Biuletyn Turystyczny

Ka
rez
13
mp
rz i
20
da
len
Biuletyn Lato 2013
Dwa kółka czy dwa wiosła?
Sprawdź nasze trasy!
Czy kultura jest produktem turystycznym?
wywiad z Wojciechem Kassem, dyrektorem Muzeum K.I. Gałczyńskiego
O mazurskiej chacie…
O tym, kto króluje w Puszczy Piskiej
Piska Pozycja Ryglowa
schrony z II wojny światowej
„Smak historii” – przepisy kuchni regionalnej
2
TURYSTYKA KAJAKOWA
Szlak kajakowy rzeki Pisy
• Las Ochronny Szast w Puszczy Piskiej (powstały po huraganie z 2002 roku który nawiedził Puszczę Piską)
• Skansen Kurpiowski w Nowogrodzie
•
Charakterystyczna zabudowa wsi kurpiowskich
położonych nad Pisą z ich lokalnym klimatem
• Bunkry z II wojny światowej (miejscowości: Jeże, Wolisko)
• Zaginione wioski Puszczy Piskiej (Niedźwiedzie, Wilki,
Dziadowo, Szast, Wolisko, Paski)
Proponowane trasy:
• Wariant A – 1-dniowy
Pisz – Dziadowo: – 18 km,
czas na przepłynięcie – 4-4,5 godziny
• Wariant B – 3-dniowy
Pisz – Dziadowo - Jeże – Kozioł – Ptaki – 42,8 km
• Wariant C – 4-dniowy
Pisz – Jeże – Kozioł – Ptaki – Dobrylas –
Nowogród – 81 km
Rzeka Pisa 81 kilometrów długości i należy do najbardziej meandrujących rzek Europy. Początek swój bierze w wodach jeziora
Roś, natomiast bieg swój kończy w Nowogrodzie, gdzie wpada do Narwi. W początkowej fazie rzeka przepływa przez Puszczę Piską
(do 20 km), natomiast w dalszym biegu przepływa przez Równinę Kurpiowską.
Trasa stosunkowo łatwa, na trasie brak
zorganizowanych campingów, dobre warunki
noclegowe wyłącznie w Piszu, Koźle i Ptakach,
w pozostałych miejscach na łąkach za zgodą
gospodarzy.
Atrakcje turystyczne:
SZLAK
KAJAKOWY
––––
Szlak kajakowy im. Michała Kajki
jeziora: Orzyskie, Śniardwy
Szlak imieniem znanego mazurskiego poety, to oferta dla osób preferujących bliski kontakt z przyrodą, poszukujących spokoju, refleksji i ucieczki od cywilizacji. Spływ rozpoczyna się na Jeziorze Zdedy, a kończy w Okartowie
nad jeziorem Śniardwy.
W roku 2012 szlak im. Michała Kajki został wybrany przez internautów najpiękniejszym szlakiem kajakowym
na Mazurach, wyprzedzając rzekę Krutynię – Królową mazurskich rzek.
Niczym nie zakłócony kontakt z dziką naturą w pełni rekompensuje brak rozbudowanej infrastruktury turystycznej.
Atrakcje turystyczne:
• Muzeum artysty Michała Kajki w Ogródku
• Kościół w Okartowie
• Pozostałości grodziska nad jeziorem Tyrkło pochodzące
z prehistorycznych czasów
• Ruiny starego młyna na cieku łączącym jezioro Przykop
z jeziorem Rostki
Proponowane trasy:
• Wariant A – 1-dniowy
jez. Zdedy – Jez. Lipińskie – Klusy – jez. Kraksztyn –
Ogródek 13,5 km (czas płynięcia ok. 4-4,5 godz.)
• Wariant B – 2-dniowy
jez. Zdedy – Jez. Lipińskie – Klusy – jez. Kraksztyn –
Ogródek (13,5 km) – Jez. Kaleńskie – jez. Rostki
– jez. Orzysz – Orzysz (13,0 km)
• Wariant C – 3-dniowy
jez. Zdedy – Jez. Lipińskie – Klusy – jez. Kraksztyn
– Ogródek – Jez. Kaleńskie – jez. Roski – jez. Orzysz –
Orzysza – jez. Tyrkło – jez. Śniardwy – Okartowo – 34 km
SZLAK
KAJAKOWY
––––
3
Turystyka rowerowa
TRASY
ROWEROWE
––––
Trasa rowerowa „Wokół jeziora Śniardwy”
wariant 1
Trasa: – – – –
Pisz – Niedźwiedzi Róg – Wejsuny
– Popielno – Mikołajki – Dziubiele
– Suchy Róg – Tuchlin – Zdęgówko
– Wężewo – Okartowo – Zdory –
Szczechy Wielkie – Pisz
Uwaga: Trasa przebiega przez
przeprawę
promową
przez
Jezioro Bełdany na Wierzbie.
Prom kursuje od maja do
października.
Charakterystyka:
długość trasy: 100,4 km
czas przejazdu: ≈8,5 godziny,
Trasę można podzielić na 2 dni.
Trasa o średnim stopniu trudności.
Co warto zobaczyć: Trasa biegnie wokół
największego jeziora w Polsce – Śniardwy,
zwanego również Mazurskim Morzem.
Szlak prowadzi w większości przez Mazurski
Park Krajobrazowy oraz lasy Puszczy Piskiej:
lasy mieszane, tereny bagienne, klify, punkty widokowe. Na trasie znajduje się wiele
atrakcji: punkt widokowy Niedźwiedzi Róg
na wyspy Jeziora Śniardwy – Czarci Ostrów,
Pajęczą i półwysep Szeroki Ostrów; Stacja
Badawcza PAN w Popielnie – rezerwat konika polskiego, przeprawa promowa na jeziorze
Bełdany, jezioro Łuknajno stanowiące jedną
z największych ostoi łabędzia niemego w Europie, Muzeum Reformacji w Mikołajkach,
kościoły ewangelickie w Wejsunach i Mikołajkach, punkt widokowy w Okartowie i w Nowych Gutach.
wariant 2
Rowerem i statkiem wokół Mazurskiego Morza
Trasa: – – – –
Pisz – Karwik – Niedźwiedzi Róg – Końcewo – Wejsuny – Ruciane Nida – rejs
statkiem Ruciane – Mikołajki ( ok. 2,5 godzin) – Łuknajno – Dziubiele – Suchy
Róg – Tuchlin – Okartowo – Nowe Guty – Kwik – Zdory – Szczechy Wielkie
– Karwik
Trasa rowerowa
„Zaginione Wioski Puszczy Piskiej”
Co warto zobaczyć:
• Pozostałości po hucie i cmentarz w nieistniejącej wsi Wądołek. W miejscowości działała
największa w Prusach Wschodnich huta żelaza, po jej zlikwidowaniu funkcjonował młyn
i leśniczówka, a malowniczo położona nad rzeczką Rybnicą osada zyskała m.in. status atrakcji
turystycznej. Obecnie po osadzie i hucie pozostały tylko ślady urządzeń hydrotechnicznych
i fundamenty zabudowań, jaz na Rybnicy oraz cmentarz ewangelicki.
