Zasady postępowania z zębami zatrzymanymi

Rozdział
9
Zasady postępowania
z zębami zatrzymanymi
Larry J. Peterson
Wskazania do usuwania zębów
zatrzymanych
• Zapobieganie chorobom przyzębia
• Zapobieganie próchnicy zębów
• Zapobieganie zapaleniu
okołokoronowemu
• Zapobieganie resorpcji korzenia
• Zęby zatrzymane pod protezą
zębową
• Zapobieganie torbielom i guzom
zębopochodnym
• Leczenie bólu niewiadomego
pochodzenia
• Zapobieganie złamaniom kości
szczęk
• Ułatwienie leczenia ortodontycznego
• Optymalne gojenie przyzębia
Przeciwwskazania do usuwania zębów
zatrzymanych
• Wiek pacjenta
• Schorzenia ogólnoustrojowe
• Prawdopodobne nadmierne
uszkodzenie struktur sąsiednich
• Podsumowanie
Systemy klasyfikacji zębów
zatrzymanych
• Pochylenie zęba
• Stosunek do przedniej krawędzi
gałęzi żuchwy
• Stosunek do płaszczyzny zgryzowej
• Podsumowanie
Budowa morfologiczna korzeni
• Wielkość mieszka zębowego
• Gęstość otaczającej kości
• Stosunek do sąsiedniego drugiego
zęba trzonowego
• Stosunek do nerwu zębodołowego
dolnego
• Rodzaj tkanki pokrywającej ząb
zatrzymany
Modyfikacja systemów klasyfikacyjnych
dla zębów zatrzymanych górnych
Trudności w usuwaniu innych zębów
zatrzymanych
Czynności chirurgiczne
Okołooperacyjne postępowanie
z pacjentem
J
ednym z powodów niewyrznięcia się zęba w łuku
zębowym w przewidywanym czasie jest jego zatrzymanie. Ząb ulega zatrzymaniu, gdy droga jego
wyrzynania jest zablokowana przez zęby sąsiednie,
grubą pokrywę kostną lub nadmiar tkanek miękkich.
Ponieważ zęby zatrzymane nie wyrzynają się, pozostają w takim położeniu przez pewien okres życia pacjenta, dopóki nie zostaną usunięte chirurgicznie.
Określenie „niewyrznięty” dotyczy zarówno zębów
zatrzymanych, jak i będących w trakcie wyrzynania.
Zamiennie używa się terminów „zatopiony” i „zaklinowany”.
Zazwyczaj zęby ulegają zatrzymaniu z powodu niewystarczającej długości łuku zębowego i braku przestrzeni do wyrzynania, to znaczy, że długość łuku
kostnej części wyrostka zębodołowego jest mniejsza
niż całkowita długość łuku zębowego. Najczęściej zatrzymaniu ulegają trzecie zęby trzonowe górne i dolne, górne kły i dolne przedtrzonowce. Trzecie zęby
trzonowe są najczęściej zatrzymane, ponieważ pojawiają się ostatnie i zwykle nie mają wystarczającej
przestrzeni, w której mogą się wyrzynać.
229
Dział 2: Zasady usuwania zębów
Przednie zęby szczęki też ulegają zatrzymaniu na
skutek stłoczenia innych zębów. Kieł górny wyrzyna
się zwykle po bocznym siekaczu górnym i pierwszym
przedtrzonowcu górnym. Jeżeli przestrzeń pomiędzy
nimi jest niewystarczająca do wyrzynania, to kieł ulega zatrzymaniu. W żuchwie w podobnej sytuacji są
zęby przedtrzonowe, ponieważ wyrzynają się po
pierwszym trzonowcu i kle. Dlatego jeżeli ilość miejsca jest niewystarczająca, jeden z przedtrzonowców,
najczęściej drugi, nie wyrzyna się i staje się zębem zatrzymanym.
Zgodnie z ogólną zasadą, ząb zatrzymany powinien
zostać usunięty, o ile nie istnieją przeciwwskazania.
Ekstrakcja powinna być wykonana, gdy tylko stomatolog stwierdzi obecność zęba zatrzymanego. Usuwanie zębów zatrzymanych u osób starszych jest trudniejsze. Dentysta nie powinien zalecać pozostawiania
zębów zatrzymanych do momentu, aż pojawią się
dolegliwości. Są to najczęściej miejscowe stany zapalne, utrata zębów sąsiednich, uszkodzenia kości oraz
innych struktur anatomicznych. Jeśli usunięcie zęba
zatrzymanego odracza się aż do wystąpienia dolegliwości, to przeprowadzany wówczas zabieg prawdopodobnie będzie się łączył z większymi powikłaniami
w okresie pooperacyjnym. Podstawowa zasada w stomatologii głosi, że należy zapobiegać wszelkim możliwym problemom. Stomatologia prewencyjna nakazuje usuwać zęby zatrzymane, zanim pojawią się powikłania.
W rozdziale tym przedstawiono zasady postępowania z zębami zatrzymanymi. Nie omówiono szczegółowo aspektów chirurgicznego usuwania zębów
zatrzymanych, a raczej przedstawiono informacje konieczne do właściwego postępowania z zębami zatrzymanymi oraz zwróceno uwagę na różne trudności
chirurgiczne.
