Ekonometryczna analiza procesów dostosowawczych wydajności
Transkrypt
Ekonometryczna analiza procesów dostosowawczych wydajności
Jerzy Czesław Ossowski Katedra Ekonomii i Zarz dzania Przedsi biorstwem Wydział Zarz dzania i Ekonomii Politechnika Gda ska VI Ogólnopolskie Seminarium Naukowe nt. „Dynamiczne Modele Ekonometryczne”, Katedra Ekonometrii i Statystyki, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toru , 7-9 wrzesie 1999 EKONOMETRYCZNA ANALIZA PROCESÓW DOSTOSOWAWCZYCH WYDAJNO CI, WYNAGRODZE I ZATRUDNIENIA W PRZEMY LE W POLSCE W LATACH 1993-1998 1. Sformułowanie problemu Rozwa my długookresow funkcj produkcji Y=Y(N,K), w której Y mierzy wielko produkcji sprzedanej przemysłu w cenach stałych, N nakłady pracy a K nakłady kapitału. W okresie wyj ciowym nakłady kapitału ustalmy na stałym poziomie K1 = const. W rezultacie wyrazimy krótkookresow funkcj produkcji w postaci Y=Y(N,K1). Jej obraz graficzny przedstawiono na Rys.1. Funkcja ta wyznacza z jednej strony funkcj popytu na prac LD1, a z drugiej strony krótkookresow funkcj wydajno ci pracy AP1=AP(N,K1). Załó my, e w punkcie wyj cia przeci tne wynagrodzenia ukształtowały si na poziomie WE. W tych warunkach przemysł zatrudni NE jednostek pracy. Tym samym produkt osi gnie poziom YE a wydajno pracy b dzie wynosi APE jednostek. Załó my obecnie, e na skutek inwestycji głównie w bran ach rozwojowych, kapitał (maj tek produkcyjny) w przemy le wzrasta do poziomu K2 = const. W rezultacie krzywa produktu przesunie si w gór do pozycji Y(N,K2). W wyniku tego nast pi przesuni cie krzywej wydajno ci pracy w gór do pozycji wyznaczonej przez funkcj AP(N,K2). Oznacza to, e na skutek lepszego wyposa enia pracy w kapitał, wydajno pracy - przy tych samych jej nakładach - wzro nie. Faktycznie wzrost ten wyst pi w „bran ach rozwojowych” rzutuj c jednak na efektywno całego przemysłu. Zmiana poło enia krótkookresowej funkcji produkcji oraz wydajno ci powoduje jednoczesny wzrost popytu na prac , co wyra a si przesuni ciem krzywej popytu do pozycji LD2. Oznacza to, e przy niezmiennym poziomie płac przemysł jest gotowy zatrudni wi ksz ilo jednostek pracy. O faktycznym zatrudnieniu decydowa b d procesy dostosowawcze wydajno ci pracy i wynagrodze . Celem sformułowania hipotez roboczych rozpatrzmy dwa warianty procesów dostosowawczych 1 W B WB A WA Wariant: B A E WE LD2 LD1 N Y YA Y(N,K2) YB Wariant: B A Y(N,K1) YE Gdzie: K1 < K2 K1, K2 = const. N AP APB APA Wariant: B A AP(N,K2) APE AP(N,K1) NB NE NA N Rysunek 1. Wydajno pracy (AP), wynagrodzenia (W), produkcja (Y) w warunkach zmiany nakładów pracy (N) oraz kapitału (K) - dwuwariantowy zwi zek wynagrodze , wydajno ci i nakładów pracy ródło: opracowanie własne W wariancie A zakładamy, e na skutek wzrostu wydajno ci w bran ach rozwojowych nast pi w nich wzrost wynagrodze . W wyniku procesów dostosowawczych wynagrodzenia w całym przemy le zmierza b d do poziomu WA. Przy takim poziomie wynagrodze przemysł ostatecznie zatrudni NA jednostek pracy. To doprowadzi do wy szego poziomu 2 produktu YA. W rezultacie wydajno pracy w przemy le wzro nie do poziomu APA. Tak wi c