Negocjacje na forum ONZ dotyczące

Negocjacje na forum ONZ
dotyczące finansowania rozwoju:
Jakie powinny być rezultaty konferencji
w Addis Abebie w 2015 roku?
Streszczenie
Dokument ten jest inicjatywą
organizacji AFRODAD, EURODAD,
JSAPMDD, LATINDADD i Third World
Network.
Poparcie dla dokumentu wyraziły 142
organizacje pozarządowe.
Ich listę można znaleźć w pełnej wersji
dokumentu pod adresem:
http://eurodad.org/ffdpositionpaper
Tłumaczenie na polski: Grupa Zagranica, 2015
1
Streszczenie
Rok 2015 będzie przełomowy w walce z ubóstwem na świecie i dążeniach do sprawiedliwego i
zrównoważonego rozwoju, już za sześć miesięcy odbędą się trzy niezwykle ważne spotkania na
szczycie. Głównym tematem wszystkich trzech spotkań są konkretne propozycje reform
międzynarodowego systemu handlu i systemu finansowego, aby systemy te wspierały realizację
globalnych Celów Zrównoważonego Rozwoju. Reformy te powinny się opierać na prawie do rozwoju dla
wszystkich państw i na zapewnieniu praw ekonomicznych i społecznych wszystkim ludziom na świecie.
Dostępne są wystarczające środki, aby zagwarantować przestrzeganie praw człowieka wszystkich ludzi
na świecie, wyeliminować ubóstwo i osiągnąć globalne cele zrównoważonego rozwoju, jednak, aby stało
się to możliwe trzeba, podjąć decyzje polityczne w celu zmiany struktur i systemów. W tych kwestiach
decydującą rolę odegra 3. Konferencja ONZ nt. Finansowania Rozwoju, która odbędzie się w lipcu 2015
roku w Addis Abebie.
Raport ten podsumowuje nasze rekomendacje dotyczące konkretnych zmian, które można uzgodnić w
Addis Abebie, przedstawione w ramach sześciu rozdziałów Konsensusu z Monterrey i w siódmym
rozdziale poświęconym innym ważnym zagadnieniom:
1. Pozyskiwanie krajowych źródeł finansowania.
Prawdziwie globalna współpraca jest kluczowa w celu rozwiązania problemu nielegalnych przepływów
finansowych i w skutecznej walce z międzynarodowym procederem unikania i uchylania się od
opodatkowania. Brak wspólnej agendy międzynarodowej współpracy w kwestiach podatkowych skutkuje
olbrzymimi kosztami ponoszonymi przez wszystkie rządy i straconym dochodami, które rządy mogłyby
przeznaczać na zrównoważony rozwój. Obecne standardy podatkowe są opracowywane za zamkniętymi
drzwiami w Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), tym samym wykluczając 80%
państw na świecie z udziału w procesie decyzyjnym. W tym zakresie nasze główne rekomendacje są
następujące:


należy utworzyć nowy podmiot międzyrządowy dedykowany międzynarodowej współpracy w
zakresie podatków i dostarczyć środki umożliwiające jego skuteczne działanie;
należy zapewnić temu podmiotowi wszechstronne uprawnienia, w tym w zakresie kwestii erozji
podstawy opodatkowania i przekazywania zysków (base erosion and profit shifting, BEPS),
traktatów dotyczących podatków i inwestycji, zachęt podatkowych, opodatkowania przemysłu
wydobywczego, przejrzystości struktury własności i prawa do korzyści, sprawozdawczości z
podziałem na poszczególne kraje i automatycznej wymiany informacji dla celów podatkowych.
2. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne i inne przepływy międzynarodowe
Potrzebne jest o wiele bardziej zrównoważone podejście do międzynarodowych finansów prywatnych,
uwzględniające ryzyko i potrzebę krajów rozwijających się, aby ostrożnie zarządzać przepływami. Istnieją
dwie kategorie obaw. Z jednej strony przepływy te stwarzają ryzyko makroekonomiczne, w tym
niestabilność krótkoterminowych przepływów finansowych. Z drugiej strony, istnieją obawy związane z
treścią i warunkami inwestycji bardziej długoterminowych, szczególnie bezpośrednich inwestycji
zagranicznych (BIZ). W tym obszarze nasze główne rekomendacje są następujące:


należy uznać regulacje dotyczące rachunku kapitałowego za główne narzędzie polityczne dla
wszystkich państw i usunąć ze wszystkich umów inwestycyjnych przeszkody we wdrożeniu tych
ważnych polityk;
należy szczegółowo objaśnić ważne problemy, wykorzystując instytucje i środki publiczne, aby
zyskać wpływ na międzynarodowe finanse prywatne.
3. Handel międzynarodowy
Polityka handlowa powinna pozwolić krajom rozwijającym się zachować przestrzeń do tworzenia polityk,
w tym zdolność do skupienia się na wpływie na bezrobocie, wrażliwe grupy społeczne, równość płci i
zrównoważony rozwój i nie powinna promować liberalizacji jako celu samego w sobie. Handel
międzynarodowy odgrywa ważną rolę w rozwoju, a polityki handlowe są istotnym narzędziem, które kraje
2
rozwijające się mogą wykorzystać, aby wspierać rozwój krajowego przemysłu, produkując towary mające
większą wartość dodaną, a nie tylko eksportując surowce. Jednak obecny system handlu wymusił na
krajach rozwijających się otwarcie ich rynków, zarówno poprzez Światową Organizację Handlu (WTO) jak
i regionalne i dwustronne traktaty inwestycyjne, które ograniczają w krajach rozwijających się możliwość
stanowienia polityk w celu spełnienia potrzeb rozwojowych. Jednocześnie obecny system handlowy
niewiele zrobił, aby zaradzić prowadzonym przez kraje bogate politykom skutkującym zniekształceniami
handlu. W tym zakresie rekomendujemy:


rzetelny przegląd wszystkich umów handlowych i traktatów inwestycyjnych w celu
zidentyfikowania wszystkich obszarów, w których umowy te mogą ograniczać zdolność krajów
rozwijających się do zapobiegania i zarządzania kryzysami, regulowania przepływu kapitału,
ochrony prawa do dochodów i przyzwoitej pracy, egzekwowania sprawiedliwego opodatkowania,
świadczenia najważniejszych usług publicznych i zapewnienia zrównoważonego rozwoju;
przegląd wszystkich systemów praw własności intelektualnej, które wprowadzono w krajach
rozwijających się w ramach umów o wolnym handlu, aby zidentyfikować ich szkodliwy wpływ
m.in. na zdrowie publiczne, środowisko naturalne i rozwój technologiczny.
4. Oficjalna pomoc rozwojowa (ODA) i inne międzynarodowe formy publicznego
wsparcia rozwoju
Należy wprowadzić wzmocnione zobowiązania dotyczące poprawy jakości i ilości udzielanej ODA,
zawierające zdecydowanie bardziej stanowcze mechanizmy umożliwiające kontrolę i monitoring realizacji
zobowiązań, potrzebne są także nowe i dodatkowe źródła publicznego finansowania. ODA pozostaje
najważniejszym zasobem, szczególnie dla krajów najuboższych. Jednak jej wartość została poważnie
osłabiona z powodu niemożności osiągnięcia przez kraje bogate celu wyznaczonego w ramach ONZ,
polegającego na przeznaczeniu na ODA 0,7% ich dochodu krajowego brutto i braku postępów w
realizacji zobowiązań dotyczących efektywności pomocy rozwojowej, ustalonych podczas kolejnych
spotkań w Paryżu, Akrze i Pusan i mających na celu wyeliminowanie praktyk znacząco podkopujących
skuteczność ODA. Innowacyjne mechanizmy finansowania publicznego mogą zapewnić bardzo
potrzebne dodatkowe źródła funduszy. W tym obszarze nasze kluczowe rekomendacje są następujące:



należy ustalić wiążące harmonogramy w celu wypełnienia zobowiązania dotyczącego
przeznaczenia 0,7% dochodu narodowego brutto na ODA;
należy zagwarantować, że w ramach ODA odbywa się rzeczywisty transfer środków
finansowych, m.in. poprzez wyeliminowanie: pomocy wiązanej, wliczania do ODA kosztów
donatorów i wartości umorzonych długów, dostarczania większości pomocy rozwojowej w formie
grantów i poprzez reformę systemu pożyczek preferencyjnych, aby odzwierciedlał on rzeczywiste
koszt pożyczek udzielanych krajom partnerskim;
należy wprowadzić podatek od transakcji finansowych przeprowadzanych przez firmy finansowe i
wykorzystać pozyskane w ten sposób dochody na sfinansowanie zrównoważonego rozwoju.
5. Zadłużenie zagraniczne
Ostatnia rezolucja przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, zezwalająca na „utworzenie
wielostronnych ram prawnych dla procesu restrukturyzacji długu publicznego” stanowi niezwykle ważną
okazję do uruchomienia skutecznego międzynarodowego mechanizmu zapobiegającemu i
pozwalającemu rozwiązywać przyszłe kryzysy – nie wolno jej zmarnować. Kryzysy zadłużenia stwarzają
ryzyko zaprzepaszczenia postępu rozwojowego na całym świecie, który dokonał się w ciągu ostatnich
dziesięcioleci. Nawet w krajach, które nie cierpią na skutek poważnego kryzysu zadłużenia, koszty
związane z obsługą długu rywalizują z wydatkami na rozwój, a pula środków publicznych jest
ograniczona. Mimo obietnic złożonych podczas konferencji w Monterrey nie opracowano architektury
zapobiegania i zarządzania kryzysem zadłużenia. Wciąż zbyt późno i zbyt wolno podejmuje się działania
mające na celu zapobieżenie kryzysom zadłużenia. Nasze kluczowe rekomendacje w tym zakresie są
następujące:

należy potwierdzić zobowiązanie na temat uzgodnienia wielostronnych ram prawnych procesu
restrukturyzacji długu publicznego na neutralnym forum i zagwarantować, że ramy te będą
3

wszechstronne, skoncentrowane na realizacji potrzeb ludzi, zawarta w nich będzie możliwość
egzekwowania odpowiedzialności wobec
pożyczkodawców i pożyczkobiorców za
nieodpowiedzialne zachowania i będą dawać wszystkim interesariuszom prawo bycia
wysłuchanymi;
w celu zbadania istniejących długów w oparciu o standardy odpowiedzialnego finansowania, w
tym zbadania legalności danego długu, należy zlecić niezależne audyty oraz przyjąć
zobowiązanie umorzenia długów, które okażą się nielegalne.
6. Kwestie systemowe: skuteczna, inkluzywna reforma globalnego systemu
rządzenia i systemu finansowego
Należy pilnie zreformować system globalnego zarządzania w sferze gospodarki, aby umożliwić krajom
rozwijającym się sprawiedliwy i równy udział w podejmowaniu decyzji w organizacjach
międzynarodowych i instytucjach finansowych, wzmocnić przejrzystość i możliwość egzekwowania
odpowiedzialności oraz rozwiązywać kluczowe problemy międzynarodowe, jednocześnie respektując
przestrzeń krajów rozwijających się umożliwiającą im stanowienie polityk. O ile przejście z forum G8 do
G20 jako głównego forum światowej dyskusji na temat gospodarki sygnalizowało zmianę w dynamice sił,
forum G20 okazuje się być nieadekwatne i nieskuteczne w światowej koordynacji kwestii ekonomicznych,
podczas gdy posiadające legitymizację organy ONZ nie mają uprawnień lub środków, aby podjąć się
skutecznej koordynacji w tym zakresie. Międzynarodowy system walutowy przyznaje niezrównoważoną
rolę dolarowi amerykańskiemu. Amerykańska waluta powinna zostać stopniowo zastąpiona jako
światowa waluta rezerw finansowych, natomiast równolegle należy dodatkowo stabilizować system
poprzez zwiększenie zasobów rezerw dostępnych krajom rozwijającym się. W tym zakresie
rekomendujemy:


uruchomienie procesu utworzenia przy ONZ Rady ds. Światowej Koordynacji Gospodarczej
(Global Economic Coordination Council), aby przewodziła ona w kwestiach gospodarczych;
przeznaczenie 250 mld $ rocznie w ramach nowych Specjalnych Praw Ciągnienia (Special
Drawing Rights), przy założeniu, że większość z tych środków będzie do dyspozycji krajów
rozwijających się.
7. Inne ważne zagadnienia
Zwracamy uwagę na cztery szczególnie ważne zagadnienia:




ONZ powinna poważnie podejść do potrzeby wprowadzenia lepszych sposobów mierzenia
postępów, które wychodzą poza krótkoterminowe wskaźniki ekonomiczne, np. PKB, aby włączyć
wymiar dobrostanu i dobrobytu w kontekście społecznym i w kontekście środowiska naturalnego
oraz podkreślić jak znaczące mogą być nierówności, w tym nierówności ze względu na płeć.
Podejmując inicjatywę na rzecz odpowiedzialnych standardów finansowania ONZ mogłaby
połączyć i wzmocnić różne istniejące inicjatywy i propozycje oraz pomóc zagwarantować
odpowiednie wdrażanie tych standardów.
Biorąc pod uwagę rosnącą świadomość, że wszystkie formy finansowania rozwoju niosą ze sobą
konkretne zagrożenia i możliwości dla praw kobiet, niezwykle ważna problematyka praw kobiet
musi być w pełni zintegrowana z agendą finansowania rozwoju.
Należy opracować agendę, nad którą pracę rozpoczęto podczas konferencji Zgromadzenia
Ogólnego ONZ w 2009 roku, dotyczącą reformy regulacji finansowych i sektora finansowego.
Powyższe rekomendacje są streszczeniem kluczowych rekomendacji szczegółowo
przedstawionych poniżej, łącznie z dowodami wskazującymi, dlaczego te i inne kluczowe
zagadnienia powinny znaleźć się w centrum debaty na konferencji w Addis Abebie.
Pełen dokument (w języku angielskim) dostępny jest na stronie:
http://eurodad.org/ffdpositionpaper
4