Pobierz plik

Studium przypadku miasta Lublin
1. Wprowadzenie
Lublin jest miastem na prawach powiatu (powiat grodzki), leżącym w Polsce wschodniej, na Wyżynie
Lubelskiej, nad rzeką Bystrzycą. Miasto jest siedzibą władz województwa lubelskiego (nieprzerwanie
od 1474 roku) oraz władz powiatu ziemskiego lubelskiego, a także głównym miastem aglomeracji
lubelskiej. Lublin jest 9 miastem w kraju pod względem liczby mieszkańców i największym miastem
we wschodniej części Polski. Stanowi centrum administracyjne, naukowe, przemysłowe i kulturalne
regionu. Pod względem powierzchni zajmuje 15 miejsce w Polsce (147 km2).
2. Podstawowe dane statystyczne o mieście
2.1 Dane w zakresie trendów demograficznych
Na ryc. 1 pokazano dane statystyczne dotyczące liczby ludności na terenie miasta Lublina w latach
1995-2010. W ciągu tego czasu liczba ludności miasta (mierzona osobami faktycznie zamieszkującymi
na jego terenie) po chwilowym wzroście w roku 1999, 2000 i 2001, sukcesywnie spada. Od 1995 r.
ubyło 6102 mieszkańców (co stanowi 1,7 % mieszkańców w stosunku do roku wyjściowego).
Ryc. 1. Liczba ludności Lublina w latach 1995-2010.
Źródło: BDL GUS.
Dostępne dane dotyczące salda urodzin i zgonów, opracowane na podstawie Banku Danych
Regionalnych GUS wskazują, iż od 2000 r. mamy do czynienia z dodatnim wskaźnikiem salda
przyrostu naturalnego: więcej mieszkańców rodzi się niż umiera (Ryc. 2). Pomimo tego widoczny jest
ubytek ludności, spowodowany wg przedstawicieli samorządu miasta Lublin zwiększającą się liczbą
wymeldowań. Jednocześnie m.in. z uwagi na uniwersytecki charakter Lublina trudno jest określić
dokładną liczbę mieszkańców – część studentów nie melduje się na pobyt czasowy w mieście.
Podobnie część osób pracujących i mieszkających w mieście nie formalizuje tego faktu
zameldowaniem.
1
Ryc. 2 Urodzenia i zgodny w Lublinie w latach 1995-2010 r.
Źródło: BDL GUS.
W aktualizacji Strategii Rozwoju Lublina zawarta została prognoza liczby mieszkańców miasta (ryc. 3),
natomiast brak jest prognozy salda urodzeń i zgonów na najbliższe lata. Według powyższego
zestawienia w 2030 roku należy się spodziewać dalszego sukcesywnego spadku liczby mieszkańców
do poziomu 297 100 mieszkańców, co stanowiło będzie 16,2% populacji z roku bazowego (1995).
Ryc. 3 Prognoza liczby mieszkańców Lublina do 2030 roku w tys.
Źródło: Strategią Rozwoju Miasta Lublin, Cześć pierwsza – diagnoza stanu wyjściowego, wrzesień 2008.
Odnośnie do migracji, na ryc. 4 przedstawiono saldo migracji wewnątrz wojewódzkiej, czyli ruch
ludności między Lublinem a gminami wewnątrz województwa, przede wszystkim gminami
ościennymi.
2
Ryc. 4 Saldo migracji wewnątrzwojewódzkiej 1995-2010.
Źródło: BDL GUS
Od 2000 r. saldo migracji dla Lublina jest ujemne. Co charakterystyczne przy ciągłej tendencji
spadkowej zanotowano lata w których wskaźnik ten ulegał wyraźnemu zmniejszeniu. Być może jest
to związane z faktem stosunkowo niskiej ceny mieszkań w Lublinie i wzrostem zainteresowania
osiedlania się w mieście.
Podsumowując, wpływ na ubytek ludności w Lublinie, wobec dodatniego salda przyrostu
naturalnego, zasadniczy wpływ mają migracje poza miasto.
2.2 Dane dotyczące atrakcyjności osiedleńczej
Przyjęto, iż atrakcyjność osiedleńczą opisać można wskaźnikami dotyczącymi: dostępności do
atrakcyjnego zatrudnienia, edukacji, ochrony zdrowia, kultury i rozrywki, sportu i rekreacji, ceny
mieszkań, dostępności komunikacyjnej i dostępu do infrastruktury publicznej, a także stanu
środowiska naturalnego i ładu społecznego.
Dostępność do atrakcyjnego zatrudnienia mierzyć można stopą bezrobocia rejestrowanego. W tej
chwili w Lublinie wynosi ono 16 080 osób i stanowi w tej chwili 7 % ludności w wieku produkcyjnym
(ryc. 4). Od 2003 r. bezrobocie w Lublinie sukcesywnie spadało, a od 2005r. z powrotem zanotowano
jego wzrost. Zjawisko to można tłumaczyć z jednej strony poprawą sytuacji na rynku pracy z
uwzględnieniem wahnięcia, spowodowanego kryzysem gospodarczym, trwającym od 2008 r., z
drugiej strony zmniejszaniem się liczby mieszkańców, w tym populacji czynnej zawodowo.
3
Ryc. 5 Bezrobocie rejestrowe. U góry: dane w wartościach bezwzględnych. U dołu: odsetek bezrobotnych wśród ludności
aktywnej zawodowo.
Źródło: BDL GUS.
Dostęp do edukacji mierzyć można liczbą szkół wyższych oraz liczbą studentów szkól wyższych na 10
tys. mieszkańców. W Lublinie siedzibę ma 5 uczelni publicznych oraz 9 uczelni niepublicznych. W
BDR brak jest w tej chwili danych dotyczących liczby studentów dla miasta Lublina. W tej chwili (rok
akademicki 2010/2011) na uczelniach w województwie lubelskim kształci się 84 221 studentów (na
10 000 mieszkańców w województwie przypada 472 studentów i 476 studentów w kraju.
Dostęp do opieki zdrowotnej zmierzono liczbę ludności na łóżko w szpitalach ogólnych. Podobnie jak
w przypadku dostępu do edukacji BDL GUS nie podaje wartości dla miasta a jedynie dla województwa
lubelskiego i wskaźnik ten wynosi 160 osób na 1 łóżko, przy 211 osobach w skali kraju.
