Świetlana przyszłość dla witaminy D - LAB-EL

Świetlana przyszłość dla witaminy D
Witamina D trafiła ostatnio na
pierwsze strony gazet w Europie,
zwracające uwagę na potrzebę
działań w celu zapewnienia, że
Europejczycy mają
wystarczająco dużo witaminy D.
Ale jak to uzyskać? Wystarczy
dieta i odpowiednia ilość słońca,
czy też potrzebujemy trochę
dodatkowej pomocy?
Witamina D – ponad witaminami
Witamina D jest wyjątkowym składnikiem odżywczym ze względu na
fakt, że może pochodzić z żywności, jak również powstawać w
wyniku działania promieni słonecznych na odkrytą skórę. Jest ona
niezbędna dla optymalnego wykorzystania wapnia w organizmie,
przyczynia się bowiem do wchłaniania wapnia w jelitach oraz
magazynowania go w kościach i kontroluje jego poziom we krwi.
Rezultatem jej niedoboru są zaburzenia kostne, takie, jak krzywica u
dzieci i osteoporoza u osób dorosłych. Obecnie pojawiają się dowody
na to, że witamina D ma wiele dodatkowych ról do odegrania. Termin
witamina D faktycznie obejmuje dwa związki, witaminę D2 i
witaminę D3, które różnią się nieco strukturą chemiczną. Witamina
D2, zwana także ergokalcyferolem, wytwarzana jest przez drożdże i
przeważnie dodawana do żywności. Witamina D3 (cholekalcyferol) z
kolei, jest formą produkowaną w skórze, na skutek ekspozycji na
promienie słoneczne, oraz dostarczana wraz z dietą poprzez produkty
pochodzenia zwierzęcego. Obie formy witaminy D są stosowane w
żywności wzbogacanej i suplementach diety, przy czym istnieją
dowody, że witamina D3 może być silniejsza i bardziej stabilna niż
witamina D2 i dlatego powinna być wybieranym składnikiem
wzbogacającym.1
Witamina D z ekspozycji na słońce
Witamina D jest wytwarzana z cholesterolu, gdy światło słoneczne
oddziaływuje na skórę. Dokładniej, jest to promieniowanie
ultrafioletowe B (UV-B, 280-315 nm) - frakcja światła słonecznego,
która powoduje powstawanie witaminy D z prekursora 7dehydrocholesterolu. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca,
by odsłaniać twarz i ramiona na słońce przez około 30 minut dziennie
- unikając oparzeń słonecznych - w celu osiągnięcia odpowiedniej
syntezy witaminy D.2 Wszelkie nadwyżki tej rozpuszczalnej w
tłuszczach witaminy, wyprodukowane w okresie letnim mogą być
przechowywane w tkance tłuszczowej, w celu późniejszego
wykorzystania. Nie jest możliwe, aby w wyniku ekspozycji na słońce
powstało zbyt dużo witaminy D z powodu mechanizmu autoregulacji,
który prowadzi do wywołanego ciepłem podziału witaminy D na jej
nieaktywne analogi.
Zapasy witaminy D nie wystarczają zwykle na cały okres zimowy, a
na europejskich szerokościach geograficznych słońce nie jest
wystarczająco silne zimą, by wyprodukować wystarczającą ilość
witaminy D.3 Według WHO, osoby, które są niezdolne do wyjścia z
domu lub które ubierają się zakrywając skórę, są w szczególnie
narażone na wysokie ryzyko niedoboru witaminy D, podobnie jak
osoby o ciemnej skórze, gdyż ciemna pigmentacja redukuje
promieniowanie UV-B, docierające do komórek produkujących
witaminę D.2 Częste i dokładne stosowanie kremów z filtrem
przeciwsłonecznym, zalecanych w celu ochrony przed rakiem skóry,
podobnie blokuje syntezę witaminy D.4,5 W związku z tym witamina
D pochodząca z diety spełnia ważną funkcję.
