przez teren gminy.
Realizacja ekranów akustycznych przy drogach przebiegających przez teren gminy nie
naleŜy do kompetencji gminy.
7.2.6
Ochrona złóŜ surowców mineralnych
W planach miejscowych z obszarów określanych dla zainwestowania naleŜy wyłączyć
obszary w granicach udokumentowanych złóŜ eksploatacji powierzchniowej w przypadkach,
gdy eksploatacja tych złóŜ nie jest uniemoŜliwiona np. ze względu na połoŜenie w obszarze
parku krajobrazowego.
7.2.7
Rozwój turystyki i rekreacji
Teren gminy dysponuje znaczącym potencjałem rozwoju w zakresie rekreacji.
Sąsiedztwo Krakowa i Śląska oraz walory rekreacyjne, krajobrazowe i przyrodnicze dają
gminie szansę, aby stać się obszarem turystyczno-rekreacyjnym. Szczególne moŜliwości
rozwoju kryją się w przejęciu ruchu weekendowego oraz gości rezydentów (ogródki
działkowe, gospodarstwa agroturystyczne, turystyka rowerowa).
W interesie gminy leŜy, aby potencjalne inwestycje tego rodzaju realizowane były przy
zastosowaniu najwyŜszych standardów w zakresie ograniczania oddziaływania na
środowisko.
Tworzenie gospodarstw agroturystycznych, rozwój oferty pokoi gościnnych i
pensjonatów, oferty gastronomicznej powoduje wzrost świadomości ekologicznej
53
mieszkańców oraz ich bezpośrednie (równieŜ finansowe) zainteresowanie wysoką jakością
otaczającego środowiska.
NaleŜy zadbać o to, aby oferta turystyczno-rekreacyjna była spójna i dostosowana do
potrzeb uŜytkowników. WaŜna jest pełna i aktualna informacja obejmująca całość oferty oraz
połączenie usług komunikacyjnych (róŜnych rodzajów), gastronomii, handlu, noclegów,
informacji turystycznej, organizowanych imprez. W pełniejszym wykorzystaniu moŜliwości
jakie stwarza baza i infrastruktura pomocnym będzie system informacji wykorzystujący
między innymi internet.
Dla dofinansowania inwestycji z zakresu turystyki i rekreacji istnieje moŜliwość
pozyskania środków funduszy Unii Europejskiej. Kluczowe znaczenie w ich wykorzystaniu
ma gmina, której podstawowym zadaniem jest określenie planu działania i przygotowanie
organizacyjne a takŜe reprezentowanie mieszkańców w pozyskiwaniu środków na inwestycje
w tym zakresie.
Podstawową rolą gminy powinno być zapewnienie promocji wartości środowiskowych
oraz oferty turystyczno – rekreacyjnej, poprzez:
•
•
•
•
•
uczestnictwo w projektach regionalnych,
prezentacja walorów turystycznych i rekreacyjnych gminy na targach
turystycznych i imprezach promujących region,
wspieranie akcji edukacji ekologicznej,
druk materiałów informacyjnych, reklamowych, promocja w mediach i internecie
kolportaŜ materiałów i informacji w grupach potencjalnych klientów.
Część z powyŜszych zadań gmina musi zrealizować własnymi siłami, w części
wymagane jest jedynie wsparcie merytoryczne lub nadanie ram organizacyjnych.
Gmina corocznie przeprowadza prace renowacyjne przebiegających przez jej obszar
szlaków turystycznych pieszych i rowerowych. Ponadto w ramach działań Grupy Partnerskiej
Partnerstwo na Jurze prowadzone są działania w zakresie rozbudowy infrastruktury
turystycznej oraz tworzenia nowych atrakcji turystycznych na szlaku Kraków-MorawyWiedeń Greenway. W najbliŜszych latach planowane jest zwiększenie liczby prowadzących
przez teren gminy ścieŜek rowerowych oraz wytyczenie ścieŜek dydaktycznych
prezentujących walory przyrodnicze Gminy Alwernia
7.2.8
Bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne
Na obszarze gminy nie występują źródła potencjalnych zagroŜeń biologicznych.
Źródłem zagroŜenia chemicznego są Zakłady Chemiczne. Zagadnienie to omówione
zostało w rozdziale 7.2.9.1.
Czynnikiem zagroŜenia chemicznego moŜe być transport samochodowy substancji
niebezpiecznych (np. paliw, środków ochrony roślin), zwłaszcza autostradą A-4.
7.2.9
PowaŜne awarie i klęski Ŝywiołowe
Na terenie gminy funkcjonuje system ostrzegania o nadzwyczajnych zagroŜeniach
środowiska i klęskach Ŝywiołowych, zainstalowany w jednostkach OSP: Alwernia, Brodła,
Grojec, Regulice oraz Zakłady Chemiczne
7.2.9.1
PowaŜne awarie przemysłowe
Zakłady Chemiczne „Alwernia” S. A. naleŜą do kategorii zakładów o duŜym ryzyku
wystąpienia awarii.
54
W Zakładach Chemicznych występują substancje o właściwościach:
•
•
•
palnych: gaz ziemny wysokometanowy, fosfor, siarka,
utleniających lub redukujących: związki chromu, siarczan hydroksyloaminy,
siarczek sodu, wodorosiarczyn sodu w roztworze,
toksycznych: fosfor, pięciotlenek fosforu, siarkowodór, związki chromu, siarczan
hydroksyloaminy, siarczek sodu i arsenu
W Zakładach występują następujące zagroŜenia o znamionach „powaŜnych awarii”:
•
•
•
•
•
•
zagroŜenie poŜarowe wynikające z obecności duŜej ilości palnego fosforu,
zagroŜenie skaŜeniem powietrza produktami spalania fosforu (głównie
pięciotlenkiem fosforu) w przypadku poŜaru fosforu,
zagroŜenie skaŜenia wód powierzchniowych (potok Regułka) lub podziemnych w
wyniku niekontrolowanego przedostania się do tych wód związków chromu,
zagroŜenie skaŜeniem powietrza w wyniku awaryjnej emisji dwutlenku siarki,
zagroŜenie skaŜeniem wód powierzchniowych lub podziemnych w wyniku
niekontrolowanego przedostania się do tych wód kwasów lub wodorotlenku
sodowego,
zagroŜenie wybuchem w pomieszczeniach produkcyjnych, w których stosowany
jest gaz ziemny.
Zdecydowanie najgroźniejszym węzłem jest instalacja kwasu fosforowego. W
przypadku najgorszego moŜliwego scenariusza zagroŜenie moŜe objąć teren do 7,5 km poza
granicami przedsiębiorstwa, prawdopodobieństwo takiego zdarzenia ocenia się jednak jako
bardzo niskie.
Procesy ciągu chromowego niosą za sobą zagroŜenie dla środowiska wodnego, w tym
dla odbiornika ścieków. Na zagroŜenie to jest przygotowana zakładowa oczyszczalnia
ścieków.
W Zakładach stosowane są następujące sposoby zapobiegania awariom:
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
ograniczanie ilości magazynowanej substancji niebezpiecznej oraz dąŜenie do
eliminowania niebezpiecznych operacji i procesów,
rezerwowanie urządzeń oraz funkcji operatora tak aby awaria jednego układu lub
błąd człowieka nie powodował groźnej awarii,
stosowanie technicznych środków nie dopuszczających do osiągnięcia
niebezpiecznych poziomów dla newralgicznych parametrów procesu,
stosowanie barier ograniczających rozprzestrzenianie się niebezpiecznej substancji
w przypadku jej wydostania się,
stworzenie i przestrzeganie procedur w sposób jednoznaczny określający zasady
działania i współpracy poszczególnych jednostek organizacyjnych w zakresie prac
niebezpiecznych,
stosowanie bezpiecznych odległości,
stosowanie środków szybkiego powiadamiania o awarii,
przygotowanie załogi na wypadek wystąpienia awarii,
wyposaŜenie pracowników w ochrony osobiste,
utrzymanie w stanie gotowości specjalistycznych słuŜb będących w stanie szybko i
profesjonalnie prowadzić akcję ratowniczą, wyposaŜonych w odpowiedni sprzęt,
55
−
−
podnoszenie kultury i świadomości w zakresie bezpieczeństwa poprzez podejście
systemowe nastawione na profilaktykę,
współdziałanie z instytucjami zewnętrznymi w celu ograniczenia ewentualnych
skutków awarii sięgających poza granice przedsiębiorstwa.
Istniejący system zapobiegania awariom oraz ograniczania skutków awarii naleŜy uznać
za nowoczesny, oparty na systemach zarządzania wg norm ISO.
7.2.9.2
ZagroŜenie poŜarowe
WaŜnym zadaniem gminy z tego zakresu jest przeciwdziałanie wypalaniu traw oraz
resztek upraw na polach. Zadanie łączy w sobie elementy egzekucji przepisów prawa, jak
równieŜ edukacji ekologicznej oraz pielęgnacji zieleni.
Ochrona przeciwpoŜarowa lasów wchodzi w zakres obowiązków słuŜb leśnych. NaleŜy
kontynuować współpracę w tym zakresie, w celu koordynacji działań planistycznych,
organizacyjnych, monitoringu, prewencji oraz wsparcia akcji ratowniczych.
Działania powinny obejmować równieŜ wypracowanie optymalnych zachowań
mieszkańców i turystów w wypadku dostrzeŜenia zagroŜenia.
Przy realizacji tego zadania konieczna jest współpraca z Ochotniczą StraŜą PoŜarną.
7.2.10
Ochrona przeciwpowodziowa
Przy wyznaczaniu terenów budowlanych naleŜy uwzględnić uwarunkowania
wynikające z zagroŜenia powodziowego.
NaleŜy kontynuować prace konserwatorskie obwałowań i urządzeń hydrotechnicznych.
Zwiększanie retencji, odbudowa lasów, zadrzewienia i uprawy spowalniające odpływ
powierzchniowy oraz ochrona terenów podmokłych stanowi obecnie jeden z priorytetów
polityki ekologicznej kraju.
Ochronie przeciwpowodziowej słuŜyć będzie równieŜ program ochrony i odbudowy
systemu małej retencji wodnej, regulacja cieków wodnych oraz uporządkowanie systemów
melioracyjnych.
7.2.11
7.2.11.1
Powiązania z programami regionalnymi
Powiatowy program ochrony środowiska
Aktualnie obowiązujący Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Chrzanowskiego
został uchwalony Uchwałą nr XXXII/191/2005 Rady Powiatu w Chrzanowie z dn. 24 lutego
2005 r.
Zapisy powiatowego POŚ zostały omówione w rozdziale 5.2. niniejszego opracowania,
a wynikające z niego zadania, jakie Gmina Alwernia zobligowana jest realizować w latach
2008-2011 zestawiono w tabelach 5 i 6, rozdz. 8.
56
8. HARMONOGRAM I NAKŁADY NA REALIZACJĘ PROGRAMU OCHRONY
ŚRODOWISKA w latach 2008 - 2011
Sporządzono harmonogram realizacji programu w okresie 2008 – 2011 określających
poszczególne zadania, ich charakter i rok realizacji, źródła finansowania, koszty (w zakresie
niezbędnym do uwzględnienia w budŜecie gminy).
Harmonogram realizacji programu ochrony środowiska Miasta i Gminy Alwernia na lata
2008 – 2011 wraz z szacunkiem nakładów finansowych - tabele 5-7. W tabeli 8
przedstawiono zadania gminy w długoterminowej perspektywie czasowej (2012-2014).
Program ten nie uwzględnia zadań z zakresu gospodarki odpadami, które zostały
przedstawione w Gminnym Planie Gospodarki Odpadami.
Objaśnienia terminów stosowanych w tabelach:
Środki własne Powiatu – środki będące w dyspozycji powiatu (budŜet powiatu, w tym PFOŚiGW);
Środki własne Gminy – środki będące w dyspozycji gmin (budŜet gmin, w tym GFOŚiGW);
PFOŚiGW – Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
GFOŚiGW – Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
WFOŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
NFOŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
RZGW – Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej,
MZMiUW – Małopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych,
GDDKiA – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad,
MODR – Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego,
WIOŚ – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
ALP – Agencja Lasy Państwowe
JPK – Jurajski Park Krajobrazowy
AWRSP – Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa
57
Tabela 5. Zadania gminy wynikające z Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Chrzanowskiego (na lata 2008-2011)
Lp
Termin
realizacji
Działania
Nakłady
finansowe
gminy
(2008-2011)
[tys. zł]
Źródła finansowania
Jednostka
realizująca
Zadania z zakresu ochrony powietrza atmosferycznego
1.
