Odpady organiczne

Temat: Odpady organiczne - jak zrobić kompost?
Cele:
Uczeń - poznaje proces kompostowania
- wymienia róŜne rodzaje odpadów, które mogą być składowane na kompoście
- tłumaczy pojęcia – biodegradacja - dekompozycja, kompost, odpady organiczne
- zna zasady zakładania kompostownika w ogrodzie
- pokazuje moŜliwość uŜytkowania kompostu jako nawozu naturalnego
- planuje doświadczenie związane z biodegradacją
- czyta instrukcję i przeprowadza doświadczenie
- czyta tekst ze zrozumieniem
- odpowiada na pytania
Środki: puzzle, 4 słoje, odpadki kuchenne, ziemia, rurki szklane, termometr, teksty, pytania,
Metody, formy i techniki:
Pogadanka, zabawa - układanka –puzzle, doświadczenie, czytanie tekstu, odpowiedzi na pytania.
Tok lekcji
1. Wprowadzenie.
Nauczyciel przedstawia informacje na temat procesów rozkładu i kompostowania.
Kompostowanie to wytwarzanie kompostu ( naturalnego nawozu) z nagromadzonych materiałów
organicznych ( głównie szczątków roślinnych, które poddaje się kontrolowanym procesom rozkładu (
głownie przez mikroorganizmy) Kompostowanie to metoda utylizacji i unieszkodliwiania odpadów
przebiegająca w warunkach naturalnych ( pryzmach) lub w sztucznych ( specjalne komory). Dla
właściwego przebiegu procesu kompostowania konieczne jest utrzymanie odpowiedniej temperatury,
pH, wilgotności, napowietrzenia oraz rozdrobnienia. ( „Co kaŜdy uczeń ze śmieciami powinien
robić”- M Grodzińska Jurczak, M Tarabuła- Fiertak )
Odpady organiczne pochodzące z gospodarstw domowych stanowią około 30 –50 % odpadów
komunalnych. ( E. Tyralska – Wojtycza „Śmieci mniej Ziemi lŜej”)
Na kompoście moŜna zbierać: organiczne odpadki kuchenne ( fusy, skorupki z jaj, obierki z jarzyn i
owoców, ( nie nadają się resztki mięsne, ryby, sery- przyciągają szczury), wszystkie odpadki
ogrodowe np. liście, trawa, gałęzie, chwasty przed kwitnieniem , wiórki, trociny.
Warstwy kompostu ( od ziemi)
1. warstwa gliny lub torfu
2. gruby materiał np. gałęzie, łodygi, łęty roślinne.
3. cienka międzywarstwa - środek przyśpieszający kompostowanie, mączka kamienna, nawóz
organiczny
4. ziemia
5. liście i resztki roślinne
6. nawozy zwierzęce
7. ziemia
8. nawozy mineralne min wapniowe
9. liście resztki roślin itd.
10. ziemia
11. odpadki kuchenne
12. Okrycie pryzmy – gałęzie świerkowe, mata ze słomy, worki z juty, liście, trawa.
( dokładne informacje- „Ogród biodynamiczny przy domu” – Dorota Metera)
2. Na podstawie tych informacji uczniowie w grupach lub parach budują pryzmę kompostową z
puzzli.
KaŜdy puzzel to jeden ze składników pryzmy. W puzzlach znajdują się równieŜ elementy, których
nie wolno kompostować. Zadaniem uczniów jest ułoŜenie pryzmy z tych puzzli, które mogą się
znaleźć na kompoście. (załącznik 1- puzzle pryzma kompostowa)
Po ułoŜeniu nauczyciel sprawdza poprawność ułoŜenia pryzmy.
3. Aby poznać procesy zachodzące w pryzmie kompostowej nauczyciel przeprowadza
doświadczenie.
Doświadczenie. Pozwalające poznać procesy zachodzące w składowiskach odpadów
(M. Häfner „Ochrona środowiska- księgą ekotestów do pracy w szkole i w domu”)
Dwa słoje do połowy wypełniamy dobrze wilgotną ziemią, po czym do kaŜdego z nich
wkładamy pewną ilość odpadów kuchennych, resztek warzyw itp.
