Platforma mimo wszystko Wybory do sejmiku województwa
Transkrypt
Platforma mimo wszystko Wybory do sejmiku województwa
Michał Siedziako, Łukasz Tomczak Platforma mimo wszystko Wybory do sejmiku województwa zachodniopomorskiego Wybory samorządowe w województwie zachodniopomorskim w 2006 r. zakończyły się zwycięstwem Platformy Obywatelskiej RP, na kolejnych miejscach uplasowały się Prawo i Sprawiedliwość, KKW Lewica i Demokraci, Polskie Stronnictwo Ludowe i Samoobrona RP. Platforma osiągnęła również najlepsze wyniki w elekcjach do rad miast w Koszalinie i w Szczecinie. W Świnoujściu do rady miasta największą liczbę przedstawicieli wprowadziła koalicja LiD. Platforma przejęła w województwie rolę lidera od lewicy, dla której poparcie pozostało – w porównaniu z innymi województwami – na dość wysokim poziomie. Dlatego funkcję przewodniczącego sejmiku województwa zachodniopomorskiego sprawowali politycy Platformy, kolejno Michał Łuczak i Olgierd Geblewicz. W czasie kadencji zmieniał się także skład zarządu województwa. Marszałka Norberta Obryckiego w kwietniu 2008 r. na stanowisku zastąpił Władysław Husejko. W lipcu 2010 r. odwołano z kolei wicemarszałka Witolda Jabłońskiego, którego miejsce zajął Przemysław Włosek. W obu przypadkach zmiany były wynikiem wewnętrznych rozgrywek w Platformie. W wyborach 2010 r. PO była liderem sondaży i wszystko wskazywało na to, że powtórzy sukces sprzed czterech lat. W porównaniu z poprzednimi wyborami, w 2010 r. pewnym zmianom uległy granice okręgów. Pozostało ich pięć. Okręg I, liczący 8 mandatów, obejmował obszar miasta Szczecin i powiatu polickiego. Okręg II (5-mandatowy) obejmował miasto Świnoujście i powiaty goleniowski, gryficki, kamieński i łobeski. Podobnie nie uległ zmianie okręg IV, w którym można było zdobyć 5 mandatów, obejmujący miasto Koszalin, powiaty koszaliński, sławieński i szczecinecki. Powiat choszczeński wyłączono z okręgu V i dołączono do III, w którym znalazły się też powiaty białogardzki, drawski, kołobrzeski, świdwiński i wałecki, zwiększając też liczbę mandatów z 5 do 6. W okręgu V były powiaty gryfiński, myśliborski, pyrzycki i stargardzki, a liczba mandatów do obsadzenia zmniejszyła się z 7 do 6. Komitety i kandydaci W województwie zachodniopomorskim nie pojawiły się ugrupowania polityczne mogące zagrozić pozycji głównych partii parlamentarnych. W kampanii liczyły się cztery komitety wyborcze: Platforma Obywatelska RP, Prawo 297 Michał Siedziako, Łukasz Tomczak i Sprawiedliwość, Sojusz Lewicy Demokratycznej i Polskie Stronnictwo Ludowe. Pozostałe komitety nie uzyskały znaczącego poparcia, nie prowadziły też ożywionej kampanii. Przed potencjalnymi kandydatami PO na radnych w województwie zachodniopomorskim postawiono dodatkowe wymogi. W świetle uchwały podjętej przez Zarząd Regionu Zachodniopomorskiego PO kandydatem zostać mogła tylko osoba „o nieposzlakowanej opinii”, a kandydaci niebędący członkami partii zostali zobowiązani do złożenia deklaracji, że w przypadku wyboru na radnego wejdą do klubu radnych PO1. Platforma, jako jedyne ugrupowanie, wystawiła pełne listy we wszystkich okręgach. Wśród kandydatów znalazło się czternaście kobiet (23%). Średnia wieku wynosiła 46 lat. Pierwsze miejsca na listach w poszczególnych okręgach zajmowali kolejno: okręg I – Marek Jan Tałasiewicz (były wojewoda szczeciński), II – Olgierd Tomasz Geblewicz (przewodniczący sejmiku), III – Marek Tomasz Hok (wicemarszałek województwa), IV – Andrzej Stanisław Jakubowski (wiceprezydent Koszalina), V – Robert Stanisław Zdobylak (prezes Szczecińskich Zakładów Zbożowo Młynarskich PZZ)2. Na listach PO znaleźli się także m.in. dwaj byli marszałkowie województwa zachodniopomorskiego – Józef Jerzy Faliński (wcześniej związany z lewicą) i Norbert Obrycki. Co ciekawe, na liście PO, na ostatnim miejscu w okręgu V, znalazł się również Piotr Paczkowski – w sejmiku poprzedniej kadencji przewodniczący klubu radnych Samoobrony3. Na listach wyborczych Komitetu Wyborczego Prawo i Sprawiedliwość znalazło się 58 kandydatów, w tym 17 kobiet (29%)4, przy średniej wieku 50 lat. Na pierwszych miejscach znaleźli się w okręgu I – Leszek Dobrzyński (były poseł, przewodniczący PiS w Szczecinie), II – Waldemar Jaworowski (były kapitan żeglugi wielkiej, radny Rewala), III – Andrzej Piotr Subocz (radny w Wałczu, były prezes tamtejszego Stowarzyszenia Rodzin Katolickich), IV – Piotr Tadeusz Głod (były prezes Uzdrowiska Świnoujście, urzędnik w Kancelarii Prezydenta RP za prezydentury Lecha Kaczyńskiego), V – Michał Jach (były poseł, przewodniczący PiS w Stargardzie Szczecińskim)5. Ponadto na listach znaleźli się m.in. Kazimierz Drzazga (były wiceprezes i dyrektor Zarządu Morskich Portów Szczecin-Świnoujście S.A.), Krystyna Bodnar (była dyrektor Urzędu Celnego w Szczecinie, prezes Szczecińskiego Klubu Katolików), Paweł Mucha (przewodniczący klubu radnych PiS w sejmiku województwa zachodniopomorskiego)6. 1 Uchwała Zarządu Regionu Zachodniopomorskiego Platformy Obywatelskiej RP z dnia 6 września 2010 roku – „Regulamin zgłaszania kandydatów na kandydatów na radnych Rad Gmin/ Miast, Powiatów oraz Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z ramienia Platformy Obywatelskiej RP w wyborach w 2010 roku”, w zbiorach autorów. 2 http://wybory2010.pkw.gov.pl/, 23.02.2011 r. 3 Ibidem; Platforma do sejmiku, „Głos Koszaliński”, 28 października 2010; J. Kowalewska, Kim są kandydaci?, „Kto do Sejmiku” (dodatek do „Gazety Wyborczej Szczecin”), 10 listopada 2010. 4 PiS: w wyborach mamy dużo pań, „Gazeta Wyborcza Szczecin”, 30 października - 1 listopada 2010. 5 http://wybory2010.pkw.gov.pl/, 27.02.2011. 6 J. Kowalewska, Kim są kandydaci?