Termomodernizacja budynków stanowiących mienie komunalne
2008-2011
172,0
2.
Prowadzenie edukacji ekologicznej społeczeństwa na temat
wykorzystania proekologicznych nośników energii i szkodliwości
spalania materiałów odpadowych (szczególnie tworzyw sztucznych)
2008-2011
6,0
Środki własne Gminy, WFOŚiGW,
PFOŚiGW,
Środki własne jednostek realizujących,
Środki własne Gminy i WFOŚiGW
PFOŚiGW
Gmina
Gmina, organizacje
pozarządowe
Zadania z zakresu ochrony zasobów wodnych
Środki własne Gminy, środki własne
mieszkańców, WFOŚiGW, fundusze
pomocowe UE
Gmina,
Środki własne Gminy, Powiatu
Gmina, Powiat,
jednostki oświatowe,
3.
Rozbudowa sieci wodociągowej
2008-2011
250,0
4.
Prowadzenie akcji edukacyjno-informacyjnej propagującej
optymalizację zuŜycia wody przez indywidualnych uŜytkowników
2008-2011
8,0
5.
Modernizacja istniejącej sieci kanalizacyjnej
2008-2011
150,0
6.
Realizacja nowych sieci kanalizacyjnych (ZADANIE
PRIORYTETOWE):
2008-2011
33 000,0
2008-2011
150,0
2008-2011
3,0
Środki własne Gminy
Gmina, WIOŚ
2008-2011
3,0
Środki własne Gminy, Powiatu,
WFOŚiGW,
Gmina, WIOŚ, Powiat
7.
8.
9.
Organizowanie wsparcia finansowego dla gospodarstw realizujących
oczyszczalnie przydomowe
Wprowadzenie ewidencji wszystkich zbiorników bezodpływowych i
zintensyfikowanie ich kontroli technicznej oraz prowadzenie kontroli
prawidłowości i częstotliwości usuwania ścieków z terenów nie
objętych kanalizacją
Wprowadzenie inwentaryzacji i klasyfikacji istniejących źródeł
zanieczyszczeń, szczególnie w obrębie obszarów wymagających
szczególnej ochrony (strefy zasilania GZWP, ujęcia wód)
58
Środki własne Gminy, WFOŚiGW,
Środki Pomocowe UE, Środki własne
mieszkańców i jednostek realizujących
Środki własne Gminy, WFOŚiGW
mieszkańców
Środki własne Gminy, Program Rozwoju
Obszarów Wiejskich
Gmina
Gmina
Gmina
Lp
Termin
realizacji
Działania
Nakłady
finansowe
gminy
(2008-2011)
[tys. zł]
Jednostka
realizująca
Zadania z zakresu ochrony powierzchni gleb przed degradacją
10.
Prowadzenie działalności edukacyjnej upowszechniającej zasady dobrej
praktyki rolniczej
2008-2011
5,0
Środki własne Gminy, Powiatu, Środki
własne jednostek realizujących, WFOŚiGW
Gmina, Powiat,
MODR
Zadania z zakresu racjonalnego gospodarowania zasobami naturalnymi
Weryfikacja moŜliwości zasobowych i perspektywicznych gminy w
zakresie zasobów naturalnych
2008-2011
5,0
Środki własne Gmin, Powiatu, WFOŚiGW,
NFOŚiGW
Weryfikacja moŜliwości zasobowych i perspektywicznych gminy w
12. zakresie zasobów odnawialnych (moŜliwości wykorzystania energii
słonecznej, biogazu, biomasy, zastosowanie pomp ciepła)
2008-2011
5,0
Środki własne Gminy, Powiatu,
WFOŚiGW, NFOŚiGW
11.
Gmina, Powiat,
Jednostki badawczorozwojowe
Gminy, Powiat,
Zadania z zakresu ochrony przyrody
13.
Utrzymanie, przebudowa i budowa ścieŜek przyrodniczodydaktycznych, ścieŜek rowerowych
Środki JPK, PFOŚiGW, WFOŚiGW, ALP,
GFOŚiGW
2008-2011
53,0
2008-2011
20,0 WFOŚiGW, Środki własne Gminy, Powiatu
2008-2011
20,0
2008-2011
20,0
17. Dokarmianie zwierząt dziko Ŝyjących
2008-2011
20,0
Prowadzenie zalesiania równolegle z działaniami prowadzącymi do
18. zróŜnicowania struktury gatunkowej lasów i poprawy struktury
wiekowej drzewostanów
2008-2011
20,0
Środki własne Zarządców lasów, środki
Gminy, Wojewody, środki właścicieli
nieruchomości, WFOŚiGW
19. Prowadzenie stałego monitoringu środowiska leśnego w celu
2008-2011
10,0
Środki zarządców lasów, Środki własne
Poprawa stanu starodrzewia oraz zabytkowych załoŜeń zieleni ( np.
14. zespoły dworskie, tereny przykościelne, cmentarze oraz inne
nieruchomości)
Ochrona naturalnych siedlisk, stanowisk chronionych gatunków roślin i
15.
zwierząt
16.
Ochrona tras migracyjnych i ograniczanie barier ekologicznych i
zabezpieczenie warunków swobodnego przemieszczania się zwierząt
59
Środki własne Gminy, WFOŚiGW, ALP
Środki własne Gminy, Środki zarządców
dróg, środki zarządców obszarów
chronionych, PFOŚiGW, WFOŚiGW
Środki własne Kół Łowieckich,
WFOŚiGW, PFOŚiGW, GFOŚiGW
Gmina, JPK, Lasy
Państwowe, Jednostki
badawczo-rozwojowe
Wojewoda, Gmina,
Powiat
Wojewoda, Gmina,
Lasy Państwowe
Gmina, zarządcy dróg,
administratorzy
obszarów chronionych
Powiat, Gmina, Koła
Łowieckie
Zarządcy lasów,
Gmina, Właściciele
nieruchomości ,
AWRSP
Zarządcy lasów,
Lp
Termin
realizacji
Działania
Nakłady
finansowe
gminy
(2008-2011)
[tys. zł]
przeciwdziałania stanom niepoŜądanym (choroby, szkodniki)
Jednostka
realizująca
Gminy
Gmina
Zadania z zakresu edukacji ekologicznej
20. Stworzenie i realizacja programu edukacji ekologicznej dla szkół
2008-2011
20,0 Środki własne Gminy, Powiatu, WFOŚiGW
21. Utworzenie ośrodka edukacji ekologicznej
2008-2011
30,0 Środki własne Gminy, Powiatu, WFOŚiGW
2008-2011
20,0
22.
Organizowanie konkursów promujących racjonalne korzystanie ze
środowiska
SUMA
33 990,0
60
Środki własne Gminy, PFOŚiGW,
WFOŚiGW
Gmina, Powiat,
Jednostki oświatowe,
Gmina, powiat,
Jednostki oświatowe,
Organizacje
ekologiczne
Gmina, Jednostki
oświatowe
Tabela 6. Zadania wynikające z POŚ dla Powiatu Chrzanowskiego nie wymagające finansowania ze strony gminy (na lata 2008-2011)
Lp.
Termin
realizacji
Działania
Jednostka
realizująca
BudŜety Przedsiębiorstw Gazowniczych
Przedsiębiorstwa
Gazownicze
Zadania z zakresu ochrony powietrza atmosferycznego
1.
Rozbudowa i przebudowa sieci gazowniczej
2008-2011
2.
Rozbudowa infrastruktury drogowej
2008-2011
3.
BieŜąca modernizacja dróg i ciągów komunikacyjnych
2008-2011
4.
Termomodernizacja budynków
2008-2011
5.
6.
7.
8.
Ograniczenie niskiej emisji poprzez modernizację i eliminację lokalnych kotłowni
węglowych i indywidualnych palenisk domowych opalanych węglem lub koksem
Wyznaczenie stref buforowych pomiędzy nowoprojektowanymi centrami przemysłu
lub centrami usług
Ograniczanie niskiej emisji poprzez zastosowanie paliw alternatywnych (wierzba,
malwa, rzepak, słoma), kolektorów słonecznych, pomp ciepła, elektrowni wiatrowych
lub kotłów gazowych nowej generacji
Zorganizowanie wsparcia finansowego dla mieszkańców zamieniających ogrzewanie
węglowe na bardziej ekologiczne i wykonujących inwestycje termomodernizacyjne
2008-2011
Środki własne jednostek realizujących
Środki pomocowe UE
Środki pomocowe UE
Środki własne właścicieli obiektów,
WFOŚiGW, PFOŚiGW
GFOŚiGW, PFOŚiGW WFOŚiGW,
Środki własne mieszkańców
Zarządcy dróg
Zarządcy dróg
właściciele obiektów
właściciele
obiektów,
2008-2011
-
Gmina
2008-2011
Środki własne właścicieli budynków
2008-2011
Środki własne właścicieli, kredyty
komercyjne, BOŚ, WFOŚiGW,
PFOŚiGW,
właściciele
obiektów, Gmina
2008-2011
Środki własne Powiatu, środki własne
właścicieli terenów
Powiat, właściciele
terenów, Marszałek
Województwa
2008-2011
Środki własne właścicieli oczyszczalni,
WFOŚiGW
jednostek realizujących
RPWiK, własciciele
oczyszczalni
2008-2011
WFOŚiGW, środki RZGW, MZMiUW
RZGW, MZMiUW
2008-2011
Środki własne jednostki realizującej,
Środki pomocowe UE, NFOŚiGW
Właściciele
obiektów, Powiat,
Zadania z zakresu ochrony zasobów wodnych
9.
Ochrona terenów źródliskowych
10.
Optymalizacja wykorzystania oraz modernizacja istniejących oczyszczalni ścieków w
kierunku spełnienia wymagań obowiązującego prawa
11.
12.
Preferowanie uŜytkowania łąkowego oraz kształtowanie pasów roślinności wzdłuŜ
cieków wodnych
Wspieranie i podejmowanie działań podmiotów gospodarczych w celach likwidacji
lub ograniczenia niekorzystnych oddziaływań oraz wprowadzenie lokalnego
61
Lp.
Termin
realizacji
Działania
monitoringu na koszt właścicieli obiektów stanowiących zagroŜenie dla wód
podziemnych
Jednostka
realizująca
Gmina
Właściciele
obiektów, Powiat,
Gmina
MZMiUW, Gmina,
Właściciel obszaru,
RZGW, MZMiUW
Gmina, Powiat,
Jednostki
administrujące
obiektami, Jednostki
badawczorozwojowe
MZMiUW
Powiat, MZMiUW,
jednostki
administrujące
13.
Wspieranie i podejmowanie działań zabezpieczających przed przenikaniem odcieków
ze składowisk odpadów przemysłowych do wód podziemnych i powierzchniowych
2008-2011
Środki własne jednostki realizującej,
Środki pomocowe UE, NFOŚiGW
14.
BieŜąca konserwacja koryt potoków
2008-2011
Środki właścicieli obiektów
15.
Utrzymanie prawidłowego zalesienia i zakrzaczenia fragmentów brzegów i dolin
innych cieków, zwłaszcza na terenach podmokłych
2008-2011
Środki własne właścicieli obszaru,
MZMiUW
16.
Opracowanie wskazań i nakazów dotyczących parametrów technicznych i
uŜytkowania obiektów juŜ istniejących lub planowanych na obszarach zagroŜenia
powodziowego
2008-2011
Środki własne Powiatu oraz jednostek
realizujących
17.
Systematyczna kontrola oraz konserwacja wałów i urządzeń melioracji podstawowej
2008-2011
MZMiUW
18.
Inwentaryzacja i budowa oraz prawidłowa eksploatacja systemów melioracji
szczegółowej
2008-2011
WFOŚiGW, środki właścicieli i spółek
wodnych, środki własne Powiatu
2008-2011
WFOŚiGW, środki pomocowe UE i
własne administratorów
gmina, MZMiUW
2008-2011
-
Gmina, Powiat
2008-2011
Środki własne Powiatu, MZMiUW
Gmina, Powiat,
MZMiUW
19.
20.
21.
Naprawa i rozbudowa systemu regulacji i zabudowy rzek przy maksymalnym
wykorzystaniu lokalnych surowców naturalnych i odpadowych
Uwzględnienie ograniczeń dotyczących lokalizacji obiektów planowanych na
obszarach zagroŜenia powodziowego
Rekonstrukcja zniszczonych wałów przeciwpowodziowych
Zadania z zakresu ochrony powierzchni gleb przed degradacją
22.
Zapobieganie zanieczyszczeniu gleb środkami ochrony roślin
2008-2011
Środki własne jednostek realiz.,
WFOŚiGW
23.
