pobierz

Acta Haematologica Polonica 2009, 40, Nr 2, str. 265–273
PRACA POGLĄDOWA – Review Article
MACIEJ KRZAKOWSKI
Postęp w zakresie przeciwnowotworowego leczenia litych
nowotworów
Progress in anticancer therapy of solid tumors
Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie
Kierownik: Prof. dr hab. med. Maciej Krzakowski
STRESZCZENIE
Poprawa rokowania chorych na nowotwory wynika ze stosowania pierwotnej i wtórnej profilaktyki, wczesnego rozpoznawania oraz skojarzonego leczenia. Z uwagi na pierwotnie systemowy
charakter wielu nowotworów skojarzone postępowanie obejmuje najczęściej metody leczenia
miejscowego i farmakologicznego. W ciągu ostatnich 12 miesięcy dokonał się istotny postęp w
zakresie moŜliwości farmakologicznego leczenia przeciwnowotworowego. Randomizowane badania potwierdziły wartość nowych leków w częstych nowotworach (np. cetuksymab w niedrobnokomórkowym raku płuca i raku jelita grubego lub bewacyzumab w raku piersi i wielopostaciowym glejaku), a takŜe wykazały moŜliwości doboru leczenia na podstawie charakterystyki
molekularnej (np. stan genu K-RAS w raku jelita grubego). Kilka istotnych badań przyczyniło się
do optymalizacji hormonalnego leczenia raka piersi (np. inhibitory aromatazy u chorych po menopauzie i kwas zoledronowy stosowany łącznie z hormonoterapią u chorych przed menopauzą).
Wykazano, Ŝe u odpowiednio dobranych chorych moŜliwe jest uzyskanie poprawy rokowania
chorych na raka trzustki w następstwie uzupełniającej chemioterapii pooperacyjnej. Wyniki kilku
badań z zastosowaniem leków ukierunkowanych molekularnie przyczyniły się do ewolucji moŜliwości leczenia zaawansowanego raka nerkowokomórkowego oraz raka wątrobowokomórkowego. Szereg badań wykazało znaczenie stanu genów dla przewidywania korzyści związanych z
chemioterapią w niektórych nowotworach (np. glejaki i rak jelita grubego). Wymienione i inne
osiągnięcia ostatniego roku pozwalają mieć nadzieją na dalszą poprawę wyników leczenia chorych na nowotwory.
SŁOWA KLUCZOWE: Przeciwnowotworowe leczenie – Systemowe leczenie – Postępy
SUMMARY
Improvement in the prognosis of cancer patients results from the use of primary and secondary
prophylaxis, early diagnosis as well as combined treatment. Given the primary systemic nature of
many neoplasms, combined treatment includes most frequently local modalities and pharmacotherapy. Significant progress within systemic anticancer therapy has been made within last 12
months. Randomized studies have confirmed activity of new agents in frequent neoplasms (eg,
cetuximab in non-small-cell lung cancer and colorectal cancer or bevacizumab in breast cancer
and glioblastoma multiforme), and have shown treatment selection methods based on molecular
characteristics (eg, K-RAS gene status in colorectal cancer). Several important studies have provided ways to optimize endocrine therapy of breast cancer (eg, aromatase inhibitors in post-
266 M. KRZAKOWSKI
menopausal patients and zoledronic acid combined with hormonotherapy in premenopausal patients). It has been shown taht prognosis may be improved in selected patients with pancreatic
cancer with the use of adjuvant postoperative chemotherapy. The results of several studies with
molecular-oriented agents have produced to the evolution of management in advanced renal-cell
carcinoma and hapatocellular carcinoma. Numerous trials have shown gene status importance in
predicting benefits from cytotoxic therapy in some neoplasms (eg, gliomas and colorectal cancer). These and other achievements of the last year promise further improvement in the treatmen
of patients with cancer.
KEY WORDS: Anticancer treatment – Systemic therapy – Advances.
WPROWADZENIE
Analiza wskaźników 5-letniego przeŜycia względnego wskazuje na stopniową poprawę rokowania chorych na nowotwory, przy czym istnieją w tym zakresie wyraźne
róŜnice (np. 52% w Europie Zachodniej wobec 41% w Polsce). Stopniowa poprawa
rokowania wynika ze stosowania pierwotnej i wtórnej profilaktyki, wczesnego rozpoznawania oraz podejmowania skojarzonego leczenia. Z uwagi na pierwotnie systemowy charakter wielu nowotworów skojarzone postępowanie obejmuje najczęściej metody leczenia miejscowego i farmakologicznego. Obecne opracowanie stanowi przegląd
najwaŜniejszych osiągnięć w zakresie farmakologicznego leczenia przeciwnowotworowego, które miały miejsce w ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy. W opracowaniu
uwzględnione zostały przede wszystkim wyniki badań z losowym doborem chorych,
które zostały przeprowadzone w najwaŜniejszych pod względem epidemiologicznym
litych nowotworach.