…; Kandydaci PiS do sejmiku wojewódzkiego w okręgu nr 1, „Gazeta Samorządowa. Biuletyn KW Prawo i Sprawiedliwość” 2010, nr 1, s. 4-5; http://www. 298 Platforma mimo wszystko. Wybory do sejmiku województwa zachodniopomorskiego SLD wystawił do sejmiku województwa zachodniopomorskiego ogółem 54 kandydatów. Ich średnia wieku wyniosła 47 lat. Na listach znalazło się 16 kobiet (30%). „Lokomotywami” wyborczymi byli w okręgu I – Dariusz Wieczorek (były wiceprezydent Szczecina, przewodniczący wojewódzkich struktur SLD), II – Leon Ryszard Kowalski (wiceprezydent Świnoujścia), III – Jerzy Waldemar Kotlęga (były zachodniopomorski kurator oświaty), IV – Małgorzata Chyła (prezes Związku Nauczycielstwa Polskiego w Koszalinie), V – Albin Majkowski (sekretarz struktur wojewódzkich SLD)7. Na listach w ramach porozumień wyborczych znaleźli się także przedstawiciele innych partii lewicowych Unii Pracy, Racji Polskiej Lewicy, Partii Kobiet (m.in. Magdalena Basznia, trzecie miejsce w okręgu I), oraz Zielonych 2004 (Ewa Izabela Koś, drugie miejsce w okręgu I). Wśród kandydatów byli też Jacek Jekiel (były wiceprezydent Szczecina), Ryszard Tomczyk (były wicemarszałek województwa, były wójt gminy Bierzwnik i poseł na Sejm IV kadencji), Jan Sylwestrzak (były wicewojewoda zachodniopomorski)8. Na listach PSL do sejmiku województwa zachodniopomorskiego znalazło się 59 pretendentów do mandatu radnego, w tym 14 kobiet (24%), przy średniej wieku 51 lat. Liderami list w poszczególnych okręgach byli: w okręgu I – Anna Nowak (była wiceprezydent Szczecina w zarządzie Mariana Jurczyka), II – Zygmunt Dziewguć (trzykrotnie radny wojewódzki), III – Cezary Szeliga (dyrektor Wydziału Programów Rozwoju Obszarów Wiejskich w Zachodniopomorskim Urzędzie Marszałkowskim), IV – Jan Krawczuk (wicemarszałek województwa, wiceprezes zarządu PSL w województwie zachodniopomorskim), V – Witold Florian Ruciński (były wicestarosta stargardzki, wiceprezes zarządu wojewódzkiego i prezes zarządu PSL w Stargardzie Szczecińskim). Na listach znaleźli się ponadto m.in. Juliusz Engelhardt (wiceminister infrastruktury), Kazimierz Ziemba (prezes PSL w województwie zachodniopomorskim), Andrzej Chmielewski (wicewojewoda zachodniopomorski), Andrzej Durka (były prezes struktur wojewódzkich PSL na Pomorzu Zachodnim) 9. W partyjnym biuletynie tłumaczono: „Wśród kandydatów PSL do samorządów jest coraz mniej rolników, a coraz więcej przedstawicieli innych zawodów. To znak czasu. Dawny chłop to dzisiaj przedsiębiorca rolny, a często pracodawca zatrudniający w swoim gospodarstwie pracowników. Takie są naturalne skutki przemian społecznych. PSL przestaje być partią chłopską – staje się partią dzieci, wnuczek i wnuków chłopów”10. solidarnoscri.pl/, 27.02.2010. 7 http://wybory2010.pkw.gov.pl/, 2.03.2011 r. 8 J. Kowalewska, Kim są kandydaci?…; J. Kowalewska, Kto w SLD będzie robił frekwencję?, „Gazeta Wyborcza Szczecin”, 14 października 2010, s. 5; http://www.kandydaci.sld.zachpomor.pl/, 20.11.2010. 9 J. Kowalewska, Kim są kandydaci?...; Zachodniopomorski PSL zmienia swoje oblicze, „Zielony Sztandar” [specjalny numer wyborczy, bez daty i numeracji], w zbiorach autorów, s. 20-22. 10 Zachodniopomorski PSL zmienia…, s. 20. 299 Michał Siedziako, Łukasz Tomczak Programy wyborcze komitetów Platforma Obywatelska nie przedstawiła w wyborach samorządowych w 2010 r. jednolitego, całościowego programu dla województwa zachodniopomorskiego. Punktem wyjścia postulatów programowych podnoszonych przez kandydatów była pozytywna ocena poprzednich, czteroletnich rządów koalicji PO-PSL w województwie. Dobrą opinię o pracy „parlamentu” Pomorza Zachodniego w latach 2006-2010 wyraził po zakończeniu jego ostatniej, uroczystej sesji Olgierd Geblewicz. Wyliczając sukcesy minionych czterech lat, wskazał na otwarcie 150 „orlików”, zakup dwunastu szynobusów, rozpoczęcie inwestycji związanych z rozbudową szpitala w Szczecinie-Zdrojach oraz przekroczenie wskaźnika 20% wydatkowania funduszy unijnych z Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007‑201311. Zasługi zarządu województwa dla służby zdrowia wyliczał innym razem wicemarszałek Marek Hok: „Kupiliśmy sprzęt za 100 mln zł (…). Nasze szpitale są na plusie, na profilaktykę przeznaczyliśmy 360% więcej pieniędzy niż w poprzedniej kadencji”12. Programy kandydatów PO były wyraźnie programami kontynuacji. Jako skrajny przykład tej taktyki można wskazać ulotki wyborcze Jarosława Łojko. Poza informacjami na temat swojego życiorysu i rodziny skupił się na opisie sytuacji w województwie pod rządami Platformy, podporządkowując poszczególne jego punkty głównemu hasłu: „Dbamy o Województwo!”13. Hasła kontynuacji zawierały również materiały wyborcze Pawła Kryzana14. Posiadał on jednak przy tym także stosunkowo rozbudowany program wyborczy. W swoich ulotkach zamieścił jego główne punkty, szerszą wersję zamieścił natomiast na stronie internetowej. Jako dziewiąty na liście przedstawił program w postaci „9 punktów dla Regionu”, a każdy z nich miał swoje rozwinięcie, w którym wskazywano na rozwiązania szczegółowe, wraz z praktycznymi przykładami15. Rozbudowane postulaty programowe nie pomogły jednak kandydatowi w osiągnięciu sukcesu wyborczego. PiS posługiwało się dwoma obszernymi dokumentami – programem ogólnopolskim i odrębnym programem przygotowanym dla województwa zachodniopomorskiego z wizją jego rozwoju do 2020 roku16. Jego autorzy pokusili się o szczegółowy opis sytuacji społeczno-gospodarczej regionu, poparty danymi statystycznymi, przedstawiono społeczeństwo, gospodarkę i środowisko województwa w oparciu o analizę SWOT. Stwierdzono, że „największe znaczenie dla województwa będzie miało stworzenie możliwości pełnego uczestnictwa w wolnym przepływie dóbr, usług, kapitału oraz siły roboczej w ramach Unii Europejskiej” i „rywalizacja regio11 Dla Gazety – Olgierd Geblewicz, przewodniczący sejmiku województwa zachodniopomorskiego (PO), „Gazeta Wyborcza Szczecin”, 30 października - 1 listopada 2010. 