Dostosowanie do naturalnego biologicznego potencjału gleb kierunków i
intensywności produkcji
2008-2011
62
Gmina, właściciele
obszarów, Jednostki
badawczorozwojowe
Gmina, właściciele
obszarów, Jednostki
badawczorozwojowe
Lp.
Działania
Termin
realizacji
Jednostka
realizująca
24.
Podnoszenie jakości i struktury gleb poprzez wykorzystanie kompostu
2008-2011
obszarów
25.
Ochrona i wprowadzenie zadrzewień, zakrzewień oraz upraw spełniających rolę
przeciwerozyjną i zapobiegających pogarszaniu się jakości gleb oraz
przeciwdziałających zakwaszaniu
2008-2011
obszarów
26.
Ograniczanie przeznaczania gruntów rolnych i leśnych na cele nierolne i nieleśne na
drodze administracyjnej
2008-2011
Środki własne Powiatu, WFOŚiGW
27.
Wspieranie i prowadzenie rekultywacji składowisk odpadów z sektora gospodarczego
(składowisko Zakładów Chemicznych Alwernia)
2008-2011
Środki własne właścicieli obiektów,
Środki pomocowe UE
Gmina, Powiat,
Właściciele
obszarów
Przedsiębiorcy,
Środki własne Powiatu
Gmina, Powiat
Zadania z zakresu edukacji ekologicznej
28.
Promowanie walorów krajobrazowo-przyrodniczych powiatu chrzanowskiego
2008-2011
63
Tabela 7. Zadania własne gminy (na lata 2008-2011)
Obszar
działań
Lp
1.
2.
3.
4.
ochrona
Zmiana systemu ogrzewania w budynkach
powietrza
komunalnych
atmosferycznego
Budowa alternatywnego ujęcia wody pitnej dla
gminy
ochrona wód
Budowa oczyszczalni ścieków
ochrona
hałasem
przed
5.
6.
ochrona przyrody
7.
8.
9.
rozwój turystyki
10.
11.
edukacja
ekologiczna
12.
13.
Zadanie
zarządzanie
środowiskiem
Szacunkowe koszty
[tys. zł]
2008
2009
2010
Termin
realizacji
2010-2011
-
-
140,0
2011
-
-
-
2009-2010
- 5500,0 5500,0
Wskaźniki realizacji
2011
140,0 BudŜet Gminy, FOŚiGW
ilość budynków, w których
dokonano wymiany kotłów
na gazowe
300,0 BudŜet Gminy
-
Małopolski
Regionalny % ścieków podlegających
Program Operacyjny
oczyszczeniu
BudŜet Gminy, FOŚiGW,
ilość nasadzeń
2,0
środki zarządców dróg
stan zdrowotny pomników
przyrody, ilość pomników
BudŜet Gminy, FOŚiGW
ilość
wykonanych
prac
2,0
konserwacyjnych
ilość nasadzeń
ilość imprez, w których
18,0 BudŜet Gminy
gmina uczestniczyła
-
Nasadzenia zieleni ochronnej
2008-2011
2,0
2,0
2,0
Opieka nad pomnikami przyrody
2008-2011
6,0
6,0
6,0
Konserwacja zieleni wysokiej na obszarze gminy
2008-2011
2,0
2,0
2,0
Nasadzenia drzew i krzewów
Uczestnictwo w targach turystycznych i
imprezach promujących region
Promocja Gminy przy uŜyciu róŜnego typu
wydawnictw (foldery, przewodnik, film
telewizyjny)
Promocja poprzez artykuły w prasie i stronę
internetową
Edukacja ekologiczna w formie wydawnictw,
publikacji na stronie internetowej, konkursów,
festynów, broszur, plataków
Działalność edukacyjna i administracyjna w
kierunku zwalczania wypalania traw i
ograniczania spalania śmieci w gospodarstwach
Kontrola zgodności zainwestowania terenu z
zapisami MPZP, prawem ochrony środowiska
oraz przyjętymi zasadami gospodarowania na
terenach chronionych
2008-2011
5,0
5,0
5,0
2008-2011
18,0
18,0
18,0
2008-2010
1,0
3,0
4,0
- BudŜet Gminy
2008-2011
1,5
2,0
2,0
2,0 BudŜet Gminy
2008-2011
10,0
10,0
10,0
ilość akcji, wydawnictw
2008-2011
2,0
2,0
3,0
2008-2011
-
-
-
Ogółem
11 777,5
64
ilość wydawnictw
ilość artykułów
-
Tabela 8. Zadania gminy w długoterminowej perspektywie czasowej (2012-2014)
Lp.
Obszar
działań
Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w
miejscowościach: Grojec, Regulice, Nieporaz,
Kwaczała, Alwernia
Budowa sieci kanalizacyjnej w miejscowościach:
Mirów, Brodła, Poręba śegoty
1.
2.
3.
Zadanie
ochrona wód
Termin
realizacji
Szacunkowe
koszty
[tys. zł]
2012-2014
8 000,0
2012-2014
45 000,0
Modernizacja sieci kanalizacyjnej w Alwerni
2012-2014
4.
Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków
2012-2014
5.
Modernizacja sieci wodociągowej na terenie gminy
2012-2014
6.
ochrona
powietrza
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
ochrona
przyrody
Promocja rozwoju instalacji energetyki odnawialnej
i obiektów o wysokim standardzie efektywności
energetycznej (termomodenizacja)
Zmiana systemu ogrzewania w budynkach
komunalnych
Opieka nad pomnikami przyrody
BudŜet Gminy, FOŚiGW, fundusze długość sieci
unijne, środki własne mieszkańców
skanalizowania
BudŜet Gminy, FOŚiGW, fundusze
BudŜet Gminy, FOŚiGW, fundusze
150,0
BudŜet Gminy, Program Rozwoju
150,0
Obszarów Wiejskich
600,0 BudŜet Gminy
2012-2014
6,0 BudŜet Gminy, FOŚiGW,
2012-2214
320,0 BudŜet Gminy
2012-2014
Konserwacja zieleni wysokiej na obszarze gminy
2012-2014
Nasadzenia drzew i krzewów
2012-2014
Pielęgnacja parku dworskiego w Porębie śegoty
2012-2014
2012-2014
ochrona pow.
Edukacja w zakresie proekologicznego rolnictwa
ziemi
Modernizacja, rozbudowa i bieŜące utrzymanie
ścieŜek rowerowych
Wyznaczenie i organizacja miejsc z przeznaczeniem
do biwakowania
rozwój
Udział w targach turystycznych i imprezach
turystyki
promujących region
Promocja turystycznych walorów gminy
kanalizacyjnej,
%
długość sieci kanalizacyjnej, %
skanalizowania
długość zmodernizowanych odcinków
sieci
ilość przydomowych oczyszczalni
długość zmodernizowanych odcinków
sieci
ilość
obiektów
objętych
termomodernizacją, ilość instalacji
energetyki odnawialnej
ilość wymienionych instalacji
ilość pomników
ilość
wykonanych
prac
konserwacyjnych
ilość nasadzeń
ilość przeprowadzonych zabiegów
pielęgnacyjnych
ilość
przeprowadzonych
akcji
edukacyjnych, wydanych materiałów
BudŜet Gminy, Program Rozwoju
ilość wytyczonych ścieŜek
Obszarów Wiejskich
ilość miejsc z przeznaczeniem do
300,0 BudŜet Gminy, środki prywatne
biwakowania
2012-2014
40,0
2012-2014
2012-2014
40,0 BudŜet Gminy
2012-2014
6,0
65
ilość targów, imprez
ilość
wydanych
materiałów
BudŜet Gminy, podmioty prowadzące
promocyjnych,
liczba
turystów
działalność w zakresie turystyki
odwiedzających gminę
Lp.
Obszar
działań
Edukacja ekologiczna w formie wydawnictw, na
stronie internetowej, konkursów, festynów, szkoleń
Kontrola zgodności zainwestowania terenu z
zarządzanie
18.
zapisami MPZP, prawem ochrony środowiska,
środowiskiem
zasadami gospodarowania na terenach chronionych
Ogółem zadania długoterminowe
17.
edukacja
ekologiczna
Zadanie
Termin
realizacji
Szacunkowe
koszty
[tys. zł]
2012-2014
2012-2014
- 54 827,0
66
-
9. ORGANIZACJA ZARZĄDZANIA PROGRAMEM
Podstawą sprawnej realizacji programu ochrony środowiska jest właściwa organizacja
zarządzania programem ze ścisłym określeniem kompetencji i odpowiedzialności
poszczególnych uczestników.
Wyodrębnić moŜna cztery grupy podmiotów uczestniczących w programie ochrony
środowiska z uwagi na rolę, jaką pełnią. Są to:
•
•
•
•
podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu programem,
podmioty realizujące zadania programu, w tym instytucje finansujące,
podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty programu,
społeczność gminy jako główny podmiot odbierający wyniki działań programu.
Głównym wykonawcą programu i podmiotem zarządzającym jego realizacją, jak
równieŜ pełniącym funkcje kontrolne jest samorząd gminny. Dysponuje on kompetencjami w
zakresie ustalania strategii rozwoju gminy, tworzenia polityki przestrzennej w postaci
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, wydawania decyzji o warunkach
zabudowy i zagospodarowania terenu, gospodarki zielenią. Bezpośrednie zarządzanie
programem realizowane przez odpowiednie słuŜby samorządu gminnego polegać będzie na
inicjowaniu, organizowaniu i okresowej weryfikacji elementów programu.
Innymi uczestnikami programu (podmiotami realizującymi zadania) są:
•
•
Gminny Fundusz Ochrony Środowiska, a takŜe fundusze wyŜszego szczebla
(powiatowy, wojewódzki), posiadające instrumenty finansowe na realizację zadań
programu
podmioty gospodarcze planujące i realizujące inwestycje zgodnie z kierunkami
nakreślonymi przez program
Poszczególne podmioty mają swobodę działania według posiadanych przez nie
kompetencji. Realizują one własne cele zapisane w statutach, mają własne struktury,
procedury, techniki działania zapisane w dokumentach organizacyjnych i regulaminach.
Wszystkie podmioty uczestniczą w realizacji programu na zasadach dobrowolności i
równości.
Na wszystkich podmiotach ciąŜy obowiązek efektywnego i racjonalnego uŜycia
środków. Priorytetem w polityce krótko- i średniookresowej powinny być działania
przynoszące duŜe efekty ekologiczne przy stosunkowo niskich nakładach. Do tych działań
naleŜą wszelkie działania prewencyjne, poprawa organizacji zarządzania, wprowadzanie
zasad czystszej produkcji, poszanowanie energii i surowców oraz edukacja ekologiczna i
działania na rzecz podnoszenia świadomości ekologicznej.
Wszyscy uczestnicy programu są zobowiązani do współpracy w realizacji programu, do
solidarnego ponoszenia kosztów jego realizacji oraz wspierania słabszych partnerów.
Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej posiada instrumenty
finansowe umoŜliwiające wspieranie realizacji inwestycji ekologicznych, a takŜe działań
nieinwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska.
Podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska kierują się głównie efektami
ekonomicznymi i zasadami konkurencji rynkowej, a od niedawna liczą się takŜe z głosem
opinii społecznej. Na tym szczeblu zarządzanie środowiskiem odbywa się poprzez:
-
dotrzymywanie wymagań stawianych przez przepisy prawa,
67
-
porządkowanie technologii i reŜimów obsługi urządzeń,
modernizację technologii,
eliminowanie technologii uciąŜliwych dla środowiska
instalowanie urządzeń ochrony środowiska,
stałą kontrolę emisji zanieczyszczeń.
Poza uczestnikami programu istnieje równieŜ szereg instytucji i organizacji, z którymi
władze gminne współpracują przy realizacji programu, takich jak:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Władze Powiatu Chrzanowskiego,
Małopolski Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska,
SANEPID,
Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych,
Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych – Okręg Południowo-Wschodni,
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,
Wojewódzki Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych,
Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych,
Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej,
Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego,
Fundacja Programów Pomocowych dla Rolnictwa,
Stowarzyszenia Kwater Agroturystycznych,
Małopolska Izba Rolnicza,
Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze,
Szkoły podstawowe i średnie,
Ochotnicza StraŜ PoŜarna.
W realizacji programu, zwłaszcza w zakresie działań związanych z edukacją, poŜądany
byłby udział pozarządowych organizacji, takich jak: Polski Klub Ekologiczny, Fundacja
Partnerstwo dla Środowiska, Polska Fundacja Ochrony Przyrody PRONATURA, Liga
Ochrony Kraju, Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, itd.