Witamina D z diety
WHO zaleca następujące dzienne spożycie witaminy D:5 µg (≥ 200
jednostek międzynarodowych (jm)) dla dzieci i dorosłych do 50 lat (w
tym kobiet ciężarnych i karmiących), 10 µg (400 jm) od 51-65 lat i 15
µg ( 600 jm), dla osób powyżej 65 lat.2 Krajowe zalecenia na
witaminę D z diety różnią się w całej Europie, ale są na ogół wyższe
w stosunku do powyższych zaleceń. Dla porównania, w Stanach
Zjednoczonych Instytut Medycyny (IOM) obecnie zaleca spożycie
witaminy D na poziomie 15 µg na dobę u osób w wieku 1-70 lat i 20
µg na dobę u dla osób do 70 r. ż.7 Te nowo opublikowane przez IOM
zalecania odzwierciedlają znaczny wzrost (tych poziomów) w
stosunku do poprzedniej edycji -trzykrotny wzrost zalecanego
spożycia witaminy D dla dzieci i 1,5 -3-krotny wzrost dla dorosłych w
wieku powyżej 70 lat, co wskazuje na znaczący postęp badań w
dziedzinie witaminy D.
Głównymi źródłami pokarmowymi witaminy D są: wątroba ryb, olej z
wątroby ryb, tłuste ryby i żółtka jaj (patrz: tabela 1) oraz żywność
wzbogacana, taka jak wzbogacane płatki zbożowe, mleko, masło i
margaryna.8
Tabela 1. Główne źródła pokarmowe witaminy D:
Żywność
Witamina D (µg per 100 g)
Olej z wątroby dorsza
210.0
Makrela surowa
8.2
Łosoś surowy
7.1
Łosoś grillowany
5.9
Żółtko jaja
4.9
9
Źródło
Bezpieczne górne poziomy spożycia, określone przez Komitet
Naukowy ds. Żywności to 25 µg witaminy D na dzień dla niemowląt i
dzieci do lat 10 oraz 50 µg/dzień dla reszty populacji.8 Dla
porównania, IOM zdefiniował bezpieczne górne poziomy spożycia
witaminy D - 25 µg dla niemowląt w wieku 0-6 miesięcy, 37,5 µg dla
niemowląt w wieku 6-12 miesięcy, 62,5 µg dla niemowląt w wieku 13 lat, 75 µg dla dzieci w wieku 4-8 lat i 100 µg dla osób w wieku 9 lat
i starszych.
Niewystarczająca ilość witaminy D?
Większość Europejczyków nie spełnia zaleceń żywieniowych dla
witaminy D.2,3 Dla osób usiłujących osiągnąć odpowiedni poziom
witaminy D dzięki słońcu i diecie, opcją mogą być suplementy
witaminy D bądź żywność wzbogacana w witaminę D. Najnowsze
badania wykazały na przykład, że wzbogacony sok pomarańczowy
może być oszczędnym sposobem pomocy ludziom w dostarczeniu
odpowiedniej ilości witaminy D.10
Programy wzbogacania żywności w witaminę D, których celem jest
dotarcie do znaczącej części społeczeństwa, zostały pomyślnie
wdrożone w wielu krajach (np. wzbogacenie całego płynnego mleka
w Kanadzie). Zostało to wykazane poprzez analizę stanu odżywienia
witaminą D wśród populacji tych krajów. Wzbogacanie żywności
(obowiązkowe i dobrowolne) należy monitorować pod kątem jego
wpływu na całkowite spożycie. Obowiązkowe programy wzbogacania
żywności witaminą D mają wyraźną przewagę nad programami
nieobligatoryjnymi, w których mogą występować znaczne różnice w
wartości odżywczej składników wzbogacanych, nawet w tej samej
marce i kategorii żywności (np. w płatkach śniadaniowych). Z tych
powodów porady w zakresie zdrowia publicznego, których celem jest
zapewnienie odpowiedniej ilości witaminy D zalecają suplementy
dostarczające ściśle określonych dawek - w szczególności dla grup
ryzyka, takich jak osoby starsze i kobiety po menopauzie) - obok jej
podstawowego źródła, którym jest żywność, w tym żywność
wzbogacana.11
Niezależnie od podejścia, należy mieć na uwadze, że całkowite
dzienne spożycie nie powinno przekraczać związanych z wiekiem
bezpiecznych górnych poziomów 25 i 50 µg (1000 i 2000 jm) /dzień,
które zostały określone przez Europejski Komitet Naukowy ds.
Żywności.8 Ludzie poddani większej ekspozycji na słońce, która
przyczynia się do syntezy witaminy D, mogą potrzebować starań, aby
utrzymać się w bezpiecznych poziomach witaminy D z żywności.