4
Atrakcyjność osiedleńczą w sferze kultury i rozrywki określono przy pomocy liczby instytucji
muzycznych i teatrów. W Lublinie funkcjonuje 2 teatry dramatyczne, 1 teatr muzyczny oraz 1 teatr
lalkowy. W skali województwa instytucje te stanowią ponad 90 % wszystkich instytucji muzycznych i
teatrów. Przypada w nich 1241 osób na 1 miejsce na salach teatrów i filharmonii (wobec 525,02
osób w kraju).
Lublinianie mają do dyspozycji 64 obiekty sportowo-rekreacyjne, w tym 6 stadionów, 15 boisk i 2
kryte pływalnie (co oznacza średnio 2 obiekty sportowe na 10 tys. mieszkańców).
Średnia cena mieszkania na rynku wtórnym wynosi około 5197 zł za metr kwadratowy i średnio dla
całego Lublina kupno jednego metra kwadratowego stanowi 190,7 % średniego miesięcznego
wynagrodzenia brutto w mieście (2723,80 zł, które stanowi 75,3 % średniej krajowej). Warto dodać,
iż Wskaźnik w IV kwartale 2011, kwalifikujący mieszkania z rynku wtórnego do programu „Rodzina na
swoim”, wynosi 3054,48 złotych. Oznacza to, że Lublin nie należy do miast gdzie można mówić o
dalszym, realnym funkcjonowaniu programu.
Dostępność komunikacyjną Lublina rozumianą jako regularne połączenia lotnicze z lotnisk w zasięgu
godziny podróży samochodem można ocenić jako jej brak. Obecnie realizowana jest inwestycja
budowy lotniska regionalnego w Świdniku (10 km od centrum Lublina). Podróżnych chcących
skorzystać z tej formy transportu obsługuje lotnisko w Warszawie – połączenia do Europy Północnej,
Południowej lub połączenia z Europą Centralną i poza kontynent (ok. 3 godzin dojazdu samochodem)
i w Jasionce k. Rzeszowa – połączenia z Wielką Brytanią (Birmingham, Bristol, East Midlands, Londyn)
i Irlandią (Dublin), a także Frankfurtem i Barceloną oraz z większymi miastami w Polsce (Warszawa,
Gdańsk, Katowice, Szczecin).
Dostępność infrastruktury technicznej została zilustrowana długością sieci wodociągowej i
kanalizacyjnej oraz odsetkiem populacji z niej korzystających. W Lublinie czynnych jest ogółem
531 km sieci kanalizacyjnej, z której korzysta 96 % mieszkańców. Funkcjonuje 601 km wodociągów,
do których podłączone jest 96,1 % populacji miasta.
Stan środowiska zmierzyliśmy wskaźnikiem emisji zanieczyszczeń pyłowych. Dla Lublina w 2010 r.
wskaźnik ten wyniósł 413 t/r, co stanowi 0,66 % całej emisji w kraju.
Ostatnią cechą, przyjętą do analizy atrakcyjności osiedleńczej jest ład społeczny i bezpieczeństwo
publiczne. W 2010 r. na terenie Lublina popełniono ogółem 19 156 przestępstw, co daje wskaźnik
549,7 przestępstwa na 10 000 mieszkańców.
3. Ujęcie kwestii demograficznych w strategii rozwoju miasta
Miasto Lublin posiada swoją strategię rozwoju oraz program rewitalizacji.
•
Uchwała nr 442/XXIV/2008 Rady Miasta Lublin z dnia 25 września 2008 r. w sprawie przyjęcia
„Strategii Rozwoju Miasta Lublin na lata 2008 – 2015 (aktualizacja)”
•
Uchwała nr 752/XXXIII/2009 Rady Miasta Lublin z dnia 18 czerwca 2009 r. w sprawie
Programu Rewitalizacji dla Lublina
W części pierwszej – Diagnozie stanu wyjściowego, Rozdz. 2 Społeczeństwo, 2.1 Demografia zawarte
są dane w zakresie trendów demograficznych na koniec 2007 r. Opisano zmiany liczby ludności,
kwestię przyrostu naturalnego, starzenia się populacji oraz migracji. W diagnozie wyodrębniono
grupę osób niepełnosprawnych. W rozdz. 2.2 Wiek i struktura wykształcenia mieszkańców
uwzględniono osoby w wieku poprodukcyjnym (s.20-21 dokumentu).
W części diagnostycznej zamieszczono również prognozę liczby mieszkańców do 2030 roku.
5
W pełnej analizie SWOT (w części poświęconej diagnozie) jako drugi czynnik słabych stron w dziale:
Społeczeństwo i infrastruktura społeczna (s.82 dokumentu), wymieniono: ujemne saldo migracji
(notowany od 2003 roku systematyczny, powolny spadek liczby ludności), zaś za zagrożenia uznano:
„Drenaż mózgów" - migracja osób o wysokich kwalifikacjach i zdolnościach do ośrodków o wyższej
aktywności oraz niski przyrost naturalny i ujemne saldo migracji, grożące utrwalaniem się tendencji
starzenia się ludności miasta, wzrostem obciążenia socjalnego (s.83 dokumentu).
W dokumencie nie zidentyfikowano mechanizmów powiązania trendów demograficznych z innymi
aspektami rozwoju miasta, szczególnie w wymiarze gospodarczym.
W systemie monitoringu pojawiają się wskaźniki odwołujące się do trendów demograficznych i
jeden z nich dotyczy wskaźnika oczekiwanej długości życia (wskaźnik rezultatu celu Podniesienie
jakości życia). Kolejne, będące wskaźnikami rezultatu celu wzmocnienie Lublina jako społeczności
otwartej to: liczba osób korzystających z noclegów w obiektach zbiorowego zakwaterowania, liczba
osób odwiedzających muzea /wystawy, liczba studentów szkół wyższych, liczba uczestników imprez i
wydarzeń kulturalnych (organizowanych przez jednostki miejskie)
W Strategii jednym z dwóch kierunków działań, jakie zaplanowano żeby przeciwdziałać negatywnym
trendom demograficznym to poprawa jakości życia w mieście (cel 2 Strategii). Jak stwierdzono w
dokumencie: Strategia postrzega jakość życia w mieście jako zjawisko o kompleksowym charakterze,
które zależy od wielu różnych czynników, włączając łatwość, z jaką mieszkańcy realizują swoje
potrzeby codzienne i ich zdolność do odczuwania zadowolenia i satysfakcji płynących z uczestnictwa
w działaniach społecznych i rozwojowych. W celu odzwierciedlenia tych aspiracji zdefiniowano trzy
cele operacyjne (s. 11 dokumentu).
