Wersja online

Ochrona własności intelektualnej
strona 1
Prawo autorskie
Podstawowym aktem prawnym dotyczącym ochrony własności
intelektualnej jest ustawa z dnia 4 lutego 1994r., o prawie
autorskim i prawach pokrewnych (tekst jednolity: Dz. U. nr 80 z
2000r. poz. 904).
Zainteresowani mogą znaleźć treść tej ustawy tutaj:
http://prawo.interia.pl/kodeksy?aid=7585
http://pl.wikisource.org/wiki/Prawo_autorskie_%28ustawa%29
Prawo autorskie jest prawem o charakterze powszechnym, a
zatem obowiązuje wszystkich.
Rodzaje prawa autorskiego:
• Osobiste, są nieograniczone w czasie, niezbywalne, obejmują:
• autorstwo utworu,
• oznaczanie utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo
udostępnianie go anonimowo,
• nienaruszalność treści i formy utworu oraz rzetelne jego
wykorzystanie,
• decydowanie o pierwszym udostępnieniu utworu
publiczności,
• nadzór nad sposobem korzystania z utworu.
W przypadku programów komputerowych zakres ochrony
autorskich praw osobistych jest węższy. Autorom programów
komputerowych przysługują bowiem jedynie dwa pierwsze
prawa.
• Majątkowe, zbywalne, dziedziczone (średnio ok. 70 lat od
chwili śmierci twórcy).
• Copyright
Wszystkie prawa zastrzeżone (all rights
reserved). Zasada, którą objęte jest tradycyjne prawo
autorskie. Nie zezwala ona zmieniania utworu oraz
Ochrona własności intelektualnej
strona 2
kopiowania bez zgody autora (zwykle pisemnej).
• Copyleft
Licencjonowanie praw autorskich zezwalające
na modyfikację i dowolną redystrybucję. Systemu został
stworzony w 1984 roku przez Richarda Stallmana na użytek
oprogramowania, dziś jest używane również dla innych
rodzajów materiału. W pierwszym etapie zastrzega się
prawa autorskie do danej pracy. Ten etap nie różni się
niczym od copyright. Dopiero w następnym zezwala się
wszystkim zainteresowanym na dowolne kopiowanie,
dystrybuowanie oraz modyfikowanie danej pracy lub pracy
pochodnej. Jednocześnie zastrzega się by wszelkie zmiany
również były objęte klauzulą copyleft, a więc
wykorzystywane na tych samych zasadach co pierwotna
praca.
• Creative Commons
Pewne prawa zastrzeżone (some
right reserved). Właściciel praw autorskich może udzielić
część tych praw ogółowi, zachowując pozostałe prawa,
poprzez udostępnienie różnego rodzaju licencji.
Dozwolony użytek
Dozwolony użytek nie dotyczy programów komputerowych.
Ustawa dopuszcza tak zwany dozwolony użytek utworów
chronionych, czyli bez zezwolenia twórcy można nieodpłatnie
korzystać z już upowszechnionego utworu w zakresie własnego
Ochrona własności intelektualnej
strona 3
użytku osobistego. Oznacza to, że posiadany legalnie film czy
muzyką można przegrać na płytę (o ile nie łamiemy przy tym
żadnych zabezpieczeń) i użyczyć rodzinie bądź przyjaciołom.
Wolno również na własne potrzeby zrobić kopię artykułu lub
fragmentu podręcznika.
Natomiast nie jest dopuszczalne skopiowanie plików mp3 czy
artykułu i umieszczenie ich na własnej stronie internetowej.
(Art. 27.) Instytucje naukowe i oświatowe mogą, w celach
dydaktycznych lub prowadzenia własnych badań, korzystać z
opublikowanych utworów w oryginale i w tłumaczeniu oraz
sporządzać w tym celu egzemplarze fragmentów opublikowanego
utworu.
(Art. 28.) Biblioteki, archiwa i szkoły mogą:
• udostępniać nieodpłatnie, w zakresie swoich zadań
statutowych, egzemplarze utworów opublikowanych,
• sporządzać lub zlecać sporządzenie pojedynczych egzemplarzy
utworów opublikowanych, niedostępnych w handlu - w celu
uzupełniania, ochrony swoich zbiorów i nieodpłatnego ich
udostępniania.