12 PO: Dużo zrobiliśmy dla zdrowia, „Gazeta Wyborcza Szczecin”, 16 listopada 2010. 13 Ulotka wyborcza Jarosława Łojko, w zbiorach autorów. 14 Ulotka wyborcza Pawła Kryzana, w zbiorach autorów. 15 Grajmy razem. Program wyborczy „9 punktów dla regionu”, http://www.kryzan.pl/, 20.11.2010. 16 Program samorządowy 2010-2014 i Program samorządowy 2010-2014. Województwo zachodniopomorskie, materiały KW Prawo i Sprawiedliwość, w zbiorach autorów. 300 Platforma mimo wszystko. Wybory do sejmiku województwa zachodniopomorskiego nalna o środki redystrybuowane w ramach budżetu UE”17. Jako jedno z ważnych zadań na następne lata wskazano wyrównanie dostępu do edukacji dzieciom z obszarów wiejskich i z miast. Podstawę rozwoju regionu, według PiS, stanowić natomiast powinny: gospodarka żywnościowa, turystyka, gospodarka morska oraz szeroki zakres usług18. Wśród szczegółowych postulatów znalazły się m.in.: modernizacja dróg krajowych i linii kolejowych (wskazywano przy tym na konkretne drogi i linie kolejowe), poprawa warunków żeglugowych i „rehabilitacja” portów rzecznych na Odrze, budowa zabezpieczeń przeciwpowodziowych, wsparcie dla obszarów wiejskich, modernizacja sieci kanalizacyjnych, budowa oczyszczalni ścieków i zakładów recyklingu odpadów19. Podczas gdy wiele miejsca poświęcono sprawom rolnictwa, nie przedstawiono żadnych odrębnych propozycji adresowanych do prywatnych przedsiębiorców. W podrozdziale o ekologii i ochronie przyrody postulowano m.in. powołanie czterech parków krajobrazowych 20. Na tle szczegółowych postulatów gospodarczych i ekologicznych bardzo ogólnie przedstawiono propozycje w zakresie bezpieczeństwa. W ostatnim podrozdziale programu, dotyczącym polityki regionalnej i funduszy europejskich, skupiono się na opisie aktualnej sytuacji i wskazaniu programów unijnych, z których możliwe jest pozyskiwanie środków na rozwój województwa21. Oprócz kwestii zawartych w programie swoje postulaty przedstawiali także poszczególni kandydaci. Niekiedy były to propozycje bardzo konkretne. Robert Stankiewicz w swojej „Strategii rozwoju Szczecina i regionu” proponował m.in. uruchomienie ekspresowego połączenia kolejowego Szczecin – Berlin, utworzenie sezonowych, regularnych połączeń wodnych czy rozwój turystyki wodnej poprzez inwestycje w infrastrukturę22. Niektórzy kandydaci deklarowali z kolei, że będą „popierać wszystkie inicjatywy służące dobru społeczeństwa Pomorza Zachodniego, niezależnie od tego, kto będzie ich autorem”23. Za demagogiczną należy uznać zapowiedź utworzenia – po wygraniu przez PiS wyborów – województwa środkowopomorskiego – mówił o tym na konwencji wyborczej pod Koszalinem poseł i szef Komitetu Wykonawczego partii, Joachim Brudziński 24 (postulatu podziału województwa zachodniopomorskiego nie odnajdziemy zresztą w „Programie samorządowym 2010-2014”). Oprócz ogólnopolskiej deklaracji wyborczej25 zachodniopomorski SLD przygotował też program dla regionu. W jego wstępie negatywnie oceniono aktualną sytuację województwa, przypominając, że „Sojusz Lewicy Demokratycznej przez ostatnie lata obserwował i często krytycznie oceniał dokonania koalicji PO-PSL w sej17 Program samorządowy 2010-2014. Województwo zachodniopomorskie…, s. 16. 18 Ibidem, s. 16-17. 19 Ibidem, s. 18-26. 20 Ibidem, s. 26-27. 21 Ibidem. 22 Ulotka wyborcza Roberta Stankiewicza, w zbiorach autorów. 23 Ulotka wyborcza Krystyny Bodnar, zob. też: ulotka wyborcza Agnieszki Przybylskiej, w zbiorach autorów. 24 M. Sutryk, Prawo i Sprawiedliwość idzie po władzę, „Głos Koszaliński”, 25 października 2010. 25 Człowiek – dom – praca. Samorząd 2010, deklaracja wyborcza SLD, w zbiorach autorów. 301 Michał Siedziako, Łukasz Tomczak miku”26. Dalej postawiono diagnozę i wezwano do zmian: „Efekt jest taki, że jako region zajmujemy ostatnie miejsca w większości rankingów województw, tak dotyczących wykorzystania środków z UE, jak i bezrobocia czy zamożności mieszkańców regionu”27. Dalsza część programu podzielona została na podrozdziały dotyczące kolejno: przemysłu i usług, wykorzystania środków z UE, infrastruktury i transportu, gospodarki morskiej, rolnictwa, edukacji, kultury i sportu, ochrony środowiska i zasobów naturalnych, opieki zdrowotnej, polityki społecznej, turystyki i współpracy międzynarodowej. W każdym z nich zawarto przedstawione w punktach najważniejsze postulaty programowe. Większość punktów sformułowana została w sposób bardzo ogólny, np. „działać na rzecz wyrównywania szans gospodarczych poszczególnych regionów województwa”, „rozwijać infrastrukturę województwa”, „rozwijać transport publiczny”, „poprawić jakość i dostęp do usług socjalnych”. Niektóre postulaty miały nieco bardziej konkretny charakter, na przykład wsparcie dla rozwoju Portu Lotniczego Szczecin Goleniów i budowy tunelu na wyspę Uznam, poparcie modernizacji infrastruktury portów w Szczecinie, Świnoujściu i Kołobrzegu, wdrożenie programu „Internet w każdej szkole” czy utworzenie w każdym powiecie sieci specjalistycznych poradni opieki zdrowotnej28. Z postulatami zawartymi w programie korespondowały hasła wysuwane na ulotkach poszczególnych kandydatów. Wszystkie ulotki zawierały przy tym wspólną część, w której zawarto cytowaną wyżej, pochodzącą ze wstępu programu, krytyczną ocenę rządów w województwie koalicji PO-PSL oraz wskazanie najważniejszych celów SLD na Pomorzu Zachodnim, które obiecywano „realizować, skutecznie wykorzystując środki z Unii Europejskiej”. Były to „wzmocnienie gospodarki, rozbudowa i poprawa infrastruktury transportowej, wsparcie gospodarki morskiej i rolnictwa, zadbanie o edukację, kulturę i sport, poprawa stanu opieki zdrowotnej, prawidłowa polityka społeczna, ochrona środowiska”29. Nie przygotowano odrębnego, całościowego programu PSL dla województwa zachodniopomorskiego. Postulaty programowe prezentowali w swoich materiałach wyborczych poszczególni kandydaci. Zachowywano przy tym stosunkowo wysoki poziom ogólności. Przykładowo Andrzej Durka jako priorytety na najbliższą kadencję sejmiku wymieniał: transgraniczny polsko-niemiecki rynek pracy, większe wsparcie dla środkowych i południowych obszarów województwa30. 