Drugim kierunkiem jest wzmocnienie Lublina jako społeczności otwartej (cel 3 Strategii). Strategia
podkreśla, że ze względu na lokalizację w regionie, gdzie migracje ludzi były bardziej normą niż
wyjątkiem, Lublin posiada długą historię otwartości. Populacja miasta zmienia się nieustannie wraz z
napływem licznych grup studentów z całego kraju. Wielu mieszkańców miasta podróżuje do pracy do
Warszawy, albo czasowo przebywa poza krajem. Strategia wskazuje na otwartość miasta jako na
jego silną stronę i kluczowy czynnik jego pomyślnego rozwoju w przyszłości, czy to poprzez otwartość
miasta w stosunku do studentów i nowych mieszkańców, którzy uczynią z Lublina swoje miejsce
zamieszkania, czy też poprzez otwartość na zewnętrznych inwestorów, zainteresowanych lokalizacją
dochodowych biznesów w mieście, czy też wreszcie poprzez otwartość w stosunku do mieszkańców,
którzy wprawdzie mieszkają w Lublinie, ale zarabiają na życie poza nim. Dlatego trzecim celem jest
pogłębienie tej tradycji otwartości jako elementu zintegrowanej Strategii w dążeniu do dobrobytu i
poprawy standardów życia mieszkańców miasta (s. 12 dokumentu).
Kierunki działań, jakie zaplanowano żeby łagodzić skutki ewentualnych negatywnym trendom
demograficznym zidentyfikowano w pierwszym celu Strategii: Wzmocnienie dynamiki gospodarczej.
Zadania strategiczne w tej sferze to wsparcie lokalnej przedsiębiorczości - w celu zachęcenia
mieszkańców i byłych mieszkańców do zaangażowania w rozwój przedsiębiorczości lub do działań
wspierających rozwój i wzrost istniejących firm lokalnych. Specjalny nacisk zostanie położony na
zachęcanie studentów, aby angażowali się w działalność przedsiębiorczą po ukończeniu edukacji w
mieście, rozwój sektora turystyki – zachęcając do dłuższego pobytu w mieście (s. 10, 11 dokumentu).
W Strategii nie pojawiają się wprost zagadnienia degradacji centrum miasta. Te kwestie pojawiają się
w innym dokumencie jakim jest Program Rewitalizacji Miasta
Dokument uzasadnia przyjęty plan działań m.in. koniecznością podjęcia działań na rzecz poprawy
zamożności mieszkańców, rozumianych jako budowa lokalnego potencjału gospodarczego
równolegle z poprawą warunków życia. Polityka regionalna wobec Lubelszczyzny powinna więc mieć
6
charakter wyznaczony budowaniem spójności ekonomicznej, społecznej i przestrzennej, a do takich
należą działania rewitalizacyjne jako działanie kompleksowe adresowane do obszarów dotkniętych
lub zagrożonych degradacją, służce wzmocnieniu miast (s.4 Planu).Dokument zawiera diagnozę
stanu, zasady realizacji Programu Rewitalizacji, monitoring oraz szczegółowe zadania do realizacji na
obszarach poszczególnych dzielnic miasta (w przypadku Starego Miasta: urządzanie przestrzeni
publicznych i modernizacja uzbrojenia, promocja funkcji kulturalnych, sanacja zasobów
mieszkaniowych, rozwój usług i turystyki).
W Lublinie nie ma żadnych innych strategii, w tym sektorowych, które odnoszą się do kwestii
trendów demograficznych.
Trudno jest określić, na ile władze samorządowe mają świadomość wyzwań demograficznych. Biorąc
pod uwagę zapisy w analizowanej wyżej Strategii można stwierdzić, iż wyzwania te są drugorzędne.
Zamiarem władz miasta jest przede wszystkim modernizacja tkanki miejskiej i usprawnienie jego
działania oraz wprowadzanie nowych i urozmaicanie funkcji edukacyjnych, z zakresu kultury,
rekreacji, aby miasto stało się otwarte i atrakcyjne dla młodego pokolenia w tym przede wszystkim
studentów. W konsekwencji zamiarem władz samorządowych jest zahamowanie odpływu osób
poniżej 40 roku życia, aby pośrednio zbilansować niekorzystne trendy demograficzne. W Strategii nie
ma natomiast treści, które w sposób kompleksowy zajęłyby się zagadnieniem poprawy życia osób
wychodzących z wieku produkcyjnego oraz będących już w wieku poprodukcyjnym. Jedyny aspekt
podejmowany wobec tej grupy to zapewniona odpowiednia ochrona zdrowia. Nie zidentyfikowano
natomiast kierunków działań, które pozwoliłyby na aktywizację tych grup w życiu społecznym i ich
czynnej obecności w przestrzeni publicznej.
4. Działania władz w zakresie budowania atrakcyjności osiedleńczej
4.1.Dostępność do atrakcyjnego zatrudnienia
Największym pracodawcą dla mieszkańców Lublina i okolicznych gmin jest administracja
samorządowa i rządowa (urząd miasta, starostwo powiatowe ziemskie, urząd marszałkowski,
wojewódzki oraz jednostki im podległe: przede wszystkim placówki oświatowe oraz pomoc społeczna
i opieka zdrowotna: szpitale), następnie: uczelnie wyższe (państwowe i prywatne) i sektor MiŚP
(handel i usługi). Władze miasta wskazują na szczególną rolę Specjalnej Strefy Ekonomicznej oraz
Parku Naukowo Technologicznego w którego rozwój zaangażowane są największe uczelnie Lublina
oraz przedsiębiorcy. Na potrzeby obsługi inwestorów w Ratuszu jako komórka Urzędu Miasta
funkcjonuje Biuro Obsługi Inwestora. Zatrudnionych jest w nim 8 osób. Do głównych zadań Biura
należy prowadzenie działań promocyjnych zmierzających do pozyskania nowych inwestycji,
prowadzenie banku danych dotyczących inwestycji i obsługa informacyjna potencjalnych
inwestorów.