rozpatrywany wariant wskazuje na mo liwo zachodzenia takich procesów dostosowawczych pomi dzy wydajno ci i wynagrodzeniami w wyniku których wyst puj mo liwo wzrostu zatrudnienia. W wariancie B zakładamy, e na skutek procesów dostosowawczych wynagrodzenia zmierza b d do poziomu WB. W rezultacie tego zatrudnienie obni y si do poziomu NB. To z kolei wyznaczy ni szy poziom produktu YB. Zauwa my, e na skutek zmniejszonego zatrudnienia w stosunku do wariantu A wydajno ta b dzie obecnie wy sza, gdy równa si b dzie APB jednostek. Rozpatrywany tutaj wariant wskazuje na mo liwo zachodzenia takich procesów dostosowawczych pomi dzy wydajno ci i wynagrodzeniami w wyniku których nast puje spadek zatrudnienia. Sposoby realizacji omówionych powy ej wariantów zale od wyst puj cych w gospodarce mo liwo ci przenoszenia cz ci własnych kosztów z bran i gał zi mniej efektywnych do bran i gał zi efektywnych, rozwojowych. Mo liwo przenoszenia tych kosztów rodzi inflacj typu kosztowego. W ród przyczyn kosztowych warunkuj cych inflacj wyró ni nale y mi dzy innymi polityk prowadzon przez zwi zki zawodowe, monopolizacj rynków - w tym głównie rynków produktów strategicznych (czynniki energetyczne), wzrost cen surowców na rynkach wiatowych (czynnik egzogeniczny), nadmierny udział sektora pa stwowego w gospodarce, nadmierny protekcjonizm. O wpływie zwi zków zawodowych na inflacj mówimy wtedy, gdy s one wystarczaj co silne, aby wymusi wzrost wynagrodze nie maj cy odzwierciedlenia w wydajno ci pracy. Przyjrzyjmy si oszacowaniom dynamiki wydajno ci pracy oraz wynagrodze nominalnych w górnictwie, przemy le przetwórczym, dostaw energii, gazu i wody oraz dodatkowo w budownictwie. Dane na ten temat ujmuje Tabela 1 Tabela 1 Przeci tna roczna dynamika wzrostu wydajno ci pracy i wynagrodze nominalnych w wybranych sekcjach gospodarczych w Polsce w latach 1993-1998 WYDAJNO PRACY GÓRNICTWO I KOPALNICTWO PRZEMYSŁ PRZETWÓRCZY ZAOPATRZENIE W ENERGI ELEKTRYCZN , GAZ I WOD PRODUKCJA BUDOWLANOMONTA OWA 3,71% 7,39% -1,84% 14,02% 25,39% 26,84% WYNAGRODZENIA 27,78% 27,18% NOMINALNE ródło: oszacowanie własne na podstawie danych GUS Analizuj c Tabel 1 stwierdzamy stosunkowo du rozpi to w dynamice wzrostu wydajno ci. W przypadku sekcji zaopatrzenia w energi elektryczn , gaz i wod obserwujemy wr cz spadek wydajno ci. Tymczasem dynamiki wzrostu wynagrodze nominalnych we wszystkich wyró nionych sekcjach gospodarczych wykazywały stosunkowo małe zró nicowanie. Zauwa my, e górnictwo w glowe, energetyka oraz ciepłownictwo w analizowanych latach posiadały siln pozycj monopolistyczn . Skupione były w grupie przedsi biorstw niesprywatyzowanych, co stanowiło doskonałe podło e do prowadzenia na ich rzecz polityki protekcjonistycznej pa stwa. Opanowane były jednocze nie przez silne i rewindykacyjnie nastawione zwi zki zawodowe, co potwierdzaj dane dotycz ce wydajno ci i wynagrodze przedstawione w tabeli 1. Konsekwencj takiej sytuacji było podnoszenie poziomu wynagrodze . Prowadziło to do wzrostu cen czynników energetycznych (energii elektrycznej, gazu i ciepłej wody). Poniewa czynniki energetyczne s powszechnie zu ywanymi