4. Złamywanie arkuszy i wstęgi papieru. Prasowanie

4.
Złamywanie arkuszy i wstęgi papieru. Prasowanie
4.1. Materiał nauczania
Złamywanie polega na zgięciu arkusza lub wstęgi pod kątem 180o i złamaniu tego arkusza
lub wstęgi z wytworzeniem trwałego odkształcaniu. W wyniku tej operacji uzyskuje się
odpowiednie zmniejszenie formatu arkuszy lub szerokości wstęgi. Proces złamywania może
być wykonany ręcznie lub maszynowo. Złamywanie arkuszy wykonuje się w złamywarkach
nożowych i kasetowych, wstęgi – w lejowych i nożowych rotacyjnych.
W złamywarkach nożowych w wyrównany arkusz uderza tępy nóż, który wprowadza
arkusz w szczelinę znajdująca się pod nim i dalej między walce, które chwytają go i ściskają.
Rys.1. Schemat złamywania arkusza w złamywarce nożowej:
1 – nóż, 2 – walce złamujące, 3 – złamywany arkusz
[5, s. 205]
Maszyny nożowe charakteryzują się możliwością złamywania dużych formatów, składania
papieru różnych gatunków i o różnej gramaturze, dużą dokładnością pracy, małymi wymiarami
gabarytowymi, mniejszą liczbą kombinacji złamów i małą wydajnością.
W złamywarkach kasetowych poruszający się arkusz zostaje wprowadzony do kasety,
dochodzi do jej dna i tam początek arkusza zostaje zatrzymany. Tylna część arkusza jest dalej
pchana do przodu. Powoduje to powstanie fałdy poza kasetą. Fałda ta jest chwytana przez
walce i ściskana przez nie.
Rys.2. Schemat złamywania arkusza w złamywarce kasetowej:
1 – kaseta, 2 – walce podające, 3 – walce złamujące,
4 – złamywany arkusz, 5 – przesuwany opór w kasecie
(dno kasety) [5, s. 205]
1
Do maszyn zwojowych stosuje się złamywarki lejowe i nożowe rotacyjne.
W złamywarkach lejowych wstęga papieru jest wprowadzana na odpowiednio ukształtowany
lej, na którym zostaje uformowana fałda. Fałda ta zostaje ściśnięta przez walce.
W złamywarkach lejowych możliwe jest wykonanie złamu tylko równoległego do biegu
wstęgi. Złamy prostopadłe do biegu wstęgi są wykonywane przez złamywarki nożowe
rotacyjne zbliżone budową do złamywarek nożowych. Następuje tam też krojenie wstęgi na
arkusze.
a)
b)
Rys. 3. Schematy złamywania: a) lejowego, b) nożowo-rotacyjnego [5. s. 251]
Wynikiem procesu ręcznego lub maszynowego złamywania są składki o różnej liczbie
stronic w zależności od liczby wykonywanych złamów. Według sposobu złamywania
rozróżniamy złamywanie:
− jednozłamowe – druki na złamywarkach składane są na pół za pomocą jednego złamu,
− prostopadłe – najczęściej wykorzystywane jest do złamywania produkcji dziełowej,
− równoległe zwykłe – wykorzystywane jest do formularzy, ulotek, prospektów,
− równoległe harmonijkowe – wykorzystywane jest do składania formularzy lub map,
prospektów, druków reklamowych,
− równoległe obejmujące – wykorzystywane jest do składania wymagających wkładek
książkowych, prospektów, druków reklamowych,
− równoległe obwolutowe – wykorzystywane jest do składania 12- i 24-stronicowych
elementów (głównie formaty kwadratowe).
2
Rys. 4. Podstawowe sposoby złamywania: a) jednozłamowe, b) prostopadłe,
c) równoległe zwykłe, d) równoległe harmonijkowe, e) równoległe
obwolutowe, f) równoległe obejmujące [5, s. 250]
W złamywaniu prostopadłym każdy następny złam jest prostopadły do poprzedniego.
W złamywaniu równoległym każdy następny złam jest równoległy do poprzedniego.
W złamywaniu mieszanym występują zarówno złamy równoległe, jak i prostopadłe
do poprzedniego.
