Ptaki wodne - Turystyczny Szlak Ornitologiczny

Ptaki wodne - Turystyczny Szlak Ornitologiczny

SCENARIUSZ ZAJĘĆ nr 3 - turystyczny szlak ornitologiczny
Temat . Poznajemy ptaki wodne w najbliższej okolicy i nie tylko ...
Cele ogólne:
poznanie różnorodności ptaków występujących nad zbiornikami wodnymi
w najbliższej okolicy
doskonalenie umiejętności posługiwania się sprzętem optycznym (lupą) oraz
przewodnikami i atlasami do oznaczania ptaków
rozwijanie zainteresowań przyrodniczych
Cele operacyjne:
Uczeń:
rozpoznaje pospolite gatunki ptaków występujących nad wodądostrzega różnice w wyglądzie przykładowych gatunków ptaków wodnych
dostrzega istniejące zagrożenia dla ptaków wodnych
określa przystosowania ptaków wodnych do życia w ich środowisku
posługuje się lornetką oraz przewodnikami i atlasami
prowadzi obserwacje terenowe oraz analizuje ich wyniki
rozwija zainteresowania ornitologiczne
docenia wartości przyrodnicze najbliższej okolicy
Miejsce
: pracownia przyrodnicza, zbiornik wodny (staw, jezioro, starorzecze, fragment
rzeki).
Metody pracy:
zajęcia terenowe, obserwacja, pogadanka.
Formy pracy:
indywidualna, grupowa, zbiorowa.
Optymalna liczba uczestników: 25 osób.
Czas przewidywany na realizację planowanych zajęć: 45 min (zajęcia w
pracowni przyrodniczej oraz 90 min zajęcia w terenie). Łącznie: 2 godziny
lekcyjne.
1
Materiały i środki dydaktyczne:
Karta pracy, lornetki, przewodniki i atlasy do oznaczania ptaków.
Przebieg zajęć:
A. Faza wstępna:
1.Zapoznanie uczniów z tematyką zajęć.
2.Zapoznanie uczniów z zasadami oraz sprzętem służącym do obserwacji
przyrodniczych.
3.Zapoznanie uczniów ze spreparowanymi eksponatami ptaków wodnych
poprzez obserwację okazów i fotografii.
B. Faza realizacji: (zajęcia w terenie)
1.Wyjście w teren, rozdanie lornetek, przewodników, atlasów do oznaczania
ptaków oraz kart pracy. Obserwacje i oznaczanie występujących gatunków
ptaków wodnych w wybranym zbiorniku wodnym
(zadanie nr 1z karty pracy).
2.Podział uczniów na grupy oraz wybór i szczegółowa obserwacja określonego
jednego gatunku ptaka wodnego.
Realizacja zadania 2 z karty pracy.
C. Faza podsumowująca:
1. Weryfikacja oraz porównanie zabranych informacji nt. ptaków wodnych.
Gra „Sylwetki ptaków ”
.
2
załącznik nr 1
Określ do jakich gatunków należą poniższe sylwetki ptaków związane ze
środowiskiem wodnym
Czapla siwa , perkoz dwuczuby ,bąk zwyczajny ,perkoz zausznik ..........
3
Karta Pracy
Poznajemy ptaki wodne w najbliższej okolicy
Zadanie 1
Korzystając z tabelki zaznacz liczbę osobników każdego gatunku ptaka
wodnego, jakiego zaobserwowałeś. Skorzystaj z lornetek, przewodników oraz
atlasów do oznaczenia ptaków.
Data ..................................
Godzina ....................................
Nazwa zbiornika wodnego .............................................
Miejscowość .......................................
Obserwatorzy...................................................................
Liczba osobników
Nazwa
gatunkowa
Samice
młode
Uwagi
samce
4
Zadanie 2
Wybierz jeden gatunek ptaka wodnego i obserwuj go tak długo, jak się da.
