model odpowiedzi

Test absolwenta klasy trzeciej szkoły ponadgimnazjalnej.
Zadanie z zakresu tworzenia własnego tekstu
Analizując podane fragmenty „Przedwiośnia”, przedstaw poglądy bohaterów na
temat rewolucji i komunizmu. Któremu z tych sądów, Cezarego Baryki czy jego
rodziców, odpowiada powieściowy obraz rewolucji i komunizmu? W uzasadnieniu
odwołaj się do treści całego dzieła.
MODEL ODPOWIEDZI
1. Rozpoznanie i opis fragmentów, umiejscowienie w powieści:
0 – 2 p.
np.:
a. wszystkie fragmenty pochodzą z I części „Przedwiośnia”, której akcja toczy się
w Baku,
b. w pierwszym i trzecim fragmencie róŜnice zdań między synem a jego rodzicami
przedstawione są z perspektywy Cezarego,
c. drugi fragment jest monologiem wewnętrznym Cezarego zafascynowanego ideami
komunizmu.
2. Przedstawienie bohaterów:
0 – 3 p.
np.:
a. Cezary Baryka – syn polskich emigrantów urodzony i wychowany w Rosji,
b. matka – Jadwiga Barykowa, samotnie wychowująca syna po wyjeździe męŜa
na wojnę / nigdy nie przywykła do obcego kraju i nie nauczyła się języka rosyjskiego /
na obczyźnie zawsze tęskniła za ojczyzną,
c. Seweryn Baryka – polski inŜynier pracujący w Baku / po okresie walk o wyzwolenie
ojczyzny w czasie I wojny światowej powrócił do Baku by zabrać syna do Polski.
Interpretacja fragmentów
3. Rewolucja i komunizm w poglądach matki Cezarego Baryki:
0 – 3 p.
np.:
a. matka nie angaŜuje się w działalność rewolucyjną („nie chodziła na mityngi”),
b. rozgrywające się rewolucyjne wydarzenia wprawiają ją w smutek („Patrzyła teraz
ponuro w ziemię i nie odzywała się z niczym do nikogo”),
c. komunizm i rewolucję w obserwowanej postaci ocenia jako grabieŜ dóbr
niewypracowanych przez rewolucjonistów,
d. działania takie nie są uczciwe, sprawiedliwe / niezgodne z moralnym
(chrześcijańskim) kodeksem matki,
e. komunizm niczego nie tworzy od podstaw, tylko niszczy lub zagarnia juŜ wytworzone
dobra,
f. ustrój komunistyczny powinien opierać się najpierw na wspólnocie pracy
(„wspólnymi siłami orać, siać, budować”), potem na wspólnym korzystaniu z dóbr
(„Ŝąć i zbierać”),
g. rewolucja w obecnym kształcie jest rozwiązaniem łatwym – wystarczy odebrać innym
ich dobra, by poczuć się twórcą nowej kultury („niewielka to sztuka z pałacu zrobić
muzeum”),
h. postępując w taki sposób, rewolucjoniści przypisują sobie cudze zasługi, niczego
nowego nie wnoszą do kultury,
i. poglądy matki konfliktują ją z synem, toteŜ kobieta woli ustąpić mu pola w dyskusji.
4. Cezary Baryka wobec rewolucji i komunizmu:
0 – 3 p.
np.:
a. Cezary jest pod silnym wpływem poglądów rewolucyjnych, przyswaja je sobie /
bohater utoŜsamia się z ideologią komunistyczną („Wszystko, co wykrzykiwali
Wybór fragmentów, opracowanie tematu i modelu odpowiedzi: Małgorzata Niewiadomska
Test absolwenta klasy trzeciej szkoły ponadgimnazjalnej.
Zadanie z zakresu tworzenia własnego tekstu
b.
c.
d.
e.
f.
mówcy wiecowi, trafiało mu do przekonania, było jakby wyjęte z jego wnętrza,
wyrwane z jego głowy”),
kaŜda krytyka rewolucji budzi w nim gniew i agresję,
rewolucja jest aktem dziejowej sprawiedliwości / wyŜszą dziejową koniecznością /
„prawem moralnym” (dotychczas ciemięŜeni odzyskują naleŜne im miejsce
w społeczeństwie oraz prawo do dóbr),
Cezary wyraŜa solidarność z uciemięŜonymi, staje po stronie pokrzywdzonych
przeciw krzywdzicielom,
jako przedstawiciel dotychczasowej klasy posiadającej czuje się winny /
odpowiedzialny za krzywdy dotąd doznawane przez niŜsze stany,
niepokoją go argumenty ojca, bo jego doświadczenia i wiedzy nie moŜna lekcewaŜyć
jak przestróg matki.
5. Rewolucja i komunizm w opinii Seweryna Baryki:
0 – 4 p.
np.:
a. doświadczenia Ŝyciowe i wiedza czynią Seweryna Barykę groźnym przeciwnikiem
w dyskusji, gdyŜ uprawniają do krytycznych ocen oraz potępienia rewolucji,
b. ojciec zna ciemne strony rewolucji (więzienia, donosicielstwo, sekretne egzekucje,
despotyzm),
c. zdaniem ojca rewolucja niszczy dotychczasowy ład moralny („nie moŜna się modlić”),
d. wyŜszy cel nie usprawiedliwia zbrodniczych środków („znakomici komisarze będą
odwaniać zapach morderstwa perfumami postępu”),
e. zbrodnia daje początek niemoralnemu i niesprawiedliwemu systemowi politycznemu
(„Tam wszystko poczęte jest ze zbrodni, a kończy się na wielkich i świetnych
karierach nowych panów Rosji...”),
f. idea równości przyświecająca rewolucji jest pretekstem dla przywódców
komunistycznych chcących stać się nową elitą społeczną i materialną,
g. nowa arystokracja nie będzie w niczym lepsza od poprzedniej, bo stworzą ją ludzie
bez skrupułów, Ŝądni władzy i materialnego zysku,
h. sytuacja plebsu nie poprawi się,
i. rewolucja nie jest aktem budowania nowego świata, lecz aktem niszczenia starego
(„tam nie zaczęło się od budowania..., lecz od niszczenia”),
j. pobudki, z których wszczęto rewolucję, są niskie, podłe („z pychy i zemsty”).