Glejak wielopostaciowy
Wielopostaciowy glejak naleŜy do pierwotnych nowotworów ośrodkowego układu
nerwowego o bardzo złym rokowaniu. Szczególnie istotny jest brak wartościowego
leczenia drugiej linii u chorych z nawrotami tego nowotworu. Nową moŜliwość leczenia stanowi zastosowanie inhibitorów angiogenezy, co wynika z wysokiej ekspresji
czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego (vascular endothelial growth factor;
VEGF) w komórkach wielopostaciowych glejaków. Zastosowanie bewacyzumabu –
monoklonalne przeciwciało anty-VEGF – w monoterapii lub łącznie z irynotekanem u
chorych z nawrotem wielopostaciowego glejaka po wcześniejszym leczeniu pozwoliło
na osiągnięcie wolnego od progresji czasu przeŜycia u odpowiednio 35% i 50% chorych, co stanowi bardzo wartościowy wynik w populacji o wyjątkowo niekorzystnym
rokowaniu [1]. Wspomniane obserwacje uzasadniają dalsze badania nad wykorzystaniem antyangiogennych leków u chorych na złośliwe glejaki.
Niedrobnokomórkowy rak płuca
Około 70% chorych na niedrobnokomórkowego raka płuca znajduje się w chwili
rozpoznania w zaawansowanym okresie choroby (stadium zaawansowania miejscowe-
Postęp w zakresie przeciwnowotworowego leczenia
267
go poza moŜliwościami zastosowania doszczętnego leczenia i stadium uogólnienia).
Dodatkowo, u większości poddawanych chirurgicznemu leczeniu dochodzi do nawrotu
choroby w postaci występowania wznów lub/i przerzutów. Podstawową metodą leczenia chorych w zaawansowanym stadium jest chemioterapia, która przede wszystkim
prowadzi do zmniejszenia dolegliwości i objawów oraz przedłuŜenia przeŜycia u około
30-40% chorych z medianą 8-10 miesięcy. Niezadowalające wyniki paliatywnej chemioterapii uzasadniają próby uzyskania dodatkowych korzyści w następstwie stosowania leków ukierunkowanych molekularnie.
U większości chorych na niedrobnokomórkowego raka płuca w komórkach nowotworu stwierdza się ekspresję receptora dla naskórkowego czynnika wzrostu (epidermal growth factor receptor; EGFR), którego aktywacja związana jest z progresją i
gorszym rokowaniem. W związku z tym, blokowanie EGFR jest teoretycznie obiecującym sposobem leczenia chorych na niedrobnokomórkowego raka płuca i moŜna je
osiągnąć przez hamowanie wiązanie ligandu z zewnętrzną domeną receptora za pomocą monoklonalnych przeciwciał (np. cetuksymab) lub przekazywania sygnału w obrębie wewnętrznej domeny za pomocą drobnocząsteczkowych inhibitorów tyrozynowej
kinazy (np. erlotynib).
Podczas konferencji Amerykańskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej (American Society of Clinical Oncology; ASCO) przedstawione zostały wyniki badania III
fazy, które zakładało porównanie chemioterapii stosowanej samodzielnie lub łącznie z
cetuksymabem u chorych w zaawansowanym stadium z ekspresją EGFR [2]. Pierwszoplanowy cel badania – wykazanie znamiennej róŜnicy w zakresie mediany całkowitego czasu przeŜycia – został osiągnięty, aczkolwiek róŜnica była liczbowo niewielka
(około 1 miesiąc w ogólnej populacji i około 2 miesiące wśród chorych rasy kaukaskiej). Tolerancja leczenia z udziałem cetuksymabu była nieco gorsza w porównaniu
do wyłącznej chemioterapii, aczkolwiek leczenie było moŜliwe do przeprowadzenia u
większości chorych. Wydaje się, Ŝe najbardziej interesująca będzie analiza molekularnych czynników predykcyjnych.
Zastosowanie leków o działaniu hamującym EGFR w niedrobnokomórkowym raku
płuca ogranicza brak wartościowych czynników, które pozwalałyby na wybór chorych
z największymi szansami na uzyskanie terapeutycznych korzyści. Wartość demograficzno-klinicznych czynników (np. płeć i rasa chorego, wywiad w kierunku palenia
tytoniu lub histologiczny typ nowotworu) jest ograniczona. Bardziej obiecujące są
molekularne biomarkery (np. stan genu EGFR lub ekspresja białka EGFR), ale wartość
oznaczania wymienionych czynników w tkankowym materiale nie została prospektywnie potwierdzona. W ostatnim okresie wykazano moŜliwość wykorzystania oznaczeń mutacji genu EGFR w krąŜących komórkach nowotworowych w ocenie skuteczności leczenia inhibitorami tyrozynowej kinazy EGFR [3]. Badania genetyczne mogą
równieŜ być uŜyteczne w ocenie skuteczności chemioterapii – wskazują na to wyniki
badania u chorych leczonych karboplatyną i paklitakselem, które wykazały znamiennie
róŜnice w przeŜyciu chorych w zaleŜności od polimorfizmów genów SULT1E1 i
SLC29A3 [4].
