Podatek dochodowy od osób fizycznych nie prowadz¹cych

Podatek dochodowy od osób fizycznych nie prowadzących działalności
gospodarczej (od wynagrodzeń)
1. Zagadnienia ogólne
2. Klasy podatkowe
3. Ryczałty podlegające odliczeniu
4. Ograniczony i nieograniczony obowiązek podatkowy
5. Kwoty wolne od podatku (kwoty bazowe)
6. Stawki podatku
7. Dochody podlegające opodatkowaniu
8. Ulgi i odliczenia podatkowe (wybór)
9. Wydatki nie podlegające odliczeniu
10. Zwolnienia podatkowe
1. Zagadnienia ogólne
Niemiecki podatek dochodowy od osób fizycznych, nie prowadzących
działalności gospodarczej (Lohnsteuer) nie stanowi w Niemczech odrębnego
podatku lecz zawarty jest w przepisach ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych (Einkommensteuergesetz). Jest to jedna z form zapłaty podatku
dochodowego, do którego odnoszą się przepisy ustawy, a uzupełnieniem do niej
jest rozporządzenie - przepisy wykonawcze o podatku od wynagrodzeń
(Lohnsteuer-Durchführungverordnung) zawierające przepisy prawne o sposobie
i trybie pobierania podatku od wynagrodzeń, które nie zostały ujęte w
zasadniczej ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych
(Einkommensteuergesetz).
Na początku każdego roku podatkowego pracownik otrzymuje od gminy, do
której przynależy tzw. kartę podatku od wynagrodzeń (Lohnsteuerkarte), w
której określona jest przynależność pracownika do grupy podatkowej, wysokość
kwoty wolnej od podatku i okres na jaki obowiązuje, liczba kwot odliczanych na
każde dziecko poniżej 18 roku życia oraz wysokość podatku kościelnego. W
przypadku opieki nad osobą niepełnosprawną pozostającą we wspólnym
gospodarstwie domowym w karcie tej umieszczane są także przysługujące na
taką osobę ryczałty uzależnione od stopnia niepełnosprawności. W przypadku
jakichkolwiek zmian powstałych w trakcie roku podatkowego-kalendarzowego
karta ta podlega zmianom i uzupełnieniom na wniosek składany przez
pracobiorcę.
Zwrot nadpłaconego podatku dochodowego następuje po dokonaniu
rozliczenia rocznego stosownie do ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych.
Podatek dochodowy od wynagrodzeń odciągany jest od otrzymanego
wynagrodzenia w gotówce jak i w naturze. Do wynagrodzeń w naturze
podlegających opodatkowaniu ustawa niemiecka zalicza między innymi:
1
używanie do celów prywatnych samochodu służbowego, mieszkanie i
wyżywienie zabezpieczane pracobiorcy przez pracodawcę itp.
Dla celów poboru podatku od wynagrodzeń sporządzana jest corocznie
podatkowa tabela rocznego wynagrodzenia (Lohnsteuertabelle), która
odpowiada tabeli podatku dochodowego (Einkommensteuertarif) i zawiera takie
same stawki jak w przypadku podatku dochodowego ( Einkommensteuer)
Podatek od wynagrodzeń pobierany jest według tabeli w zależności od
częstotliwości wypłat: miesięcznie, tygodniowo czy dziennie i dotyczy
wszystkich grup podatkowych.
2. Klasy podatkowe
W Niemczech wyodrębnionych zostało 6 grup podatkowych odnoszących się do
pracowników nazywanych Steuerklasse:
- Klasa I – do tej grupy należą: panny, kawalerowie, osoby rozwiedzione i
owdowiałe, jeżeli nie klasyfikują się do klasy II i III ( czyli, jeżeli przez cały
rok podatkowy byli rozwiedzeni lub owdowiali i nie posiadają na
utrzymaniu małoletnich dzieci),
- Klasa II, osoby stanu wolnego samotnie wychowujące dzieci poprzez które
uznaje się: pannę, kawalera, osobę rozwiedzioną, wdowę oraz wdowca, w
gospodarstwie których zameldowane jest co najmniej 1 małoletnie dziecko,
za które otrzymuje kwotę pomniejszenia podatku na dziecko oraz zasiłek
opiekuńczy lub rodzinne (Kindergeld). Dla pracowników owdowiałych
przynależność do tej grupy podatkowej następuje tylko wtedy, gdy nie byli w
klasie III,
- Klasa III – pracownicy zamężni lub żonaci jak i również osoby owdowiałe w
trakcie roku kalendarzowego, w którym nastąpił zgon małżonka,
- Klasa IV – małżonkowie, jeżeli oboje uzyskują dochody z pracy
- Klasa V – gdy jedno z małżonków w trakcie roku kalendarzowego
przynależało do klasy III
- Klasa VI – do tej klasy zakwalifikowani są pracownicy, którzy jednocześnie
pobierają wynagrodzenie z kilku źródeł zatrudnienia.