w 3 gospodarce produktami po rednimi, konsekwencj wzrostu ich cen był wzrost kosztów produkcji w skali całej gospodarki, w tym w przemy le. Pogarszało to warunki ekonomiczne wi kszo ci przedsi biorstw. Cz z nich z powy szych powodów uległa likwidacji. Inna cz zmuszona została do ponoszenia efektywno ci poprzez mi dzy innymi zmniejszanie poziomu zatrudnienia. W kontek cie powy szych rozwa a interesuj ca mo e by próba odpowiedzi na pytania: 1) jakiego typu i jakie relacje dostosowawcze wyst puj pomi dzy wydajno ci , wynagrodzeniami i zatrudnieniem w przemy le?, 2) przy jakich relacjach wydajno ci i wynagrodze zatrudnienie w przemy le b dzie si zwi ksza lub zmniejsza ?, 3) który z wariantów teoretycznych (A lub B) dostosowa wynagrodze i wydajno ci był realizowany w przemy le?. Tabela 2 Podstawowe wska niki gospodarcze charakteryzuj ce działalno przemysłu w Polsce w uj ciu kwartalnym OKRES WNP ICK Wynagr. Indeks Nominalne cen kons. W Wynagr. Realne IW IAP IN N Indeks Indeks Indeks Zatrudnienie Wynagr. wydajno ci Zatrudnienia Realnych 1993Q1 314,00 1,0000 314,00 1,0000 1,0000 1993Q2 333,13 1,0598 314,33 1,0011 1,0681 1993Q3 344,46 1,1149 308,96 0,9840 1,0419 1993Q4 399,82 1,2124 329,78 1,0502 1,1331 1994Q1 430,17 1,3081 328,85 1,0473 1,0114 1994Q2 463,38 1,3957 332,01 1,0573 1,0658 1994Q3 484,36 1,4850 326,17 1,0388 1,1453 1994Q4 574,00 1,6113 356,23 1,1345 1,1766 1995Q1 575,31 1,7401 330,62 1,0529 1,1414 1995Q2 625,89 1,8393 340,29 1,0837 1,1787 1995Q3 636,54 1,8669 340,96 1,0859 1,2056 1995Q4 731,04 1,9658 371,88 1,1843 1,2674 1996Q1 741,39 2,0986 353,28 1,1251 1,1704 1996Q2 788,00 2,2022 357,82 1,1396 1,1986 1996Q3 805,11 2,2436 358,85 1,1428 1,2484 1996Q4 914,07 2,3413 390,41 1,2433 1,3263 1997Q1 907,10 2,4596 368,80 1,1745 1,2296 1997Q2 969,56 2,5347 322,51 1,2182 1,3214 1997Q3 985,25 2,5644 384,20 1,2236 1,3472 1997Q4 1091,00 2,6504 411,65 1,3110 1,4330 1998Q1 1068,30 2,8015 381,32 1,2144 1,3593 1998Q2 1133,90 2,8667 395,54 1,2597 1,3965 1998Q3 1136,10 2,8516 398,41 1,2688 1,3829 1998Q4 1256,80 2,8942 434,25 1,3830 1,4372 ródło: Opracowanie własne na podstawie [12],[13],[14] *) Indeksy jednopodstawowe: 1994 kwartał I =1,000. **)Wynagrodzenie realne w cenach z I kwartału 1993 roku. 4 1,0000 0,9928 0,9916 0,9947 0,9754 0,9684 0,9661 0,9726 0,9812 0,9802 0,9784 0,9835 0,9739 0,9716 0,9723 0,9767 0,9727 0,9681 0,9652 0,9656 0,9672 0,9648 0,9542 0,9456 3295,3 3271,7 3267,7 3277,7 3214,3 3191,3 3183,7 3205,0 3233,3 3230,0 3224,0 3241,0 3209,3 3201,7 3204,0 3218,7 3205,3 3190,3 3180,7 3182,0 3187,3 3179,3 3144,3 3116,0 2. Wydajno pracy, wynagrodzenia i zatrudnienie w polskim przemy le w latach 1993 -1998 W badaniach wykorzystano dane statystyczne obejmuj ce okres od I kwartału 1993 roku do IV kwartału 1998 roku. Na podstawie materiałów ródłowych GUS zawartych w pozycjach [12], [13] i [14] przygotowano informacje dla potrzeb prowadzonej tutaj analizy. Podstawowe dane statystyczne wykorzystane w artykule zamieszczone zostały w tabeli 2. Z jej analizy wynika, e w badanym okresie wynagrodzenia realne wzrosły o 38,3%. Ze zmianami tymi zwi zany był wzrost