Współpraca z organizacjami ekologicznymi powinna polegać na ich włączeniu w
realizację programu ochrony środowiska, przyjmowaniu ich opinii i uwag dotyczących
zagadnień ochrony środowiska na obszarze gminy, szczególnie w procedurze ocen
oddziaływania na środowisko oraz ustalania miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego, wspólnym prowadzeniu edukacji ekologicznej, współorganizacji akcji
ekologicznych, konkursów, festynów itp.
RównieŜ mieszkańcy gminy powinni uczestniczyć w działaniach na rzecz realizacji
programu, np. poprzez oszczędne korzystanie z wody, energii elektrycznej i cieplnej oraz
udział w segregacji odpadów.
Dla realizacji niektórych celów, np. budowy nowych ścieŜek rowerowych, istotną rolę
odgrywać będzie współpraca międzygminna.
68
10. ŚRODKI NIEZBĘDNE DO OSIĄGNIĘCIA CELÓW PROGRAMU
Dla realizacji programu naleŜy zastosować szereg instrumentów uwzględnionych w
polityce ekologicznej kraju, do których naleŜą:
instrumenty prawne,
instrumenty ekonomiczne (finansowe),
instrumenty organizacyjne,
planowanie przestrzenne i planowanie rozwoju gospodarczego,
system ocen oddziaływania na środowisko i audytów ekologicznych, wchodzący w
części w system prawa ochrony środowiska, w system standardów ekologicznych
oraz działania z zakresu „dobrej praktyki” zawodowej i gospodarczej,
edukacja ekologiczna
instrumenty realizujące ustawowe prawa społeczeństwa do dostępu do informacji
o środowisku,
instrumenty kształtujące świadomość ekologiczną konsumentów, popyt na towary
ekologiczne, oraz zasady konkurencji rynkowej z uwzględnieniem oddziaływania
firm na środowisko,
negocjacje z podmiotami gospodarczymi, jednostkami administracji państwowej,
organizacjami pozarządowymi oraz strukturami administracyjnymi Unii
Europejskiej, będącymi partnerami w realizacji poszczególnych zadań programu.
PoniŜej przeprowadzono dokładną charakterystykę wybranych spośród wymienionych
powyŜej rodzajów instrumentów niezbędnych do osiągnięcia celów programu:
10.1
Instrumenty prawne
Władze gminy posiadają stosowne instrumenty prawne umoŜliwiające prowadzenie
polityki ekologicznej w zakresie zgodnym z ich kompetencjami, obejmującym:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
gospodarkę odpadami komunalnymi (w tym tworzenie planów gospodarki
odpadami),
zaopatrzenie w wodę dla celów komunalnych,
oczyszczanie ścieków komunalnych,
tworzenie prawa miejscowego w zakresie gospodarki przestrzennej,
tworzenie niektórych obszarów chronionych,
ochrona i tworzenie terenów zieleni miejskiej i parkowej,
wydawanie decyzji zezwalających na usuwanie drzew i krzewów,
wydawanie decyzji stanowiących ochronę cennych obiektów przyrodniczych,
wydawanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu
prowadzenie kampanii i programów edukacyjnych,
pobieranie opłat za korzystanie ze środowiska oraz nakładanie administracyjnych
kar pienięŜnych
WaŜnym instrumentem słuŜącym kształtowaniu polityki ekologicznej w gminie są
miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Pozwalają one na racjonalną gospodarkę
terenami, ochronę obszarów szczególnie cennych przyrodniczo, rewitalizację terenów
zdegradowanych, kształtowanie obrazu gminy zgodnie z zasadami zrównowaŜonego rozwoju.
69
Równie istotną rolę odgrywają decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania
terenu. Mogą one słuŜyć nie tylko racjonalnemu gospodarowaniu terenem, ale są takŜe
instrumentem umoŜliwiającym narzucanie inwestorom konieczności wprowadzania
rozwiązań proekologicznych, ograniczania uciąŜliwości dla środowiska.
W tym aspekcie istotne jest wykorzystanie procedury ocen oddziaływania na
środowisko i prognozy skutków środowiskowych niektórych planów i programów, zgodnie z
celem jakiemu mają one słuŜyć, tj. pełnieniem funkcji instrumentu pomocniczego w
procesach decyzyjnych.
Przy realizacji programu ochrony środowiska konieczna jest równieŜ współpraca władz
gminnych z powiatowymi w obrębie zagadnień naleŜących do kompetencji powiatu, np.
wydawanie pozwoleń: zintegrowanych, na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, na
wytwarzanie odpadów, na gospodarowanie odpadami, na wprowadzanie ścieków do wód lub
do ziemi, pozwoleń wodnoprawnych.
Ponadto w prawie krajowym istnieje wiele mechanizmów i narzędzi wspomagających i
kontrolujących realizację zadań rozwoju zrównowaŜonego oraz poprawnego kształtowania i
korzystania ze środowiska. NaleŜą do nich między innymi:
•
•
•
•
system certyfikatów ISO 14000
europejski system audytów ekologicznych EMAS (Eco-Management and Audit
Scheme),
programy i centra czystszej produkcji – CP,
narzędzia analizy oddziaływania na środowisko produktów i usług wprowadzanych na
rynek:
o analiza cyklu Ŝycia produktu – LCA,
o deklaracja środowiskowa produktu – EDP,
o certyfikaty i znaki produktów ekologicznych.
Większość powyŜszych mechanizmów jest dla podmiotów gospodarczych
nieobowiązkowa (nie wynika z ustaw i rozporządzeń prawa ochrony środowiska), jednak
coraz częściej ich wdroŜenie stanowi jeden z elementów konkurencji rynkowej bądź jest
wymagane przez partnerów w oparciu o ich własne systemu zarządzania środowiskowego.
10.2
Instrumenty organizacyjne i polityk ekologicznych
W oparciu o idee zrównowaŜonego rozwoju, postęp techniczny i naukowy, rozwój
społeczeństwa, tworzone są polityki ekorozwoju na szczeblach: ogólnoświatowym,
europejskim, krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Postanowienia
dokumentów wyŜszych szczebli są przenoszone, uszczegóławiane i realizowane w
dokumentach szczebli niŜszych.
W zakresie kształtowania i ochrony środowiska Europy obowiązują liczne polityki,
strategie, dyrektywy UE. NaleŜą do nich m.in.:
•
•
Decyzja nr 1600/2002/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 lipca 2002 r.
Ustanawiająca szósty wspólnotowy program działań w zakresie środowiska
naturalnego. Określa ona zasady kształtowania środowiska i priorytety jego ochrony.
Zapisy powyŜszej decyzji obowiązują przy określeniu zadań i dysponowaniu
funduszami UE przeznaczonymi na ochronę środowiska.
„ZrównowaŜona Europa dla Lepszego Świata: Strategia ZrównowaŜonego Rozwoju
Unii Europejskiej”.
70
W związku z włączeniem się Polski w strukturę Unii Europejskiej na podstawowych
jednostkach administracji państwowej - urzędach gmin ciąŜą znaczące nowe obowiązki w
zakresie ochrony i kształtowania środowiska.
10.3
Instrumenty ekonomiczne
Posiadanie odpowiednich środków finansowych jest niezbędnym warunkiem wdroŜenia
planu polityki środowiskowej.
Środki na finansowanie zadań związanych z ochroną środowiska i gospodarką odpadami
pochodzić mogą z następujących źródeł:
1. własne środki gminy,
2. Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
3. EkoFundusz,
4. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko
5. Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013
6. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich
7. Program LIFE+
8. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
9. kredyty udzielane na preferencyjnych warunkach,
10. komercyjne kredyty bankowe
11. emisja obligacji komunalnych,
12. własne środki inwestorów
1) Własne środki gminy
Na realizację części zadań gmina będzie musiała przeznaczyć własne środki. Jest to
niezbędne równieŜ z tego względu, Ŝe do uzyskania niektórych dotacji konieczne jest
zainwestowanie w przedsięwzięcie własnych środków na wymaganym poziomie.
2) Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
FOŚiGW przewiduje dofinansowanie (poprzez poŜyczki – Narodowy FOŚiGW i
Wojewódzki FOŚiGW lub dotacje – Powiatowy FOŚiGW) wdraŜania projektów związanych
z realizacją programów ochrony poszczególnych elementów środowiska w tym takŜe
gospodarki odpadami.
Przedsięwzięcia finansowane przez FOŚiGW muszą spełniać następujące kryteria:
•
•
•
•
•
•
zgodności z polityką ekologiczną państwa,
efektywności ekologicznej,
efektywności ekonomicznej,
uwarunkowań technicznych i jakościowych,
zasięgu oddziaływania,
wymogów formalnych.
Fundusz Ochrony Środowiska ma za zadanie wspieranie realizacji inwestycji
ekologicznych, a takŜe działań nieinwestycyjnych (edukacja ekologiczna, opracowania
naukowo-badawcze i ekspertyzy dotyczące zagadnień związanych z ochroną środowiska).
Samorządy terytorialne mogą uzyskać poŜyczki na pokrycie 70% kosztów zadania.
Znaczna część poŜyczki moŜe zostać umorzona po zrealizowaniu inwestycji w planowanym
terminie (umorzona kwota musi zostać przeznaczona na inne działanie proekologiczne).
71
Inwestycje ekologiczne realizowane przez gminę są finansowane przede wszystkim ze
środków pochodzących z Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
(GFOŚiGW).
Środki Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (PFOŚiGW)
mogą być przeznaczane na działania dotyczące gospodarki odpadami komunalnymi oraz
działania o wymiarze ponadgminnym, zwłaszcza na współrealizowane przez gminę zadania
zapisane w Powiatowym Programie Ochrony Środowiska.
3) EkoFundusz
EkoFundusz jest fundacją powołaną w 1992 r. przez Ministra Finansów, której celem
jest efektywne administrowanie środkami pochodzącymi z ekokonwersji polskiego długu.
Zadaniem EkoFunduszu jest dofinansowywanie przedsięwzięć w dziedzinie ochrony
środowiska, które mają przynieść efekt w skali nie tylko regionu czy kraju, ale takŜe
wpływają na osiągnięcie celów ekologicznych uznanych za priorytetowe w skali europejskiej,
a nawet światowej. W Statucie EkoFunduszu wśród pięciu sektorów ochrony środowiska
znajdują się takie dziedziny priorytetowe jak:
•
•
•
•
•
ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu,
ochrona zasobów wody pitnej,
ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu ziemi (ochrona
klimatu),
ochrona róŜnorodności biologicznej,
gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych.
EkoFundusz udziela wsparcia finansowego w formie preferencyjnych poŜyczek lub/i
bezzwrotnych dotacji. Pomoc finansową uzyskać mogą jedynie projekty dotyczące inwestycji
bezpośrednio związanych z ochroną środowiska (w ich fazie implementacyjnej), a w
dziedzinie ochrony przyrody równieŜ projekty nieinwestycyjne.
Maksymalna kwota, jaką moŜe otrzymać jednostka samorządowa wynosi 30%
nakładów na projekt. W przypadku jednostek gospodarczych kwota ta wynosi 20%.
W uzasadnionych przypadkach dofinansowanie inwestycji przez fundusz moŜe osiągnąć
wielkość 50% nakładów własnych inwestora.
Wszystkie wnioski o dofinansowanie oceniane są w EkoFunduszu z punktu widzenia
ekologicznego, technologicznego, ekonomicznego i organizacyjnego. Aby otrzymać
poŜyczkę lub/i dotację wszystkie te oceny muszą być pozytywne, a Inwestor musi wykazać
się wiarygodnością finansową i posiadaniem zabezpieczeń, a takŜe zapewnieniem pełnego
finansowania projektu w części nie objętej dofinansowaniem EkoFunduszu.
EkoFundusz nie dofinansowuje badań naukowych, akcji pomiarowych i edukacyjnych,
konferencji i sympozjów, tworzenia i prowadzenia systemów monitoringu środowiska,
wszelkiego rodzaju studiów i opracowań oraz tworzenia dokumentacji projektowej.
4) Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko
Jednym z najwaŜniejszych źródeł finansowania przedsięwzięć w ochronę środowiska w
Polsce, w nowym okresie programowym na lata 2007-2013 będzie Program Operacyjny
Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ). Głównym celem Programu jest podniesienie
atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej
przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu toŜsamości
kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej.
Program obejmie wsparciem takie dziedziny jak: transport, środowisko, energetykę,
kulturę i dziedzictwo kulturowe, szkolnictwo wyŜsze, a takŜe ochronę zdrowia.
