The Image of the CIA in the Film and Literature of

Dominik Smyrgała
The Image of the CIA in the Film and Literature of the
Communist Poland
Artykuł prezentuje w trzech studiach przypadku kształtowanie wizerunku Centralnej
Agencji Wywiadowczej (CIA) w polskiej kulturze popularnej czasów PRL. Na przykładzie
dwóch ostatnich odcinków serialu Stawka większa niż życie, filmu Orzeł i reszka oraz książki
Stanisława Sokołowskiego Wywiad czy mafia, autor stara się przeanalizować techniki i
najważniejsze cele przekazu propagandowego dotyczącego CIA (i w szerszym sensie, służb
wywiadowczych USA). Zrozumienie tych zagadnień nie jest możliwe bez przedstawienia
najważniejszych elementów kontekstu historycznego, w którym dzieła te powstawały.
Składają się nań przebieg i konsekwencje II wojny światowej, okres stalinizmu i totalitarna
natura systemu komunistycznego. W efekcie dochodzi do wniosku, że wizerunek CIA
wytworzony przez propagandę PRL miał dwa cele: po pierwsze, dehumanizację i wzbudzenie
niechęci (przykładowo, poprzez częste afiliacje z III Rzeszą i najbardziej zbrodniczymi
niemieckimi formacjami II wojny światowej) oraz odwracanie uwagi od własnych
zbrodniczych praktyk z okresu stalinizmu i lat późniejszych poprzez przypisywanie tego
samego typu zachowań przeciwnikowi ideologicznemu, jak również nacjonalistyczną
legitymizację władzy partii komunistycznej.
słowa kluczowe:
CIA, propaganda PRL, wizerunek, zimna wojna, film, literatura, komunizm, totalitaryzm