• Las Ochronny Szast w Puszczy Piskiej.
• Elementy architektury mazurskiej we wsiach Pogobie Tylne, Pogobie Średnie i Piskorzewo.
• Pozostałości nieistniejących wsi Szast, Piskorzewo, Mały Wądołek.
• Zabytkowa wieża ciśnień w Piszu – obecnie po gruntownej modernizacji.
Charakterystyka:
długość trasy: 85 km
przeciętny czas przejazdu: 8-9 godz.
Trasę można podzielić na 2 dni .
Trasa o średnim stopniu trudności.
Trasa: – – – –
Charakterystyka:
Pisz – Pogobie Średnie – Pogobie
Tylne – Piskorzewo – Wądołek –
Szast – Pisz
długość trasy: 33,42 km
przeciętny czas przejazdu: 3 godz.
Trasa o niskim stopniu trudności.
4
TURYSTYKA KULTUROWA
Mazurskie Muzea
Ciekawostki z Leśniczówki Pranie
Czy wiesz, że:
… kilka lat temu zgłosił się do muzeum Pan Bogdan
Kruszona, syn Romana Kaufmanna (naprawdę Kruszona), wachmana w stalagu Altengrabow XI A, w którym
przebywał również Konstanty Ildefons Gałczyński, z informacją o posiadaniu zegarka poety z czasów wojennych.
Jak wynika z opowieści Kruszona, jego ojciec poznał poetę
podczas pobytu w Altengrabow i otrzymał od Gałczyńskiego w 1944 roku zegarek marki Atlantic w zamian
za sześć paczek amerykańskich papierosów. Wymiana
odbyła się na obozowym placu przy belgijskim baraku
w obecności kolegi wachmana o nazwisku Brodzki z Tczewa. I tak zegarek polskiego poety znalazł się w posiadaniu
wachmana Kruszona, a dzisiaj dzięki staraniom dyrektora
widnieje w jednej z gablot ekspozycji prańskiego muzeum.
… niedawno, ponownie w Muzeum pojawiła się pośmiertna maska Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego
autorstwa rzeźbiarza Alfonsa Karnego. Jest to jeden z nielicznych odlewów twarzy poety. Wykonana z brązu przedstawia Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w dniu jego
śmierci. Maskę zakupiono od Pani Danuty Wróblewskiej
Frączak, która jest córką rzeźbiarza.
… Muzeum weszło w posiadanie rękopisu wiersza
Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego Nie ma czasu na
miłość, składającego się z pięciu kartek. Rękopis trafił do
muzeum z rąk Pani Bogusławy Glińskiej-Grin. Otrzymała go od redaktora opolskiego radia Tadeusza Ponieckiego, który spotykał się z Gałczyńskim w Krakowie.
Utwór ten mógł powstać w kawiarniano-towarzyskiej
atmosferze, o czym świadczy jego historyczno-ironiczny ton.
Galeria Mazurska
Galeria Mazurska mieści się w Tuchlinie – małej wiosce
między Mikołajkami a Orzyszem. Powstała w lipcu 2012 roku
i jest to nie tylko sklep, ale miejsce spotkań z artystami, właścicielami warsztatów i manufaktur oraz z ich dziełami i wyrobami. Każdy z nich ma w Galerii swoją ekspozycję. Ich twórczość
często nawiązuje do dawnych miejscowych tradycji. Dlatego
też w Galerii znajdziemy nawiązanie do mazurskiej przeszłości:
reprinty starych map
okolic,
pocztówek
i zdjęć.
W Galerii można
zakupić kolorowe zabawki z drewna, gliniane naczynia użytkowe i ozdobne, wiklinę i tradycyjne kafle,
biżuterię ręcznie wytwarzaną, serwety, zazdrostki, ozdobne poduszki, torby i torebki,
czapki dziergane, rzeźby, grafiki, malowane
drewno i wiele innych
przedmiotów..
W Galerii Mazurskiej...
Muzeum Ernsta
Wiecherta
w Piersławku
Miejsce poświęcone pamięci niemieckiego pisarza, który urodził się w leśniczówce
Piersławek niedaleko Piecek, w rodzinie
ewangelickiej. Jego najbardziej znanymi
dziełami w Polsce są autobiografia Lasy
i ludzie oraz powieść Dzieci Jerominów,
której przesłaniem jest życie w zgodzie
z naturą, rytmem przyrody, prostotą i stosowanie się do zasad biblijnych. Pisarz tworzył przez 37 lat, opublikował 13 powieści,
około 50 nowel i opowiadań, 4 sztuki
teatralne, 3 tomy wspomnień, 40 bajek
i przemówienia publiczne. Ekspozycję
stanowią dzieła pisarza wydane w języku
niemieckim, polskie tłumaczenia, liczne
dokumenty i druki. Na jednej ze ścian budynku umieszczone są dwie tablice pamiątkowe, upamiętniające 100. i 110. rocznicę
urodzin pisarza.
Czy kultura jest produktem turystycznym?
Wywiad z Wojciechem Kassem – Dyrektorem Muzeum K.I. Gałczyńskiego
Czy kultura może być produktem turystycznym?