268 M. KRZAKOWSKI
Rak jelita grubego
Rak jelita grubego jest nowotworem, w którym ostatnie lata przyniosły bardzo
istotny postęp związany ze stosowaniem przesiewowych badań oraz bardziej optymalnego leczenia, a w tym z wprowadzeniem nowych moŜliwości farmakologicznego
leczenia. Ewolucja metod farmakologicznego leczenia zaawansowanego raka jelita
grubego doprowadziła w ciągu ostatniej dekady do podwojenia mediany całkowitego
czasu przeŜycia chorych. Wśród metod, które obecnie mogą być wykorzystywane w
zaawansowanym raku okręŜnicy i raku odbytnicy znajdują się równieŜ leki ukierunkowane molekularnie (bewacyzumab i cetuksymab oraz panitumumab, który jest monoklonalnym przeciwciałem o działaniu na oś EGFR).
W ostatnim okresie przedstawione zostały wyniki analizy skuteczności skojarzonego leczenia z udziałem chemioterapii (schemat z udziałem irynotekanu z fluorouracylem modulowanym folinianem wapnia) i cetuksymabu w zaleŜności od stanu genu
KRAS, którego mutacje występują u około 40% chorych na raka jelita grubego. Analiza
badania CRYSTAL wykazała, Ŝe dodanie cetuksymabu do chemioterapii pierwszej
linii znamiennie poprawia wyniki jedynie u chorych na zaawansowanego raka jelita
grubego bez obecności mutacji KRAS (12-miesięczne przeŜycie wolne od progresji
odpowiednio – 43% i 25%), natomiast nie ma istotnego wpływu na skuteczność leczenia w przypadku stwierdzenia mutacji [5]. Cytowane obserwacje na temat predykcyjnego znaczenia stanu genu KRAS potwierdziły wcześniejsze wyniki odnotowane w
przypadku stosowania cetuksymabu i panitumumabu w ramach drugiej lub trzeciej
linii leczenia. W związku z tym, stosowanie cetuksymabu łącznie z chemioterapią u
chorych na zaawansowanego raka jelita grubego jest uzasadnione jedynie u chorych z
prawidłowym stanem genu KRAS.
Rak jelita grubego staje się obecnie modelowym przykładem ewolucji leczenia,
które wykorzystuje molekularną charakterystykę nowotworu. Znaczenie biomarkerów
będzie szczególnie istotne w ramach pooperacyjnego leczenia uzupełniającego raka
okręŜnicy wobec coraz lepiej udokumentowanej wartości tego postępowania, co potwierdziły przedstawione ostatnio wyniki łącznej analizy kilkunastu badań randomizowanych [6].
Rak trzustki
Wyniki leczenia raka trzustki są nadal ogólnie niezadowalające, co przede wszystkim jest związane ze stosunkowo niewielkiego odsetka chorych w stadium zaawansowania umoŜliwiającym pierwotne leczenie chirurgiczne oraz częstego występowania
nawrotów po doszczętnej resekcji nowotworu.
Negatywną opinię na temat uzupełniającego leczenia pooperacyjnego w raku
trzustki mogą zmienić wyniki badań, które zostały opublikowane w ostatnich miesiącach. Wspomniane badania wykazały znamienne róŜnice w zakresie wskaźników przeŜycia chorych, którzy po doszczętnej resekcji byli poddawani chemioterapii gemcytabiną [7] lub napromienianiu w skojarzeniu z chemioterapią fluorouracylem [8]. Szcze-
Postęp w zakresie przeciwnowotworowego leczenia
269
gólne wartościowe wydaje się stosowanie gemcytabiny – mediana wolnego od progresji czasu przeŜycia uległa podwojeniu w porównaniu do wyłącznej obserwacji (odpowiednio – 13 wobec 7 miesięcy) [7].
Rak piersi
Ostatni rok dostarczył bardzo istotnych obserwacji na temat farmakologicznego leczenia raka piersi zarówno we wczesnym, jak równieŜ zaawansowanym stadium.
