Wielkopolskie Forum "Edukacja kulturalna i obywatelska w społec

Dr Anna Młynarska-Sobaczewska
Wydział Prawa i Administracji UŁ, Katedra Prawa Konstytucyjnego
Znaczenie wielokulturowości dla prawa i władzy państwowej
Wielokulturowość może być rozumiana jako diagnoza albo program, czy wręcz doktryna.
Jako diagnoza jest stwierdzeniem oczywistego stanu rzeczy. Jako program niesie poważne
konsekwencje dla dotychczasowego rozumienia prawa i władzy w państwie.
O ile bowiem spróbujemy odczytywać rzeczywistość poprzez pryzmat wielokulturowości –
stanu, w którym stosunki społeczne, relacje międzyludzkie są zdeterminowane przez
odmienności (lub podobieństwa) kulturowe, nieuchronnie okazuje się, że zaprzeczyć musimy
istnieniu jednego, nierelatywnego porządku aksjologicznego, a zatem także – normatywnego.
W literaturze przytaczane są przykłady dramatycznie odmiennego traktowania adresatów
norm prawnych – w zależności od tego jak tłumaczą swoje zachowania jako związane z ich
kulturą. Budzą one najczęściej komentarz krytyczny. Odmienność kulturowa prowadząca do
nierówności podmiotów prawa stanowi zaprzeczenie nowożytnego rozumienia systemu prawa
i państwa je stosującego – jako zbioru reguł obowiązujących powszechnie i egzekwowanych
na równych zasadach wobec wszystkich. Różnice w wyznawanych poglądach, zbiorze
kulturowych doświadczeń i przekonań nie mogą uzasadniać różnic w obowiązywaniu tych
reguł, to prowadziłoby bowiem do atrofii całego systemu prawa w państwie.
Innym niebezpieczeństwem związanym z przyjęciem wielokulturowości jako opisu świata
społecznego jest ryzyko postrzegania jednostki wyłącznie w sferze jej kultury – rodzi bowiem
pokusę uproszczenia wizji człowieka jako jedynie nosiciela swojej kultury. Taki punkt
widzenia sprzyja, paradoksalnie, rodzeniu się - czy też utrwalaniu postaw ksenofobicznych.
Ale wielokulturowość stanowić może także istotny wyłom w rozumieniu istoty relacji władzy
w państwie. Władza – choć jej aporie i trudności w badaniu tego zjawiska są aż nadto znane –
jawi się ostatecznie jako konieczna i powszechna w społeczności namiastka jednomyślności,
ośrodek rozwiązywania problemów koordynacyjnych. Oznaczać to musi, że wszyscy poddani
jej zgadzają się na pewne minimum proceduralne – ale także aksjologiczne, jakim władza w
państwie się legitymizuje. Wielokulturowość rozumiana jako stan, w którym stosunki ludzi
odmiennych kulturowo – z akcentowaniem owej odmienności mają największe i decydujące
znaczenie zdaje się zaprzeczać temu obrazowi władzy.
Literatura:
Red. L. E. Harrisom, S. P. Huntington, Kultura ma znaczenie. Jakie wartości wpływaja na
rozwój społeczeństw. Poznań 2003,
S. P. Huntington, Zderzenie cywilizacji, Warszawa 1997,
M. Blackwell, Geografia polityczna, Warszawa 2008,
Red. I. Jakubowska-Branicka, Prawa człowieka. Tolerancja i jej granice, Warszawa 2002,
Red. J. Pawlica, Etyka a prawo i praworządność, Kraków 1998,
D.L. Coleman, Individualizing Justice through Multiculturalism: The Liberal’s Dilemma,
Columbia Law Review, 1996, No 5, vol. 96.
L. Volpp, Talking „Culture”: Gender, Race, Nation and the Politics of Multiculturalism,
Columbia Law Review, 1996, No 5, vol. 96.
J. Kochanowski, Wielokulturowość a wolność. Wystąpienie Rzecznika Praw Obywatelskich
na konferencji „The Trans(Re)lation of Law and Laws. Mediation and Negotiations,
Multiculturalism and Human Freedom, Kraków 18 czerwca 2007,
Tadeusz Biernat, Legitymizacja władzy politycznej. Elementy teorii, Toruń 2000.