Potencjał ekonomiczny Lublina (liczna dużych pracodawców) nie stanowi znaczącego wyróżnika
miasta na tle stolic sąsiednich województw. Największe przedsiębiorstwa: Emperia Holding
(obejmuje: supermarkety Stokrotka i sklepy spożywcze Groszek, magazyny cash&carry Eldorado i
centrum logistyczne Eldorado), Tabal, Faelbud S.A., Spółdzielnia Pszczelarska APIS, PERłA - Browary
Lubelskie S.A., Herbapol Lublin S.A. (lider polskiego rynku zielarskiego), Sipma S.A. (maszyny i
urządzanie rolnicze), Pol-Skone Sp.z o.o., Zakłady Chemiczne Permedia S.A.
Miasto może przyczynić się do podniesienia atrakcyjności inwestycyjnej poprzez przyspieszenie
procesu przygotowania inwestycji, w tym poprzez uregulowanie stanu prawnego gruntów pod
względem właścicielskim i planistycznym (przez uchwalenie miejscowych planów zagospodarowania
lub ustanowienie innych warunków umożliwiających szybką zabudowę). Ważna jest również przy
dużych inwestycjach transparentność procedur przetargowych i przeprowadzania takich inwestycji.
Władze mają świadomość, iż obecnie to inwestor ma siłę argumentów i może wybierać w ofertach
miast, które chcą przyciągnąć inwestycje. Atutem Lublina jest ilość dostępnych terenów pod
7
inwestycje oraz zasoby i kultura siły roboczej. Lublin z racji pełnienia roli ośrodka edukacyjnego
dysponuje dużymi zasobami siły roboczej, która jest relatywnie tania i dobrze wykształcona na
potrzeby wytwórczego profilu firm. Zasadniczym problemem jest to, iż z racji małej dostępności
komunikacyjnej (brak lotniska, stan infrastruktury drogowej i kolejowej) poza Lublinem lokowane są
wysoko wyspecjalizowane usługi około-wytwórcze (np. obsługa księgowa, bankowość), i tam
zasysane są zasoby młodych osób z wyższym wykształceniem z Lublina.
a przede wszystkim bliskość granicy z Ukrainą i Białorusią i duże tradycje współpracy
międzynarodowej w kierunkach wschodnich.
4.2.Dostęp do edukacji i dostęp do opieki zdrowotnej
W znacznej mierze atrakcyjność tej infrastruktury łączy się z jakością usług, która jest całkiem
niezależna od władz samorządowych miasta. Dotyczy to zwłaszcza programów nauczania na
uczelniach i ich konkurencyjności, względem innych ośrodków akademickich, a także jakością
świadczeń medycznych, które są w znacznej mierze pochodną funkcjonowania przepisów prawa oraz
sposobem zarządzania NFZ. Kwestią, którą może miasto rozwiązywać jest lokalizacja instytucji
publicznych, dla których organizatorem jest miasto, a w których świadczy się usługi edukacyjne na
poziomie wychowania przedszkolnego, edukacji szkolnej (na poziomie podstawowym, gimnazjalnym i
ponadgimnazjalnym). Tutaj władze Lublina stwierdzają, że zapewniają pełną ofertę edukacyjną
zarówno mieszkańcom miasta jak i okolicznych gmin. W przypadku usług medycznych miasto nie
prowadzi żadnych placówek opieki podstawowej (lekarz rodzinny) ani specjalistycznych czy
szpitalnych. W swoich zasobach posiada jedynie lokale, które na podstawie umów cywilno-prawnych
udostępnia placówkom opieki zdrowotnej (niepublicznym) w celu realizacji usług medycznych,
partycypując jednocześnie w kosztach ich remontu.
4.3.Kultura i rozrywka
Jeśli chodzi o kwestię kultury, Lublin ma dość specyficzną pozycję na mapie kulturalnej kraju. Jest
miastem kojarzonym z Ośrodkiem Brama Grodzka Teatr NN, oraz szeregiem imprez o wymiarze
ponadlokalnym: Jarmark Jagielloński, Carnaval Sztuk – Mistrzów, Międzynarodowe Spotkania
Teatrów Tańca (ponad 50 różnych imprez w roku) oraz dużą liczbą projektów pod hasłem budowy
partnerstwa wschodniego i wykorzystania wielowiekowej wielokulturowości miasta. Jednocześnie na
terenie miasta znajduje się Państwowe Muzeum na Majdanku (na terenie byłego niemieckiego obozu
koncentracyjnego, miejsce o wielkim znaczeniu m.in. dla Polaków jak i społeczności Żydowskiej.
Działalność kulturalna w Lublinie jest związana także z liczną społecznością akademicką. Przy UMCS
działa Akademickie Centrum Kultury UMCS „Chatka Żaka", które jest organizatorem wielu imprez
kulturalnych, koncertów, spotkań z artystami, przeglądów filmowych i teatralnych, m.in. Festiwalu
Kultury Alternatywnej „Zdarzenia", Międzynarodowych Dni Filmu Dokumentalnego "Rozstaje Europy"
i Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Ludowej „Mikołajki Folkowe".
Funkcje kulturalne są rozproszone w całym mieście. Władze miasta aktywizują osiedlowe domy
kultury (zarówno w blokowiskach jak i osiedlach domów jednorodzinnych). W centrum miasta
obecnie remontowane i adaptowane są budynki pod przyszłe funkcje kulturalne: budynek po
warsztatach szkolnych na ul. Popiełuszki oraz klasztor powizytkowski.
4.4.Sport i rekreacja
Zasadniczym wyzwaniem dla miasta jest utrzymanie tej infrastruktury w odpowiednim stanie
technicznym, w tym zwłaszcza wspieranie dwóch największych stadionów – klubowych Motoru i
Startu Lublin .
8
Stan infrastruktury obiektów sportowych w Lublinie jest niezadowalający. Podobnie jest z kondycją
finansową większości funkcjonujących klubów. Władze Lublina w 2007 roku podjęły próbę
zorganizowania pomocy dla klubów sportowych, tworząc miejską spółkę Sportowy Lublin, która m.in.
miała poszukiwać sponsorów dla lubelskich klubów (piłkarzy Motoru, szczypiornistek SPR i koszykarzy
AZS - Start). Do powstania spółki ostatecznie nie doszło.