72
W zakresie ochrony środowiska przewidziano dofinansowanie dla duŜych inwestycji
komunalnych, inwestycji ekologicznych w przedsiębiorstwach, projektów ochrony przyrody i
bezpieczeństwa ekologicznego, a takŜe edukacji ekologicznej.
Wsparcie z Programu otrzymają zarówno samorządy i przedsiębiorcy, jak równieŜ m.in.
organizacje pozarządowe, parki narodowe i Lasy Państwowe.
W Programie przewidziano następujące priorytety środowiskowe:
− gospodarka wodno-ściekowa,
− gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi,
− zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagroŜeniom środowiska,
− przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony
środowiska,
− ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych (edukacja ekologiczna),
− infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku
5) Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 (MRPO)
Pośród celów operacyjnych MPRO na lata 2007-2013 określony jest cel nr 7 –
„Likwidowanie zaniedbań w ochronie środowiska i racjonalne gospodarowanie zasobami”.
Cel ten realizowany będzie w ramach osi priorytetowej 7 – Infrastruktura ochrony
środowiska.
W ramach osi priorytetowej będzie udzielane bezzwrotne dofinansowanie przedsięwzięć
w czterech głównych obszarach:
- gospodarki wodno-ściekowej;
- poprawy jakości powietrza i zwiększanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii;
- gospodarki odpadami;
- poprawy bezpieczeństwa ekologicznego oraz ochrony przed skutkami klęsk Ŝywiołowych.
W odniesieniu do gospodarki wodno-ściekowej, realizowane będą w szczególności
następujące grupy operacji:
- wsparcie inwestycji w zakresie odbioru i oczyszczania ścieków, szczególnie na obszarach
juŜ wyposaŜonych w systemy wodociągowe oraz powyŜej ujęć wody pitnej. Projekty będą
realizowane w aglomeracjach uwzględnionych w Krajowym Programie Oczyszczania
Ścieków Komunalnych o RLM od 2 000 do 15 000;
- inwestycje w infrastrukturę pozyskiwania i dystrybucji wody, gdzie zadania z zakresu
budowy lub przedłuŜania sieci wodociągowych będą realizowane łącznie z budową sieci
kanalizacyjnych;
- inwestycje mające na celu optymalizację zuŜycia wody;
- przedsięwzięcia słuŜące edukacji ekologicznej w kierunku oszczędnego wykorzystywania
wody (tylko w powiązaniu z działaniami inwestycyjnymi).
W odniesieniu do poprawy jakości powietrza i zwiększania wykorzystania
odnawialnych źródeł energii, realizowane będą w szczególności następujące grupy operacji:
- inwestycje mające na celu ograniczenie emisji ze źródeł spalania paliw, dotyczące
wyposaŜenia instalacji w urządzenia ograniczające emisje zanieczyszczeń pyłowych i
gazowych do powietrza, rozbudowy i modernizacji sieci ciepłowniczych, konwersji
istniejących systemów ogrzewania w systemy bardziej przyjazne dla środowiska oraz
poprawy efektywności energetycznej;
- inwestycje w infrastrukturę słuŜącą do produkcji i przesyłu energii odnawialnej, w tym:
budowa małych elektrowni wodnych, wykorzystanie energii geotermalnej, pozyskanie energii
słonecznej zwłaszcza dla budynków uŜyteczności publicznej (szkoły, szpitale, ośrodki
73
zdrowia, itp.), budowa instalacji do wykorzystania biomasy, budowa instalacji odzyskujących
biogaz ze składowisk odpadów i oczyszczalni ścieków.
W odniesieniu do gospodarki odpadami, realizowane będą w szczególności następujące
grupy operacji:
- inwestycje słuŜące zwiększeniu udziału odpadów segregowanych w ogólnej ilości odpadów,
w szczególności kompleksowe systemy zagospodarowania odpadów obejmujące organizację
selektywnej zbiórki, odbiór posegregowanych odpadów od mieszkańców oraz odzysk
surowców wtórnych i odpadów ulegających biodegradacji;
- wdraŜanie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi poprzez budowę infrastruktury
przetwarzania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów;
- inwestycje polegające na rozbudowie i modernizacji istniejących składowisk odpadów, a
takŜe likwidacji i rekultywacji składowisk wymagających wstrzymania działalności;
- słuŜące wyeliminowaniu komunalnych odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów
trafiających na składowiska oraz związane z usuwaniem i unieszkodliwianiem odpadów
zawierających azbest;
- związane z likwidacją dzikich wysypisk oraz mogilników;
- przedsięwzięcia z zakresu edukacji ekologicznej w zakresie gospodarowania odpadami
(tylko w powiązaniu z działaniami inwestycyjnymi).
Przedsięwzięcia z zakresu gospodarki odpadami obejmować mogą do 150 tys. mieszkańców.
Projekty dotyczące liczby mieszkańców wyŜszej niŜ 150 tys. będą wspierane w ramach
Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.
W odniesieniu do poprawy bezpieczeństwa ekologicznego oraz ochrony przed skutkami
klęsk Ŝywiołowych, realizowane będą w szczególności następujące grupy operacji:
- inwestycje o charakterze regionalnym i lokalnym mające na celu podniesienie retencyjności
dorzeczy oraz ochronę przeciwpowodziową województwa, co przyczyni się do realizacji
m.in. „Programu małej retencji województwa małopolskiego”;
- przedsięwzięcia związane z tworzeniem i rozwijaniem systemów monitorowania i
ostrzegania przed klęskami Ŝywiołowymi (w tym przede wszystkim powodziami i
osuwiskami).
6) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW)
Siedmioletni Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) ma przyczynić się do
zapewnienia opłacalności produkcji rolnej, modernizacji gospodarstw i przetwórstwa
artykułów rolnych, wspartych przez rozwój pozarolniczej działalności gospodarczej.
W ramach PROW zagadnienia środowiskowe realizowane będą w ramach
następujących priorytetów:
Oś priorytetowa 1 – Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego
działanie:
− poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem
rolnictwa i leśnictwa (scalanie gruntów, gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi).
Oś priorytetowa 2 - Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich
działania:
− wsparcie gospodarstw na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych
warunkach gospodarowania (ONW),
− program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe),
− zalesienie gruntów rolnych oraz zalesienie gruntów innych niŜ rolne,
74
− odtwarzanie potencjału produkcji leśnej
wprowadzenie instrumentów zapobiegawczych.
zniszczonego przez katastrofy i
Oś priorytetowa 3 – Jakość Ŝycia na obszarach wiejskich i róŜnicowanie gospodarki
wiejskiej
działania:
− róŜnicowanie w kierunku działalności nierolniczej,
− podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej: gospodarka wodno-ściekowa
w szczególności zaopatrzenie w wodę, odprowadzanie i oczyszczanie ścieków, w tym
systemów kanalizacji sieciowej lub kanalizacji zagrodowej, tworzenie systemu zbioru,
segregacji, wywozu odpadów komunalnych, wytwarzanie lub dystrybucja energii ze źródeł
odnawialnych, w szczególności wiatru, wody, energii geotermalnej, słońca, biogazu albo
biomasy.
7) Program LIFE+
LIFE+ jest kontynuacją Instrumentu Finansowego LIFE, utworzonego przez Komisję
Europejską w 1992 roku. Jego realizacja rozpoczęła się w 2007 r.
W odróŜnieniu od poprzednich edycji, program LIFE+ składa się z trzech komponentów
określonych przez tematykę projektów, a nie ich realizatora. Nabór przedłoŜonych projektów
następować będzie na poziomie krajowym, jednak ostateczna ocena i związana z nią decyzja
o przyznaniu dofinansowania zaleŜeć będzie do Komisji Europejskiej.
LIFE+ powinien bezpośrednio wspierać realizację priorytetów 6. Programu Działań na
Rzecz Środowiska (2002-2012), do których naleŜą:
− ochrona przyrody i bioróŜnorodności,
− przeciwdziałanie zmianom klimatu,
− zminimalizowanie negatywnych skutków wpływu zanieczyszczeń środowiska na
zdrowie ludzi,
− zrównowaŜone wykorzystanie zasobów naturalnych i racjonalna gospodarka
odpadami.
Działania dotowane muszą mieć związek z propagowaniem polityki UE w zakresie
ochrony przyrody i środowiska. Komisja Europejska raz w roku będzie ogłaszać „call for
proposals” - czyli nabór projektów.
8) Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
Agencja jest bardzo waŜnym podmiotem wspierającym róŜnego rodzaju inwestycje
ekologiczne na terenach wiejskich. Agencja jest właściwa dla gospodarowania funduszami
Unii Europejskiej i innymi funduszami pochodzącymi z pomocy zagranicznej przekazywanej
na podstawie umów Rządowi RP.
Pomoc udzielana przez Agencję jest dotacją nawet do 50 % wartości inwestycji.
Agencja moŜe udzielać dotacji np. na budowę oczyszczalni ścieków i kanalizacji.
9) Preferencyjne kredyty
Preferencyjne kredyty na inwestycje proekologiczne, bez moŜliwości umorzeń
udzielane są przez Bank Ochrony Środowiska S.A.(BOŚ). Kredytobiorca musi posiadać
przynajmniej 50% własnych środków na sfinansowanie zadania. BOŚ przy udzielaniu
poŜyczek kieruje się podobnymi kryteriami jak FOŚiGW. Są to efektywność ekologiczna
zadania i jego zgodność z priorytetami dla polityki ekologicznej gminy.
75
PoŜyczki i preferencyjne kredyty są zazwyczaj udzielane na krótkie okresy – do kilku
lat. Powoduje to znaczne skumulowanie kosztów finansowych obsługi zadłuŜenia, skutkujące
znaczną podwyŜką cen usług (jeŜeli koszty finansowe są ich elementem) lub duŜymi
wydatkami z budŜetu gminy.
Preferencyjnych kredytów na dofinansowanie budowy wiejskich wodociągów,
kanalizacji i oczyszczalni ścieków udziela Fundacja Wspomagająca Zaopatrzenie Wsi w
Wodę. Warunki udzielania kredytów są podobne do tych jakie stosuje FOŚiGW oraz BOŚ.
S.A.
10) Komercyjne kredyty bankowe
Komercyjne kredyty bankowe ze względu na duŜe koszty finansowe związane z
oprocentowaniem, nie powinny być brane pod uwagę jako podstawowe źródła finansowania
inwestycji, lecz jako uzupełnienie środków z poŜyczek preferencyjnych. Samorządy są
obecnie postrzegane przez banki jako interesujący i wiarygodni klienci, stąd dostęp do
kredytów jest coraz łatwiejszy.
11) Emisja obligacji komunalnych
Emisja obligacji komunalnych jako emisja papierów wartościowych jest sposobem
zadłuŜania w celu pozyskania kapitału. Obligacje mogą być emitowane w przypadku, jeŜeli
dają szansę pozyskania środków taniej niŜ kredyty bankowe, a poŜyczki preferencyjne nie są
moŜliwe do pozyskania.
Dają one emitentowi środki na rozwój, a kupującemu obligacje korzystne ulokowanie
środków pienięŜnych na określony czas. Istnieje moŜliwość emisji obligacji na inwestycje
słuŜące ochronie środowiska.
Przez emisję obligacji realizuje się przepływ kapitału. Kredyt uzyskany w drodze emisji
obligacji nie jest łatwy ani tani, gdyŜ zysk zamierzonego przedsięwzięcia musi być na tyle
wysoki, aby pokrył związane z obligacją zobowiązania.
12) Własne środki inwestorów
Niektóre inwestycje będą pokrywane ze środków własnych róŜnych podmiotów
gospodarczych, inwestorów prywatnych. Inwestycje przewidywane do realizacji przez
podmioty gospodarcze mogą być dofinansowywane z kredytów komercyjnych oraz
uzupełniająco z funduszy ochrony środowiska, pod warunkiem uznania danego zadania za
priorytetowe.
W przypadku występowania o dotacje lub preferencyjne kredyty na inwestycje w
dziedzinie ochrony środowiska i gospodarki odpadami korzystne jest, aby podejmowane
działania miały charakter międzygminny, a nawet Ŝeby stanowiły składową działań
prowadzonych na szczeblu powiatu. Wspólne działanie kilku gmin nie tylko ma wpływ na
finansowanie inwestycji (obniŜy koszty, które będzie musiała ponieść pojedyncza gmina), ale
równieŜ obniŜy koszty eksploatacyjne.
W przypadku gospodarki odpadami obok wymienionych powyŜej źródeł finansowania
środki na częściowe pokrycie kosztów realizacji przedsięwzięć moŜna uzyskać od organizacji
odzysku, a takŜe ze sprzedaŜy opakowań i surowców wtórnych.
