Syllabus Instytucje - Instytut Historii Sztuki UW

Instytucje życia artystycznego
Wykład ma zaznajomić słuchaczy z historią powstawania i funkcjonowania instytucji kształtujących
życie artystyczne od początków modernizmu po czasy współczesne. Poruszone zostaną podstawowe
problemy dotyczące metodologii historii instytucji a następnie omówione najważniejsze zagadnienia
dotyczące muzeum, salonu, wystaw światowych itp.
I. Wstępne uwagi o instytucjach życia artystycznego i sposobach ich badania
1. Postawy badawcze
- historia instytucji jako element historii sztuki
- strukturalizm i problemy odbioru
- przemożny wpływ teorii M. Foucault
- historia instytucji jako historia sztuki bez nazwisk
- Krzysztof Pomian (pojęcie semioforów) i kultura ciekawości
- koncepcje postkolonialne
- kwestie gender
- instytucjonalna definicja dzieła sztuki
- instytucja jako przestrzeń i jako narracja
2. Rodzaje instytucji życia artystycznego
- Akademie
- muzea
- salony
- wystawy światowe
- wystawy niezależne
- galerie
- piśmiennictwo/internet
- towarzystwa miłośników
- grupy artystyczne
- kolonie artystyczne - falanstery
- związki zawodowe
- ministerstwa
- szkoły artystyczne
- fundacje
- targi sztuki
- domy aukcyjne i aukcje
II. Muzeum
- narodziny muzeum
- muzeum jako przestrzeń wytwarzania nowoczesności
- rola muzeum w XIX wieku i kształtowanie jego wizerunku poprzez formę architektoniczną
- tworzenie kanonu sztuki przez muzeum
- pierwsze muzea sztuki nowoczesnej
- Muzeum Wyobraźni André Marlaux
- muzeum sztuki jako dzieło sztuki
III. Kształtowanie się niemuzealnych instytucji wystawienniczych w XIX wieku
- “prehistoria” wystaw, czyli narodziny Salonu
- różnicowanie się instytucji i sposobów wystawiania
- 1851 Pierwsza wystawa światowa i kolejne wielkie ekspozycje
- wystawy niezależnych
- galerie prywatne
1
IV. Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych na tle życia artystycznego w Polsce w 2 poł. XIX wieku i 1
po. XX
- geneza powstania TZSP i jego rola w kształtowaniu się świadomości artystycznej
- inne towarzystwa skupiające miłośników sztuki
- Towarzystwo Artystów Polskich “Sztuka” jako odmienna forma działalności
- Instytut Propagandy Sztuki jako instytucja państwowa (etatyzacja życia artystycznego)
V. Miejsce sztuki na wielkich wystawach światowych w XX wieku
- wzrost znaczenia sztuki na wystawach światowych
- sztuka jako zasadniczy podmiot wystaw
- Międzynarodowa wystawa sztuki dekoracyjnej w Paryżu w 1925 r.
- Międzynarodowa wystawa “Sztuka i technika” w Paryżu w 1937 r.
- Światowa wystawa “Świat jutra” w Nowym Jorku w 1939 r.
VI. Biennale w Wenecji jako przykład trwałości instytucji sztuki
- geneza powstania Biennale w 1895 r.
- wzrost znaczenia pawilonów narodowych
- polityczne przesłanki istnienia Biennale
- próby przełamania narodowego charakteru wystaw
VII. Komercjalizacja a rozrastanie się roli wielkich imprez międzynarodowych po 1945 roku
- regularne spotkania artystów jako wyraz postawy wobec sztuki
- polityczny aspekt wielkich, powtarzających się imprez
- Documenta w Kassel
- Sao Paolo, biennale w Sydnej, biennale w Dehli, Manifesta itp. - kolonialna dominacja starego świata,
czy postkolonialna decentralizacja?
- rola targów sztuki - nowe oblicze komercjalizacji sztuki
Bibliografia
Poniższa bibliografia obejmuje podstawową literaturę dostępną w większości bibliotek a jednocześnie
pomocną przy opracowywaniu tematów nie tylko dotyczących instytucji życia artystycznego, ale tego
wszystkiego, co z tym życiem się łączy, a więc udziału w nim artystów, organizatorów, kuratorów i
szeroko rozumianych odbiorców. W większości podane opracowania dotyczą polskich instytucji, nie
mniej można w nich znaleźć dalsze wskazówki bibliograficzne odnoszące się do zagadnień
wykraczających poza rodzimą scenę.