WSKAZANIA DO USUWANIA
ZĘBÓW ZATRZYMANYCH
Wszystkie zęby zatrzymane powinny być zakwalifikowane do usunięcia zaraz po stwierdzeniu ich obecności. Przeciętny czas wyrzynania się trzeciego zęba
trzonowego to 20. rok życia, jakkolwiek u niektórych
pacjentów proces ten może trwać do 25. roku życia.
Prawidłowo trzeci ząb trzonowy dolny rozpoczyna
swój rozwój w położeniu poziomym. Podczas dalszego wzrostu szczęk i rozwoju zęba, jego położenie
zmienia się z poziomego na przyśrodkowo-kątowe, a
następnie pionowe. Niepowodzenie obrotu z kierunku przyśrodkowo-kątowego na pionowy jest najczęstszą przyczyną zatrzymania zęba. Drugi istotny czynnik stanowi fakt, że przednio-tylny wymiar zęba jest
większy niż odległość pomiędzy przednim brzegiem
gałęzi żuchwy a dystalną powierzchnią drugiego zęba
trzonowego. Nie pozwala to na ustawienie się zatrzymanego zęba w odpowiednim położeniu.
Jak zaznaczono wcześniej, niektóre trzecie zęby
trzonowe wyrzynają się po 20. roku życia i ustawiają
w ostatecznej pozycji około 25. roku życia. Z procesem tym wiąże się wiele problemów. Kiedy występuje
późne wyrzynanie się zęba, jest on zwykle pokryty
tylko tkanką miękką lub dodatkowo bardzo cienką
warstwą kości. Zęby są wówczas prawie zawsze ustawione w pozycji pionowej i ułożone stosunkowo blisko powierzchni zgryzu sąsiedniego drugiego trzonowca. Najważniejsza jest niewystarczająca przestrzeń pomiędzy przednią krawędzią gałęzi żuchwy
a drugim zębem trzonowym, co nie pozwala na wyrzynanie się zęba.14, 15 Jeśli ząb nie wyrzyna się po 20.
roku życia, najprawdopodobnej jest przykryty kością
i zaklinowany. Najczęściej położony jest głębiej
w łuku zębowym na wysokości szyjki sąsiedniego drugiego zęba trzonowego, a przestrzeń niezbędna do
wyrzynania jest niewystarczająca. Dlatego na podstawie tych czynników lekarz powinien przewidzieć, czy
ząb wyrznie się w łuku, czy zostanie zaklinowany.
Wcześniejsze usunięcie zęba zatrzymanego
zmniejsza ryzyko późniejszych powikłań pooperacyjnych i pozwala na szybszy powrót pacjenta do zdrowia.1, 7, 8, 10 Młodsze osoby lepiej tolerują zabieg i szybciej zdrowieją. Lepiej goi się u nich przyzębie, łatwiej
dochodzi do całkowitej regeneracji kości i ponownego przyrastania tkanek dziąsła do sąsiednich zębów.
Ponadto u młodszych pacjentów zabieg jest łatwiejszy do wykonania. Idealny okres do usuwania zatrzymanych trzecich zębów trzonowych to ten, w którym
korzenie są uformowane w jednej drugiej, przed ich
wzostem do dwóch trzecich długości, co następuje
zwykle pomiędzy 16. a 18. rokiem życia.
Jeżeli zęby zatrzymane pozostają w wyrostku zębodołowym, jest wysoce prawdopodobne, że będą powodowały różne problemy.6, 9 Aby im zapobiec, zęby
zatrzymane należy usunąć.
n Zapobieganie chorobom przyzębia
Zęby wyrznięte sąsiadujące z zębami zatrzymanymi
są usposobione do chorób przyzębia (ryc. 9.1 i 9.2).
Obecność zatrzymanego trzeciego zęba trzonowego
dolnego sprzyja resorpcji kości w okolicy dalszej powierzchni drugiego zęba trzonowego (ryc. 9.1). Ponieważ najtrudniejsze do utrzymania czystości są
powierzchnie dystalne ostatnich zębów w łuku zębowym, może dochodzić do zapalenia dziąsła i obniżania jego brzegu w kierunku szczytu korzenia,
w okolicy dystalnej drugiego zęba trzonowego. Nawet z niewielkiego ogniska zapalnego, bakterie mają
dostęp do powierzchni korzenia, co sprzyja powstaniu ostrego stanu zapalnego przyzębia (ryc. 9.2).
U pacjentów z zatrzymanym trzecim zębem trzono-
230
Rozdział 9: Zasady postępowania z zębami zatrzymanymi
Ryc. 9.1. Radiogram obrazuje stosunek
zatrzymanego trzeciego zęba trzonowego
dolnego do drugiego zęba trzonowego.
Utrata kości spowodowana obecnością
trzeciego trzonowca
Ryc. 9.2. Radiogramy obrazują różne położenie zatrzymanych trzecich zębów trzonowych w stosunku do drugiego
trzonowca oraz wtórne ubytki kości, spowodowane chorobą przyzębia i położeniem trzeciego trzonowca
231