Rys. 5. Schemat złamywania prostopadłego (a) i mieszanego (b) – liczbami
rzymskimi oznaczono kolejność wykonywanych złamów [6, s. 207]
Wszystkie złamywarki są przystosowane do wykonywania złamów równoległych lub
prostopadłych do boków arkusza lub wstęgi lub poprzednio wykonanego złamu. Czasem
jednak zachodzi potrzeba wykonania złamu nierównoległego i nieprostopadłego – pod innym
kątem do boku poprzednio wykonanego złamu. Takie złamywanie nazywa się specjalnym (gdy
występuje co najmniej jeden taki złam) i musi być wykonane ręcznie.
Prasowanie to poddawanie naciskowi stosu wytworów papierniczych, półproduktów lub
produktów introligatorskich w urządzeniu zwanym prasą introligatorską. Polega ono na
ściśnięciu danego stosu odpowiednią siłą. Istotą prasowania jest wyparcie powietrza
spomiędzy arkuszy, kartek w stosie bez zmiany grubości poszczególnych arkuszy czy kartek.
Prasowanie wykonuje się bardzo często w różnych etapach procesów introligatorskich. Prasuje
się zarówno arkusze, jak i składki, komplety składek, wkłady, jak również gotowe oprawy.
Może być ono odrębną operacją, a przy obróbce na zautomatyzowanych liniach potokowych
prasowanie następuje przez odpowiedni nacisk urządzeń transportujących.
3
Efekt prasowania zależy od wielkości nacisku i czasu trwania operacji prasowania.
Im większy zastosuje się nacisk na jednostkę powierzchni stosu (ciśnienie na stos), tym
większy jest efekt prasowania. Przy zastosowaniu takiego samego nacisku jednostkowego na
stos efekt prasowania zależy w bardzo dużym stopniu od czasu działania nacisku. Im dłuższy
jest czas nacisku na stos, tym większy efekt prasowania.
Rys. 6. Schemat przebiegu procesu prasowania: a) stos przed prasowaniem ma
wysokość h, b) w czasie prasowania uzyskuje on wysokość h1, c) po odjęciu
nacisku i zakończeniu prasowania stos zwiększa swą wysokość do wartości h2
Prasy introligatorskie dzielimy na: ręczne, mechaniczne, pneumatyczne i hydrauliczne
oraz prasy do składek lub kartek, wkładów i opraw. Prasy do składek dzieli się na pionowe
i poziome. Oprócz wyciśnięcia powietrza ze składek w procesie prasowania utrwala się
również złam.
Rys. 7. Schemat pras do składek: a) pionowej, b) poziomej 1 – płyta
nieruchoma, 2 – płyta ruchoma, 3 – paczka składek, 4 –
podkładka duraluminiowa lub drewniana [2, s. 68]
Składki bezpośrednio po złamywaniu powinny być sprasowane. Układa się je w stosy
i wyrównuje do dwóch przyległych złamów. Na krańcowe powierzchnie stosu nakłada się
sztywne podkładki i na stos wywiera nacisk. Po osiągnięciu odpowiedniego nacisku stos
z podkładkami wiąże się i otrzymaną paczkę przechowuje do czasu następnej operacji
technologicznej. Liczba składek w prasowanej paczce powinna być stała. Wynosi ona
4
przeważnie 250 sztuk składek 32-stronicowych lub 500 sztuk składek 16-stronicowych. Masa
paczki powinna wynosić ok. 10 kg, koniecznie mniej niż 15 kg. Składki do prasowania
powinny być liczone. Nowoczesne złamywarki mają prasy do prasowania składek
umożliwiające automatyczne liczenie i wiązanie stosów składek.
Rys. 8. Sprasowana paczka składek: 1 – składki, 2 – podkładki, 3 – taśma
wiążąca paczkę, 4 – zamek zaciskający taśmę [6, s. 211]
Operacja prasowania składek ma ogromne znaczenie dla prawidłowego przeprowadzania
dalszych procesów technologicznych oprawiania. Brak prasowania składek lub niedokładnie
wykonane prasowanie może spowodować znaczne zmniejszenie wydajności maszyn przy
oprawianiu, pogorszenie wielu parametrów jakościowych uzyskanych opraw.
Specyficznym rodzajem prasowania jest prasowanie kalibrujące, zwane w skrócie
kalibrowaniem. Kalibrowanie jest to rodzaj prasowania stosowany do takich elementów jak
wkłady lub oprawy. W danym nakładzie grubość poszczególnych egzemplarzy wkładów lub
opraw może się różnić. Kalibrowanie polega na prasowaniu egzemplarzy do jednakowej
grubości. Wartość nacisku zmienia się automatycznie, zależnie od grubości egzemplarza.
5