Dostaję gęsiej skórki albo, żeby było w duchu poety Gałczyńskiego, dostaję gęsiej zielonej skórki, gdy mówi się
o kulturze jako produkcie turystycznym, w moim bowiem przekonaniu należy ona do sfery wartości i nie można jej
ograniczać do wymiaru li tylko komercyjnego. Można też odwrócić pytanie – czy możliwa jest turystyka bez kultury? Bo
choć ostatnio stały się modne rozmaite specjalizacje, np. turystyka kulinarna, aktywna, uzdrowiskowa, to wydaje mi się,
że od początku ludzie wybierali cel podróży z uwagi na walory przyrodnicze i właśnie kulturę: ciekawe zabytki, muzea
lub wydarzenia kulturalne. Ale jeśli już podchodzimy do kultury tak buchalteryjnie – istnieją holenderskie badania, które
wykazały, że np. utworzenie muzeum przyczynia się do powstania większej ilości miejsc pracy niż jakikolwiek zakład
w innej branży. Widzę to na przykładzie Muzeum w Praniu, gdzie pracę mają nie tylko przewodnicy, ale obok muzeum
rozwija się mała gastronomia, korzystamy z usług transportowych, wypożyczamy sprzęt nagłaśniający, goście muzeum
za naszym pośrednictwem często szukają noclegu w okolicy i zostają tu na dłużej.
Jaka jest recepta na dobry produkt turystyczny oparty na kulturze?
Najważniejszy jest wysoki poziom artystyczny i pomysł odróżniający się od propozycji wszystkich wokół. A do tego
duża cierpliwość. Wydarzenie kulturalne musi mieć czas by się zakorzenić w świadomości odbiorcy. A czasami trzeba
latami tego odbiorcę przygotowywać na trudniejsze formy sztuki. Ale warto to robić, bo satysfakcja jest ogromna. Pisałem
kiedyś, że jeśli chce się sprawdzić siłę wiersza, można iść na pustynię i zacząć go czytać. Jeśli po paru dniach wzejdzie
tam źdźbło trawy, przebiegnie jaszczurka, to znaczy że jest to sztuka. I wierzę, że kulturę można organizować nawet na
pustyni. Zacznie się od jednego, dwóch widzów, którzy przyniosą własne krzesełka, ale przy konsekwencji i wysokim
poziomie artystycznym, będzie ich przybywało.
Czy Mazury mają szanse na atrakcyjne produkty turystyczne oparte na kulturze ?
Oczywiście, to zależy wyłącznie od dobrej woli organizatorów. Życzyłbym sobie aby ciekawych miejsc, szlaków
wykorzystujących miejscowe tradycje i wydarzeń kulturalnych było jak najwięcej. Wtedy wszyscy będziemy mieli więcej odwiedzających. Tutaj nie ma konkurencji. Byleby tylko uniknąć gigantomanii. Moim zdaniem Mazury,
ich krajobraz, jest stworzony do małych hotelików i pensjonatów, małych knajpek, kameralnych scen, rodzinnych usług
turystycznych i imprez z klimatem. Po powstaniu sceny w Praniu, w ciągu kilku lat zauważyliśmy że podobne powstały
w innych wsiach i tam też zaczęły się dziać ciekawe rzeczy. Ale już amfiteatr zbudowany kilka lat temu, na ponad tysiąc
widzów, jest obecnie w ruinie. Wyjątkiem jest może oblegany Hotel Gołębiewski, ale jeden taki moloch na całą krainę
Wielkich Jezior to jest w sam raz.
5
TurystyKA KULTUROWA
Mazurska chata
Mazury Południowe przez wiele stuleci miały wiejski charakter, a istniejące tu nieliczne, z reguły też niewielkie, miasteczka aż do końca XIX wieku przypominały bardziej duże
wsie, niż miasta. Cechą charakterystyczną tych miejscowości,
w szczególności położonych w Puszczy Piskiej było tradycyjne,
drewniane budownictwo, którego zwarte skupiska można jeszcze spotkać między innymi w wioskach Hejdyk, Turośl, Uściany, Anuszewo, Pogobie Średnie i Tylnie, Wojnowo, Gałkowo,
Kadzidłowo, Wygryny, Wejsuny, Koncewo etc.
Przez stulecia podstawowym budulcem były surowce
lokalne, a w tej części Mazur najważniejszym z nich było drewno
– materiał ogólnodostępny, często wręcz bezpłatny. Każdy
gospodarz, sam lub z pomocą sąsiadów, ścinał w zimie drzewa,
następnie je obrabiał, a z tak pozyskanego materiału budował
dom zgodnie z miejscową tradycją, statusem majątkowym
i potrzebami – przy czym wielkość domu zależna była nie
tylko od zasobności sakiewki i ilości posiadanej ziemi, ale też
od statusu społecznego. Jeszcze do XVIII wieku budowano
chałupy-stajnie: w jednym budynku część mieszkalną od
stajni oddzielała jedynie sień. Z biegiem lat nastąpiła ewolucja
– część mieszkalna uległa powiększeniu, gdyż stajnia została
umieszczona w oddzielnym budynku. Wówczas wykształcił
się też czworoboczny układ zagrody: budynek mieszkalny
wznoszono od strony drogi, a w głębi znajdowały się budynki
gospodarcze – stajnia, stodoła, spichlerz, etc.
Z drewna budowano nie tylko chałupy wiejskie i budynki
gospodarcze, ale także budynki publiczne – szkoły (Klon i Kowalik w gminie Rozogi), leśniczówki (Turośl, Zdróżno), dworce i kościoły (cerkiew prawosławna w Wojnowie) oraz tartaczne i przemysłowe (wyłuszczarnia nasion w Rucianem-Nidzie).
Specyficzną formą budownictwa drewnianego były budynki
o konstrukcji ryglowej (tzw. pruski mur), w których podstawowym materiałem konstrukcyjnym było drewno, a cegła lub
glina stanowiły jedynie wypełnienie – jedną z największych
budowli tego typy na Mazurach jest kościół św. Jana w Piszu.
Kulminacja rozwoju sztuki ciesielskiej i drewnianego budownictwa wiejskiego na Mazurach nastąpiła w XVIII wieku, a jej
świadectwem było pojawienie się budownictwa określonego
jako mazurska chałupa podcieniowa (masurisches Laubenhaus).
Ten typ budynków pojawił się we wschodnich Mazurach – od
mrągowskiego po ełckie, a jego cechą charakterystyczną były
bardzo dekoracyjne i płytkie podcienie w szczycie budynku.
Otóż w jednym, a wyjątkowo w obu szczytach budynku stawiano
trzy ozdobne słupy, na których kładziono równie ozdobnie
profilowaną belkę, a nad nią znajdowało się dwudzielne
deskowanie, ułożone w dekoracyjne wzory np w “jodełkę” czy
“słoneczko”, zwieńczone potężną, dochodzącą do 4 metrów
wysokości pionową i ozdobnie ponacinaną belką zwaną
Jakie wydarzenia kulturalne/artystyczne są organizowane cyklicznie przez Państwa?