Odpowiedzialność karna
• Art. 115. [Przywłaszczenie prawa] Kto przywłaszcza sobie
autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub
części cudzego utworu, albo artystycznego wykonania, podlega
grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia
wolności do lat 3.
• Art. 116. [Rozpowszechnianie cudzego utworu] Kto bez
uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy
utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania,
artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nagranie,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo
pozbawienia wolności do lat 2.
• Art. 117. [Niedozwolone utrwalanie utworu] Kto bez
uprawnienia albo wbrew jego warunkom utrwala lub
Ochrona własności intelektualnej
strona 4
zwielokrotnia cudzy utwór w wersji oryginalnej, lub w postaci
opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram
lub nadanie, godząc się na ich rozpowszechnianie, podlega
grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia
wolności do lat 2.
• Art. 118. [Paserstwo] Kto w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej przedmiot będący nośnikiem utworu,
artystycznego wykonania, fonogramu, wideogramu
rozpowszechnianego lub zwielokrotnionego bez uprawnienia
albo wbrew jego warunkom nabywa, pomaga w jego zbyciu,
przyjmuje albo pomaga w jego ukryciu, podlega karze
pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
• Art. 118 [Niedozwolone wytwarzanie przedmiotów] Kto
wytwarza przedmioty przeznaczone do niedozwolonego
usuwania lub obchodzenia technicznych zabezpieczeń przed
odtwarzaniem, przegrywaniem lub zwielokrotnianiem utworu,
albo dokonuje obrotu takimi przedmiotami, podlega grzywnie,
karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat
3.
Piractwo komputerowe
Instalowanie programu z jednej licencjonowanej kopii na kilku
komputerach.
Kopiowanie płyt CD w celu instalacji lub rozpowszechniania
programów.
Korzystanie z możliwości uzyskania uaktualnienia programu bez
posiadania uprawnień do uaktualnienia.
Podrabianie oprogramowania.
Sprzedaż komputera z zainstalowanym nielegalnym
oprogramowaniem.
Dystrybucja nielegalnego oprogramowania na giełdach, w sklepach
komputerowych lub przez Internet.
Nielegalne kopiowanie programów komputerowych na potrzeby
wewnętrzne firmy, dokonanie większej liczby kopii niż zezwala na to
Ochrona własności intelektualnej
strona 5
licencja.
Pirackie witryny udostępniające programy do pobrania bezpłatnie lub
w zamian za przesłanie innego programu.
Aukcje internetowe, na których oferowane są programy
podrobione lub w inny sposób naruszające prawa autorskie.
Sieci wymiany plików „peer-to-peer” umożliwiające bezprawne
przesyłanie programów chronionych prawami autorskimi.
Licencje
Licencja na oprogramowanie to, regulacja prawna określająca
warunki jego użytkowania i zasady odpłatności.
• Licencja użytkownika EULA (End User License Agreement)
używana przez producentów oprogramowania do narzucenia
dodatkowych ograniczeń, takich jak liczba komputerów, na
których można zainstalować dany program, liczba
użytkowników korzystających jednocześnie z programu i wiele
innych.
• OEM (Official Equipment Manufacturer) - oznaczenie
oprogramowania lub elementów sprzętowych komputera
dostarczanych od wytwórcy komputerów. Oprogramowanie
OEM jest nierozerwalnie połączone z komputerem (lub jego
częścią), na którym jest ono zainstalowane. Nie wolno go
przenosić na inne komputery oraz odsprzedawać. Typowym
przykładem produktu OEM jest system operacyjny MS
Windows, a także oprogramowanie biurowe Microsoft Office.
Zaleta: oprogramowanie OEM jest znacznie tańsze od
oprogramowania typu BOX.
Wada: przypisanie oprogramowania do jednego komputera lub
jego części. Uniemożliwia to ponowną instalację
oprogramowania na nowszym sprzęcie zakupionym przez
użytkownika tego oprogramowania.
• Shareware, program udostępniony bezpłatnie do testów, dzięki
czemu przed podjęciem decyzji o zakupie można przetestować
zazwyczaj w pełni funkcjonalną wersję takiej aplikacji pod
Ochrona własności intelektualnej
strona 6
kątem swoich indywidualnych potrzeb. Często program ma
pewne ograniczenia:
• limit czasu na testowanie aplikacji - zwykle 30 dni,
• uprzykrzacz, wyświetlanie podczas uruchomienia lub
w trakcie pracy z programem komunikatu przypominającego
o konieczności uiszczenia opłaty rejestracyjnej,
• widoczny znak wody, w tworzonych plikach tekstowych lub
graficznych widoczny jest napis identyfikujący program,
który utworzył ten plik.