26 Człowiek, dom, praca. Program Sojuszu Lewicy Demokratycznej województwa zachodniopomorskiego w wyborach samorządowych 2010 roku, materiał KW SLD, w zbiorach autorów. 27 Ibidem. 28 Ibidem. 29 Ulotki wyborcze kandydatów SLD do Sejmiku województwa zachodniopomorskiego, w zbiorach autora. 30 Ulotka wyborcza Andrzeja Durki, w zbiorach autora. 302 Platforma mimo wszystko. Wybory do sejmiku województwa zachodniopomorskiego Kampania wyborcza Kandydaci do sejmiku województwa zachodniopomorskiego posługiwali się w toku kampanii szerokim wachlarzem środków i metod reklamy politycznej: ulotkami, plakatami, billboardami, spotami telewizyjnymi i radiowymi, płatnymi ogłoszeniami w prasie, niektórzy dysponowali własnymi stronami internetowymi. Kampania wyborcza komitetów partyjnych skupiała się przede wszystkim na promocji kandydatów na prezydentów miast, burmistrzów i wójtów. Wydaje się nawet, że więcej uwagi przywiązywano do promocji kandydatów na radnych gmin (zwłaszcza w miastach) niż sejmiku. Materiały drukowane czy programowe głównych czterech partii były przygotowane profesjonalnie. Kampania wyborcza PO nie była kampanią programową lecz wizerunkową. Odpowiedzią Platformy na przybranie przez PiS ostrzejszego kursu były hasła „odpolitycznienia”. Na ulicach miast pojawiły się billboardy z wizerunkiem premiera i sloganami „Nie róbmy polityki. Budujmy Polskę” (w innych wersjach: szkoły, boiska lub mosty)31. W materiałach wyborczych większość kandydatów do sejmiku z ramienia PO skupiało się na prezentacji własnej sylwetki, program zaś ograniczano zwykle do kilku zdań na wysokim poziomie ogólności. W materiałach drukowanych kandydatów PO stosowano standaryzowany wzór, który nie różnił się zasadniczo od tego zastosowanego w poprzedniej kampanii. Zabieg ten należy ocenić pozytywnie, zarówno standaryzacja, jak i stosowanie w kolejnych kampaniach podobnych wzorów wpływają dodatnio na utrwalenie u wyborców określonego wizerunku partii, kreują markę, która pozostaje w pamięci wyborców. W materiałach wyborczych PO dominowały kolory pomarańczowy i niebieski. Standardowa ulotka na pierwszej stronie zawierała zdjęcie kandydata, imię i nazwisko, numer listy i miejsca na liście, logo partyjne, ewentualnie hasło (główne hasło brzmiało: „Dbamy o województwo!”). Większą różnorodnością cechowały się kolejne strony ulotek. Kandydaci zamieszczali na nich informacje o sobie, o swoich rodzinach, postulaty programowe i zdjęcia. Sztab wyborczy Platformy dysponował również dużą ilością różnego rodzaju gadżetów, reklamujących całą partię bez wskazywania na konkretnych kandydatów, takich jak koszulki, kubki, ołówki, gąbki i skrobaczki do szyb samochodowych32. Elementem regionalnej kampanii były też wizyty pierwszoplanowych polityków partii: Stefana Niesiołowskiego, Grzegorza Schetyny, Donalda Tuska, Janusza Lewandowskiego, Bogdana Zdrojewskiego czy Radosława Sikorskiego33. 31 A. Czupryn, „Nie róbmy polityki”. Donald Tusk na billboardach wspiera kampanię PO, http://www. polskatimes.pl/, 23.02.2011. 32 Materiały wyborcze Platformy Obywatelskiej, w zbiorach autorów. 33 Wsparcie z Sejmu RP, „Miasto. Tygodnik Koszaliński” 2010, nr 33, (dodatek wyborczy); E. Podgajna, Premier i Harper na inaugurację AS, „Gazeta Wyborcza Szczecin”, 4 października 2010; Budżetowy komisarz Unii Europejskiej o przyszłości zakładów chemicznych, „Gazeta Wyborcza Szczecin”, 8 listopada 2010; J. Kowalewska, Akademia Sztuki dziękuje Zdrojewskiemu, „Gazeta Wyborcza Szczecin”, 9 listopada 2010; Hübner: Głosujcie na kobiety, „Gazeta Wyborcza Szczecin”, 16 listopada 2010; J. Ziębka, Sikorski o Litwińskim, Nitras o Krzystku, „Gazeta Wyborcza Szczecin”, 19 listopada 2010. 303 Michał Siedziako, Łukasz Tomczak Kampania wyborcza Platformy była zdecydowanie bardziej widoczna od kampanii wyborczej innych komitetów. Na konwencję wyborczą PiS do Szczecina przybył sam Jarosław Kaczyński. W swoim przemówieniu w sali filharmonii szczecińskiej powiedział „przyjeżdżam do Szczecina, by zbudować w mieszkańcach tego województwa nadzieję na zmianę. Upadła stocznia, Zakłady Chemiczne Police są zagrożone, wielkie bezrobocie, wysoka przestępczość, fatalny stan dróg. Ale są przesłanki do wiary w to, że ten region, tak ważny dla Polski, będzie regionem rozwoju, będzie regionem, w którym budowana będzie siła, wasza siła, mieszkańców Pomorza, ale także polska siła”34. Polityk jako klucz do sukcesu wskazał odbudowę gospodarki morskiej. Mówiąc o potrzebie walki o pozycję na Bałtyku portu Szczecin – Świnoujście, przypomniał o sprawie gazociągu Nordstream, który ma łączyć Niemcy z Rosją. Deklarował, że gdyby wybory parlamentarne w 2007 r. wygrało PiS, „tej rury by nie było”35. Były premier postulował ponadto utworzenie funduszu wsparcia dla Pomorza Zachodniego. W jego wystąpieniu nie zabrakło krytyki pod adresem politycznych rywali: „by przestali grać w piłkę, a wzięli się do pracy”36. Otwartej i ostrej krytyki pod adresem PO nie szczędzili w toku kampanii wojewódzcy liderzy PiS. Na łamach wyborczej gazetki prezes Zarządu Okręgowego ugrupowania, Leszek Dobrzyński oceniał: „Platforma Obywatelska skonfliktowała region, podzieliła samorządowców na „swoich” i „nie swoich”. Ta partia wprowadziła do samorządu współpracownika mafii, polityków zażywających narkotyki, gwiazdora wdającego się w szarpaninę z policją i innych podobnych im osobników. To wielki wstyd i skandal”.37 W tym samym biuletynie sporo miejsca poświęcono na omówienie „pustych obietnic Platformy”, do tekstu dołączono