Co roku w leśniczówce Pranie odbywa się Letni Sezon Artystyczny, a w naszym oddziale – Muzeum Michała Kajki w Ogródku – Ogródek Muzyki organizowany wspólnie z Domem Kultury w Orzyszu. Stałymi punktami
sezonu są niedzielne koncerty „Muzyka u Gałczyńskiego”, gdzie zespołom kameralnym wykonującym muzykę
klasyczną, folkową i jazzową towarzyszą najlepsi polscy aktorzy czytając wiersze Gałczyńskiego i innych poetów.
Od ośmiu lat wraz z biblioteką w Pruszkowie przygotowujemy ogólnopolski konkurs recytatorski im. K.I. Gałczyńskiego
„O Złote Pióro Watermana”. Finałowe zmagania odbywają sie w Praniu, a gala jest połączona z trzydniowymi warsztatami recytatorskimi, zwiedzaniem Mazur i spotkaniami z twórcami. Od ubiegłego roku w leśniczówce jest wręczana
ogólnopolska nagroda poetycka Orfeusz za najlepszy tom poetycki poprzedniego roku. Nagroda pod patronatem
ministra kultury i dziedzictwa narodowego, marszałka województwa warmińsko-mazurskiego i Pen Club Polska ma
dość wysoki wymiar finansowy (20 tys. zł nagroda główna i 5 tys. zł dla Orfeusza Mazurskiego). W tym roku zgłoszono ponad 180 tomików, w tym wybitnych poetów, zatem jury będzie miało zapewne niełatwe zadanie, choć jego
członkowie są autorytetami w dziedzinie poezji.
pazdurem. Już w 1965 r. badacz mazurskiego budownictwa
wiejskiego Feliks Klonowski pisał, że chałupy podcieniowe
„są najszybciej znikającą formą budownictwa ludowego na
Mazurach”. Tak też się stało i do dnia dzisiejszego na całych
Mazurach zachowały się jedynie cztery oryginalne chałupy
z przełomu XVIII i XIX wieku, w tym dwie z podcieniami w obu
szczytach, z czego jedna z nich znajduje na terenie powiatu
piskiego! Jest to chałupa z Warnowa (gm. Ruciane-Nida),
przeniesiona do Osady Kulturowej w Kadzidłowie – wpisanego
do rejestru zabytków unikalnego zespołu 6 drewnianych
budynków pochodzących z wiosek południowej części Mazur
i pogranicza mazursko-kurpiowskiego. W Osadzie tej znajdują
się przeniesione tu: chałupa z Dąbrów, budynek gospodarczy
i chałupa z Rozóg i okolic (wszystkie w gm. Szczytno), dwa
niewielkie spichlerzyki, w tym jeden podcieniowy oraz
najcenniejszy zabytek, czyli wspomniana chałupa z podcieniowa
z Warnowa, w której powstało muzeum – w izbach na parterze
zaaranżowano wnętrza mieszkalne z XIX i początku XX
wieku, wraz z czarną kuchnią oraz jednoizbową szkołą wiejską
i mieszkaniem nauczyciela, a na obszernym poddaszu urządzono
ekspozycję etnograficzną.
Czy w tym roku planowane są nowe wydarzenia?
Co roku staramy się by na scenie pod zieloną gąską pojawili się nowi artyści z nowymi propozycjami. Tym razem
będzie to recital piosenek Kaliny Jędrusik w interpretacji Olgi Bończyk, koncert piosenek Wojciecha Młynarskiego
z udziałem autora oraz spektakl muzyczny „Wesele zielonej gęsi” według scenariusza Bronisława Maja w znakomitej
obsadzie: Marek Kondrat, Beata Fudalej, Wojciech Malajkat, Zbigniew Zamachowski i Grzegorz Turnau. Spodziewamy się też nowych aktorów czytających wiersze Gałczyńskiego, w tym Adama Ferencego, Katarzyny Dąbrowskiej,
Katarzyny Skarżanki czy Macieja Orłosia.
Czy Leśniczówka ma też propozycje dla najmłodszych?
Coraz większą wagę przywiązujemy do potrzeb najmłodszych zwiedzających. Od dawna organizujemy dla nich
lekcje muzealne, ale od tego roku wprowadziliśmy kilka nowych form zajęć, które mają uczyć przez zabawę i wykorzystują piękne położenie muzeum. Można zatem skorzystać z leśnych podchodów literackich „Śladami Gałczyńskiego”, pobawić się w muzealnych detektywów rozwiązujących zagadki, poczuć się aktorem Teatrzyku Zielona Gęś
na prańskiej scenie lub pograć w planszową grę plenerową „Muzealny biznes”. Szczegóły można znaleźć na naszej
stronie internetowej www.lesniczowkapranie.art.pl.
Dziękuję za rozmowę.
Rozmawiała Kinga Ciukszo
Od I połowy XIX w. następowała stopniowa zmiana
wyglądu wsi i jej kolorystyki: brązowo-szare budynki drewniane kryte strzechą, zastępowały budynki z czerwonej cegły
z dachami krytymi czerwoną dachówką ceramiczną. Wiek
później także te budowle są wypierane przez domy budowane
z biało-szarych bloczków z betonu komórkowego, przykrytych
kolorowymi niekiedy dachami z balchodachówki, a tradycyjne
budownictwo drewniane jest jednym z najbardziej zagrożonych
zniszczeniem elementów krajobrazu kulturowego południowej
części Mazur.
Krzysztof A. Worobiec
6
TURYSTYKA HISTORYCZNA
Piska Pozycja Ryglowa
Trasa historyczna po fortyfikacjach z okresu II wojny światowej
Piska Pozycja Ryglowa (JohannisburgRiegel) zaczęła powstawać w 1939 roku
w przesmyku między jeziorami Brzozolasek
i Roś. Jej dalsza rozbudowa trwała do końca
1944 roku.
Na chwilę obecną nie jest znana
dokładna chronologia budowy obiektów
wchodzących w skład punktu oporu.
Najprawdopodobniej do września 1939 r.
wybudowano 2 schrony dla broni maszynowej typu Heinrich. Po wybuchu II w.
ś. kontynuowano rozbudowę pozycji o 9
obiektów – schronów dla drużyny piechoty.