3. Ryczałty podlegające odliczeniu
Przy obliczaniu wysokości podatku uwzględnia się przynależność do danej
klasy oraz wysokość przyznanych odliczeń ryczałtowych. Chodzi w
szczególności o następujące wydatki:
- ryczałt dla pracobiorcy (Arbeitnehmerpauschalbertag) w wysokości 2000
DEM rocznie,
- ryczałt na wydatki szczególne ( Sonderausgaben) w wysokości 108,- DEM
na osobę, w przypadku małżonków ryczałt ten wynosi 216,- DEM rocznie,
- ryczałt na tzw. zapobiegliwość- dodatkowe ubezpieczenie - wprowadzony w
2001 r rodzaj odpowiednika III filaru ( Vorsorgepauschale) w wysokości
2
20% wynagrodzenia ( odliczenie to uzależnione jest od stanu rodzinnego i
wysokości ubezpieczenia emerytalno-rentowego).
Dodatkowo odliczeniu podlega tzw. kwota na prowadzenie gospodarstwa
domowego przyznawana osobom samotnie wychowującym dzieci w wysokości
5616 DEM.
4. Ograniczony i nieograniczony obowiązek podatkowy
Dodatkowo przyznane ustawą przysługujące odliczenia uzależnione są od
obowiązku podatkowego ( ograniczonego lub nieograniczonego).
Nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w myśl § 1 ust.1 ustawy o
podatku dochodowym od osób fizycznych podlegają osoby fizyczne posiadające
na terenie Niemiec stałe miejsce zamieszkania lub miejsce pobytu.
Nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu (§1 ust.2) podlegają także osoby
posiadające obywatelstwo niemieckie, które:
- nie posiadają w Niemczech stałego miejsca zamieszkania lub pobytu, i
- posiadają nawiązany stosunek pracy (służbowy) z krajową osobą prawną
prawa publicznego i otrzymują wynagrodzenie z budżetu.
Na wniosek nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu stosownie do § 1
ust.1 w powiązaniu z § 52 ust. 2 ustawy mogą podlegać także zagraniczne osoby
fizyczne nie posiadające na terenie Niemiec miejsca zamieszkania lub pobytu,
jeżeli 90% z uzyskanych ogółem przychodów podlega opodatkowaniu na
zasadach ustawy o niemieckim podatku dochodowym. Z tej formy
opodatkowania mogą skorzystać tylko i wyłącznie osoby posiadające miejsce
zamieszkania lub pobytu w jednym z krajów Unii Europejskiej.
Ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu podlegają osoby fizyczne nie
posiadające na terenie Niemiec miejsca zamieszkania ani pobytu, a w przypadku
osób fizycznych pochodzących z krajów Unii Europejskiej, jeżeli nie spełniają
wyżej podanego warunku dotyczącego odsetek wielkości uzyskiwanych
przychodów.
Ustawa niemiecka nie zawiera warunku podanego w art. 3 ustawy polskiej o
podatku dochodowym od osób fizycznych dotyczącego długości trwania pobytu
danej osoby w kraju urzędowania (183 dni).
Osoby podlegające ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu opodatkowane
są według obowiązującej skali podatkowej, jednakże najniższa stawka podatku
nie może wynosić mniej niż 25% (§ 50 ust.2) i zaliczone są do klasy I.
Dodatkowo osoby te mogą korzystać z przyznanych ustawowo ryczałtów i kwot
wolnych od podatku (w stosunku rocznym lub miesięcznym) tylko i wyłącznie
w takiej wysokości, w jakiej bezpośrednio związane są z otrzymanym
wynagrodzeniem (dotyczy to podanych w ustawie wyjątków uprawniających do
dokonania odliczeń ).
3
5. Kwoty wolne od podatku (kwoty bazowe)
Kwota podstawowa wolna od podatku na rok 2001 wynosi :
- 14.093 DEM – w przypadku osób stanu wolnego
- 28.187 DEM w przypadku osób korzystających z łącznego opodatkowania
(osób zamężnych lub żonatych),
Kwota ta prawdopodobnie nie zostanie zmieniona na rok 2002.
w roku 2003 kwota podstawowa wolna od podatku wynosi:
- 7.426 EURO (ok. 14.524 DEM) – dla samotnych, i
- 14.853 EURO (ok. 29.049 DEM) dla małżonków
od 2005 r kwoty wolne od podatku wynoszą
- 7.664 EURO (ok. 14.989 DEM) przy samotnych
- 15.329 EURO (ok. 29.979 DEM) – w przypadku małżonków.