Jeden słój szczelnie zamykamy a drugi pozostawiamy otwarty. Do otwartego słoja dla lepszego
przewietrzania tej mieszaniny wtykamy na róŜnych wysokościach rurki szklane. Naczynia
odstawiamy na kilka dni i co 6 –12 godz. mierzymy temperaturę.
Do trzeciego i czwartego słoja ( kontrola) wkładamy samą ziemię. Jeden z nich zamykamy a
drugi jest otwarty
Słój 1 – odpadki
otwarty
Temperatura wzrosła
Brak zapachów
Słój 2 – odpadki
zamknięty
Słój 3 – ziemia
otwarty
Temperatura stała
Odór ulatniającego się Brak zapachów
gazu
Słój 4 – ziemia
zamknięty
Temperatura stała
Brak zapachów
Słój 1 – odpadki, otwarty – bakterie znajdują bogatą ofertę wraz z dostateczną ilością
powietrza do oddychania – szybko się rozmnaŜają. Aktywność bakterii wzmaga rozpad
odpadków a skutkiem tej aktywności jest wzrost temperatury. Z materiału organicznego
powstaje dwutlenek węgla i azot.
Słój 2 – odpadki, zamknięty - – bakterie znajdują dostateczną ilość pokarmu, ale brak im
tlenu. W procesie rozpadu w tym słoju powinien nastąpić zastój. Dzięki obecności bakterii,
substancje organiczne rozkładane są bez dostępu powietrza. Powstają wówczas inne produkty
rozkładu niŜ te, które wytwarzają bakterie przy udziale tlenu. Powstaje np. siarkowodór lub
amoniak.
4. Cechy pryzmy i warunki kompostowania – czytamy tekst. ( Załącznik 2) ( „Co kaŜdy uczeń
ze śmieciami robić powinien”, Śmieci mniej Ziemi lŜej)
5. Podsumowanie.
Nauczyciel zadaje pytania do tekstu oraz pytania dotyczące tematyki lekcji. Uczniowie losują
karteczki z pytaniami i kaŜdy odpowiada na swoje pytanie. ( załącznik 3)
6. Na zadanie domowe moŜna zaproponować uczniom przeprowadzenie hodowli wybranej
rośliny na ziemi ogrodowej oraz na takiej samej ziemi wzbogaconej kompostem.
Test
1. Na kompostowniku moŜna zbierać:
a) fusy, skorupki z jaj, obierki z jarzyn i owoców
b) resztki mięsne, ryby, sery
c) Skórek owoców cytrusowych, chwastów, szczególnie tych, które wydały juŜ nasiona
d) Szkła, metalu, plastiku, folii
2. Jaki procent odpadów komunalnych stanowią odpady organiczne:
a) 10 – 30 %
b) 30 –50%
c) 40 – 60 %
d) 50 – 70 %
3. Na kompostowniku nie naleŜy gromadzić:
a) opadłych liści drzew
b) kuchennych i ogrodowych odpadków oraz resztek warzyw i owoców,
c) trocin i popiołu z drewna oraz odchodów zwierzęcych
d) resztek mięsnych, ryb i serów
4. Okres kompostowanie trwa:
a) 1-3 miesięcy
b) 3- 10 miesięcy
c) 1-5 tygodni
d) 3- 10 tygodni
5. Kompostownik naleŜy umiejscowić:
a) w miejscu ogólnie dostępnym, słonecznym, na podłoŜu z trocin
b) lekko zacienionym miejscu bezpośrednio na podłoŜu
c) bardzo zacienionym miejscu bezpośrednio na podłoŜu
d) lekko zacienionym miejscu na podłoŜu z piasku
6. JeŜeli na kompoście znajdują się duŜe ilości trawy naleŜy wówczas dodać:
a) warstwę mączki bazaltowej
b) gałązki i trociny
c) mączkę kamienną
d) nawozy wapniowe
7. Podczas tworzenia kompostu powstaje:
a) dwutlenek węgla i azot
b) dwutlenek węgla i amoniak
c) siarkowodór i azot
d) siarkowodór i amoniak
8. Gałęzie i łęty roślinne na spodzie kompostu powodują:
a) przyśpieszają kompostowanie