Po zrealizowaniu paktu “Ribbentrop –
Mołotow” i zmianie granicy nastąpiła
dalsza rozbudowa. Pozycję zagęszczono
obiektami o większej odporności na
siłę ognia. Wybudowano m. in. schron
bojowy dla dwóch karabinów maszynowych typu 107a,
do dwóch schronów: broni maszynowej i dla drużyny
Kuchnia regionalna
Skomplikowana struktura etniczna ziem pruskich i jej
zmienne dzieje, znalazły odzwierciedlenie w kulinarnej tradycji mieszkańców tego obszaru.
W połowie XIX w. pożywienie mieszkańców wsi na Warmii
i Mazurach było ubogie, kaloryczne i mało urozmaicone. Podstawowymi surowcami do sporządzania potraw były warzywa:
brukiew, ziemniaki, buraki, marchew, groch, fasola i kiszona
kapusta. Kuchnię mazurską zdeterminowały proste, ale łatwo
dostępne w klimacie północno-wschodniej Europy składniki:
mięso – głównie dziczyzna, ryby, grzyby, owoce z przydomowych sadów jak też bogactwo runa leśnego, zboża i nabiał. To
kuchnia dość ascetyczna, prowadzona po gospodarsku, zgodnie z porami roku. Na śniadanie jadano okraszone ziemniaki,
kaszę gryczaną lub jęczmienną. Na obiad przygotowywano
potrawę jednogarnkową z ziemniaków, mięsa i warzyw, tzw.
Eintopf. Podwieczorek składał się z chleba z masłem i miodem lub marmoladą oraz drożdżówki z mlekiem. Na kolację
przyrządzano muzę, czyli zupę mączną na wodzie z dodatkiem
masła, soli, wody oraz mąki pszennej lub owsianej. Często też
podawano marchew gotowaną na mleku, placki ziemniaczane
oraz śledzie.
Dzisiejsze Warmia, Mazury i Powiśle to swoisty produkt setek lat burzliwej historii tych ziem. Wielowyznaniowość i wielokulturowość znalazły też odzwierciedlenie w różnorodnej
i zasobnej tradycji kulinarnej. Mówiąc o kulinarnej tradycji
Warmii i Mazur, mamy na myśli kuchnie i tradycje wszystkich
kultur, które tworzą dzisiejszy wizerunek naszego regionu.
Dla mnie Mazury to moje miejsce na ziemi, a gotowanie
to moje ulubione zajęcie, pasja, sposób na życie. Od najmłodszych lat obserwowałam mamę krzątającą się po kuchni, gdzie
przygotowywała najróżniejsze specjały. Siedlisko na Półwyspie
– obiekt, który wraz z mężem prowadzimy był niegdyś gospodarstwem rolnym, a obecnie po adaptacji wynajmujemy poko-
piechoty dobudowano garaże – schrony
dla armat przeciwpancernych, dwa takie
garaże wybudowano jako samodzielne.
Odcinek centralny wzmocniono schronem
umożliwiającym obserwację przedpola,
wyposażając go w pancerny dzwon
obserwacyjny.
W obliczu zagrożenia atakiem Armii
Czerwonej pod koniec 1944 r. kontynuowano rozbudowę Piskiej Pozycji Ryglowej
w ramach rozbudowy fortyfikacyjnej Pisza
i wykonano 21 obiektów, choć większą
uwagę skupiono wtedy na ufortyfikowaniu
Pisza od strony południowo-wschodniej.
W styczniu 1945 r. wobec groźby
całkowitego okrążenia, oddziały niemieckie
wycofały się z Pozycji Piskiej bez nawiązania
walki. Miasto zostało zniszczone w przeciwieństwie do schronów, które w pełnej okazałości możemy
podziwiać po dziś dzień.
Aktualnie na „Trasie historycznej” jest możliwość zwiedzenia 8 schronów w tym dwa poddane renowacji. Schrony
wyposażone są w elementy uzbrojenia, łączności i wyposażenia
kwaterunkowego oraz wystawa pamiątek o charakterze
militarnej.
Lokalizacja
Obiekty, jak również ścieżka fortyfikacyjna znajdują się przy
ul. Nidzkiej w Piszu, wjazd na parking od ul. Olsztyńskiej.
Zwiedzanie schronów w sezonie letnim (1.06.–30.09.)
W dni powszednie oraz wolne od pracy w godzinach od 10.00
do 18.00.
Zwiedzanie schronów poza sezonem letnim
(Po uprzednim zgłoszeniu telefonicznym pod nr tel:
+48 695 753 637, +48 500 809 508, +48 697179 391)
Zwiedzanie schronów jest bezpłatne.
Więcej informacji na stronie www.rygielpisz.eu.
„Smak” historii
czyli o jedzeniu na Warmii i Mazurach dawniej i dziś
je gościnne i serwujemy potrawy mazurskie naszym turystom.
W 2008 r. przystąpiliśmy do Europejskiej Sieci Regionalnego
Dziedzictwa Kulinarnego, aby naszym gościom przybliżyć
produkt regionalny i lokalne przysmaki wyśmienitej kuchni.
Dania regionalne naszej kuchni były wielokrotnie nagradzane na licznych konkursach kulinarnych. W 2008 r. na targach Polagra Food w Poznaniu otrzymaliśmy Perłę za krokiety
ze szczupaka, podczas Regionalnego Święta Ryby w Starych
Zupa rybna Mazura
Wywar
Głowy rybie, resztki z filetowania, porcja włoszczyzny,
cebula, liść laurowy, ziele, pieprz, sól, zielenina.
Gotować na małym ogniu około 1 godziny. Wywar
przecedzić, warzywa pokroić, doprawić solą, pieprzem,
koperkiem. Można tę zupę zabielić śmietaną lub dodać
białe wino. Zupę podajemy z klopsikami (przepis poniżej)
zamiast klopsików dodać kluseczki lub ziemniaki.
Masa rybna do klopsików
1 kg filetów ze szczupaka bez skóry, bułka namoczona
w mleku, 2 marchewki, pietruszka, seler, 2 cebule, 1 jajko,
czosnek, koperek, biały pieprz, sól.
Filety zemleć dwukrotnie przez maszynkę, dodać
jajko, odciśniętą bułkę, przyprawy, warzywa, koperek.
Formować pulpety, wrzucać do gotującego wywaru
i gotować 5-8 min.
Jabłonkach zdobyliśmy I nagrodę za zupę i danie główne na
bazie mazurskich ryb. W ubiegłym roku wzięliśmy udział
w programie emitowanym w stacji TVN „Podróże kulinarne
Macieja Nowaka” – gotowałam rozgrzewające zupy, jakie niegdyś jadali Mazurzy w zimowe mroźne dni.