satyryczny rysunek z karykaturami czołowych polityków Platformy przy bogato zastawionym stole i z automatem do gier wraz z hasłem: „Już ponad 1000 dni bawią się na TWÓJ koszt!”38. Na ostatniej stronie wydawnictwa znalazł się z kolei prześmiewczy tekst przedstawiający tydzień z życia działacza PO według PiS oraz krzyżówka, w której znalazło się pytanie o „aferę z Rychem, Mirem i Zbychem”39. Z kolei podczas konwencji wyborczej PiS w Kołobrzegu poseł Marek Hoc zarzucał Platformie nepotyzm i upolitycznianie urzędów, których pracownicy wstępują jego zdaniem do Platformy „często wyłącznie w obawie o miejsca pracy”40. Wielotorowa krytyka partii Donalda Tuska (zarówno w wypowiedziach na wiecach partyjnych, w materiałach wyborczych, w sposób poważny, jak i prześmiewczy) była jednym z głównych elementów przekazu samorządowej kampanii wyborczej PiS w regionie. Na ulotkach PiS dominowały kolory niebieski i czerwony. Materiały poszczególnych kandydatów, choć podobne, nie były tworzone według jednego 34 J. Kowalewska, Kaczyński: Gdybyśmy wygrali, rury by nie było, „Gazeta Wyborcza Szczecin”, 25 października 2010. 35 Ibidem. 36 Ibidem. 37 „Gazeta Samorządowa. Biuletyn KW Prawo i Sprawiedliwość” 2010, nr 1. 38 Ibidem. 39 Ibidem. 40 Kołobrzeg: PiS przeciw nepotyzmowi, za festiwalem, „Głos Koszaliński”, 27 października 2010. 304 Platforma mimo wszystko. Wybory do sejmiku województwa zachodniopomorskiego wzoru. Większość ulotek na pierwszej stronie zawierała jednak zdjęcie kandydata, logo partii, czasami informację o numerze na liście oraz hasło wyborcze, np. „Gospodarka. Nauka. Bezpieczeństwo”41, „Szczecin w naszych sercach”42, „Przyszłość zależy od Twojego wyboru”43. Na kolejnych stronach kandydaci przedstawiali swoje sylwetki i indywidualne programy (z naciskiem na pierwszy ze wskazanych punktów) oraz dodatkowe fotografie: z rodziną, oficjalne czy z prywatnych albumów (niektórzy prezentowali się na zdjęciach z Jarosławem Kaczyńskim). Kampania wyborcza kandydatów SLD do sejmiku miała opierać się na bezpośrednim docieraniu do wyborców44. De facto spotkania z wyborcami nie zastąpiły innych metod reklamy politycznej. W kampanii pomagali także znani w regionie politycy szczebla krajowego, jak Grzegorz Napieralski, Bartosz Arłukowicz czy Bogusław Liberadzki45. W przekazie wyborczym lewicy wiele miejsca zajmowała krytyka rządzącej Platformy. Podsumowując minioną kadencję sejmiku przewodniczący SLD w regionie, Dariusz Wieczorek, mówił: „Dobrze, że ta kadencja się kończy, bo ostatnie cztery lata są dla naszego województwa czasem straconym. (…) Dlatego koalicji PO-PSL popieranej przez Samoobronę wystawiamy bardzo słabą ocenę, trójkę z minusem”46. Wyliczając zarzuty pod adresem samorządowych władz województwa, politycy SLD wskazywali m.in. na niskie wykorzystanie środków z funduszy unijnych, brak zainteresowania sprawami gospodarczymi, zamykanie bibliotek, brak strategii rozwoju regionu czy chaos na sesjach sejmiku47. Przedmiotem szerszej krytyki SLD było pozyskiwanie środków z funduszy unijnych w województwie. Politycy sojuszu krytykowali kilkumiesięczne zawieszenie naboru wniosków na dofinansowanie z powodu rozbieżności między prawem polskim a wspólnotowym, wskazując, że w innych województwach, choć wystąpił ten sam problem, nie opóźniano wdrażania programów48. Oryginalnym akcentem kampanii była próba wręczenia na sesji sejmiku marszałkowi W. Husejce przez aktywistów Federacji Młodych Socjaldemokratów biletu na pociąg do Warszawy49. Młodzi działacze mieli także swój wkład w kampanię negatywną. FMS w Szczecinie wydała stylizowany na tabloid (duże zdjęcia, duże „krzyczące” tytuły i nagłówki, np. „Platforma na haju! Narkotykowy skandal 41 Ulotka wyborcza Kazimierza Drzazgi, w zbiorach autorów. 42 Ulotka wyborcza Leszka Dobrzyńskiego, w zbiorach autorów. 43 Ulotka wyborcza Pawła Muchy, w zbiorach autorów. 44 Priorytety w walce o Sejmik, „Miasto. Tygodnik Koszaliński” 2010, nr 33, s. III (dodatek wyborczy). 45 Napieralski: pogłębiajmy tor wodny, „Gazeta Wyborcza Szczecin”, 13-14 listopada 2010; Napieralski pojechał do Świnoujścia krytykować rząd w Warszawie, http://www.sld.zachpomor.pl/, 19 października 2010; Lewica agituje na „manhattanie”, „Miasto. Tygodnik Koszaliński” 2010, nr 33, s. VII (dodatek wyborczy); Liberadzki w Stargardzie promował SLD, http://sld.zachpomor. pl/, 20 listopada 2010; SLD pod chmurką, „Głos Koszaliński”, 22-23 października 2010. 46 S. Polachowska, Sejmik zakończył pracę. Było dobrze czy kiepsko?, „Gazeta Wyborcza Szczecin”, 30 października - 1 listopada 2010. 47 Ibidem. 48 SLD wytyka błędy marszałkowi, http://www.sld.zachpomor.pl/, 7 października 2010. 49 Marszałek bez biletu, „Głos Koszaliński”, 15 września 2010; Młodzi socjaldemokraci wysyłają marszałka do Warszawy, http://www.sld.zachpomor.pl/, 7 października 2010. 305 Michał Siedziako, Łukasz Tomczak z udziałem polityków PO”, „Skandal! Ten facet okrada miasto” czy „Kronika kryminalna. Piraci z Platformy rozbijają się na szczecińskich ulicach”) czterostronicowy biuletyn, w którym przywołano szereg wydarzeń z udziałem lokalnych polityków PO z ostatnich czterech lat. Na pierwszej stronie opisano zatrzymanie przez policję Michała Łuczaka (byłego przewodniczącego sejmiku) i Cezarego Atamańczuka (byłego radnego i członka zarządu powiatu polickiego), przy których znaleziono narkotyki50. W gazetce przypomniano także m.in. wypowiedź Michała Łuczaka na temat przekazania przez delegację zachodniopomorskich samorządowców w Iraku darów dla tamtejszych dzieci51, nieprawidłowości przy przetargu na produkcję materiałów promocyjnych Szczecina (z udziałem związanego wtedy z Platformą prezydenta Piotra Krzystka) oraz rozbicie przez posła Sławomira Nitrasa i Michała Łuczaka służbowego samochodu52. K andydaci SLD do sejmiku województwa zachodniopomorskiego posługiwali się ujednoliconymi w formie materiałami wyborczymi, na których dominował kolor czerwony, z mocnymi akcentami białego (narodowe i jednocześnie partyjne barwy sojuszu). Wyjątkiem były czerwono-zielone ulotki popieranej przez Zielonych 2004 Ewy Koś53 oraz kolor niebieski u kandydatek Partii Kobiet54. Standardowa ulotka (dwu- lub czterostronicowa) na pierwszej stronie zawierała zdjęcie kandydata w zbliżeniu (choć nie we wszystkich przypadkach – niektóre dwustronicowe ulotki kandydatów z dalszych miejsc na listach nie zawierały żadnego zdjęcia), imię i nazwisko, informację o numerze listy i miejscu na niej oraz logo partyjne. W dalszej części prezentowano sylwetki oraz ogólne postulaty programowe, tylko w niektórych przypadkach dodatkowe zdjęcia. Główne hasło wyborcze brzmiało: „Zachodniopomorskie jest dla nas ważne!”