wydajno ci pracy wynosz cy 43,72%. Wzrost ten w pewnej cz ci był wynikiem spadku zatrudnienia. W porównaniu z pierwszym kwartałem 1993 roku zatrudnienie w czwartym kwartale 1998 roku zmalało o około 5,44%. Zmiany te nie miały jednak charakteru równomiernego. Mo emy przekona si o tym analizuj c oszacowania rocznych dynamik wydajno ci, realnych płac i zatrudnienia w przemy le. Informacje na ten temat zawarto w tabelach 3, 4 i 5. Tabela 3 Roczne indeksy wydajno ci pracy w przemy le (analogiczny okres ubiegłego roku = 1,000) Okres 1994 1995 1996 1,0114 1,1285 1,0253 Kwartał I 0,9978 1,1060 1,0168 Kwartał II 1,0992 1,0526 1,0355 Kwartał III 1,0384 1,0771 1,0465 Kwartał IV 1,0360 1,0907 1,0310 redni indeks rednia roczna stopa wzrostu w % 3,60% 9,07% 3,10% ródło: obliczenia własne 1997 1,0506 1,1025 1,0791 1,0804 1,0780 7,80% 1998 1,1055 1,0569 1,0265 1,0030 1,0473 4,73% Roczne indeksy przeci tnych realnych wynagrodze netto w przemy le (analogiczny okres ubiegłego roku = 1,000) Okres 1994 1995 1996 1,0473 1,0054 1,0685 Kwartał I 1,0562 1,0249 1,0515 Kwartał II 1,0557 1,0454 1,0525 Kwartał III 1,0802 1,0439 1,0498 Kwartał IV 1,0598 1,030 1,0555 redni indeks rednia roczna stopa wzrostu w % 5,98% 3,00% 5,55% ródło: obliczenia własne 1997 1,0439 1,0690 1,0707 1,0544 1,0594 5,94% 1998 1,0340 1,0341 1,0370 1,0549 1,0400 4,00% Tabela 5 Roczne indeksy zatrudnienia w przemy le (analogiczny okres ubiegłego roku = 1,000) Okres 1994 1995 1996 0,9754 1,0059 0,9926 Kwartał I 0,9754 1,0121 0,9912 Kwartał II 0,9743 1,0127 0,9938 Kwartał III 0,9778 1,0112 0,9931 Kwartał IV 0,9757 1,0105 0,9927 redni indeks rednia roczna stopa wzrostu w % -2,43% 1,05% -0,73% ródło: obliczenia własne 1997 0,9988 0,9964 0,9927 0,9886 0,9941 -0,59% Tabela 4 1998 0,9944 0,9966 0,9886 0,9793 0,9897 -1,03% Z analizy tabel 3, 4 i 5 wynika, i jedynie w 1995 roku w porównaniu z rokiem poprzednim nast pił wzrost zatrudnienia. Wzrostowi temu wynosz cemu nieco ponad 1% 5 towarzyszył bardzo wysoki roczny wzrost wydajno ci pracy (około 9,07%) i relatywnie niski wzrost wynagrodze (około 3,0%). Zauwa my z kolei, i najwi kszy spadek zatrudnienia miał miejsce w 1995 roku. W porównaniu z rokiem poprzednim spadek ten wyniósł około 2,43%. Był to jednocze nie rok, w którym wzrostowi wydajno ci wynosz cemu 3,6% w skali rocznej towarzyszył znacznie wy szy wzrost wynagrodze realnych. Wzrost wynagrodze wyniósł bowiem blisko 6%. 3. Zało enia do dynamicznego modelu wzajemnych dostosowa wydajno ci, wynagrodze i zatrudnienia Zgodnie z wnioskami sformułowanymi w cz ci wprowadzaj cej uzna mo emy, e po dany poziom zatrudnienia jest dodatnio uzale niony od poziomu wydajno ci oraz ujemnie uzale niony od poziomu wynagrodze . Obecnie umówmy si , e: y t = ln N t - logarytm naturalny poziomu zatrudnienia, x t = ln APt - logarytm naturalny produktywno ci (wydajno ci) przeci tnej pracy, z t = ln Wt - logarytm naturalny wynagrodze realnych, Pt - poziom cen (indeks cen dóbr i usług konsumpcyjnych), WN t - wielko wynagrodze nominalnych, Wt = WN t / Pt - wynagrodzenia realne, - logarytm po danego poziomu zatrudnienia. y*t Uwzgl dniaj