6. Stawki podatku
Podatek w Niemczech płacony jest według skali linearno-progresywnej
podzielonej dodatkowo na trzy strefy
-W pierwszej skali linearno-progresywnej stawka podatku od 2001 r wzrosła z
19,9% na 23% przy podlegającym opodatkowaniu dochodzie powyżej kwoty
18.089 DEM (samotni) / 36.179 DEM (małżonkowie);
- w drugiej skali linearno- progresywnej opodatkowaniu według stawek od
23% do 48,5 % dochody podlegające opodatkowaniu powyżej 107.567 DEM
( samotni) / 215.135DEM małżonkowie);
- w najwyższej skali zwanej górną strefą opodatkowaniu stawką 48,5%
podlegają dochody powyżej 145.000 DEM ( samotni)/ 290.000 DEM
( małżonkowie)
W obu skalach linearno-progresywnych wzrasta opodatkowanie dochodu do
granicznego pułapu, powyżej którego obowiązuje stawka liniowa wynosząca na
rok 2001 i 2002 48,5%
7. Dochody podlegające opodatkowaniu
Niemiecka ustawa o podatku dochodowym w części dotyczącej osób nie
prowadzących działalności gospodarczej, w przeciwieństwie do przepisów
polskich, posługuje się pojęciem dochodu podlegającego opodatkowaniu i
dochodu zwolnionego z obowiązku pobrania podatku.
Pod pojęciem dochodów w myśl ustawy należą między innymi:
4
- wynagrodzenia za pracę z innej regularnego stosunku zatrudnienia powyżej
2.000 DEM miesięcznie
- przychody z odsetek powyżej 6.100 DEM rocznie
- otrzymywane renty z ubezpieczenia emerytalno-rentowego powyżej 200
DEM miesięcznie,
- otrzymywane zapłaty na utrzymanie (alimenty) od rozwiedzionego lub w
separacji żyjącego małżonka pow. 100 DEM miesięcznie.
Do przychodów zwolnionych z opodatkowania zalicza się między innymi :
- zasiłek dla bezrobotnych,
- zasiłek wychowawczy.
8. Ulgi i odliczenia podatkowe (wybór)
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych zezwala na dokonywanie
odliczeń w ramach trzech grup:
1. wydatki związane z wykonywaną pracą (Betriebsausgaben § 4 ustawy)
2. wydatki związane z ubezpieczeniem i utrzymaniem (Werbungskosten § 9
ustawy)
3. wydatki szczególne (Sonderausgaben § 10)
Z pełnego katalogu odliczeń od 2001 r (§ 50 ustawy) skorzystać mogą tylko i
wyłącznie osoby posiadające nieograniczony obowiązek podatkowy. W
przypadku ograniczonego obowiązku podatkowego ustawodawca dał możliwość
dokonania następujących odliczeń:
- wydatków spowodowanych przez zakład pracy § 4 ust.4 ustawy, do których
zaliczane są odsetki, jednakże z ustawowymi ograniczeniami ,
- koszty podróży służbowej - limity przy kosztach podróży służbowych (pismo
Federalnego Ministerstwa Finansów z dnia 01 luty 2001 r nr 4/2001)
wynoszą:
1. samochód – 0,58 DM / km
2. motocykl – 0,25 DM / km
3. motorower – 0,15 DM / km
4. rower – 0,07 DM/ km
- koszty dojazdów do pracy rozliczane od 01.01.2001 r na podstawie ustawy o
przysługujących ryczałtach na dojazdy do pracy ( Pendelerpaulschal)
1. Przy odległości pomiędzy domem, a miejscem pracy do 10 km ryczałt
wynosi 0,70 DEM za każdy km
2. przy większej odległości niż 10 km pomiędzy miejscem zamieszkania a
miejscem pracy ryczałt od 11 km wynosi 0,80 DEM
Limity te ograniczone są rocznie do wysokości 10.000 DEM za dany rok
podatkowy
5
Osoby posiadające nieograniczony obowiązek podatkowy mogą dodatkowo
odliczać w ramach wydatków szczególnych (§ 10 ustawy- Sonderausgaben)
- świadczenia na utrzymanie, wypłacane do wysokości 27.000,- DEM rocznie
rozwiedzionemu małżonkowi (alimenty), który podlega nieograniczonemu
obowiązkowi podatkowemu,
- obowiązkowe składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe,
opiekuńcze i wypadkowe ,
- składki na ubezpieczenie w razie śmierci w określonych przypadkach,
- składki na dobrowolne ubezpieczenie w razie wymaganej opieki,
- zapłacony podatek kościelny,
- koszty doradztwa podatkowego,
- wydatki na odpłatne kształcenie zawodowe i utrzymanie podatnika, jego
współmałżonka lub innej pełnoletniej osoby pozostającej we wspólnym
gospodarstwie domowym, jeżeli w rozumieniu ustawy nie jest podatnikiem i
nie jest pobierane rodzinne, zasiłek pielęgnacyjny lub inne świadczenie.