Zwróć uwagę na jego wygląd, a następnie zanotuj w tabeli jego cechy
charakterystyczne oraz podaj jego nazwę gatunkową. Użyj w tym celu lornetki,
przewodników oraz atlasów do oznaczania ptaków
Obserwator
Data obserwacji
Miejsce obserwacji
Warunki pogodowe
Nazwa obserwowanego zbiornika
Cechy charakterystyczne obserwowanego gatunku
Wielkość
Kształt
Ubarwienie
Dziób barwa
Nogi
Zachowania
Wydawane dźwięki
Cechy szczególne
Nazwa gatunkowa ptaka
5
Słowniczek trudniejszych pojęć
Dymorfizm płciowy (dwupostaciowość u zwierząt rozdzielnopłciowych wyraźnie widoczne
zewnętrzne różnice w wyglądzie samca i samicy
Gatunek – zespól organizmów o podobnej budowie , wspólnym pochodzeniu ,mogących się
swobodnie krzyżować dają płodne potomstwo
Ciekawostka
Burza mózgów: uczniowie szukają odpowiedzi na temat: "Dlaczego kaczka nie
tonie?" Nauczyciel zapisuje przystosowania ptaków wodnych do życia w
środowisku wodnym, podawane przez uczniów.
Nauczyciel przeprowadza doświadczenie i prezentuje je uczniom.
Doświadczenie
Przygotowujemy dwie kartki papieru np. o wymiarach 10 cm x 10 cm. Jeden z
kawałków smarujemy cienką warstwą tłuszczu (najlepiej olejem). Po kilku
minutach na obydwie kartki nakładamy kilka - kilkanaście kropel wody.
Obserwujemy, na której kartce krople wody nie wsiąkają.
Nauczyciel na podstawie doświadczenia wyjaśnia działanie gruczołu kuprowego oraz
tłumaczy izolacyjne znaczenie piór, skóry i warstwy tłuszczu
Pióra.
Ciało ptaka jest dobrze izolowane, gdyż upierzenie nie przepuszcza wody.
Pomaga w tym szczególnie silnie rozwinięty gruczoł kuprowy - położony pod
nasadą ogona (nazywanym u ptaków kuprem). Ten skórny gruczoł ptaków
wydziela substancję, którą natłuszczane są pióra, aby zabezpieczyć je przed
przemoknięciem. Tłustą wydzielinę ptaki roznoszą za pomocą dzioba.
Natłuszczone z zewnątrz ściśle przylegające pióra konturowe tworzą coś w
rodzaju poduszki, wypełnionej od środka ogrzanym przez ciało powietrzem oraz
warstwą miękkich piór puchowych. Takie warstwy doskonale izolują skórę
ptaka od wody, dlatego ptaki nie czują też jej niskiej temperatury. Dodatkowo w
izolacji od zimna bardzo pomocna jest podskórna warstwa tłuszczu, szczególnie
silnie rozwinięta w okresie zimowym. Nieprzepuszczalna dla wody warstwa
piór to z jednej strony atut, a z drugiej utrudnienie podczas nurkowania
Nauczyciel prezentuje rysunek nr 2( tułów ptaka z nogami) i omawia znaczenie
nóg dla ptaka wodnego ; jako napęd w wodzie ,pod woda ,,pomoc w starcie i
lądowaniu na wodzie , narząd termoregulacyjny
6
Nauczyciel rozdaje przygotowane zestawy z nazwami gatunkowymi ptaków
wodnych ,kormoran ,krzyżówki , łyski, perkoza dwuczubego ,różnymi
rodzajami dziobów i nóg oraz ich opisami .uczniowie na podstawie analizy
wzrokowej i opisu przyporządkowują poszczególne elementy do siebie –karta
pracy nr 1
Faza podsumowująca
1. Nauczyciel prezentuje sylwetki głów różnych gatunków ptaków wodnych
rysunek nr 3,Uczniowie po kształcie dzioba wnioskują ,jakim rodzajem
pokarmu się odżywia (np. gęś zbożowa –trawa, nurogęś-ryby i inne
zwierzęta, wodne ,płaskonos-drobne skorupiaki wodne ,roślinność wodna
2. Praca domowa po co łabędziowi długa szyja?
Materiały dla nauczyciela
7
Dlaczego kaczka nie tonie ?
rysunek 1
rysunek 2.
8
Rysunek 3
TERATURA:
Attenborough D.1999. Prywatne życie ptaków, Muza S. A., Warszawa
JonssonL. 1998.Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego. Multico,Warszawa
Kerrod R. 1991.Ptaki wodne. Encyklopedia świata zwierząt Wiedza i życie.
Meissner W.Cofta T.1998.Ptaki Bałtyku. Gatunkinurkujące. GBPW Kuling,
Wydawnictwo Gdańskie. Meissner W., Cofta T.1999. Ptaki Bałtyku. Łabędzie
,gęsi i kaczki właściwe. GBPW Kuling, Wydawnictwo Gdański
9