Atrakcyjnym źródłem finansowania moŜe być równieŜ włączenie się gminy w zadania i
programy koordynowane przez organizacje pozarządowe, fundacje lub podmioty
gospodarcze. Włączenie się w takie działania wymaga otwarcia ze strony gminy, jak równieŜ
pewnego przygotowania prawnego i organizacyjnego, jednak będzie to coraz skuteczniejszy
sposób realizacji mniejszych, lokalnych projektów ekologicznych. Projekty tego typu
uwzględniają często włączenie w ich realizację mieszkańców, wprowadzając dodatkowo
76
elementy edukacji ekologicznej, co w dalszym horyzoncie umoŜliwi rozwiązanie lub
uniknięcie istotnych problemów ekologicznych w gminie.
10.4
Edukacja ekologiczna i dostęp do informacji
10.4.1
Edukacja ekologiczna
Edukacja ekologiczna powinna być formą dialogu pomiędzy samorządem gminnym,
który jest odpowiedzialny za realizację programu ochrony środowiska oraz planu gospodarki
odpadami, a mieszkańcami gminy w celu zintegrowania obu stron na rzecz ochrony
środowiska.
W procesie edukacji ekologicznej uwzględnić naleŜy przede wszystkim następujące
grupy społeczne:
•
•
•
•
pracowników samorządowych gminy,
przedstawicieli środowiska opiniotwórczego (np. nauczycieli),
przedstawicieli firm i przedsiębiorstw,
dzieci i młodzieŜ.
Zakres tematyczny powinien obejmować przede wszystkim:
• przekazywanie informacji o realizacji programu ochrony środowiska oraz planu
gospodarki odpadami
• edukację recyklingową w ramach planu gospodarki odpadami
• edukację z zakresu ochrony przyrody
• kształtowanie postaw i wyrabianie nawyków proekologicznych
Edukacja ekologiczna moŜe być prowadzona w formie szkoleń, konkursów, imprez o
charakterze edukacyjnym, poprzez wydawnictwa takie jak: broszury, plakaty, filmy
edukacyjne, a takŜe w mediach – prasa, internet.
NaleŜy wykorzystać inicjatywy międzygminne oraz akcje i programy prowadzone przez
jednostki wyŜszego szczebla oraz organizacje pozarządowe. W przypadku duŜych projektów
finansowanych między innymi z funduszy UE istnieje moŜliwość (lub jest wręcz wymagane)
przeznaczenie części środków na informację społeczeństwa i promocję wyników prac oraz
wsparcie integracji i toŜsamości regionalnej.
10.4.2
Dostęp do informacji o środowisku
Dostęp do informacji o środowisku i jego ochronie jest gwarantowany art.74 ust.3
Konstytucji RP. Zasady dostępu do informacji regulowane są zapisami ustawy Prawo
Ochrony Środowiska (Dz.U.2001.62.627 z pz). Ustawa powyŜsza stanowi implementację na
grunt prawa krajowego Dyrektywy UE 90/313/EWG w sprawie swobodnego dostępu do
informacji o środowisku oraz Dyrektywy 97/11/WE w sprawie sposobów, zasad i warunków
wykonywania ocen oddziaływania publicznych i prywatnych przedsięwzięć na środowisko.
Na gminie spoczywa cięŜar współtworzenia krajowego sytemu informacji o środowisku.
W jej gestii znajduje się obowiązek informowania obywateli o:
•
•
jakości wody dostarczanej wodociągami,
stanie czystości wód powierzchniowych (w szczególności w kąpieliskach),
77
•
•
•
potencjalnych zagroŜeniach związanych z klęskami Ŝywiołowymi i powaŜnymi
awariami w zakładach przemysłowych (równieŜ połoŜonych poza terenem gminy),
jakości i skaŜeniach gleb,
przekazywanie danych o środowisku niezbędnych dla kształtowania polityki
podmiotów gospodarczych w zakresie, w jakim są one zobowiązane do uzyskania
odpowiednich pozwoleń i decyzji wydawanych przez urząd gminy.
Część z powyŜszych danych musi zostać pozyskana z baz danych szczebla
powiatowego i wojewódzkiego. W pierwszym etapie naleŜy bezwzględnie wdroŜyć sprawny
system informowania społeczeństwa o jakości wody wodociągowej i w kąpieliskach oraz
określić zasady dostępu i przekazywania informacji o jakości gleb i zasadach postępowania w
przypadku wystąpienia zagroŜeń (klęski Ŝywiołowe, powaŜne awarie). NaleŜy w tym celu
wykorzystać: serwis internetowy gminy, wydawnictwa dofinansowywane ze środków gminy
oraz tablice ogłoszeniowe w urzędzie gminy.
Ponadto, zgodnie z art. 61 Konstytucji RP „obywatel ma prawo do uzyskiwania
informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje
publiczne”. Podstawową regulacją prawną ustawodawstwa wydaną dla realizacji
konstytucyjnego prawa z art. 61 jest ustawa z 6 września 2001r. o dostępie do informacji
publicznej. (Dz.U.2001.112.1198 z pz). Realizacja powyŜszego prawa wymaga
udostępnienia informacji o wykonywanych ocenach oddziaływania na środowisko oraz
planach, programach i strategiach dotyczących zagadnień kształtowania i ochrony
środowiska.
Wymagane jest równieŜ prowadzenie banku danych decyzji administracyjnych
wynikających z kompetencji określonych w ustawie Prawo ochrony środowiska oraz ustawie
o odpadach. Bazę danych prowadzić będzie Starostwo Powiatowe. Gmina będzie
zobowiązana do przekazywania informacji o wydawanych decyzjach.
Dodatkowo zapisy prawa ochrony środowiska przewidują utworzenie ogólnie
dostępnego (równieŜ poprzez internet) rejestru dokumentów uchwalonych przez Radę Gminy
w zakresie polityki ekologicznej, oddziaływania na środowisko i projektów mogących
znacząco wpłynąć na środowisko.
NaleŜy pamiętać, Ŝe obok lepszego dostępu do informacji oraz skutecznej realizacji
zadań edukacyjnych wzrostowi społecznego udziału w działaniach na rzecz środowiska
będzie równieŜ sprzyjać właściwe wykonywanie przez organa władzy i administracji
publicznej nałoŜonych na nie obowiązków w zakresie zapewniania udziału społeczeństwa w
procedurze ocen oddziaływania na środowisko przedsięwzięć, planów i programów,
wynikających z ustawy Prawo ochrony środowiska.
Konieczne jest teŜ zapewnienie moŜliwości komunikowania się władz lokalnych ze
społeczeństwem, udzielania odpowiedzi na uwagi czy zapytania dotyczące zarówno stanu
środowiska, jak i stopnia realizacji programu ochrony środowiska. SłuŜyć temu moŜe
specjalny „zielony telefon”, adres e-mailowy, internetowe forum dyskusyjne lub
organizowane cyklicznie spotkania informacyjne.
78
11. KONTROLA REALIZACJI PROGRAMU
11.1
Kontrola realizacji programu ochrony środowiska
Podstawowym mechanizmem kontroli realizacji programu ochrony środowiska jest,
przewidziane ustawowo, sporządzanie i zatwierdzanie przez rady gmin co dwa lata
odpowiedniego sprawozdania.
Sprawozdanie z realizacji GPOŚ powinno zawierać w szczególności:
•
•
•
•
określenia stopnia wykonania przedsięwzięć/działań
określenia stopnia realizacji przyjętych celów
oceny rozbieŜności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem
analizy przyczyn tych rozbieŜności.
Dla uzyskania cząstkowych ocen realizacji zadań oraz kierunków zmian zaleca się
okresowe (zaleŜne od specyfiki tematu) obliczanie wartości zaproponowanych wskaźników.
Podstawą właściwego systemu oceny realizacji Programu jest dobry system
sprawozdawczości. PoniewaŜ zadania ujęte w programie odnoszą się do działalności wielu
wydziałów urzędu gminy, wskazane jest wyznaczenie osoby zbierającej odpowiednie
sprawozdania i informacje cząstkowe i koordynującej wykonywanie programu (w tym
synchronizację poszczególnych projektów np. zadań inwestycyjnych z edukacyjnymi i
promocyjnymi).
11.2
Proponowany zestaw wskaźników ekologicznych i realizacji programu
Podstawą właściwego systemu oceny realizacji Programu jest sprawozdawczość oparta
na wskaźnikach (miernikach) stanu środowiska i zmiany presji na środowisko, a takŜe na
wskaźnikach świadomości społecznej.
Wskaźniki powinny spełniać następujące zadania:
•
•
•
•
•
•
mierzyć rozwój,
skupiać uwagę na istotnych problemach,
definiować problem,
ukazywać związki,
edukować,
motywować.
Podstawowe wskaźniki mierzące postęp poszczególnych zadań zostały określone w
harmonogramie programu. PoniŜej podano zestaw wskaźników uzupełniających, odnoszących
się do ogólnej sytuacji środowiska gminy, lub do kilku róŜnorodnych zadań jednocześnie.
79
Tabela 9. Zestaw wskaźników uzupełniających.
Wskaźnik
wartość
2007 r.
jednostka
Jakość wód, gospodarka wodno ściekowa
stopień skanalizowania gminy
%
33
długość sieci kanalizacyjnej
km
35,8
ilość oczyszczalni ścieków
szt.
2
klasa czystości wód Potoku Regulickiego
-
V (2006 r.)
Jakość powietrza, odnawialne źródła energii
liczba instalacji ogrzewania i podgrzewania wody gospodarczej wykorzystujących szt.
odnawialne źródła energii
0
Gospodarka odpadami
ilość wytwarzanych odpadów komunalnych ogółem
Mg/r
1730
ilość wytwarzanych odpadów komunalnych na 1 mieszkańca
kg/M/r
138
odsetek odpadów komunalnych składowanych na wysypiskach
%
90
Ochrona przyrody, bioróŜnorodności i krajobrazu
lesistość gminy
%
1,5
liczba nasadzeń drzew na terenach gminnych (które przetrwały 2 lata)
szt
0
liczba pomników przyrody w gminie
szt
23
Edukacja ekologiczna
liczba osób odwiedzających serwis internetowy poświęcony środowisku gminy
os.
bd
liczba osób biorących udział w akcjach ekologicznych na terenie gminy
os.
bd
Gospodarka i infrastruktura
udział gospodarstw posiadających atesty ekologiczne w ogólnej liczbie gospodarstw
%
bd
szt.
4
ilość gospodarstw agroturystycznych
bd – brak danych
11.2.1
Wskaźniki wynikające z II Polityki Ekologicznej Państwa
W II Polityce Ekologicznej Państwa zawarte są następujące wskaźniki, określające
niezbędne do osiągnięcia poziomy poprawy stanu środowiska:
•
•
•
•
•
ograniczenie energochłonności gospodarki o 25% do roku 2010 w stosunku do
roku 2000,
ograniczenie wodochłonności produkcji w 20-leciu od 1990 do 2010 r o 10%
podwojenie udziału energii odnawialnej do 2010 r. w stosunku do 2000 r.
zapewnienie do 2015 r. 75% redukcji ładunku substancji biogennych ze ścieków
komunalnych
zmniejszenie masy odpadów unieszkodliwionych przez składowanie co najmniej o
30% do 2006 r. i o 75% do roku 2010 (w stosunku do roku 2000).
Limity te powinny równieŜ stanowić punkt odniesienia przy ocenie realizacji zadań
niniejszego programu.
80
11.3
Kontrola systemu zarządzania środowiskiem
Kontrola systemu zarządzania środowiskiem w gminie jest zadaniem szerszym niŜ
kontrola wykonania Programu Ochrony Środowiska i obejmuje równieŜ:
-
11.4
ocenę sprawności i poprawności w wydawaniu decyzji administracyjnych w
zakresie korzystania ze środowiska,
ocenę zgodności polityk, planów, programów, załoŜeń inwestycyjnych z zasadami
polityki ekologicznej państwa,
ocenę efektywności włączania wymagań rozwoju zrównowaŜonego jako celów
uzupełniających zadania koordynowane przez poszczególne wydziały urzędu gminy,
ocenę stopnia egzekwowania przepisów w zakresie prawa ochrony środowiska
wobec podmiotów gospodarczych i osób prywatnych.
Kontrola stanu środowiska i jego zagroŜeń
Informacja o stanie środowiska jest niezbędna do ustanawiania priorytetów ochrony
środowiska, do kontrolowania i egzekwowania przestrzegania przepisów ochrony środowiska,
do integrowania polityki. Powinna słuŜyć zarówno podejmującym decyzje jak i
społeczeństwu: sektorowi prywatnemu, pozarządowym organizacjom ekologicznym i
wszystkim innym zainteresowanym grupom.