Powieściowy obraz rewolucji i komunizmu
6. Sformułowanie tezy rozstrzygającej, która z opinii (Cezarego czy rodziców)
znajduje w powieści pełniejsze uzasadnienie.
0–1
Przykład tezy:
W powieściowym obrazie rewolucji, ideologii komunistycznej oraz jej głosicieli,
wyraŜona jest ich negatywna ocena, zgodna z sądami rodziców Cezarego Baryki.
7. Argumentacja:
0–6
Uwaga! Formułując argumenty, uczeń powinien powoływać się na konkretne
powieściowe przykłady.
np.:
a. ideologia komunistyczna wyzwoliła w mieszkańcach Baku Ŝądzę krwawego odwetu
na domniemanych winnych i pośrednio doprowadziła do waśni na tle
narodowościowym i wyznaniowym,
Wybór fragmentów, opracowanie tematu i modelu odpowiedzi: Małgorzata Niewiadomska
Test absolwenta klasy trzeciej szkoły ponadgimnazjalnej.
Zadanie z zakresu tworzenia własnego tekstu
b. ideologia komunistyczna ma zły wpływ na młodych ludzi, w tym na Cezarego Barykę,
u którego wywołała agresję, utratę szacunku dla matki / spowodowała, Ŝe syn doniósł
na matkę, wydając miejsce ukrycia rodzinnego skarbu,
c. symbolicznym obrazem szkód spowodowanych przez rewolucję są zwłoki młodej
Ormianki – symbol piękna, niewinności, kultury, które giną w konfrontacji
z barbarzyństwem rewolucji,
d. trudna sytuacja bytowa Baryków po rewolucji oraz wyniszczająca praca stają się
przyczyną śmierci matki,
e. komunizm nie uszlachetnia ludzi, udział w rewolucji usprawiedliwia najbardziej podłe
czyny (kradzieŜ obrączki z ręki martwej matki),
f. rewolucja dezorganizuje państwo, w którym Ŝadna instytucja nie funkcjonuje
poprawnie (kolej, urzędnicza biurokracja),
g. państwowi funkcjonariusze podlegają korupcji (łapówkarstwo, np. pociąg moŜe jechać
dalej, jeśli pasaŜerowie złoŜą się na dar dla jego obsługi),
h. warszawskie środowisko komunistyczne przedstawione jest w negatywnym świetle,
jego główny powieściowy przedstawiciel to zacietrzewiony demagog, człowiek
manipulujący informacjami dla zdobycia wpływu na innych (Cezary), narodowy
zdrajca marzący o upadku Polski i jej wcieleniu do Związku Radzieckiego,
i. formalnym dowodem niechęci śeromskiego do rewolucji i komunizmu jest nasycenie
narracji zjadliwą ironią w partiach powieści poświęconych ich obrazowaniu.
8. Wnioski:
• pełny wniosek
3 p.
Częściowy wniosek oraz np.:
Droga ideowa Cezarego wykazuje, Ŝe dostrzega on błędy rewolucji i niedoskonałości
systemu komunistycznego. Jego próby ideowego określenia się kończy marsz
na Belweder, w którym bohater idzie z tłumem, ale sam, co jest dowodem jego
politycznej samotności (bezdomności). Jest to jego osobisty protest przeciw pogrąŜaniu
kraju w kryzysie. / Całą powieść moŜna odczytać jako głos ostrzeŜenia przed rewolucją
i obcym Polakom komunizmem oraz wołanie o ideę, która przerośnie wszelkie
dotychczasowe ideologie i skonsoliduje naród wokół ogólnego dobra. Symbolicznym
ekwiwalentem takiej idei jest w powieści mit szklanych domów.
częściowy wniosek
2 p.
Próba wnioskowania oraz np.:
Potępiający głos rodziców umotywowany jest ich doświadczeniem i znajomością świata,
a takŜe przywiązaniu do tradycyjnych (chrześcijańskich wartości), które burzy rewolucja.
Synem zaś kierują młodzieńcze emocje, nieukształtowany w pełni światopogląd młodego
Baryki sprzyja fascynacji nowymi, pozornie pięknymi ideami. „Przedwiośnie”
śeromskiego to zapis niszczycielskiego wpływu rewolucji na jednostki, społeczeństwo i
kulturę.
• próba wnioskowania
1 p.
Cezary i jego rodzice reprezentują kontrastujące opinie na temat rewolucji i komunizmu.
Syn popiera zachodzące zmiany, zaś rodzice są im zdecydowanie przeciwni. Powieściowy
obraz rewolucji i komunizmu odpowiada poglądom Seweryna i Jadwigi Baryków.
Uwaga! Modelowe odpowiedzi są rozbudowane i szczegółowe. W wypracowaniu
ucznia mogą wystąpić w postaciach prostszych, skrótowych bądź synonimicznych.
NaleŜy je uznawać, jeśli są merytorycznie poprawne.
Wybór fragmentów, opracowanie tematu i modelu odpowiedzi: Małgorzata Niewiadomska