Marianna Koss
Siedlisko na Półwyspie
Plince z pomoćką
Plince
2,5 kg ziemniaków, 3 cebule, 5 jaj, 4 czubate łyżki
mąki, sól, pieprz.
Pomoćka
25 dkg twarogu, 0,5 litra śmietany, cebula, ząbek
czosnku, sól, pieprz, olej do smażenia, plastry szlachetnej
wędzonki do przełożenia placków i szczypiorek do
posypania.
Ziemniaki obieramy, myjemy i tarkujemy na tarce
o drobnych otworach, dodajemy startą cebulę, sól,
pieprz, jaja i mąkę. Dokładnie mieszamy i tak nasze
ciasto na plince jest gotowe. Smażymy placki na patelni.
Lekko obsmażamy wędzonkę – 2 plastry do 4
plinców. Plince przekładamy wędzonką, posypujemy
szczypiorkiem, obok w miseczce podajemy twaróg/dip
i polewamy plince bezpośrednio przed spożyciem.
7
TURYSTYKA PRZYRODNICZA
Jeleń – król Puszczy Piskiej
Powiedzieć ,,zrobić z kogoś jelenia” to tak, jak trafić kulą w
płot – żadną miarą nie przystaje do tego królewskiego zwierza.
Naukowcy nazwali go jeleniem szlachetnym, znawcy tematu
nazywają władcą kniei, ozdobą lasów.
Jeleń szlachetny to drugi co do wielkości przedstawiciel
zwierzyny płowej. Jak przystoi władcy, zamieszkuje duże
kompleksy leśne, najchętniej z łatwym dostępem do wody, bo
napić się musi i o higienę zadbać. Jest o co dbać, bo jest bardzo
kształtny i proporcjonalny, zarówno samiec jak i samica.
Samiec jelenia to byk, samica to łania, a młode to po prostu
cielę. U jeleni samiec różni się od samicy wielkością – jest
większy, grzywą – starsze byki mają pokaźną grzywę na szyi
ale przede wszystkim porożem. Łanie dorastają do 70 kg wagi,
byki nawet do 180 kg i 130 cm w kłębie. Poroże jest zrzucane
w I kwartale roku, by do września powstać na nowo. I nie bez
powodu tu wrzesień…
We wrześniu ,,jeleń chodzi po rykowisku i ryczy, bo ma
ciężkie życie”. A rykowisko w istocie rzeczy to nie ziemia
pokutna dla byka tylko jego okres godowy. Trwa od pierwszej
dekady września do początków października. Wówczas to byki
rycząc nawołują partnerki, wydzielają też bardzo intensywny
zapach, który łania odbiera jak markowy dezodorant. Łanie
w tym okresie są spragnione miłości i poddają się władzy
absolutnej byka. Samiec, który zgromadzi przy sobie kilka
łań nazywa się bykiem stadnym. Taki byk pilnuje, by żadna
z łań nie odłączyła się od grupy, a niezdyscyplinowanie karze
uderzeniami wieńca (poroża).Liczba zgromadzonych łań
zależy od sił witalnych byka. Byki w sile wieku, czyli 8-12
letnie, gromadzą przy sobie na czas rykowiska po 6 do 10 łań.
Młodsze i stare znacznie mniej, czasem dwie, a przeważnie
jedną. Często się zdarza, że samce walczą o utrzymanie
haremu z innymi bykami. Jest to walka na głosy, czyli ryk
i walka wręcz, gdzie bronią jest właśnie poroże, a która
czasem kończy się śmiercią jednego z byków. Na intensywność
rykowiska duży wpływ ma pogoda. Nie sprzyja bykom pogoda
deszczowa i wietrzna oraz wysoka temperatura. Natomiast
przy niskich temperaturach i bezwietrznej pogodzie byki
ryczą chętniej. Ciąża u jelenia twa 235 dni i na przełomie
maja i czerwca łania rodzi jedno, rzadziej dwa cielęta. Cielę
po urodzeniu waży około 10 kg i po 2 tygodniach uzupełnia
dietę mleczną skubiąc trawę. Jeleń ma doskonały węch, słuch
i wzrok i szystkie te zmysły wykorzystuje przy komunikowaniu
Leśny savoir-vivre
Do lasu może wejść każdy. Nie wolno tam
jednak wjeżdżać samochodem – zostaw go na
specjalnie do tego przeznaczonym parkingu.
Psa prowadź na smyczy. Nie używaj w lesie
ognia. Ogniska
pal tylko w wyznaczonych
miejscach. Jeśli
takich nie ma
– zachowaj odległość 100 m
od granicy lasu.
Gdy zauważysz
pożar – dzwoń
112 lub 998. Pamiętaj, że zwierzęta zamieszkujące las są
dzikie i mogą
być niebezpieczne. Nie płosz
ich inie niszcz
ich
domów.
Zachowuj się
tak, aby Twoja
obec-ność nie
przeszkadzała
innym mieszkańcom lasu.
Nie zostawiaj po
sobie
śmieci
i nie zakłócaj
ciszy. Gospodarzami lasu są
leśnicy – proś ich o pomoc i pytaj – na pewno
pomogą. Przychodź do lasu jak najczęściej,
się w gromadzie. Jelenie to roślinożercy. Latem zjadają
zioła i trawy, pędy drzew a czasem jagody. Zimą żywią się
wrzosem, krzewinkami leśnymi, pędami i korą drzew. Zgryzanie kory nazywa się spałowaniem i czasem powoduje usychanie
drzewa. Spałowanie nasila się na przedwiośniu i jest wynikiem
wzmożonego zapotrzebowania organizmu na wapno i fosfor,
potrzebne do budowy poroża i kośćca.
I na koniec ciekawostka: jelenie szlachetne uznawane są
za najgłośniejsze ze wszystkich jeleniowatych; samce ryczą,
samice szczekają i chrząkają, a młode beczą i piszczą.
Maria Grzywińska
Sosna – królowa Puszczy
gdyż to najlepsze miejsce na spędzanie wolnego czasu. Ucz się obserwować otoczenie, bo las
kryje w swoim wnętrzu wiele tajemnic!
Dekalog grzybiarza
1.Zbierając grzyby nie hałasuj
i nie śmieć.
2.Grzyby zbieraj do przewiewnego koszyka lub wiaderka, a
nie do plastikowej torby.
3. Owocniki wykręcaj lub podcinaj nożem – nie wyrywaj!
4. Korzystaj z podręcznych atlasów i wiedzy doświadczonych
grzybiarzy.