Odliczeniu podlegają nakłady poniesione do wysokości 13.500 DEM
rocznie, jeżeli nie zostały pokryte i zwrócone w jakiejkolwiek formie ze
środków publicznych. (zaliczane do wydatków nadzwyczajnych § 33 a)
- wydatki na odpłatne dokształcanie i doskonalenie zawodowe do wysokości
1.800 DEM rocznie, a w przypadku dokształcania poza miejscem
zamieszkania kwota ta podniesiony jest do wysokości 2.400 DEM rocznie
- 30% wydatkowanej kwoty na odpłatne kształcenie dzieci, na które otrzymuje
rodzinne, w szkołach zastępczych uznanych przez prawo krajowe jak i
również w szkołach uzupełniających oprócz wydatków związanych z
zakwaterowaniem, opieką i wyżywieniem,
- wydatki na wspieranie działalności religijnej, naukowej uznanej jako cel
użytecznie publiczny odliczane są do wysokości 5% od przychodu, a w
przypadku osób pobierających wynagrodzenie 0,2% uzyskanego dochodu
jednakże do wysokości 40.000 DEM.
- Składki członkowskie i darowizny na rzecz partii politycznych w rozumieniu
§ 2 ustaw o partiach do wysokości 3.000 DEM, a w przypadku małżonków
kwota ta wynosi 6.000,- DEM. Wydatki te tylko wtedy mogą zostać uznane
jako wydatki szczególne, jeżeli nie została udzielona ulga w podatku w myśl
§ 34g (ulga odliczana bezpośrednio od podatku dochodowego dotyczy
darowizn dla partii politycznych, które spełniają wymogi narzucone przez
ustawę i odliczeniu od podatku podlega 50% poniesionych wydatków jednak
nie więcej niż 1.500 DEM, a w przypadku małżonków 3.000 DEM),
- wydatki na osoby niepełnosprawne przyznawane w formie ryczałtu
uzależnione od stopnia niepełnosprawności podlegają odliczeniu od 600 do
7.200 DEM rocznie . Jeżeli zostały udowodnione wyższe wydatki, aniżeli
6
przyznane ustawowo, to odliczeniu podlegają wydatki faktycznie poniesione
(§ 33 b i 33 c)
Wydatki mogą być odliczane od dochodu na podstawie faktycznie poniesionych
wydatków. Dodatkowo ustawa przewiduje odliczanie w ramach wydatków
szczególnych ryczałty, jeżeli podatnik nie posiada dowodów poniesienia
wydatków. W ramach przyznanego ryczałtu można odliczać wydatki opisane
powyżej w wysokości 108 DEM rocznie / 216 DEM w przypadku małżonków.
Dodatkowo w ramach ryczałtu przysługuje odliczenie na tzw. zapobiegliwość,
czyli dodatkowe ubezpieczenie emerytalne (odpowiednik III filaru) , wydatki te
mogą być odliczane na podstawie dokumentów – dowodów ich poniesienia lub
na podstawie przyznanego ryczałtu. Ryczałt na to ubezpieczenie wynosi 20%
otrzymanego wynagrodzenia jednakże ograniczone jest kwotą maksymalną
odliczenia w uzależnioną od otrzymywanego wynagrodzenia do wysokości max.
24.000 DEM rocznie.
W ramach ustawy podatkowej odliczeniu podlegają także straty nazywane od
1999 r. przychodami ujemnymi (negative Einkünfte) i ograniczone zostały do
wysokości 1 mln DEM podlegające pomniejszeniu dochodu (poprzednio
obowiązywało 2 mln DEM) .
