Leki wpływające na tempo ortodontycznego przemieszcza

Przeglądy, streszczenia
Reviews and abstract
Tom 5 nr 2 2009
Volume 5 no 2 2009
Leki wpływające na tempo ortodontycznego przemieszczania zębów-systematyczny przegląd literatury
Medication effects on the rate of orthodontic tooth movement: A systematic literature review
Bartzela T, Türp JC, Motschall E, and Maltha JC.
American Journal of Orthodontics and Dentofacial Orthopedics 2001; 1: 16-26
W ostatnim czasie opublikowano liczne przeglądy prac badawczych dotyczących procesów biologicznych związanych
z ortodontycznym przemieszczaniem zębów (OPZ). Opisują one reakcje tkanek przyzębia i substancji międzykomórkowej na działanie sił ortodontycznych. Opublikowano też wiele doniesień na temat skutków działania, miejscowego
lub ogólnoustrojowego, leków lub suplementów diety przyjmowanych podczas OPZ. W doniesieniach tych wyróżniano
dwie kategorie skutków: związane z fizjologią tkanki kostnej oraz klinicznie istotne skutki uboczne spowodowane przez
leki, takie jak: przerost dziąseł, kserostomia oraz resorpcja zewnętrzna korzeni zębów. Jednakże większość doniesień
nie zawiera danych dotyczących wpływu przyjmowania leków oraz suplementów diety na tempo OPZ. Informacje takie
są bardzo istotne dla lekarzy klinicystów, ponieważ wielu pacjentów leczonych ortodontycznie przyjmuje równocześnie
codziennie leki i suplementy diety mogące wpłynąć zarówno na tempo OPZ, jak i na czas trwania leczenia. Dlatego
przeprowadzony został systematyczny przegląd literatury oparty na danych z eksperymentów dotyczących tego zagadnienia. Niestety w dostępnej literaturze medycznej opublikowano wyniki jedynie niewielkiej liczby badań z udziałem
ludzi. Z uwagi na to niniejsze opracowanie bazuje głównie na eksperymentach przeprowadzanych na zwierzętach. Porównywanie uzyskanych danych było utrudnione z uwagi na wielką różnorodność w zaplanowaniu eksperymentów, doborze gatunków zwierząt, protokołów i dawek stosowanych leków oraz różnorodny dobór wielkości użytych sił. Innym
problemem było to, że bezpośrednie przeniesienie wyników badań na zwierzętach na ludzi było niemożliwe. Jednakże
wydaje się, że wpływ działania leków na OPZ w organizmie człowieka będzie taki sam jak u zwierząt.
Poszukiwania prowadzono z użyciem baz danych: Cochrane Library, Medline, Embase, Web of Science oraz
Biosis. Całkowita liczba znalezionych publikacji wynosiła 206. Po odrzuceniu części artykułów, nie spełniających
kryteriów przeglądu, pozostało 49 prac. Rozważano wpływ na tempo OPZ następujących grup leków: analogów
i inhibitorów eikozanoidów (leukotrieny, tromboksany, prostaglandyny i prostacykliny) niesterydowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), paracetamolu, kortykosteroidów, wapnia i regulatorów jego poziomu we krwi. Niektóre z tych
leków stymulują a inne mają działanie spowalniające tempo OPZ. Stosowanie syntetycznych analogów eikozanoidów
powoduje wzrost tempa, podczas gdy ich inhibitory mogą je spowolnić. Najważniejszymi inhibitorami OPZ są NLPZ.
Mimo iż wszystkie one wykazują podobne działanie, ich wpływ na OPZ nie jest jednakowy. Badania dotyczące tych
leków prowadzone były w stosunkowo krótkim okresie czasu, dlatego uzyskane wyniki mogą mieć wpływ na błędną
ocenę skutków przedłużonego ich podawania, np. w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów. Z innych leków
przeciwbólowych jedynie paracetamol zbadano pod kątem wpływu na leczenie ortodontyczne i nie znaleziono żadnego jego działania na OPZ, dlatego wydaje się, że powinien być on lekiem z wyboru stosowanym w celu zwalczania
dolegliwości bólowych związanych z leczeniem ortodontycznym. Nie ma danych dotyczących opioidowych leków
przeciwbólowych.
Kortykosteroidy a w szczególności glikokortykosteroidy stymulują OPZ, jednakże zależy to od względnej aktywności
przeciwzapalnej tych leków i sposobu podawania. Miejscowe i ogólnoustrojowe stosowanie parathormonu (PTH) także
przyspiesza tempo OPZ. Taki sam efekt występuje, gdy endogenna synteza PTH stymulowana jest przez podawanie diety o niskiej zawartości wapnia. Z drugiej jednak strony krótkotrwałe, przerywane podawanie PTH lub jego aktywnego
Forum
Orthodontic
Ortodontyczneforum
50
Przeglądy, streszczenia
Tom 5 nr 2 2009
Reviews and abstract
Volume 5 no 2 2009
fragmentu (1-36) (tetraparatide) ma anaboliczny wpływ na tkankę kostną. Nie ma bezpośrednich danych wskazujących
na to, że taki sposób podawania hamuje tempo OPZ.
Stosowanie egzogennej tyroksyny wzmaga tempo OPZ w sposób zależny od wielkości zastosowanej dawki. W piśmiennictwie nie ma dostatecznych danych na temat wpływu kalcytoniny na tempo OPZ. To samo odnosi sie do suplementacji estrogenów. Mimo iż w literaturze sugerowano odwrotną zależność między ich stosowaniem, a tempem OPZ;
brak na to bezpośrednich dowodów. Witamina D3 powoduje wzrost tempa OPZ w sposób zależny od wielkości podanej
dawki, podczas gdy bifosfoniany powodują spadek tempa leczenia. Powinny być one stosowane z niezwykłą ostrożnością z uwagi na to, iż mogą powodować rozległą martwicę kości szczęki i żuchwy. Zagrożenie jest największe u pacjentów stosujących te leki przewlekle.
Przegląd pokazuje, że dowody z badań nad wpływem skutków stosowania leków i suplementów diety na OPZ są
wciąż nieliczne. Uwaga klinicystów powinna być bardziej skupiona na tym temacie, ze względu na rosnącą liczbę pacjentów leczonych ortodontycznie, którzy stale przyjmują leki. Istnieje też potrzeba przeprowadzenia większej liczby
badań na temat wpływu działania różnych substancji leczniczych na OPZ.
opracował
lek. dent. Krzysztof Owczarek
Forum
Orthodontic
Ortodontyczneforum
51