5. Zbieraj tylko tyle grzybów, ile
Ty i Twoja rodzina jesteście w
stanie zjeść.
6.Grzyby są nietrwałe – nie
zostawiaj ich w koszu na następny dzień - staraj się je jak
najszybciej oczyścić, przebrać
i wykorzystać.
7.Nie niszcz grzybów starych,
niejadalnych i trujących – one
też pełnią istotną rolę w lesie.
8. Nie zbieraj grzybów rzadkich
i chronionych tj. szmaciak czy
smardze.
9.Nie rozgarniaj ściółki w poszukiwaniu młodych grzybów.
10. Nie zbieraj grzybów, których
nie znasz – mogą być trujące!
Dawno temu, kiedy Pan Bóg już
ukształtował teren przyszłej Puszczy Piskiej –
długo się zastanawiał, jakie drzewo posadzić,
by rosło i na piaskach, i na bagnach, na glebach
żyznych i ubogich. Wymyślił więc sosnę.
W Polsce występują naturalnie 3 gatunki:
sosna pospolita, sosna limba, sosna górska
(kosodrzewina).
Sosna pospolita to najważniejsze drzewo piskich lasów, na
terenie tutejszego nadleśnictwa
zajmuje 83% powierzchni.
Podobnie jest w skali całego kraju.
Jest to gatunek zimozielony, dorastający do 40 metrów
wysokości. W miejscach nasłonecznionych zakwita osiągając
„pełnoletniość” już w wieku
około 18 lat, w ocienionych
i bagnistych znacznie później
(po 40-tce).
O tym, że zakwitła sosna
wiedzą alergicy, bo pyli ona niemiłosiernie.
Kwitnie w maju i czerwcu rozpylając żółty
pyłek gdzie się da. Od tego czasu musi minąć
ok. 2 lat, zanim wykształci się uskrzydlone
nasionko. Wreszcie, gdy szyszka łaskawie się
otworzy, niesione wiatrem,pada na podatny
grunt i już po 5 tygodniach kiełkuje. Sosna
pospolita jest gatun-kiem dwuigielnym,
ale są sosny 3- (sosna smołowa) i 5-igielne.
Ta ostatnia to sosna wejmutka, o igłach
mięciutkich, sprowadzona do Europy przez
żeglarza Weymoutha.
Sosna pospolita jest gatunkiem długowiecznym, może żyć nawet 500 lat. W Polsce
najstarsza ma blisko 400 lat. Sosna twardo trzyma
się ziemi, albowiem ma palowy system korzeniowy
– korzeń główny sięga do 3 metrów w głąb
ziemi. Zagrożeniem są owady, pożary, wiatry.
Ten ostatni nie mogąc jej przewrócić – łamie
w pół. Przy drodze z Pisza do Pogobia Średniego
rośnie sosna – odmiana kołnierzykowata. Kora
na środkowej części pnia jest spękana tak, że
tworzy wrażenie postawionego
kołnierza.
Sosna ma szereg pozytywnych właściwości. Od dawien
dawna znane są uzdrawiające
spacery po pachnących żywicą
sośninach. Sama żywica zaś
to surowiec do produkcji terpentyny i kalafonii. Z igliwia
i pędów otrzymuje się olejek
sosnowy, który jest bakteriobójczy. Z pączków sosny
można zrobić syrop na kaszel.
Drewno
sosny
jest
cenionym materiałem do budowy domów,
wyrobu mebli, w przemyśle papierniczym. Jest
najlepszym obecnie surowcem naturalnym w
pełni odnawialnym w przyrodzie, gdzie jego
pozyskanie, przynajmniej w Europie, nie zagraża
trwałości lasów. Najlepszy surowiec drzewny
pozyskuje się z sosen w wieku około 120 lat.
Do dnia dzisiejszego ludzie używają tzw.
drzazgi smolnej do rozpalania w piecach.
Przebywanie w sosnowym lesie naładowuje nas
pozytywną energią, inhaluje drogi oddechowe,
napawa radością. Według wierzeń Chińczyków
właśnie w sośninach mieszka dobry duch.
Maria Grzywińska
Wydawca:
Lokalna Organizacja Turystyczna
„Mazury Południowe”
Pl. Daszyńskiego 16, Pisz
Tel: +48 87 423 23 74
[email protected]
ruciane-nida
6-7.07. Jarmark rybny, Tawerna Kolorada
6.07. Otwarty Puchar Warmii i Mazur dzieci i młodzieży
w sumo, ośrodek „Pod Dębem”
12.07. Święto rzeki Krutyni – Ukta, plaża wiejska
13.07. Zawody sportowo-pożarnicze, stadion miejski
12-14.07. Zawody jeździeckie Gałkowo Masters, Gałkowo,
stadnina koni P. Ferensteinów
20.07. Zawody triathlonowe
20.07. Noc gwiazd kabaretowych, Amfiteatr Kapiodoro
26-28.07. Dni Rucianego-Nidy
27.07. Regaty żeglarskie o Puchar 7 Cudów Mazur,
ośrodek „Pod Dębem”
12.08. Festyn wiejski w Karwicy
15.08. Dzień Wodnika w Krzyżach
16-17.08. Święto Konika Polskiego, Majdan, Wojnowo
29.09. Regaty żeglarskie na zakończenie sezonu
PIECKI
13.07. Pieckowiada, Amfiteatr
15.08. Biesiada Weselna, Amfiteatr
01.09. Dożynki Gminne, Amfiteatr,
05.10. Święto Pieczonego Ziemniaka – Impreza plenerowa
w miejscowości Cierzpięty
PISZ
6-7.07. Pierwsze Mazurskie Letnie Zawody Paralotniowe
„Warmińsko–Mazurska SlalomaniaSummer Pylon Race”
27-28.07. PISZ MUSIC FESTIVAL. W ramach festiwalu odbędzie
się III Mazurski Turniej Muzyczny „Skrzydlate Wiosło”
17.08. MYŚLIWSKIE SMAKI, Pl. Daszyńskiego,
szczegóły na: www.lotmp.pl
25.08. V Dożynki Gminne w Piszu, Pl. Daszyńskiego
7.09. IV REGIONALNY FESTIWAL RUNA LEŚNEGO
Pl. Daszyńskiego,