Objawy kliniczne nadmiaru witaminy D (hiperwitaminoza D) to brak
łaknienia, utrata masy ciała, osłabienie, zmęczenie, zaburzenia
orientacji, wymioty i zaparcia.8
Korzyści z witaminy D - stare i nowe
Witamina D ma duże znaczenie w zachowaniu zdrowia kości, ale jest
także niezbędna dla funkcjonowania mięśni i narządu równowagi –
zbyt mała jej ilość może prowadzić do zwiększonego ryzyka złamań.
Oprócz sprzyjania mocniejszym kościom, odpowiedni poziom
witaminy D zmniejsza ryzyko złamań spowodowanych upadkiem o
ok. 20-30%, istotnego problemu osób starszych.12 Innymi obszarami,
na których witamina D może mieć korzystne działanie, to osłabienie
funkcji poznawczych u osób starszych, stwardnienie rozsiane,
reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca, niektóre nowotwory
(piersi, jelita grubego i prostaty).13-15 Jednak raport IOM zastrzega, że
niezbędne są dalsze badania, aby potwierdzić powyższe zależności.7
Wnioski
Europejczykom zagrożonych niskim poziomem witaminy D,
codzienne, krótkie okresy ekspozycji na światło słoneczne pomagają
zapewnić wystarczająca jej ilość późną wiosną, latem i wczesną
jesienią. Krótki sezon letni w połączeniu z przebywaniem w domu jak
również obawy przed rakiem skóry, wskazują jednak na znaczenie
działań w ramach diety dla zaspokajania indywidualnych potrzeb.
Mogą one obejmować żywność wzbogacaną w witaminę D i
suplementy, zwłaszcza w przypadku grup szczególnie wysokiego
ryzyka niedoboru witaminy D.
Piśmiennictwo:
1. Houghton LA and Vieth R. (2006). The case against ergocalciferol (vitamin D2) as a
vitamin supplement. American Journal of Clinical Nutrition 84(4):694-697.
2. WHO. (2004). Vitamin and Mineral Requirements in Human Nutrition, 2nd Edition.
Geneva, Switzerland.
3. Ovesen et al. (2003). Geographical differences in vitamin D status, with particular
reference to European countries. Proceedings of the Nutrition Society 62:813-821.
4. WHO Fact sheet N° 305. Ultraviolet radiation and human health. December 2009.
Dostępny na: http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs305/en/
5. Norval M, Wulf HC. (2009). Does chronic sunscreen use reduce vitamin D production
to insufficient levels? British Journal of Dermatology 161(4):732-736.
6. Doets EL et al. (2008) Current micronutrient recommendations in Europe: towards
understanding their differences and similarities. European Journal of Nutrition 47
Supplement 1:17-40.
7. Institute of Medicine. (2010). DRIs for Calcium and Vitamin D. Dostępny na:
http://www.iom.edu/Reports/2010/Dietary-Reference-Intakes-for-Calcium-andVitamin-D/DRI-Values.aspx
8. Scientific Committee on Food. (2002). Opinion of the Scientific Committee on Food
on the Tolerable Upper Intake Level of Vitamin D. Dostępny na:
http://ec.europa.eu/food/fs/sc/scf/out157_en.pdf
9. Food Standards Agency (2002). McCance and Widdowsons’s The Composition of
Foods, 6th summary edition. Cambridge: Royal Society of Chemistry.
10. Biancuzzo RM et al. (2010). Fortification of orange juice with vitamin D2 or vitamin
D3 is as effective as an oral supplement in maintaining vitamin D status in adults.
American Journal of Clinical Nutrition 91:1621-1626.
11. Flynn MAT et al. (2008). Folic acid food fortification: the Irish experience.
Proceedings of the Nutrition Society 67:381-389.
12. Bischoff-Ferrari HA et al. (2009). Fall prevention with supplemental and active forms
of vitamin D: a meta-analysis of randomised controlled trials. British Medical Journal
339:b3692.
13. Buell et al. (2009). Vitamin D Is Associated With Cognitive Function in Elders
Receiving Home Health Services. Journal of Gerontology 664:888-895.
14. Holick MF. (2004). Sunlight and vitamin D for bone health and prevention of
autoimmune diseases, cancers, and cardiovascular disease. American Journal of
Clinical Nutrition 80(6 Suppl):1678S-1688S.
15. Giovannucci E et al. (2006). Prospective study of predictors of vitamin D status and
cancer incidence and mortality in men. Journal of the National Cancer Institute
98(7):451-459.