Celem monitoringu jakości środowiska jest zwiększenie efektywności polityki
środowiskowej poprzez zbieranie, analizowanie i udostępnianie danych dotyczących jakości
środowiska i zachodzących w nim zmian.
Zgodnie z powyŜszym celem naleŜy zwrócić uwagę na dwa zagadnienia:
•
•
system monitoringu (metodyka i zakres),
system informacyjny (sposób przekazywania i upowszechniania danych o
środowisku).
Badanie stanu środowiska realizowane jest w ramach Państwowego Monitoringu
Środowiska, który jest systemem pozyskiwania, gromadzenia, przetwarzania i udostępniania
informacji o środowisku pozwalającym na ocenę prawidłowości realizowanej polityki
ekologicznej oraz stopnia realizacji międzynarodowych zobowiązań w zakresie ochrony
środowiska wynikających z podpisanych przez Polskę konwencji.
Państwowy Monitoring Środowiska z mocy ustawy koordynowany jest przez organy
Inspekcji Ochrony Środowiska. Sieci krajowe i regionalne koordynowane są przez Głównego
Inspektora Ochrony Środowiska zaś sieci lokalne przez wojewódzkich inspektorów ochrony
środowiska w uzgodnieniu z Głównym Inspektorem Ochrony Środowiska. Skoordynowanie
działań pozwala na szerokie i wszechstronne wykorzystanie wyników badań.
Poza monitoringiem państwowym moŜliwe jest równieŜ tworzenie w miarę potrzeb
lokalnych sieci monitoringu w celu śledzenia i kontrolowania wpływu najbardziej
szkodliwych źródeł punktowych lub obszarowych na lokalny poziom zanieczyszczeń.
Tworzone są one przez organy administracji państwowej, gminy oraz podmioty gospodarcze
oddziaływujące na środowisko. Koordynacyjna rola WIOŚ realizowana jest poprzez
uzgadnianie programów pomiarowych realizowanych w sieci lokalnej, jak równieŜ
weryfikację uzyskanych danych pomiarowych.
Kontrola stanu środowiska i jego zagroŜeń nie naleŜy do obowiązków gminy, jednakŜe
dla realizacji swoich zadań z zakresu ochrony środowiska gmina powinna być na bieŜąco
81
informowana o zmianach stanu środowiska. Wskazane jest wypracowanie mechanizmów
wymiany informacji pomiędzy urzędem gminy a instytucjami powołanymi do monitorowania
stanu środowiska. Wyniki monitoringu powinny bezpośrednio kształtować politykę gminy,
koncentrując zasoby i środki na obszarach najgorszych (eliminacja zagroŜeń) i najlepszych
(utrzymanie stanu) pod względem jakości środowiska. Informacje o stanie i zagroŜeniach
środowiska powinny być ogłaszane publicznie, zarówno dla realizacji ustawowych praw do
informacji, jak i w celu osiągnięcia odpowiedniego efektu edukacyjnego i zwiększenia
świadomości ekologicznej mieszkańców.
Zgodnie z odrębnymi zadaniami w zakresie udostępniania informacji o środowisku,
gmina zobowiązana jest do ogłaszania wyników monitoringu jakości wody wodociągowej
oraz wód w kąpieliskach.
82
12. OKRESOWA
ŚRODOWISKA
AKTUALIZACJA
GMINNEGO
PROGRAMU
OCHRONY
Zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo Ochrony Środowiska, Gminny Program
Ochrony Środowiska, podobnie jak programy wyŜszych szczebli, podlega aktualizacji co 4
lata. Ponadto, co dwa lata, gmina zobowiązany jest do sporządzania raportu z jego realizacji.
Raport przedstawiany jest Radzie Gminy (art.18 POŚ).
Tabela 10. Harmonogram weryfikacji i aktualizacji GPOŚ
Rok
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Zadania
Sprawozdanie z realizacji GPOŚ
Aktualizacja GPOŚ
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Zakresy czasowe GPOŚ
Kolejna aktualizacja programu powinna, zdaniem autorów, zawierać:
•
•
•
•
weryfikację długookresowych celów polityki ekologicznej gminy z uwzględnieniem
nowych zapisów planów wyŜszego szczebla, polityki ekologicznej państwa a takŜe
aktualnych przepisów systemu prawa ochrony środowiska,
weryfikację informacji o stanie środowiska i gospodarki w gminie,
uszczegółowienie danych o środowisku pod kątem nowych zadań zawartych w
programie,
harmonogram zadań na okres kolejnych czterech lat.
Ponadto, na podstawie wniosków z raportu realizacji POŚ, naleŜy dokonać korekty
zadań oraz harmonogramu ich wykonania (w cyklu dwuletnim). UmoŜliwi to bardziej
elastyczne reagowanie na zaistniałe zmiany i nowe wyzwania, oraz dostosowanie terminarza i
preliminarza wydatków do aktualnej sytuacji gospodarczej oraz oferty technologicznej.
Weryfikacja harmonogramu powinna opierać się na ścisłej współpracy ze społecznością
lokalną oraz partnerami realizującymi poszczególne zadania. Dla jej osiągnięcia konieczne
jest zapewnienie dostępu do informacji o środowisku oraz zapisów programu.
83
13. STRESZCZENIE
Niniejsza aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Alwernia została
opracowana zgodnie z umową nr 149/2008 z dnia 3 kwietnia 2008 r. zawartą pomiędzy
Gminą Alwernia reprezentowaną przez Burmistrza Gminy Alwernia – Jana Rychlika, a
Małopolskim Biurem Konsultingowo – Marketingowym – Ochrona Środowiska s.c.
reprezentowanym przez Konrada Pawła Turzańskiego.
Aktualizacja została opracowana przy uwzględnieniu dokumentów i opracowań
dostępnych w Urzędzie Gminy oraz dokumentów programowych w zakresie kształtowania i
ochrony środowiska na szczeblach: krajowym i wojewódzkim. Program jest zgodny równieŜ
z zapisami programu ochrony środowiska dla powiatu chrzanowskiego.
W aktualizacji uszczegółowione zostały cele, priorytety i harmonogram działań na lata
2008-2011, przedstawiono równieŜ długoterminową perspektywę czasową na lata 2012-2014.
Charakterystyka Gminy
Gmina Alwernia leŜy w województwie małopolskim, w południowo-wschodniej części
powiatu chrzanowskiego. Gmina połoŜona jest w odległości około 30 km na zachód od
Krakowa.
Teren gminy zajmuje obszar 7 527 ha. W skład gminy wchodzi miasto Alwernia i 10
sołectw: Brodła, Grojec, Kwaczała, Mirów, Nieporaz, Okleśna, PodłęŜe, Poręba śegoty,
Regulice, Źródła.
Gmina ma charakter miejsko-wiejski. Powierzchnia gruntów uprawnych zajmuje prawie
2/3 obszaru gminy.
Całą gminę, miasto i 10 sołectw, zamieszkuje łącznie 12 571 osób.. Średnia gęstość
zaludnienia gminy wynosi 164 osoby/km2.
Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski według J. Kondrackiego obszar
gminy połoŜony jest na terenie prowincji WyŜyna Małopolska, mezoregionu Garb
Tenczyński. Jedynie południowe skrawki gminy wchodzą w obręb mezoregionu Dolina
Górnej Wisły naleŜącego do prowincji Karpaty i Podkarpacie.
Obszar w całości znajduje się w dorzeczu Wisły i jest odwadniany przez jej dopływy:
Regulkę (wraz z dopływem Brodlanka), Rudno, Kwaczałkę, Włosienkę. Tylko niewielki
północny skrawek omawianego obszaru jest odwadniany przez Rudawę. Większe zbiorniki
wodne to zbiornik retencyjno-rekreacyjny „Skowronek” koło Alwerni na potoku Brodła i
stawy rybne koło Poręby śegoty i Regulic.
Przez północną część gminy przebiega autostrada A-4 Kraków-Katowice, a takŜe droga
wojewódzka nr 780 Kraków-Oświęcim. Miasto Alwernia, połoŜone w środku gminy, jest
punktem węzłowym, skąd rozchodzą się drogi do Chrzanowa, Oświęcimia, Krzeszowic i
Wadowic. Z północy na południe przez środek gminy biegnie obecnie nieczynna linia
kolejowa Trzebinia-Spytkowice.
Przez teren gminy przebiega linia wysokiego napięcia 220 kV Skawina – Byczyna oraz
linia 110 kV Zakłady Chemiczne – Trzebinia.
Gmina jest w pełni zgazyfikowana. Osiedle wielorodzinne i część obiektów usługowych
w centrum Alwerni jest wyposaŜone w centralne ogrzewanie z kotłowni osiedlowej. Na
pozostałej części terenu gminy ciepło zapewniają indywidualne systemy oparte o paliwa stałe,
gaz lub energię elektryczną.
Szczegółowo zagadnienia gospodarki odpadami w gminie wraz z harmonogramem
działań określa „Gminny Plan Gospodarki Odpadami” (GPGO), który stanowi rozwinięcie
niniejszego „Programu ...” w części poświęconej odpadom, a jego aktualizacja wykonywana
jest równolegle.
84
Wodociągi gminne zaopatrywane są z ujęć wód podziemnych. Ludność gminy w
około 95% korzysta z sieci wodociągowej, a jej łączna długość na terenie gminy wynosi
135,5 km + 81,4 km przyłączy. Dla zaopatrzenia wodociągów w 2007 roku ujęto 626 tys. m3
wody.
System kanalizacyjny obejmuje miejscowości Alwernia i Okleśna. Długość sieci
kanalizacyjnej wynosi na terenie miasta 20,26 km, a na terenie wiejskim 15,49 km. Z sieci
kanalizacyjnej na terenie gminy korzysta ok. 4150 osób, co stanowi ok. 33% ogólnej liczby
ludności
Na terenie gminy funkcjonują dwie oczyszczalnie ścieków: Alwernia o
przepustowości 500 m3/dobę i Okleśna o przepustowości 167 m3/dobę.
Istotnym źródłem zanieczyszczenia wód potoku Regulickiego są ścieki odprowadzane z
Zakładów Chemicznych „Alwernia” S.A. Odpływające z zakładu ścieki zawierają związki
chromu, degradujące jakość wód potoku Regulickiego.
Gminę cechują wysokie walory rekreacyjne. Ze względu na zróŜnicowanie form
krajobrazowych oraz wysoką jakość i róŜnorodność środowiska jest to doskonały teren
wypoczynku dla mieszkańców aglomeracji krakowskiej oraz Chrzanowa i Trzebini
Zmiany i zagroŜenia środowiska w gminie
Na obszarze gminy przewaŜają gleby brunatne wyługowane i pseudobielice
wykształcone na lessach. W Dolinie Wisły zalegają mady z fragmentami czarnych ziem,
pseudobielic i gleb brunantnych. Pod względem podziału na klasy bonitacyjne są to gleby kl.
I-VI. Erozja powierzchniowa gleb w stopniu bardzo silnym występuje tylko na niewielkim
obszarze we wsi Regulice. Silna erozja występuje na terenie wsi: Brodła, Grojec, Kwaczała i
Regulice. ZagroŜenie erozją wąwozową jest dość duŜe, obejmuje ok. 35% gruntów ornych.
Erozja wietrzna występuje w stopniu silnym na obszarze ok. 30% gruntów ornych.
Zawartość metali cięŜkich w glebach mieści się w granicach dopuszczalnych, miejscami
zawartość kadmu, ołowiu i cynku jest podwyŜszona, lecz nie przekracza wartości
dopuszczalnych.
Na terenie gminy koncentracja głównych źródeł emisji występuje w Alwerni. Emisja
pyłów i gazów pochodzących z Zakładów Chemicznych Alwernia S.A. stanowi znaczącą
część w bilansie emisji z terenu miasta i gminy. Zakłady Chemiczne zaliczane są do zakładów
szczególnie uciąŜliwych, powodujących zagroŜenie środowiska emisją do powietrza.
Na jakość powietrza w gminie Alwernia wpływają takŜe emisje pochodzące z palenisk
indywidualnych (niska emisja lokalna) oraz zanieczyszczenia przemysłowe i energetyczne
napływające z województwa śląskiego a takŜe z terenu Skawiny i Krakowa w zaleŜności od
ruchu mas powietrza z róŜnych kierunków. Źródłem zanieczyszczeń komunikacyjnych jest
droga wojewódzka Kraków – Oświęcim oraz odcinek autostrady A4 Kraków – Katowice.