- Salon to Biennial - Exhibitions That Made Art History, ed. Bruce Alrshuler, Phaidon 2008, vol. 1-2
- Polskie życie artystyczne,, t. I: 1890-1914, t. II: 1915-1939, t.III: 1945-1960, red. A. Wojciechowski,
Wrocław-Warszawa 1967-1992
- Ministerstwo Kultury i Sztuki w dokumentach 1918-1998, przedmowa A. Siciński, wybór A. Siciński, A. G.
Dąbrowski, J. Gmurek, Warszawa 1998
- Muzeum sztuki. Antologia, red. Maria Popczyk, Universitas, Kraków 2005
- Muzeum jako świetlany przedmiot pożądania, red. Jarosław Lubiak, Muzuem Sztuki, Łódź 2007
- Muzeum. Architektura wobec consensusu, Łódź 1993
- Pomian Krzysztof, Kolekcjonerstwo i filozofia. Narodziny nowożytnego muzeum, w: Drogi kultury europejskiej.
Trzy studia, Warszawa 1996
- Pomian Krzysztof, Zbieracze i osobliwości. Paryż-Wenecja XVI-XVIII wiek, przekł. Andrzej Pieńkos,
Warszawa 1996
- Białostocki Jan, Galeria arcydzieł czy dom kultury?, “Rocznik Historii Sztuki” T. 14: 1984, s. 281-286
- Drexlerowa Anna, Olszewski Andrzej K., Polska i Polacy na powszechnych wystawach światowych 1851-2000
- Wiercińska Janina, Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych. Zarys działalności, Wrocław 1968
2
- Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Materiały z sesji, red. Joanna Sosnowska, Warszawa
1993
- Artibus. Księga jubileuszowa wydana z okazji 40-lecia Centralnego Biura Wystaw Artystycznych w Warszawie,
Warszawa 1989
- Zachęta 1860–2000, red. Gabriela Świtek, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 2003
- Płażewska Magdalena, Warszawski Salon Aleksandra Krywulta (188-1906), “Rocznik Muzeum
Narodowego w Warszawie”, R. X: 1966, s. 297-422
- Lorentz Stanisław, Muzeum Narodowe w Warszawie. Zarys historyczny, Warszawa 1938
- Lorentz Stanisław, Dzieje Muzeum Narodowego w Warszawie, “Roczni Muzuem Narodowego w
Warszawie” T. VI: 1962 s. 7-132
- Sosnowska Joanna, Polacy na Biennale Sztuki w Wenecji 1895-1999, ISPAN, Warszawa 1999
- Potocki Antoni, Udział Polaków w wystawach paryskich w XIX stuleciu, “Sztuka” (Paryż)1904, s. 400-415
- Bartnicka-Górska Hanna, Szczepińska-Tramer Joanna, W poszukiwaniu światła, kształtu i barw. Artyści
polscy wystawiający na Salonach paryskich w latach 1884-1960, Wyd. Neriton, Warszawa 2005
- Wystawa paryska 1925. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN, Warszawa, 16-17 listopada 2005
roku, red. Joanna M. Sosnowska, ISPAN, Warszawa 2007
- Wystawa paryska 1937. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN, Warszawa, 22-23 października 2007
roku, red. Joanna M. Sosnowska, ISPAN, Warszawa 2009
- “Biuletyn Historii Sztuki” 2009 nr 4 (numer poświęcony Powszechnej Wystawie Krajowej w 1929
roku)
- Materiały do dziejów Instytutu Propagandy Sztuki (193O -1939).Wybrała, pracowała i przedmową opatrzyła
J. Sosnowska, IS PAN, Warszawa 1992
- Karpiński Wojciech, Wyspa muzeów, „Zeszyty Literackie” 1997 nr 4 s. 31-39
- Morawski Stefan, O wystawianiu i wystawiennictwie, „Biuletyn ZPAP” 1978 nr 1-2 (130-131), s. 10-14
- Clifford James, O kolekcjonowaniu sztuki i kultury, “Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” 1993, nr 1, s.
11-18
- Wieczorkiewicz Anna, O funkcji i retoryce wypowiedzi muzealnej, “Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” R.
50: 1996, nr 1-2, s. 37-53
3