W ramach wydatków szczególnych, odliczeniu podlegają także wydatki
poniesione na cele mieszkaniowe podatnika. Każdy podatnik może odliczyć
koszty wytworzenia (wybudowania) domu
lub zakupu mieszkania
własnościowego wraz z przynależącym do tego gruntem położonego na
terytorium Niemiec. Odliczeniu podlega połowa poniesionych wydatków od
tego roku kalendarzowego, w którym został dany obiekt wykończony. Wydatki
te mogą być odliczane w siedmiu po sobie następujących latach jednakże w
pierwszych trzech latach odliczyć można najwyżej 9.000 DEM a w następnych
czterech latach najwyżej 7.500 DEM rocznie (§ 10e). Również odliczeniu
podlegają wydatki poniesione przez podatnika na wytworzenie i konserwację
własnych dóbr kultury w kraju w wysokości 10% poniesionych nakładów na te
dobra, które objęte są ustawą (§ 10g) przez okres 9 lat kalendarzowych.
9. Wydatki nie podlegające odliczeniu
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (EstG) w § 12 określa
rodzaje wydatków, które nie podlegają odliczeniu. Do wydatków tych zalicza
się:
- kwoty wydatkowane na utrzymanie bezpośredniego gospodarstwa
domowego podatnika i członków jego rodziny (wydatków na wyżywienie,
konsumpcję i innych związanych z tym kosztów, nawet wtedy, kiedy
ponoszone są w związku z pozycją społeczną, zawodową lub gospodarczą
mające wpływ na prowadzoną działalność w tym zakresie
7
- wydatki poniesione na dobrowolne wsparcia finansowe, dobrowolne
użyczenia i wsparcia związane z obowiązkami prawnymi względnie
dobrowolne użyczenia, wsparcia za zobowiązania wzajemne w stosunku do
podatnika i jego członków rodziny
- podatki pośrednie, bezpośrednie jak i inne zobowiązania podatkowe, do
których mają zastosowania przepisy zakazujące uznania ich za koszt
uzyskania przychodu lub do których nie mają zastosowania przepisy
dotyczące odliczeń
- wszelkiego rodzaju kary pieniężne nałożone w postępowaniu sądowym jak i
również inne zobowiązania zaciągnięte przez podatnika celem naprawienia
wyrządzonych szkód.
10. Zwolnienia podatkowe
Katalog przychodów zwolnionych z opodatkowania zawarty jest w § 3 ustawy i
zawiera ponad 60 rodzajów przychodów zwolnionych. Między innymi wolne od
opodatkowania są:
- świadczenia wypłacane z obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego,
opiekuńczego i wypadkowego
- świadczenia rzeczowe i dodatki na dzieci przyznane na podstawie przepisów
o ubezpieczeniu emerytalno- rentowym jak również świadczenia przyznane
na podstawie ustawy o ubezpieczeniu rolniczym
- zasiłki (zapomogi) macierzyńskie jak i inne świadczenia pobierane na
podstawie ustawy o świadczeniach i ochronie w przypadku macierzyństwa,
przepisów ubezpieczeniowych, odpowiednich przepisów wewnętrznych
danego landu dotyczące pomocy finansowej dla kobiet pracujących
zawodowo i prowadzących jednocześnie gospodarstwo domowe,
- zasiłki dla bezrobotnych jak i inne zasiłki zastępcze otrzymywane w związku
z przerwami pracy (częściowy zasiłek, zasiłek za czas przestoju itd. § 3 ust.2)
- odprawy emerytalne wypłacane na podstawie ustawy o urzędnikach
- ekwiwalenty wypłacane służbom mundurowym (wojskowym, policyjnym,
granicznym i straży pożarnej) m.in. za używanie odzieży, przyznane podczas
pełnienia służby wyżywienie,
- dodatki i ekwiwalenty przyznane żołnierzom służby zasadniczej jak i
odbywającym służbę zastępczą-cywilną
- odszkodowania przyznane na podstawie ustawy o odszkodowaniach dla
byłych niemieckich więźniów wojennych,
- ekwiwalenty za używanie własnych narzędzi pracy
Stosownie do danych uzyskanych z Federalnego Ministerstwa Finansów
niemiecki podatek dochodowy od osób fizycznych za rok 1997 przyniósł
dochodu w wysokości 265,9 mld. DEM (wraz z podatkiem od wynagrodzeń
8
oraz podatkiem od odsetek). W ogólnych przychodach z tytułu wpływów
podatkowych podatek dochodowy od osób fizycznych posiada w Niemczech
33,3% ogólnego udziału z podatków.
Opracowała Izabella Ewa Cech z-ca attache handlowego, WEH-Berlin
9