. Poszczególni kandydaci wysuwali także własne hasła, np. „Zachodniopomorskie na 100%”55, „Wszyscy jesteśmy ważni!”56, „Dobrobyt mieszkańców poprzez rozwój regionu”57, „Zachodniopomorskie Perłą Polski!”58. Materiały przygotowane były w sposób profesjonalny, choć nie obyło się bez drobnych niedociągnięć np. ulotki Mariusza Marca zawierały błędy ortograficzne59. Podsumowując minioną kadencję zachodniopomorskiego sejmiku na konferencji prasowej jego radni z ramienia PSL ocenili, iż praca wojewódzkiego „parlamentu” przyczyniła się do rozwoju regionu. Politycy stronnictwa wskazywali, iż znaczna część z 1,5 mld zł budżetu w 2010 r. przeznaczona została 50 J. Kowalewska, To była wyjątkowo burzliwa kadencja, „Kto do Sejmiku” (dodatek do „Gazety Wyborczej Szczecin”), 10 listopada 2010. 51 „Irackie dzieci cieszą się z każdej pierdoły, którą dostaną”, cyt. za: Ich już skreśl! Przegląd prasy 2006-2010, Biuletyn Federacji Młodych Socjaldemokratów, w zbiorach autorów. 52 Ibidem. 53 Ulotka wyborcza Ewy Koś, w zbiorach autorów. 54 Ulotka wyborcza Magdaleny Kaszni, w zbiorach autorów. 55 Ibidem. 56 Ulotka wyborcza Maryli Sochackiej, w zbiorach autorów. 57 Ulotka wyborcza Dariusza Trauta, w zbiorach autorów. 58 Ulotka wyborcza Natalii Perełki, w zbiorach autorów. 59 Ulotka wyborcza Mariusza Marca, w zbiorach autorów. 306 Platforma mimo wszystko. Wybory do sejmiku województwa zachodniopomorskiego na inwestycje. Wśród sukcesów czteroletnich rządów z Platformą wymieniano stworzenie programu modernizacji i rozwoju szpitalnictwa specjalistycznego, inwestycje w sferze kultury, powołanie w Szczecinie Akademii Sztuki. Jako bezpośredni sukces samego PSL określono realizację unijnego Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich „w części dotyczącej usług i rozwoju infrastruktury kanalizacyjno-wodociągowej”60. Stwierdzając, że współpraca w ramach koalicji nie była łatwa, wyrażono jednocześnie gotowość jej kontynuacji po wyborach. Andrzej Durka podkreślił przy tym, że regionowi „potrzebna jest stabilność i konsekwencja w realizacji przyjętych priorytetów rozwojowych. Nie ma nic gorszego od braku stabilności w sprawowaniu władzy”61. Kandydatów PSL wspierali w kampanii politycy szczebla krajowego, wicemarszałek sejmu Ewa Kierzkowska, minister rolnictwa Marek Sawicki, poseł Eugeniusz Kłopotek oraz minister pracy i polityki społecznej Jolanta Fedak62. Kandydaci do sejmiku z list PSL używali przede wszystkim ulotek i plakatów, prezentowali się jako jedna „drużyna” w telewizyjnych spotach wyborczych. W samym Szczecinie centralną postacią konferencji prasowych organizowanych przez PSL była Anna Nowak, która promowała się głównie jako kandydatka na stanowisko prezydenta miasta. Towarzyszyli jej jednak zawsze także inni politycy, w tym ubiegający się o mandaty radnych wojewódzkich. Ulotki wyborcze kandydatów PSL do zachodniopomorskiego „parlamentu” przygotowane były według ujednoliconego wzoru. Na pierwszej stronie zawierały: imię i nazwisko, zdjęcie kandydata w zbliżeniu, informację o numerze listy, pozycji na liście, logo stronnictwa oraz hasło wyborcze: ogólnopolskie „Człowiek jest najważniejszy” lub indywidualne, np. „Praca i Rodzina”63, „Zielona energia – nasza przyszłość”64. Na białym tle dominującym kolorem był tradycyjny kolor ludowców – zielony z elementami czerwieni. Druga strona ulotek zawierała informacje biograficzne na temat kandydata oraz czasami postulaty programowe. Podobnie jak w przypadku innych komitetów, także w kampanii wyborczej PSL głównym elementem była promocja kandydatów na prezydentów miast (w przypadku Szczecina i Koszalina byli to jednocześnie kandydaci z pierwszych miejsc list do sejmiku). Ludowcy prowadzili zdecydowanie najskromniejszą kampanię spośród czterech głównych komitetów wyborczych. 60 Koalicja trudna, ale owocna, http://www.zachodniopomorskie.psl.pl/, 20 listopada 2010. 61 Ibidem. 62 Wizyta Ewy Kierzkowskiej – Wiceprezes PSL na ziemi łobeskiej, http://www.zachodniopomorskie.psl. pl/, 7 października 2010; Minister Sawicki na ziemi koszalińskiej, http://www.zachodniopomorskie. psl.pl/, 19 października 2010; Poseł Kłopotek w Szczecinie i Nowogardzie, http://www. zachodniopomorskie.psl.pl/, 20 listopada 2010; Wizyta Jolanty Fedak Minister Pracy i Polityki Społecznej w województwie zachodniopomorskim – 8.11.2010; http://www.zachodniopomorskie.psl. pl/, 20 listopada 2010. 63 Ulotka wyborcza Andrzeja Durki, w zbiorach autorów. 64 Ulotka wyborcza Sławomira Stankowskiego, w zbiorach autorów. 