c sformułowany powyzej wniosek generalny oraz wykorzystuj c przyj te oznaczenia zaproponowa mo emy model po danego poziomu zatrudnienia o nast pujacej postaci: y*t = α + βx t + γz t + ξ t , (1) gdzie ξ t jest zakłóceniem losowym. Parametry β i γ z uwagi na przyj ty system oznacze s stałymi elastyczno ciami. Parametr β jest wi kszy od zera i informuje, o ile procent zwi kszy si po dany poziom zatrudnienia, je li przy ustalonym poziomie wynagrodze , wydajno pracy wzro nie o 1%. Natomiast parametr γ z zało enia jest wielko ci ujemn . Na jego podstawie powiemy, o ile procent spadnie po dany poziom zatrudnienia, je li wynagrodzenie realne wzro nie o 1% a wydajno pozostanie bez zmian. Z konstrukcji modelu wynika, e w warunkach stało ci wydajno ci pracy oraz wynagrodze nominalnych wzrost poziomu cen o 1% prowadzi b dzie do wzrostu po danego poziomu zatrudnienia o γ %. Zauwa my bowiem, i wzrost poziomu cen przy stałym poziomie wynagrodze nominalnych oznacza faktycznie spadek wynagrodze realnych w warunkach stało ci wydajno ci. Jest to wi c zgodne z ide krótkookresowej krzywej Philipsa. Z drugiej strony interesuj ca jest odpowied na pytanie: jaki powinien by najwi kszy procentowy przyrost wynagrodze , aby jednoprocentowemu przyrostowi wydajno ci nie towarzyszył spadek po danego poziomu zatrudnienia?. Nietrudno jest wykaza , i wielko t wyznacza nast puj cy stosunek obu parametrów: β / γ . Poniewa stosunek ten winien by mniejszy od jedno ci oznacza to, i wyró nione parametry spełnia winny nast puj c nierówno : β < γ . Zauwa my, e zmienna y*t jest wielko ci nieobserwowaln . W tej sytuacji załó my wyst powanie mechanizmu adaptacyjnego o postaci: y t − y t −1 = λ ( y*t − y t ) + υ t , 6 (2) gdzie υ t jest zakłóceniem losowym procesu adaptacyjnego. Z kolei współczynnik adaptacji spełnia winien nast puj cy warunek: 0 < λ < 1 . Wprowadzaj c (1) do (2) i przekształcaj c t posta otrzymujemy ostateczn dynamiczn wersj modelu. W wersji tej wszystkie wyst puj ce zmienne nale do zbioru zmiennych obserwowalnych. Przedstawia si ona nast puj co: y t = b 0 + b1y t −1 + b 2 x t + b 3z t + u t (3) b 0 = λα gdzie: b1 = 1 − λ b 2 = λβ b 3 = λγ u t = λξ t + υ t Obecnie po zdelogarytmowaniu i wprowadzeniu pierwotnego systemu oznacze otrzymujemy multiplikatywny model dynamiczny opisuj cy badane procesy dostosowawcze. Uwzgl dniaj c fakt, i badania prowadzono na podstawie danych kwartalnych ma on nast puj c posta : N t = B0 N t −1 1 APt 2 Wt 3 e Σc i v ti e u t , (4) gdzie: v ti = s ti − s t 4 natomiast s ti jest to zmienna zerojedynkowa przyjmuj ca w kwartale itym warto jeden oraz warto zero w pozostałych kwartałach. Parametry wyst puj ce przy wydajno ci pracy oraz wynagrodzeniach s krótkookresowymi elastyczno ciami. Powiemy, wi c, e w warunkach stało ci pozostałych zmiennych wzrost wydajno ci (AP) w okresie t o 1% prowadzi do przybli onego wzrostu zatrudnienia w tym samym okresie o b 2 %. Prowadzi to b dzie do ostatecznego przyrostu zatrudnienia o β = [b 2 /(1 − λ )]%. Jak widzimy, przyj cie zdefiniowanego w (2) systemu adaptacyjnego jest równowa ne z uznaniem długookresowych efektów