• Adware, oprogramowanie jest darmowe, ale zawiera funkcję
wyświetlającą reklamy. Wydawca oprogramowania zarabia
właśnie na tych reklamach. Zwykle istnieje możliwość zakupu
wersji programu bez reklam. Adware najczęściej jest używane
w aplikacjach łączących się z Internetem ze względu na
możliwość wymiany wyświetlanych reklam. Najbardziej
znanym programem tego typu jest w Polsce komunikator
Gadu-Gadu. Reklamy internetowe można zablokować za
pomocą odpowiednio skonfigurowanych pośredników HTTP
(HTTP proxy). Są to programy, które pośredniczą między
przeglądarką a serwerem. Ich główne przeznaczenie, to
skrócenie czasu oczekiwania. Dodatkowe możliwości, to:
blokowanie reklam, cenzurowanie, ukrywanie adresu IP
komputera.
• Freeware, programy mogą być używane bezpłatnie i bez
żadnych ograniczeń, ich producenci nie są zainteresowani
komercyjnym rozprowadzaniem swoich produktów, jednak ich
prawa autorskie pozostają w mocy, dlatego nikt nie może np.
wprowadzać żadnych zmian w tych programach.
• Demo, darmowe programy, które mają mocno ograniczone
funkcje lub ograniczony czas użytkowania. Programy demo nie
mogą być przekształcone w wersję pełną po nabyciu kodu
rejestracyjnego u producenta, trzeba kupić pełną wersję
programu.
• Trial, rodzaj licencji na programy komputerowe polegający na
tym, że można go używać przez z góry ustalony czas (od 7 do
90 dni). Programy na tej licencji są w pełni funkcjonalne. Po
Ochrona własności intelektualnej
strona 7
upływie ustalonego czasu, jedyną rzeczą, na którą pozwoli
program to rejestracja albo usunięcie z dysku twardego.
Zazwyczaj wersje próbne rozprowadzane są na tej licencji.
• GNU GPL (General Public License) Celem tej licencji jest
zagwarantowanie użytkownikowi swobodnego dostępu do
oprogramowania oraz możliwości jego udoskonalania. Ma
zapewnić cztery podstawowe wolności:
• wolność uruchamiania programu w dowolnym celu,
• wolność analizowania, jak program działa i dostosowywania
go do swoich potrzeb,
• wolność rozpowszechniania niezmodyfikowanej kopii
programu,
• wolność udoskonalania programu i publicznego
rozpowszechniania własnych ulepszeń, dzięki czemu może z
nich skorzystać cała społeczność.
Jeżeli ktoś wprowadza do obiegu oprogramowanie zawierające
jakąkolwiek część podlegającą licencji GLP, to musi udostępnić
wraz z każdą dystrybucją binarną jej postać źródłową.
• Public domain (dobro publiczne), ogół tekstów, zdjęć, muzyki,
dzieł sztuki, oprogramowania itp., które na skutek decyzji
twórcy, braku spadkobierców lub upływu odpowiedniego czasu,
stały się dostępne do dowolnych zastosowań bez ograniczeń
wynikających z przepisów prawa autorskiego. Programy
posiadające ten status, mogą być używane bezpłatnie i bez
ograniczeń.
Netykieta i akronimy
Netykieta to zbiór nieformalnych reguł określających sposób
postępowania użytkowników sieci.
Zasady netykiety są formułowane często osobno dla poczty
elektronicznej, osobno dla publikacji internetowych, a także osobno
dla korzystania z zasobów Internetu również poza Internetem, na
przykład w pracach drukowanych.
Ochrona własności intelektualnej
strona 8
Blog Rafała Rynkiewicza
Wikipedia
Akronim lub skrótowiec (z gr. ákros = skrajny), to słowo
utworzone przez skrócenie wyrażenia składającego się z dwóch lub
więcej słów.
Lista akronimów
Pierwotnie akronimy internetowe i telekomunikacyjne tworzone
były ze słów angielskich, istnieją też akronimy utworzone z polskich
słów.
AFAIK – as far as I know (z tego co wiem),
ZTCW – z tego co wiem.
Ochrona własności intelektualnej
strona 9