307 Michał Siedziako, Łukasz Tomczak Wyniki wyborów i ich konsekwencje W województwie zachodniopomorskim frekwencja była niższa niż w skali całego kraju (47,32%) i wyniosła 45,95%. Podobnie jak w innych województwach, oddano dużo głosów nieważnych (12,06% w kraju, w województwie 12,92%). Tabela 18.1.Frekwencja w wyborach do sejmiku województwa zachodniopomorskiego (w procentach) Okręg nr: 2002 2006 2010 1 2 3 4 5 33,21 47,38 47,98 45,85 48,93 43,20 46,71 46,39 45,16 47,49 38,85 48,94 49,81 47,15 48,51 Razem 43,60 45,57 45,95 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej. Znacząco niższa liczba wyborców, podobnie jak w poprzednich elekcjach samorządowych, wzięła udział w głosowaniu w okręgu nr 1, obejmującym miasto Szczecin i powiat policki. O ile w 2006 r. frekwencja była wyższa w skali województwa przez znaczny jej wzrost właśnie w tym okręgu, gdy w pozostałych spadła, to w 2010 r. wszystkie okręgi zanotowały wzrost frekwencji z wyjątkiem okręgu szczecińsko-polickiego. Ogółem frekwencja wzrosła nieznacznie o 0,38 punktu. Wyniki wyborów do sejmiku w województwie zachodniopomorskim w 2010 r. po raz kolejny przyniosły zwycięstwo Platformie Obywatelskiej, która nie tylko potwierdziła swoją dominującą pozycję w regionie, ale umocniła wpływy, uzyskując dużo lepszy wynik niż cztery lata wcześniej i samodzielnie zdobywając większość mandatów w regionalnym „parlamencie”. Tabela 18.2.Wyniki wyborów do sejmiku województwa zachodniopomorskiego w latach 2006 i 2010 Ugrupowanie PO PiS LiD/SLD PSL Samoobrona RP LPR Głosy 2006 2010 179 295 111 905 99 163 51 133 40 623 25 309 221 804 101 477 100 672 70 460 3 755 844 % głosów 2006 2010 33,36 20,82 18,45 9,51 7,56 4,71 40,80 18,67 18,52 12,96 0,69 0,16 Mandaty 2006 2010 12 7 5 3 3 - 16 5 6 3 - % mandatów 2006 2010 40,0 23,3 16,7 10,0 10,0 - 53,3 16,7 20,0 10,0 - Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej. 308 Platforma mimo wszystko. Wybory do sejmiku województwa zachodniopomorskiego Lepiej niż w 2006 r. wypadła także druga partia koalicji rządzącej województwem – PSL poparło 12,96% głosujących, nie przełożyło się to jednak na zwiększenie liczby radnych. W stosunku do poprzedniej elekcji samorządowej tylko nieznacznie spadło poparcie dla PiS. Lewica w wyborach 2010 r. w porównaniu z poprzednimi była bardziej rozproszona, reprezentowana przez trzy komitety. Wynik SLD był podobny do uzyskanego w poprzednich wyborach i Sojusz zachował pozycję trzeciej siły w regionie. Jednak 16 128 (2,97%) lewicowych głosów zdobył KKW Lewica utworzony przez Socjaldemokrację Polską, Unię Lewicy III RP oraz Polską Lewicę. Komitet ten posłużył się nieczystym chwytem – na swoich listach umieścił osoby z nazwiskami krajowych liderów SLD: Michała Napieralskiego, Bożenę Napieralską i Zbigniewa Olejniczaka, co mogło zmylić część wyborców SLD65. Trzecim lewicowym komitetem był KW Polska Partia Pracy – Sierpień ‚80, na którego listy padło 7489 głosów (1,38%). Lewicy spod znaku SLD nie udał się zatem plan wyjścia na drugą pozycję w regionie – jak się wydaje – przez brak porozumienia z całą lewicową konkurencją. Tabela 18.3.Sejmik województwa zachodniopomorskiego –- rozkład poparcia dla partii w poszczególnych okręgach Ugrupowanie PO PiS LiD/ SLD PSL Okręg nr 1 2006 2010 Okręg nr 2 2006 2010 V 65 536 60 649 24 510 36 026 % 42,98 44,79 28,24 39,14 V 37 757 32 668 15 051 11 481 % 24,76 24,12 17,34 12,47 V 27 212 26 093 14 755 14 964 % 17,85 19,27 17,00 16,26 V 7 240 6 405 15 479 21 382 % 4,75 4,73 17,84 23,23 Okręg nr 3 2006 2010 26 387 29,35 18 815 20,93 19 677 21,89 5 107 5,68 44 128 38,67 19 825 17,37 23 592 20,67 13 547 11,87 Okręg nr 4 2006 2010 30 064 31,48 18 428 19,30 15 807 16,55 10 409 10,90 48 190 47,48 16 093 15,86 15 211 14,99 15 106 14,88 Okręg nr 5 2006 2010 32 798 32 811 21 854 19,37 21 712 19,24 12 898 11,43 29,07 32,64 21 410 21,30 20 812 20,70 14 020 13,95 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej. We wszystkich okręgach wyborczych zdecydowane zwycięstwo odniosła PO, przy czym w okręgu nr 1 ugrupowanie to poprawiło wynik procentowy, lecz uzyskało mniej głosów niż w poprzednich wyborach. Z racji niższej frekwencji straciły głosy w tym okręgu także pozostałe partie. Największy relatywny wzrost poparcia dla PO miał miejsce w okręgu nr 4 (16 pkt), a najmniejszy w okręgu nr 1 (1,81 pkt). PiS zajęła drugie miejsce w okręgach 1, 4 i 5, lecz jedynie w tym ostatnim odnotowała wzrost poparcia w procentach o 1,93 i przy tym spadek w liczbie uzyskanych głosów w porównaniu z poprzednimi wyborami. Jedynie w okręgu nr 3 PiS zyskało około tysiąca wyborców, jednak poparcie dla tej partii spadło o 3,56 pkt. SLD zyskało więcej wyborców w okręgu drugim (zaledwie o 209 głosów) i trzecim (3915 głosów). Procentowy wynik lewicy był lepszy 65 SLD wyrosła konkurencja?, „Gazeta Wyborcza Szczecin”, 27 października 2010; J. Kowalewska, Czy Napieralski musi startować z SLD?, „Gazeta Wyborcza Szczecin”, 28 października 2010. 309 Michał Siedziako, Łukasz Tomczak w porównaniu z poprzednimi wyborami w okręgu nr 1 (1,42) i nr 5 (1,46). Z kolei ludowcy jedynie w okręgu nr 1 nie poprawili wyniku. W pozostałych okręgach wyniki PSL były lepsze, zarówno pod względem procentowego poparcia, jak i liczby otrzymanych głosów. Zyskali oni odpowiednio w okręgu nr 2 – 5903 głosy (5,39 pkt), 3 – 8440 (6,19 pkt), 4 – 4697 (3,98 pkt), 5 – 1122 (2,52 pkt). Okręg nr 3 był dla ludowców szczególny, gdyż uzyskali oni ponad 2,5-krotnie więcej głosów niż w poprzednich wyborach. W okręgu nr 2 PSL zajął drugie miejsce pod względem liczby zdobytych głosów. Tabela 18.4.Sejmik województwa zachodniopomorskiego – liczba mandatów uzyskanych w okręgach Ugrupowanie PO PiS LiD/SLD PSL Samoobrona Okręg nr 1 Okręg nr 2 Okręg nr 3 Okręg nr 4 Okręg nr 5 2006 2010 2006 2010 2006 2010 2006 2010 2006 2010 5 2 1 0 0 4 (-1) 2 2 (+1) 0 0 2 1 1 1 0 3 (+1) 0 (-1) 1 1 0 2 1 1 0 1 3 (+1) 1 1 1 (+1) 0 (-1) 1 1 1 1 1 3 (+2) 1 1 0 (-1) 0 (-1) 2 2 1 1 1 3 (+1) 1 (-1) 1 1 0 (-1) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej. Platforma we wszystkich okręgach otrzymała też najwięcej mandatów. Straciła jednak na rzecz SLD jedno miejsce w sejmiku w okręgu nr 1, największy przyrost – z jednego do trzech mandatów – zanotowała z kolei w okręgu nr 4. PiS