wpływu wydajno ci na poziom zatrudnienia z efektami wpływu tej zmiennej na po dany poziom zatrudnienia. Analogicznie powiemy, e w warunkach stało ci pozostałych zmiennych wzrost wynagrodze realnych (W) w okresie t o 1% prowadzi do przybli onego spadku zatrudnienia w tym samym okresie o b 3 %. Prowadzi to b dzie do ostatecznego spadku zatrudnienia, co jest równowa ne spadkowi po danego poziomu zatrudnienia. b b b 4. Wyniki oszacowa modelu procesów dostosowawczych wydajno ci, wynagrodze oraz zatrudnienia Model (4), po wcze niejszym obustronnym zlogarytmowaniu, oszacowano metod najmniejszych kwadratów. Wyniki oszacowa dla okresu obejmuj cego I kwartał 1993 – IV kwartał 1998 przedstawiaj si nast puj co: ln N t = 3,28 + 0,698 ln N t −1 + 0,136 ln APt − 0,197 ln Wt − 0,0018 v t 2 − 0,0054 v t 3 + û t (5) ( 3,21) (5,89) R 2 = 0,924 (5,19) ( 6,19) DW = 1,741 (1,41) Dh-st = 0,755 ( 3,82) σˆ = ±0,0037 Bior c pod uwag ogólne miary dopasowania rozpatrywany model uzna mo na za zadawalaj cy. Na podstawie oszacowanej wersji modelu mo emy sformułowa nast puj ce wnioski o charakterze przyczynowo-skutkowym: 1. W warunkach stało ci wynagrodze wzrost wydajno ci pracy w przemy le w kwartale „t” o 1% prowadzi do przybli onego wzrostu zatrudnienia w tym samym 7 kwartale o 0,136%. Efekt ten implikuje w nast pnym kwartale dodatkowy przyrost zatrudnienia o 0,066%, co po dwóch kwartałach daje ł czny przyrost zatrudnienia o około 0,202%. Graniczny ł czny przyrost zatrudnienia wynikaj cy ze wzrostu wydajno ci o 1% w kwartale t wynosi 0,450%. Taki jest jednocze nie wpływ wydajno ci pracy na po dany poziom zatrudnienia w przemy le. 2. W warunkach stało ci wydajno ci wzrost wynagrodze pracy w przemy le w kwartale „t” o 1% prowadzi do przybli onego spadku zatrudnienia w tym samym kwartale o 0,197%. Efekt ten implikuje w nast pnym kwartale dodatkowy spadek zatrudnienia o 0,137%, co po dwóch kwartałach daje ł czny spadek zatrudnienia o około 0,335%. Graniczny ł czny spadek zatrudnienia wynikaj cy ze wzrostu wynagrodze o 1% w kwartale t wynosi 0,656%. Taki jest jednocze nie wpływ wynagrodze na po dany poziom zatrudnienia w przemy le. 3. Jednoprocentowemu wzrostowi wydajno ci pracy w przemy le przetwórczym powinien towarzyszy wzrost wynagrodze nieprzekraczaj cy 0,69%, aby zatrudnienie nie ulegało spadkowi Celem wzbogacenia wniosków rozwa my analogiczny model dotycz cy przemysłu przetwórczego. Z uwagi na autokorelacj składników losowych wersj t oszacowano z korekt autoregresyjn pierwszego rz du. Wyniki oszacowa dla tego samego okresu przedstawiaj si nast puj co: ln N t = 2,86 + 0,711 ln N t −1 + 0,119 ln APt − 0,152 ln Wt − 0,0016 v t 3 + û t ( 2,38) ( 4,44) R 2 = 0,773 ( 4,16) ( 3,67) DW = 1,908 (1,58) (6) σˆ = ±0,0047 Na podstawie powy szej wersji modelu mo emy sformułowa nast puj ce wnioski o charakterze przyczynowo-skutkowym: 1. W warunkach stało ci wynagrodze wzrost wydajno ci pracy w przemy le przetwórczym w kwartale „t” o 1% prowadzi do przybli onego wzrostu zatrudnienia w tym samym kwartale o 0,119%. Graniczny ł czny przyrost zatrudnienia wynikaj cy ze wzrostu wydajno ci o 