Obecnie na terenie miasta funkcjonują m.in. następujące kluby sportowe: Miejski Klub Sportowy
„Start" Lublin, Lubelski Klub Piłkarski „Motor" Lublin, Uczniowskie Towarzystwo Sportowe „Orlik",
Klub Uczelniany AZS UMCS, Klub Sportowy „Budowlani" Lublin, Uczniowski Klub Sportowy „Skarpa",
Klub Motorowy „Cross", Lubelski Sportowy Klub Taekwon-do, Kolejowy Klub Sportowy „Sygnał". Na
terenie miasta dostępnych jest 8 Orlików (5 kolejnych w przygotowaniu).
Planowana jest także modernizacja Stadionu Miejskiego przy Alejach Zygmuntowskich. W lipcu 2007
stadion przeszedł częściową renowację (instalacja dodatkowych krzesełek), niezbędną do zdobycia
licencji na występy w drugiej lidze piłkarskiej. Kolejne działania mają doprowadzić do powstania w
Lublinie nowoczesnego stadionu na ok. 17 600 widzów (przy ul. Krochmalnej). Szacowany koszt
budowy stadionu wynosi ok. 115 milionów zł. Razem z nowym stadionem, planowana jest budowa
towarzyszącej infrastruktury (piętrowe parkingi i hotel). Stadion ma być wielofunkcyjny - odbywać się
tam będą mecze piłki nożnej, imprezy żużlowe. Władze miasta planują także dostosować stadion
„Start" do rozgrywania zawodów lekkoatletycznych.
W Lublinie, na Zalewie Zemborzyckim, funkcjonuje jeden z dwóch w Polsce wyciągów do nart
wodnych. Oprócz toru posiada on także, pełne zaplecze usługowo-gastronomiczne.
Według władz miasta powinny być czynione starania w celu utworzenia centralnych ośrodków
sportu, w tym toru motocrossowego.
4.5.Gospodarka mieszkaniowa
W 2006 roku zasoby mieszkaniowe w Lublinie wynosiły 131 942 mieszkań, o wielkości średnio 58
metrów kwadratowych. Najwięcej mieszkań było własnością spółdzielni mieszkaniowych (68 276),
następnie osób fizycznych (48 444), własnością komunalną (10 178), pozostałych podmiotów (2 768) i
TBS-ów (1 053). Budynki powstające w ramach Towarzystwa Budownictwa Społecznego lokowane są
w jednej z e wschodnich dzielnic Lublina (Felin).
W zasobach komunalnych budynków znajdujących się przede wszystkim w centrum miasta miasto
oferuje możliwość nabycia mieszkań przez dotychczasowych najemców, za określoną bonifikatą (do
końca 2010r. nawet 85% wartości mieszkańca.
Nieruchomościami komunalnymi w mieście zarządza Zarząd Nieruchomości Miejskich– modernizuje i
daje mieszkania osobom korzystających ze świadczeń socjalnych. Funkcjonuje też Spółka Kamienice
Miasta. Miasto finansowo wspomaga właścicieli budynków mieszkalnych będących pod opieką
konserwatorską udzielając dotacji na rewitalizację zabytkowych kamienic. Część kamienic miasto
sprzedaje – zwłaszcza na Starym Mieście są to lokale przeznaczone na funkcje komercyjne, handlowe,
usługowe, hotelarskie. Z korzyścią dla wyglądu zabytkowego centrum Miasta i budżetu miasta.
Zabytkowa tkanka mieszkaniowa miasta jest przedmiotem działań programu rewitalizacji miasta,
który poza działaniami inwestycyjnymi uwzględnia szereg inicjatyw pro-społecznych i kulturalnych na
rzecz mieszkańców.
Mieszkańcy i właściciele obiektów i terenów z użytkowaniem wieczystym (stara zabudowa
jednorodzinna w dzielnicach: Dziesiąta, Czechów, LSM) miasto sprzedaje prawo do użytkowania
wieczystego dotychczasowym najemcom na ich wniosek za bonifikatą (w przypadku gruntów nawet
do 90% wartości), podobnie na terenie Spółdzielni mieszkaniowych gdzie e prawo do użytkowania
wieczystego członkom spółdzielni do gruntu sprzedawane było i jest za bonifikatą 99,9% wartości.
Według władz Lublina nawet jeśli zmniejsza to dochody miasta to wykazuje troskę o uregulowanie
stanu prawnego i późniejsze użytkowanie danego terenu (podatek od nieruchomości).
9
Miasto dysponuje wolnymi terenami pod zabudowę które wciąż czekają na inwestorów np. Górki
Czechowskie (ok. 120 działek pod budownictwo rezydencjonalne) – powód – słaba dostępność
komunikacyjna. Miasto posiada też rezerwę terenów na budownictwo mieszkaniowe w dzielnicach
na obrzeżach miasta w okolicy: Szerokie, Kalinowszczyzna, Czuby w stronę Konopnicy. Bezpośrednie
działania zwiększające ich atrakcyjność polegają na udostępnianiu arterii komunikacyjnych,
inwestowaniu w infrastrukturę kanalizacyjną itp. – wszystko to, co spowoduje zwiększenie
dostępności do tych terenów. Jednocześnie działania te są kosztowne i czasochłonne co powoduje
opóźnienia w podniesieniu ich atrakcyjności inwestycyjnej. Duży wpływ na rozwój budownictwa na
obrzeżach miasta będzie miała budowa obwodnicy miasta, która systemem dróg dojazdowych
udostępni nowe tereny pod budownictwo mieszkaniowe. Nowa obwodnica odetnie część terenów
przyległych gmin i funkcjonalnie przybliży je do miasta.
4.6.Dostępność komunikacyjna
Lublin jako miasto we wschodniej Polsce, zarówno według opinii władz miasta jak i samych
mieszkańców jest trudno dostępna komunikacyjnie. Dla odpowiedniego skomunikowania Lublina z
Warszawą potrzebna jest droga ekspresowa (na bazie S17). Obecnie trwa modernizacja tej trasy, ale
termin zakończenia inwestycji jest trudny do przewodzenia. Podobnie potrzebne są połączenia
pozostałymi stolicami ościennych województw, oraz udrożnienie dojazdów do przejść granicznych.