Gmina Alwernia znajduje się na terenie powiatu chrzanowskiego zaliczonego do strefy
C według piątej oceny rocznej opracowanej w oparciu o przepisy art. 89 Prawa ochrony
środowiska, z uwagi na zmierzone na terenie Chrzanowa i Trzebini poziomy stęŜeń pyłu
PM10 i dwutlenku siarki.
W przewaŜającej części obszar gminy naleŜy do górnośląskiego regionu
hydrogeologicznego, podregionu chrzanowskiego z głównym poziomem wodonośnym w
utworach triasu dolnego i środkowego. Poziomy drugorzędne występują w utworach
czwartorzędowych i górnojurajskich.
W dolinie Wisły występuje zagroŜenie infiltracją zanieczyszczeń do wód podziemnych
w okresach wysokich stanów wód, gdy dochodzi do wystąpienia zanieczyszczonych wód
rzecznych z koryta.
Głównym poziomem uŜytkowym jest poziom czwartorzędowy, związany głównie z
piaszczysto-Ŝwirowymi utworami Wisły i Regulki (56 ujęć wody). Wydajność
85
czwartorzędowych ujęć wodnych waha się na omawianym obszarze od 0,9 do 54 m3/godz.
Wody tego poziomu naraŜone są na zanieczyszczenia spowodowane emisjami pyłowogazowymi, ściekami i zbiornikami paliw płynnych, na terenie upraw rolnych zagroŜenie
stanowi chemizacja i nawoŜenie gleb.
Wody jurajskiego piętra wodonośnego są bardzo rozpowszechnione we wschodniej
części gminy na obszarze Grzbietu Tenczyńskiego. Na terenie gminy znajduje się siedem ujęć
wód jurajskich. Wydajność ich wynosi 20-55 m3/godz. Wody te są nieznacznie
zanieczyszczone, łatwe do uzdatnienia.
Wody piętra triasowego związane są z utworami wapienia muszlowego. W dolinie
Regułki i jej dopływów spotyka się liczne źródła szczelinowe i krasowe. Na terenie gminy
znajdują się dwa ujęcia wód triasowych. Wody triasowe naleŜą do wód zanieczyszczonych,
wymagających uzdatnienia. Część wydzielonego triasowego zbiornika wód podziemnych
„Chrzanów” znajduje się na terenie gminy. W zbiorniku tym wydzielono obszar wysokiej
ochrony wód.
Wody Potoku Regulickiego zaklasyfikowane zostały do klasy V.
Hałas pochodzenia antropogenicznego występujący w środowisku na terenie Gminy
Alwernia podzielić moŜna na następujące podstawowe kategorie: hałas przemysłowy,
komunikacyjny i komunalno-bytowy. Największą uciąŜliwość akustyczną na terenie Gminy
Alwernia wykazują: droga wojewódzka nr 780 Kraków-Oświęcim oraz autostrada A-4
Kraków-Katowice. Na obszarze gminy brak jest ekranów akustycznych.
Zgodnie z podziałem geobotanicznym Polski Szafera omawiany obszar leŜy w prowincji
NiŜowo-WyŜynnej, Środkowoeuropejskiej, działu A – Bałtyckiego, w poddziale A4 – Pasa
WyŜyn Środkowych, w krainie 15 – WyŜyny Krakowsko-Wieluńskiej okręgu a –
Południowego. Szata roślinna jest tu bardzo zróŜnicowana i tworzy skomplikowane struktury
przestrzenne. Występują m.in. zarośla łozowe, olsy, łęgi jesionowo-olszowe, zbiorowiska
bagienne i nadwodne. Najbardziej rozpowszechnione na terenie Garbu Tenczyńskiego są
fitocenozy grądu, zajmujące zazwyczaj strome zbocza oraz cieniste doliny. Na suchych i
ciepłych stokach wystawionych do słońca rozwija się ciepłolubna buczyna storczykowa, a na
zboczach łagodniejszych, gdzie gleby są silniej zakwaszone, występuje kwaśna buczyna
niŜowa. Na bardziej zmienionych przez człowieka obszarach dominują pola uprawne,
zbiorowiska naskalne i kserotermiczne, wrzosowiska.
Zbiorowisko leśne Garbu Tenczyńskiego styka się bezpośrednio z Puszczą Dulowską,
której niewielki fragment znajduje się na obszarze gminy. Przyrodniczy charakter puszczy
jest podobny do lasów porastających Garb Tenczyński.
Na terenie gminy Alwernia znajduje się około 113 ha lasów stanowiących własność
mienia komunalnego. Z wymienionej wyŜej powierzchni około 75 ha lasów zaliczonych
zostało do lasów ochronnych.
100% obszaru gminy objęte jest róŜnymi formami prawnej ochrony przyrody. Północnozachodnia część gminy, obejmująca tereny połoŜone na zachód od Kwaczały i Rudna oraz na
północ od Nieporazu naleŜy do Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego, południowo-wschodnia
część obszaru gminy to tereny Rudniańskiego Parku Krajobrazowego, strefa pomiędzy tymi dwoma
parkami stanowi Obszar Chronionego Krajobrazu. Ww. parki naleŜą do Zespołu Jurajskich Parków
Krajobrazowych.
Gmina Alwernia jest gminą zasobną w surowce mineralne (wapienie, melafiry,
kruszywa naturalne, surowce ilaste), jednak moŜliwości ich wykorzystania są zagadnieniem
złoŜonym, poniewaŜ oprócz zagadnień geologiczno-złoŜowych trzeba wziąć pod uwagę takie
czynniki jak: ochrona przyrody i środowiska oraz ochrona terenów rolniczych. W chwili
obecnej prowadzona jest eksploatacja wapieni na terenie kamieniołomu MIRÓW-KAMIR w
Mirowie.
86
Gmina posiada wysokie walory krajobrazowe, związane z urozmaiconą rzeźbą terenu,
bogatą roślinnością i występującymi na jej obszarze obiektami zabytkowymi.
Zadania w zakresie ochrony środowiska
W POŚ dla Gminy Alwernia określono cele strategiczne oraz zadania w horyzoncie 4 lat
wraz z harmonogramem realizacji i niezbędnymi środkami.
W długoterminowej strategii do roku 2014 jako priorytety przyjęto:
•
•
•
•
system kanalizacji i oczyszczania ścieków
ochrona wód i zaopatrzenie ludności w wodę
gospodarka odpadami
edukacja ekologiczna
Pozostałe obszary działań to:
•
•
•
•
•
•
•
•
ochrona przyrody i róŜnorodności biologicznej
zmniejszenie wodochłonności, materiałochłonności i energochłonności gospodarki
zrównowaŜone rolnictwo, ochrona gleb i powierzchni ziemi
zwiększenie lesistości gminy
ochrona powietrza atmosferycznego
rozwój odnawialnych źródeł energii
ochrona przed hałasem i oddziaływaniem pól elektromagnetycznych
rozwój turystyki i rekreacji
Szczegółowa lista i charakterystyka celów strategicznych, długookresowych,
zamieszczona została w rozdziale 6 niniejszego programu oraz w harmonogramie
zamieszczonym w rozdziale 8.
Oceniając stan środowiska i prognozy rozwoju gminy określono zadania w zakresie
ochrony środowiska na lata 2008 – 2011.
Obszarami priorytetowymi są:
•
•
•
system kanalizacji i oczyszczania ścieków,
ochrona wód i zaopatrzenie ludności w wodę,
gospodarka odpadami.
Do zadań o charakterze ciągłym naleŜą:
•
•
•
•
•
•
•
ochrona przeciwpowodziowa
ochrona zasobów przyrody
ochrona róŜnorodności biologicznej
ochrona powietrza atmosferycznego
ochrona złóŜ surowców mineralnych
rozwój turystyki i rekreacji
bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne
Szczegółowa lista i charakterystyka celów krótkoterminowych, zamieszczona została w
rozdziale 7 niniejszego programu oraz w harmonogramie zamieszczonym w rozdziale 8.
87
Scharakteryzowano równieŜ system zarządzania realizacją programu, uczestników
programu, instrumenty prawne, organizacyjne i ekonomiczne jego realizacji.
Określono mechanizmy kontroli realizacji programu ochrony środowiska. Ponadto dla
oceny stopnia realizacji poszczególnych zadań programu zaproponowane zostały zestawy
wskaźników ekologicznych i gospodarczych (rozdz. 8 i 11).
Zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo Ochrony Środowiska, Gminny Program
Ochrony Środowiska, podobnie jak programy wyŜszych szczebli, podlega aktualizacji co 4
lata. W rozdziale 12 określono harmonogram aktualizacji i weryfikacji Programu, oraz ich
zakres. Dla bardziej elastycznego reagowania na zaistniałe zmiany i nowe wyzwania oraz
dostosowania terminarza i preliminarza wydatków do aktualnej sytuacji gospodarczej i oferty
technologicznej, naleŜy (na podstawie wniosków z raportu realizacji POŚ), dokonać korekty
zadań oraz harmonogramu ich wykonania w cyklu dwuletnim. Weryfikacja harmonogramu
powinna opierać się na ścisłej współpracy ze społecznością lokalną oraz partnerami
realizującymi poszczególne zadania.
88
14. LITERATURA I MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE
potrzeb
1. Mapa
geologiczno-gospodarczo-sozologiczna
z
uwzględnieniem
surowcowych, gmina Alwernia. Przedsiębiorstwo Geologiczne S.A. w Krakowie,
1996 r.
2. Mapy sozologiczne: M-34-64-C (Krzeszowice), M-34-63-D (Chrzanów) w skali
1:50 000 z komentarzem
3. Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Alwernia. Załącznik nr 1 do Uchwały Rady
Miejskiej w Alwerni nr XXI/165/2004 z dnia 9.06.2004 r.
4. Problemy sozologiczne aglomeracji miejsko-przemysłowych. Gleby i uprawy w
aspekcie antropopresji. Biuletyn Komitetu InŜynierii Środowiska PAN nr 2/1995.
5. Przydatność rolnicza gleb Gminy Alwernia. Krakowskie Biuro Geodezji i Terenów
Rolnych, 1986 r.
6. Raport o bezpieczeństwie dla Zakładów Chemicznych „ALWERNIA” S.A.
7. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy i
Miasta Alwernia. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej Oddział Kraków,
1999 r.
8. Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i
lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, grudzień 2002.
9. Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2006 roku, WIOŚ,
Kraków 2007
10. Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2006 roku, WIOŚ, Kraków
2007
11. Rozporządzenie Wojewody Małopolskiego z dnia 17 października 2006 r. w sprawie
Rudniańskiego Parku Krajobrazowego, Dziennik Urzędowy Województwa
Małopolskiego nr 654/2006 poz. 3996
12. Rozporządzenie Wojewody Małopolskiego z dnia 17 października 2006 r. w sprawie
Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego, Dziennik Urzędowy Województwa
Małopolskiego nr 655/2006 poz. 3999
13. „Polityka ekologiczna Państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na
lata 2011-2014”, stanowiąca aktualizację „Polityki ekologicznej Państwa na lata 20032006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010” będącej uszczegółowieniem
przyjętej przez Sejm RP w 2001 roku II Polityki ekologicznej Państwa.
14. Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014
przyjęty przez Sejmik Województwa Małopolskiego Uchwałą nr XI/133/07 z dn. 24
września 2007 r.
15. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013, uchwalona 30
16. Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013
17. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Chrzanowskiego
18. Strategia Rozwoju Powiatu Chrzanowskiego na lata 2006-2015
89
19. Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Gminy Alwernia na lata 2008-2015
(projekt – kwiecień 2008)
20. Studium Uwarunkowań i Kierunków Rozwoju Przestrzennego Gminy i Miasta
Alwernia oraz Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego
15. ZAŁĄCZNIKI
1. Rys. 1 – PrzynaleŜność administracyjna gminy Alwernia
2. Rys. 2 – Podział administracyjny gminy Alwernia
3. Rys 3 - Mapa sozologiczna gminy Alwernia
90

Program Ochrony Środowiska Gminy Alwernia

Transkrypt

Podobne dokumenty

Deklaracja o znajomości regulaminu

regulamin uczestnictwa - Samorządowy Ośrodek Kultury w Alwerni

Karta zgłoszeniowa

LUBARTOWSKA LIGA KOSZYKÓWKI

Powiatowy Urząd Pracy w Chrzanowie

Prezentacja Gmina Alwernia 2016

Karta zgłoszenia i regulamin Merry Christmas Everyone

Komunikacja interpersonalna