1% w kwartale t wynosi 0,412%. Taki jest jednocze nie wpływ wydajno ci pracy na po dany poziom zatrudnienia w przemy le. 2. W warunkach stało ci wydajno ci wzrost wynagrodze pracy w przemy le przetwórczym w kwartale „t” o 1% prowadzi do przybli onego spadku zatrudnienia w tym samym kwartale o 0,152%. Graniczny ł czny spadek zatrudnienia wynikaj cy ze wzrostu wynagrodze o 1% w kwartale t wynosi 0,525%. Taki jest jednocze nie wpływ wynagrodze na po dany poziom zatrudnienia w przemy le. 3. Jednoprocentowemu wzrostowi wydajno ci pracy w przemy le przetwórczym powinien towarzyszy wzrost wynagrodze nieprzekraczaj cy 0,783%, aby zatrudnienie nie ulegało spadkowi 5. Uwagi ko cowe W przedstawionym opracowaniu analiz relacji dostosowawczych pomi dzy wydajno ci , wynagrodzeniami i zatrudnieniem oparto na modelu wyja niaj cym przyczyny zmian po danego poziomu zatrudnienia. Stwierdzono, i w przemy le w analizowanych latach wzrost zatrudnienia był mo liwy w sytuacji, gdy jednoprocentowemu wzrostowi wydajno ci towarzyszył mniejszy od 0,7% przyrost wynagrodze realnych. W wyniku 8 porównania rzeczywistych dynamik wydajno ci, wynagrodze i zatrudnienia stwierdzono, e w latach 1993-1998 realizowany był wariant wzrostu gospodarczego prowadz cy do spadku zatrudnienia w przemy le. Nale y podkre li , e konkurencyjn metod do tutaj rozwa anej jest metoda wynikaj ca z przyj cia załozenia w my l którego poziom wynagrodze jest funkcj oczekiwanego utrwalonego poziomu wydajno ci (por.:[8]). Tego typu podejscie byłoby jednak wła ciwe w przypadku analizy podmiotów, których działalno byłaby w pełni regulowana przez rynki. BIBLIOGRAFIA [1] Dornbusch R., Fischer S., Sparks G.R.: Macroeconomics, Third Canadian Edition, McGraw-Hill Ryerson Limited, Toronto 1989 [2] Goldberger A.S.:Teoria Ekonometrii, PWN, Warszawa 1972 [3] Hall R. E., Taylor J.B.: Makroekonomia - teoria, funkcjonowanie i polityka, PWN, Warszawa 1995 [4] Hardwick P., Khan B.: Langmead J. An Introduction to Modern Economics, Longman, London and New York 1994 [5] Nasiłowski M.: System rynkowy, Podstawy mikro i makroekonomii, Wydawnictwo Key Text, Warszawa 1993 [6] Ossowski J.Cz.: Własno ci interpretacyjne składnika zakłócaj cego w modelu multyplikatywnym, Przegl d Statystyczny, nr 2, 1989, s.131-142. [7] Ossowski J. Cz.: Dynamika bezrobocia a dynamika produkcji sprzedanej polskiego przemysłu, w „Dynamiczne Modele Ekonometryczne”, Instytut Wydawniczy Gravis, Toru 1995, s. 31-42. [8] Ossowski J.Cz.: Wydajno pracy i wynagrodzenia a stopa bezrobocia w Polsce w latach 1993-1997, , w „Gospodarka Polski w okresie transformacji” Zeszyt Nr 2, WZiE PG, Gda sk 1998, s.5-22. [9] Ossowski J.Cz.: Produktywno pracy a wynagrodzenia w polskim przemy le w latach 1993-1997, Gospodarka w praktyce i teorii, Nr 1 1997, s. 45-51. [10] Stewart M.B., Wallis K.F : Introductory Econometrics, Basil Blackwel Oxford, 1981 [11] Theil H.: Zasady ekonometrii, PWN, Warszawa 1984. [12] Biuletyny statystyczne GUS z lat 1993-1999, GUS, Warszawa [13] Poland Quarterly Statistics z lat 1995-1999, GUS, Warszawa. [14] Rocznik statystyczny 1997, GUS, Warszawa 1998 9