Lublin nie posiada lotniska z połączeniami krajowymi i międzynarodowymi. Najbliższym lotniskiem
jest lotnisko w Warszawie (175 km) i w Rzeszowie (170 km). Brak lotniska jest czynnikiem
zmniejszającym przede wszystkim atrakcyjność inwestycyjną i rangę miasta. Obecnie realizowana jest
budowa lotniska w Świdniku, w ramach projektów kluczowych Regionalnego Programu Operacyjnego
Województwa Lubelskiego 2007-2013.
Dostępność komunikacyjną drogową Lublina obsługuje przede wszystkim PPKS w Lublinie,
Spółdzielnia Pracy Transportowo Spedycyjna Transped, Polski Ekspres oraz liczni przewoźnicy
prywatni. PPKS realizuje pasażerskie usługi przewozowe w regionalnym transporcie drogowym i
krajowym transporcie drogowym. Przewozy realizowane są przy wykorzystaniu dwóch dworców
położonych na terenie Lublina (Dworzec Główny P PKS Lublin: odjazdy do 147 miejscowości w ruchu
regionalnym, krajowym i zagranicznym; Dworzec Południowy P PKS Lublin: odjazdy do 32
miejscowości w ruchu krajowym i zagranicznym). Przedsiębiorstwo dysponuje 69 autobusami,
których średni wiek wynosi 9,5 lat. PPKS w Lublinie zatrudnia 250 osób.
Nie przewiduje w najbliższym czasie istotnych zmian w ofercie przewozowej PPKS w Lublinie.
Rozwijać się natomiast będzie - determinowana przez popyt - sieć linii regularnych regionalnej i
krajowej komunikacji samochodowej (autobusowej i minibusowej), organizowanych i realizowanych
przez przewoźników prywatnych poza PKS. W ramach zintegrowanego planu rozwoju transportu
publicznego w Lublinie planuje się wybudowanie nowoczesnego dworca regionalnej, krajowej i
międzynarodowej komunikacji autobusowej, przy współudziale miasta. Budowa dworca
autobusowego, której towarzyszyć będzie przebudowa infrastruktury komunikacji miejskiej,
realizowana będzie w sposób usprawniający dokonywanie przesiadek użytkowników komunikacji
miejskiej, regionalnej, krajowej i międzynarodowej komunikacji autobusowej i kolejowej.
Transport kolejowy: PKP Lubelskie Przewozy Regionalne spółka z o.o. oraz PKP Intercity, obsługują
połączenia o znaczeniu: międzynarodowym (z Kijowem, Rawą Ruską, Odessą, Frankfurtem n/d Odrą);
krajowym (z Bielsko-Białą, Bydgoszczą, Gdynią, Helem, Krakowem, Katowicami, Kołobrzegiem,
Kostrzynem, Poznaniem, Przemyślem, Radomiem, Rzeszowem, Szczecinem, Świnoujściem,
Warszawą, Wrocławiem); regionalnym (z Chełmem, Dęblinem, Kraśnikiem, Łukowem, Nałęczowem,
Puławami). Po otwarciu się rynku kolejowych usług przewozowych można liczyć się z nieznacznym
wzrostem oferty przewozowej kolei regionalnych ale ostateczna oferta uzależniona jest od kondycji
finansowej samorządu województwa.
W ostatnim roku rozpoczęta została realizacja szeregu inwestycji drogowych w mieście mających za
zadanie udrożnienie komunikacyjne (przebudowa ul. 3 Maja w centrum, przebudowa tras
10
wylotowych w kierunku trasy S17 Lublin –Chełm, Al. Kraśnickie w kierunku trasy S19 Lublin –Rzeszów,
Al. Spółdzielczości Pracy w kierunku trasy S19 Lublin – Biała Podlaska).
Jeśli chodzi o dostępność wewnętrzną, czyli strukturę transportowo-komunikacyjną wewnątrz miasta
istnieją trudne do rozwiązania kwestie natury przestrzennej: Lublin charakteryzuje się przestarzałą
siecią wąskich dróg niedostosowanych do zwiększonego ruchu samochodowego, co uwidacznia się
zwłaszcza w okresie roku szkolnego i akademickiego. Właściwie jedynie w okresie wakacyjnym ruch
w mieście jest w miarę komfortowy. Szansą na udrożnienie miasta jest wyprowadzenie ruchu
przejazdowego na obwodnicę oraz przeniesienie części usług edukacyjnych na obrzeża miasta (część
zajęć uniwersyteckich odbywa się w dawnych obiektach powojskowych na Majdanku – KUL, oraz
obiektach uczelnianych na Felinie – Uniwersytet Przyrodniczy. Władze miasta muszą także
zdecydować się czy i w jakim stopniu ograniczać ruch samochodowy w Centrum miasta, co jest
szczególnie trudne z uwagi na nie wystarczającą liczbę parkingów na obrzeżach ewentualnej strefy
ograniczonego parkowania i przejazdu. Na remonty dróg w mieście w 2011 roku wydane zostanie ok.
30 mln. zł, średnio było w granicach 5-6 mln. rocznie. W planach: dalsza rozbudowa Trasy Zielonej –
przedłużenie przy ul. Piłsudzkiego i rozprowadzenie ruchu kołowego pomiędzy Czubami a
Wrotkowem. W dalszych planach, jeśli będą możliwości finansowe, poprawa komunikacji północpołudnie (Czechów – Czuby i Dziesiąta). Według władz miasta najważniejsza jest teraz budowa
obwodnicy (inwestycja GDDiA) i skomunikowanie jej z drogami lokalnymi (po stronie miasta) – 3
nowe wjazdy do miasta – przedłużenie ul. Solidarności, Mełgiewskiej i Poligonowej, plus remont Al.
Spółdzielczości Pracy do węzła Lubartów i Al. Kraśnickiej do węzła Konopnica. To poprawi dostępność
mieszkańcom i usprawni komunikację – część transportu ciężarowego wyprowadzi poza miasto.