b) przyśpieszają aktywność bakterii rozkładających substancję organiczną
c) powodują lepsze przewietrzanie kompostu
d) odpowiedzi b i c
9. Butwienie odpadów na kompoście będzie spowodowane:
a) duŜą wilgotnością i dobrym dotlenieniem
b) małą wilgotnością i dobrym dotlenieniem
c) duŜą wilgotnością i małym dotlenieniem
d) duŜą wilgotnością i wysoką temperaturą
10. Kompost nie moŜna uŜywać:
a) do uŜyźniania rabat, pod uprawę warzyw, kwiatów
b) jako ściółkę dla zwierząt hodowlanych
c) do sadzenia drzew, krzewów
d) do wzbogacania ziemi do kwiatów
Załącznik 1
GAŁĄZKI ŚWIERKOWE
SŁOMA
LIŚCIE
TRAWA
FUSY Z KAWY
TRAWA
ZIEMIA
LIŚCIE
OBIERKI Z JARZYN
OBIERKI Z ZIEMNIAKÓW TRAWA OBIERKI Z JABŁEK
LIŚCIE
ZIEMIA
KORA
NAWÓZ MINERALNY
SKORUPKI Z JAJ NAWÓZ ORGANICZNY
LIŚCIE
TRAWA
TROCINY
RESZTKI JEDZENIA
ZWIĘDŁE KWIATY
NAWÓZ ZWIERZĘCY
SKORUPKI Z JAJ
ZIEMIA
TRAWA
LIŚCIE
OBIERKI Z JARZYN
ZIEMIA FUSY Z HERBATY
MĄCZKA KAMIENNA LIŚCIE
LIŚCIE ŁĘTY ROŚLINNE
GAŁĘZIE
ŁODYGI ROŚLIN
GLINA
TORF
GLINA
Dodatkowe puzzle, które nie powinny być na pryzmie kompostowej
CHWASTY Z NASIONAMI
RYBY
RESZTKI MIĘSNE
SERY
Załącznik 2
Kompostownik umieszczamy w lekko zacienionym miejscu bezpośrednio na podłoŜu. W
kompostowniku powinno utrzymywać się odpowiednią wilgotność. Zbytnie przesuszenie nie
dopuszcza do prawidłowego rozwoju mikroorganizmów. DuŜa wilgotność moŜe odciąć
dopływ powietrza i powodować butwienie materiału. W kompostowniku powinny znaleźć się
większe kawałki materiału – gałązki, które umoŜliwią przewietrzanie kompostu.
JeŜeli kompost będzie wykorzystywany do nawoŜenia ziemi piaszczystej dobrze jest czasami
posypać jego warstwę mączką bazaltową. JeŜeli kompost zawiera duŜe ilości trocin i zielonej
masy roślinnej wskazany jest dodatek wapnia dla wyrównania kwasowości. Okres
kompostowania moŜe trwać od 3 do 12 miesięcy.
W wyniku kompostowania otrzymujemy sporo cennego nawozu. MoŜemy go uŜywać do
uŜyźniania rabat, pod uprawę warzyw, kwiatów dodawać do podłoŜa przy sadzeniu drzew,
krzewów, a po przesianiu przez rzadkie sito, wzbogacać nim nawet ziemię do kwiatów
doniczkowych.
Załącznik 3
1. Gdzie naleŜy umiejscowić kompostownik?
2. W jakim celu umieszcza się w kompostowniku większe elementy np. gałązki?
3. Do czego prowadzi przesuszenie kompostu?
4. Do czego prowadzi zbyt duŜa wilgotność kompostu?
5. W jakim celu dodajemy mączkę bazaltową?
6. W jakim celu dodajemy wapno do kompostu?
7. Jak długo trwa robienie kompostu?
8. Jakich odpadów nie naleŜy składać na kompoście?
9. Jakie gazy powstają podczas procesów rozkładu przy braku tlenu?
10. Dlaczego następuje wzrost temperatury podczas rozkłady przy udziale tlenu?
11. Jaką część odpadów komunalnych stanowią odpady organiczne?
12. Jakie odpady naleŜy gromadzić na kompoście?
13. Jak moŜna wykorzystać kompost?
Literatura
M Grodzińska Jurczak, M Tarabuła- Fiertak - „Co kaŜdy uczeń ze śmieciami powinien robić”
M. Häfner - „Ochrona środowiska- księga ekotestów do pracy w szkole i w domu”
Dorota Metera - Ogród biodynamiczny przy domu”
E. Tyralska – Wojtycza „Śmieci mniej Ziemi lŜej”
Autorka: GraŜyna Jakieła