straciło mandaty w okręgach nr 2 i 5, nie zyskując żadnego. PSL, mimo znacznie lepszego wyniku pod względem ilości i odsetka głosów, utrzymało swój stan posiadania. Ludowcy zachowali po jednym mandacie w okręgach nr 2 i 5, mimo większego poparcia utracili mandat w okręgu nr 4, lecz zyskali w okręgu nr 3. Wpływ na wynik wyborów do sejmiku miało rozbicie głosów lewicy. Gdyby doszło do porozumienia między SLD a ugrupowaniami, które utworzyły KKW Lewica, to wynik w okręgu nr 5 uległby zmianie. SLD zyskałoby jeden mandat więcej kosztem PO. Lider listy SLD Albin Majkowski, który przegrał rywalizację z drugą na liście Beatą Radziszewską, a uzyskał poparcie 3487 głosów, zostałby radnym, gdyż na cała listę KKW Lewica padło w tym okręgu 3460 głosów, stąd też żaden inny kandydat nie byłby dla niego indywidualnie zagrożeniem na liście. Przy takiej zmianie SLD mógł stać się partnerem koalicyjnym dla PO. Trudno stwierdzić czy zmiana granic dwóch okręgów i przesunięcie jednego mandatu miało wpływ na wynik. Przy zachowaniu proporcji mandat zyskałaby w okręgu nr 5 PO, a straciłoby PSL w okręgu nr 3. Jednak takie porównanie jest wątpliwe, gdyż w przesuniętym z jednego do drugiego okręgu powiecie wyborcy głosowaliby na inny skład kandydatów. 310 Platforma mimo wszystko. Wybory do sejmiku województwa zachodniopomorskiego Tabela 18.5.Rozmiar nadreprezentacji w wyborach do sejmiku województwa zachodniopomorskiego w 2010 r. PO PiS SLD PSL Poparcie (%) Mandaty (%) Różnica 40,80 53,33 +12,53 18,67 16,67 -2,00 18,52 20,00 +1,48 12,96 10,00 -2,96 Rozmiar nadreprezentacji 0,31 -0,11 0,08 -0,23 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej. Sejmik został zdominowany przez Platformę z wyraźną nadreprezentacją jej przedstawicieli w stosunku do uzyskanych głosów. Na takim podziale okręgów skorzystał SLD, który wprowadził jednego radnego więcej niż PiS, mimo iż uzyskał mniejsze poparcie w skali województwa. Podobnie rzecz miałaby się w poprzednich wyborach, gdyby nie zastosowane wówczas blokowanie list, które akurat w tym przypadku, korygując wynik na rzecz PiS kosztem SLD, nie zdeformowało go pod względem liczby uzyskanych głosów. Tabela 18.6.Indeks rywalizacyjności oraz efektywna liczba partii w wyborach do sejmiku województwa zachodniopomorskiego w latach 1998-2010 Poparcie dla pierwszego komitetu (%) Poparcie dla drugiego komitetu (%) 1998 2002 2006 2010 39,00 (SLD) 27,18 (AWS) 33,17 (SLD-UP) 19,14 (Samoobrona) 33,36 (PO) 20,82 (PiS) 40,80 (PO) 18,67 (PiS) Indeks rywalizacyjności 0,70 0,58 0,62 0,46 ELP (poziom sejmiku) 2,90 3,46 3,87 2,76 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej. W kolejnych latach w wyborach do sejmiku województwa zachodniopomorskiego indeks rywalizacyjności po niewielkim wzroście w poprzedniej kampanii zmalał. Nie zmieniły się główne siły polityczne w regionie, ponownie rywalizacja przebiegała przede wszystkim między PO a PiS, zaś SLD pozostało ugrupowaniem trzecim. W poprzednich latach malał indeks agregacji. Wyniósł on w 1998 r. – 9,78 (SLD), w 2002 r. – 8,66 (SLD-UP), w 2006 r. – 8,00 (PO). W wyborach 2010 r. indeks ten wzrósł do 13,33. Wiązało się to z uzyskaniem przez partię zwycięską większości mandatów i spadkiem liczby partii w sejmiku z 5 do 4. Większość, jaką zapewniła sobie PO samodzielnie i w koalicji z PSL spowodowała, że powołanie nowych władz w sejmiku przebiegało wyjątkowo sprawnie i bez poważniejszych konfliktów. Przewodniczącym sejmiku na pierwszej, inauguracyjnej sesji po wyborach został Marek Tałasiewicz, a wiceprzewodniczącymi Jerzy Kotlęga, Kazimierz Drzazga i Witold Ruciński. Na marszałka województwa, większością 25 głosów, wybrany został Olgierd Geblewicz, który zapowiedział 311 Michał Siedziako, Łukasz Tomczak „kadencję kontynuacji”66. Za marszałkiem głosowali radni koalicji PO-PSL oraz SLD, którzy nie zgłosili swojego kandydata. Podsumowanie Wybory do sejmiku województwa zachodniopomorskiego w 2010 r. nie pociągnęły za sobą znaczących politycznych zmian. Władzę w regionie utrzymała koalicja PO-PSL, choć Platforma zyskała znacznie większe pole manewru – zdobyła większość pozwalającą rządzić nawet samodzielnie. Jednak wybory w dużych miastach regionu nie były dla PO pomyślne. W wyborach prezydentów miast przegrali kandydaci PO w Szczecinie, Świnoujściu i Stargardzie Szczecińskim, wygrali popierani przez PO w Koszalinie i Kołobrzegu, lecz dopiero w drugiej turze. Zwłaszcza niekorzystne były wybory w Szczecinie, gdzie kandydat PO Arkadiusz Litwiński zdobył w I turze zaledwie 21,25% głosów, w drugiej 38,58%, a partia po wyborach przeszła do opozycji. W Świnoujściu kandydat PO Dariusz Śliwiński uzyskał zaledwie 17,32% głosów, w Stargardzie Szczecińskim Marcin Badowski 25,08% (PiS nie wystawiła kandydata, ułatwiając w ten sposób odniesienie zwycięstwa przez dotychczasowego prezydenta Sławomira Pajora). W Kołobrzegu zwyciężył popierany przez PO Janusz Gromek (II tura – 63,92%), który kandydował też na to stanowisko w poprzednich wyborach przy poparciu tej partii. W Koszalinie prezydentem został Piotr Jedliński (II tura – 51,16%) jako kandydat niezależny, popierany przez PO, w 2009 roku kandydował do PE z list tej partii. Istotne jest także porównanie osiągniętego przez PO wyniku do ostatnich wyborów polskiego i unijnego parlamentu. W 2007 r. PO osiągnęła ogromne poparcie na terenie województwa (48,96%), w 2009 r. to poparcie w okręgu obejmującym połączone województwa zachodniopomorskie i lubuskie wyniosło 45,88%. Zatem wynik na poziomie 40,8% był niewątpliwie sukcesem, jednak w ujęciu procentowym poparcie dla PO spadło. Jednak rezultat tej partii na tle pozostałych województw pokazał, iż zachodniopomorskie stanowiło jeden z „bastionów” Platformy. 66 A. Kraśnicki jr., Geblewicz marszałkiem, „Gazeta Wyborcza Szczecin”, 30 listopada 2010. 312