Miasto w okolicach połączeń z węzłami umożliwi lokalizację usług. Pozostałe inwestycje będą
lokowały samorządu ościenne. Ta inwestycja pozwoli też na zurbanizowanie terenów będących w
rezerwie pod budownictwo (okolice Al. Solidarności, okolice ul. Mełgiewskiej i ul. Poligonowej – na
tej ostatniej wydzielono do sprzedaży 120 działek budowlanych). Potrzebna jest rozbudowa sieci
kolejowej, trasy S17 i S19, choć decyzja o realizacji tych inwestycji leży po stronie administracji
rządowej. Prezydent uczestniczy w rozmowach w sprawie modernizacji sieci kolejowej - budowy
szybkiej trasy Warszawa-Lublin-Przemyśl.
4.7.Dostępność infrastruktury technicznej
Przedstawiciele władz miasta określają dostęp do infrastruktury technicznej, takiej jako wodociągi i
kanalizację jako bardzo dobry. W tej chwili praktycznie całe miasto ma możliwość podłączania się do
tej sieci, dotyczy to również położonych dalej od centrum osiedli. Ścieki powstające na terenie miasta
stanowią ścieki: bytowe, przemysłowe, wody opadowe lub ich mieszanina, które są odprowadzane
do kanalizacji miejskiej, która ma charakter rozdzielczy. Ścieki bytowo-gospodarcze i przemysłowe są
odprowadzane przez układ kanałów do kolektora zbiorczego, a następnie trafiają do Oczyszczalni
Ścieków „Hajdów", gdzie zostają poddane procesowi oczyszczania. Natomiast wody opadowe
odprowadzane są oddzielnym systemem kanalizacji deszczowej do rzek. Oczyszczalnia ścieków
"Hajdów" jest jedną z największych oczyszczalni w Polsce po prawej stronie Wisły. Powierzchnia
oczyszczalni wynosi 40 ha (razem z polami załadowywania - 63 ha). Odbiornikiem ścieków
oczyszczonych jest rzeka Bystrzyca - lewostronny dopływ rzeki Wieprz. Na terenie oczyszczalni
ścieków powstają odpady w procesach mechanicznego, biologicznego i chemicznego oczyszczania
ścieków. Stopień redukcji podstawowych wskaźników zanieczyszczeń wynosi średnio 95%.
Projektowana przepustowość oczyszczalni wynosiła 165 000 m3/dobę, zaś aktualny strumień
dopływających ścieków w okresie wykonywanych badań zawierał się w granicach 102 000 m3/dobę 112 000 m3/dobę. Oczyszczalnia obsługuje 97% gospodarstw domowych w Lublinie. Odsetek ludności
korzystającej z oczyszczalni ścieków wykazuje tendencję wzrostową. Zrealizowano już częściowo
modernizację miejskiej Oczyszczalni Ścieków Hajdów w kierunku redukcji związków biogennych
(azotu i fosforu) i utylizacji osadów pościekowych oraz rekultywacji lagun osadowych oczyszczalni. Do
zmodernizowania pozostaje hermetyzacja obiektów, gospodarka biogazem i utylizacja osadów.
System wodno-kanalizacyjny miasta nadal wymaga rozbudowy w celu rozszerzenia zasięgu obsługi na
wszystkie istniejące i planowane tereny zainwestowania - tereny zabudowy mieszkaniowej,
11
usługowej i w zgrupowaniach przemysłowo-składowych oraz rozbudowa kanalizacji deszczowej na
terenach dotychczas zabudowanych oraz planowanych pod zabudowę.
W mieście Lublinie najwięcej odpadów komunalnych powstaje w zabudowie wielorodzinnej, która
stanowi 80% ogólnej zabudowy, a najmniej w zabudowie zagrodowej mającej 4% udział.
Na terenie Lublina działa obecnie 8 firm posiadających aktualne zezwolenia na odbieranie wszystkich
rodzajów odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości.
Wysypisko odpadów komunalnych położone jest w odległości około 14 km od Lublina w miejscowości
Rokitno, na terenie gminy Lubartów.
Jednym z głównych celów Lublina jest poprawa stanu środowiska polegająca między innymi na
poprawie gospodarki odpadami. Miasto planuje wdrożenie systemu informatycznego monitorowania
odpadów przemysłowych i stworzenie wspólnie z jednostkami gospodarczymi systemu gospodarki
odpadami przemysłowymi dla m. Lublina. W celu zintensyfikowania działań na rzecz poprawy
środowiska należałoby również podjąć działania dotyczące wprowadzenia bezodpadowych i maloodpadowych technologii produkcji, nowych technologii segregacji i odzysku odpadów. Prowadzone
działania powinny zmierzać w kierunku zmniejszenia ilości odpadów kierowanych na składowiska, a
jednocześnie zwiększyć poziom odzysku i recyklingu poszczególnych odpadów.
Miejski system ciepłowniczy w Lublinie należy do jednych z większych systemów w Polsce. Spośród
około 280 istniejących, w tym 30 dużych systemów, i pod względem mocy zajmuje on 9 miejsce w
kraju. W odniesieniu do wykorzystania możliwości dostaw ciepła dla całego miasta, problem polega
na tym, iż często ze względu na charakter zabudowy (budownictwo jednorodzinne) są ograniczone
możliwości wprowadzania tej sieci ze względu na opory samych właścicieli. Jednak ze względu na
konieczność ograniczania niskiej emisji w najbliższych latach z pewnością pojawią się mechanizmy
represyjne wobec mieszkańców opalających swoje budynki niskiej jakości opałem czy odpadami
(meblowymi i In.).
Bardzo dobrze rozwija się infrastruktura związana z dostawami prądu i infrastruktura
telekomunikacyjna (telewizja i Internet), zwłaszcza na nowych osiedlach, na których usługi te są
dostarczane przez sektor komercyjny.
Władze miasta chwalą się realizacją trzech dużych projektów: pierwszy z nich dotyczy komunikacji
miejskiej – Zintegrowany System Transportu Miejskiego, gdzie oprócz przebudowy układu
komunikacyjnego – remontu i przebudowy infrastruktury i rozwój infrastruktury trolejbusowej
miasto zakupi po 150 autobusów i trolejbusów. Dwa kolejne projekty: budowy i modernizacji sieci
kanalizacyjnej i wodociągowej (wartość ok. 500 mln zł), samorząd miasta stara się doprowadzić ją do
wszystkich mieszkań (inwestycje realizuje spółka miejska ze 100% udziałem miasta, inwestycje nie
wpływają na wzrost zadłużenia miasta). Kolejna inwestycja to modernizacja oczyszczalni ścieków.