21.09. Piski Duathlon Leśny – zawody biegowo-rowerowe,
Wiartel
BIAŁA PISKA
14.07. Gala DISCO 2013, Park Miejski w Białej Piskiej
28.07. Niedziela Folkowa, przed budynkiem MGOK
11.08. III Piknik Rodzinny, na plaży miejskiej w Rudzie
25.08. Dożynki Gminne, Park Miejski
22.09. Koncert artystyczny Katarzyny Łochowskiej
restauracja WRZOS w Białej Piskiej
19.10. Spektakl teatralny pt. „Więzi rodzinne”
restauracja WRZOS w Białej Piskiej
KALENDARZ IMPREZ 2013
orzysz
5-7.07. II Piknik Militarny Orzysz – Szlakiem Tygrysa
Teren Jednostki Wojskowej
6-7.07. Dni Orzysza, Ogródek Jordanowski
7.07. IX Spotkania Folklorystyczne,
Ogródek Jordanowski
7.07. I Wędkarskie Grand Prix Orzysza
– Spławikowe Zawody Wędkarskie
Jezioro Orzysz
07.-08. „Ogródek Muzyki 2013” koncerty poezji
śpiewanej, spotkania poetyckie, warsztaty
13.07. Finał Klubowego Pucharu Polski
w Pływaniu Dystansowym Plaża Miejska
14.07. IV Grand Prix Orzysza w Siatkówce Plażowej
– II turniej, Plaża Miejska
20.07. Spływ kajakowy szlakiem im. Michała Kajki
20.07. III Orzyska Watra Turystyczna, Plaża Miejska
3.08. „Lato w mieście”, Ogródek Jordanowski w Orzyszu
4.08. IV Grand Prix Orzysza w Siatkówce Plażowej
– III turniej Plaża Miejska
15.08. Regaty Żeglarskie o Puchar Burmistrza Orzysza,
Plaża Miejska
15-18.08. Parapiknik 2013. Zawody Polskiej Ligi
Moto-Paralotniowej
17.08. Merida Mazovia MTB Marathon,
Stadion Miejski
18.08. Otwarte Mistrzostwa Powiatu Piskiego
w Siatkówce Plażowej – IV turniej Grand Prix
Plaża Miejska
23-24.08. Mistrzostwa Sportowo-Obronne Stowarzyszeń
Młodzieżowych o Nagrodę Ministra Obrony
Narodowej, teren Jednostki Wojskowej
8.09. Dożynki Gminne 5.10. Gala wręczenia nagród laureatom
IX Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego
im. Michała Kajki, Orzysz
6.10. I Wędkarskie Grand Prix Orzysza
– Spinningowe Zawody Wędkarskie, Jezioro Orzysz
LEŚNICZÓWKA PRANIE
8.07. XXX edycja koncertów „Muzyka u Gałczyńskiego”
Wernisaż wystawy plenerowej „Nie nicość, nie nicość,
nie nicość, a Miłość, a Miłość, a Miłość” poświęconej
obchodzącemu 75 urodziny poecie Leszkowi
Aleksandrowi Moczulskiemu
13.07. koncert Doroty MIŚKIEWICZ (promocja płytyALE)
14.07. XXX edycja koncertów „Muzyka u Gałczyńskiego”
20.07. „Wiszące ogrody już się przeżyły”
– koncert Katarzyny GRONIEC
21.07. XXX edycja koncertów „Muzyka u Gałczyńskiego”
27.07. koncert ANNA MARIA JOPEK KWARTET
28.07. XXX edycja koncertów „Muzyka u Gałczyńskiego”
3 .08. „Wesele zielonej gęsi” – spektakl
poetycko-muzyczny. Scenariusz: Bronisław MAJ.
Wykonawcy: Beata FUDALEJ, Marek KONDRAT,
Wojciech MALAJKAT, Zbigniew ZAMACHOWSKI,
Grzegorz TURNAU z zespołem
4.08. XXX edycja koncertów „Muzyka u Gałczyńskiego”
4.08. Koncert „50 razy dookoła Wojtek”.
Wystąpią: Bronisław Maj, Beata Fudalej, Marek
Kondrat, Wojciech Malajkat i Grzegorz Turnau
10.08. „Listy z daleka” – koncert piosenek Kaliny Jędrusik
w wykonaniu Olgi BOŃCZYK
11.08. XXX edycja koncertów „Muzyka u Gałczyńskiego”
17.08. „Pogadaj ze mną” – koncert piosenek Wojciecha
Młynarskiego. Wykonawcy: Wojciech MŁYNARSKI
(narrator), Agnieszka WILCZYŃSKA(śpiew),
Janusz SZROM (śpiew), Andrzej Jagodziński
(fortepian), Andrzej ŁUKASIK (kontrabas),
Sebastian FRANKIEWICZ (perkusja)
Muzeum K. I. Gałczyńskiego, czynne w lipcu i w sierpniu codziennie w godz. 9.30 – 17.00, tel./fax: +48 87 425 62 48,
www.lesniczowkapranie.art.pl. Bilety do nabycia w Muzeum
w Praniu. Rezerwacja biletów 9.30-17.00 (odbiór najpóźniej w dniu koncertu do godz. 17.00) – tel. +48 87 425 62 48,
[email protected].
Więcej informacji praktycznych o Mazurach Południowych – baza noclegowa, gastronomiczna,
wypożyczalnie sprzętu, aktualności turystyczne
na stronie:
Lokalna Organizacja Turystyczna „Mazury Południowe”
www.lotmp.pl
Punkty informacji turystycznej:
Informacja Turystyczna w Piszu
Pl. Daszyńskiego, 16 tel. +48 87 423 26 75
W katalogu wykorzystano zdjęcia udostępnione lub wykonane przez:
s. 1, 2 – Camp-Pisz; s. 4 – Waldemar Bzura; s. 5 – Krzysztof Worobiec; s. 6 –
Piska Pozycja Ryglowa; s. 7 – Nadleśnictwo Pisz;
Centrum Informacji Turystycznej w Orzyszu
ul. Rynek 5, tel. +48 87 423 71 87
Centrum Informacji Turystycznej w Rucianem-Nidzie
ul. Dworcowa 14, tel. +48 87 423 19 89
Informacja Turystyczna w Pieckach
ul. Zwycięstwa 6, tel. +48 89 742 22 70
Operacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków finansowych Europejskiego Funduszu Rybackiego,
zapewniającą inwestycje w zrównoważone rybołówstwo.
Pl. Daszyńskiego 16,
12-200 Pisz
Tel: +48 87 423 23 74
[email protected]