Poprzez LPC – miasto realizuje strategię realizacji dostępu do ciepła. Większość Lublina zwłaszcza
bloki - ogrzewana jest z sieci ciepłowniczej. Istnieje obecnie możliwość doprowadzenia sieci
bezpośrednio do domów jednorodzinnych m.in. na osiedlu Węglin (płd. Miasta), gdzie niedawno
została doprowadzona magistrala ciepłownicza. Miasto powołało Biuro Zarządzania Energią (które
będzie zatrudniało 5-10 osób) a do jego kompetencji będzie należała realizacja wszystkich zadań z
zakresu efektywnego zagospodarowania istniejących źródeł energii i projektowania i realizacji
nowych przedsięwzięć w tym zakresie, eksploatacja różnych źródeł energii. W 2010 roku takie
działania zostały rozpoczęte od samego urzędu, a w tym są kontynuowane obejmując wszystkie
jednostki organizacyjne w tym placówki oświatowe, kultury i urząd, włączywszy w to oświetlenie dróg
i ulic. Dzięki zintegrowanemu zamówieniu energii i podpisując umowę na 16 miesięcy (od września
do końca 2012 roku) miasto zaoszczędzi ok. 1,5 mln złotych,.
4.8.Stan środowiska
W 2005 roku emisja wszystkich zanieczyszczeń pyłowych wyniosła 1 144 ton, w tym zanieczyszczeń
ze spalania paliw 1099 ton. Emisja zanieczyszczeń gazowych wyniosła 4542 tony, w tym dwutlenek
12
siarki 2958 ton. Od 2002 roku emisja zanieczyszczeń pyłowych spadła o 10%, natomiast emisja
zanieczyszczeń gazowych wykazuje niewielką tendencję spadkową.
Poziom wydatków inwestycyjnych na ochronę środowiska w 2005 roku na jednego mieszkańca
wyniósł 80 zł na mieszkańca. W latach 2000-2004 wskaźnik ten był niższy t wynosił średnio 76 zł na
mieszkańca. Dla porównania wskaźnik ten jest niższy niż dla całego województwa lubelskiego, który
wyniósł 100 zł na mieszkańca, ale wyższy niż w pozostałych miastach powiatowych regionu. Niskie
wydatki inwestycyjne na ochronę środowiska znajdują swoje uzasadnienie w stosunkowo niskim
stopniu zanieczyszczenia powietrza w Lublinie.
Wyniki badań wskazują na występowanie wysokich poziomów hałasu na terenie miasta,
przekraczających miejscowo wartości dopuszczalne. Wielkości przekroczeń były zróżnicowane,
zawierały się w przedziale od 66dB (ul. Lipowa) do 20dB (ul Zemborzycka). Najgorsze warunki
akustyczne (przekroczenie normy o więcej niż 15 dB) stwierdzono w 23 punktach, w zwartej
zabudowie zlokalizowanej przy ulicach: al. Solidarności, al. Warszawskiej, al. Kraśnickiej,
Diamentowej, Jana Pawła II, Kunickiego, Mickiewicza, Mełgiewskiej, Abramowickiej (dane pochodzą z
opracowanej w 2007 roku, na zlecenie Urzędu Miasta, mapy hałasu).
4.9.Ład społeczny i bezpieczeństwo publiczne
Statystycznie poziom przestępczości w Lublinie nie odbiega od innych dużych miast wojewódzkich.
Badania rozmieszczenia osób zagrożonych wykluczeniem społecznym (osoby karane, korzystające z
pomocy społecznej i osoby długotrwale bezrobotne) wykazały, iż zagrożenia te występują zarówno w
starych osiedlach jak w nowszych i są rozłożone w przestrzeni miasta w miarę równomiernie.
Władze Lublina podkreślają pozytywny wpływ na podniesienie bezpieczeństwa dzięki wprowadzeniu
monitoringu, jako forma przeciwdziałania zjawiskom przestępczości, w tym monitoring placówek
oświatowych, pomocy społecznej i monitoring uliczny – w tym systemie pracuje obecnie 65 kamer
rozmieszczonych równomiernie w Centrum miasta. Inne działania to pomoc administracji
państwowej w realizacji zadań Straży Miejskiej i finansowaniu Policji: przekazywanie gruntów lub
obiektów pod budowę komisariatów. Przykładem inwestycja przy Koncertowej – nowy Komisariat
Policji, gdzie miasto wyasygnowało 2 mln złotych (sama inwestycja kosztowała 20 mln zł) i przekazało
prawie 70 arową działkę. Gdyby nie to, komisariat do tej pory mieściłby się w bloku. Podobnie na
Czubach miasto przekazało grunt na ul. Wyżynnej – obecnie trwają prace koncepcyjne nad
przygotowaniem inwestycji – budowy kolejnego komisariatu, do którego przeniesiony zostanie
dotychczasowo funkcjonujących w bardzo złych warunkach z ul. Różanej (Czuby). Miasto też
partycypowało w kosztach budowy komisariatu na LSM. Oprócz tych działań finansujących,
oddawania gruntów dla Policji, oddano grunty na potrzeby Straży Pożarnej w okolicy Al.
Spółdzielczości Pracy, dzięki czemu dostępność tych rejonów miasta znacząco wzrosła – w przypadku
pożaru samochody nie muszą się przebijać z centrum miasta, czy z Dziesiątej lub Zemborzyc. Miasto
finansuje również patrole ponadnormatywne – dodatkowe pensje funkcjonariuszy realizujących
dodatkowe patrole (ok. 150-300 tys. zł/rok). Dofinansowuje również Gimbus Patrol (pilnujący aby
dzieci były w szkole) oraz patrole na Miasteczku Uniwersyteckim. Zabezpieczenie i działania na rzecz
zapewnienia ładu i porządku w opinii władz miasta jest na dość wysokim poziomie. Miasto Lublin
realizuje również program Bezpieczny Lublin włącznie z profilaktyką i działaniami na rzecz dzieci aby
je odciągnąć od zjawisk patologicznych i używek, w tym zajęcia pozalekcyjne i zajęcia prewencyjne.
13