Hormonoterapia jest podstawową metodą uzupełniającego postępowania u większości chorych na raka piersi ze względu na występowanie ekspresji steroidowych
receptorów w komórkach nowotworu u około 70% chorych. Korzyści uzyskiwane w
następstwie stosowania róŜnych metod hormonoterapii (np. tamoksyfen) są dobrze
udokumentowane, ale u części chorych dochodzi do nawrotu choroby i w około 50%
nawrót występuje po upływie 5-letniego okresu leczenia. Podczas konferencji ASCO
przedstawione zostały wyniki badania aTTOM, w którym na zasadzie losowego doboru chore otrzymywały uzupełniająco tamoksyfen przez 5 lub 10 lat [9]. Wyniki badania
potwierdziły, Ŝe wydłuŜenie ekspozycji na tamoksyfen w ramach uzupełniającego leczenia pooperacyjnego zmniejsza ryzyko nawrotu choroby o 6% (wynik zbliŜony do
wcześniejszego badania ATLAS, w którym redukcja ryzyka nawrotu wyniosła 10%).
NaleŜy podkreślić, Ŝe oba badania nie potwierdziły znamiennego wpływu na całkowity
czas przeŜycia – być moŜe ze względu na zbyt krótki okres obserwacji – i wprowadzenie paradygmatu dłuŜszego leczenia do klinicznej praktyki musi być zweryfikowane.
Koncepcję przedłuŜonej hormonoterapii uzupełniającej oceniało badanie MA.17, w
którym chore po menopauzie w ramach kontynuacji 5-letniego leczenia tamoksyfenem
przez następnych 5 lat otrzymywały letrozol – inhibitor aromatazy – lub były jedynie
obserwowane [10]. Wyniki badania wykazały, Ŝe przedłuŜenie hormonoterapii znamiennie zmniejszało ryzyko nawrotów ogółem oraz przerzutów w odległych narządach
(odpowiednio – bezwzględna redukcja o 63% i 61%).
Wyniki badań aTTOM [9] i MA.17 [10] wskazują na moŜliwość uzyskania dodatkowych korzyści w następstwie przedłuŜenia okresu uzupełniającej hormonoterapii
pooperacyjnej powyŜej 5 lat. Z drugiej strony, nadal nie została określona najbardziej
właściwa długość leczenia i nie są ostatecznie poznane odległe następstwa niepoŜądane
przedłuŜonego stosowania hormonoterapii.
U części chorych na raka piersi po menopauzie zastosowanie tamoksyfenu nie jest
moŜliwe (np. chore z przerostem błony śluzowej macicy lub zaburzeniami układu
krzepnięcia w wywiadzie) i wskazane jest zastosowanie leku z grupy inhibitorów aromatazy. Koncepcję stosowania inhibitora aromatazy od początku leczenia oceniało
badanie ATAC, w którym chore losowo otrzymywały tamoksyfen lub anastrozol [11].
Po okresie 100-miesięcznej obserwacji wyniki badania potwierdziły znamienną róŜnicę
na korzyść leczenia anastrozolem pod względem zmniejszenia ryzyka nawrotu choroby, która nie przełoŜyła się jednak na istotną poprawę całkowitego czasu przeŜycia. W
związku z tym, nadal nie moŜna uznać stosowania inhibitorów aromatazy zamiast ta-
270 M. KRZAKOWSKI
moksyfenu za bardziej wartościową metodę uzupełniającego leczenia pooperacyjnego
wszystkich chorych na raka piersi po menopauzie.
Obiecującą moŜliwością poprawy wyników uzupełniającego leczenia pooperacyjnego moŜe być stosowanie w skojarzeniu z hormonoterapią kwasu zoledronowego,
który przeciwdziała resorpcji kostnej oraz wykazuje równieŜ działanie przeciwnowotworowe. W badaniu ABCSG-12 porównano skuteczność hormonoterapii stosowanej
samodzielnie lub łącznie z kwasem zoledronowym u chorych przed menopauzą [12] i
stwierdzono znamienne przedłuŜenie wolnego od choroby oraz wolnego od nawrotu
czasu przeŜycia w przypadku dodania inhibitora osteolizy do hormonalnego leczenia.
Zmniejszenie częstości występowania nawrotów dotyczyło zarówno przerzutów w
kościach, jak równieŜ innych umiejscowień.
W ostatnim okresie odnotowano równieŜ rozwój moŜliwości systemowego leczenia uogólnionego raka piersi – badania z losowym doborem chorych wykazały wartość
bewacyzumabu w skojarzeniu z paklitakselem [13], lapatynibu stosowanego łącznie z
kapecytabiną [14] oraz iksabepilonu (nowy inhibitor układu mikrotubularnego z grupy
epotylonów) w skojarzeniu z kapecytabiną [15]. Wymienione leki w istotny sposób
poszerzają zakres moŜliwości leczenia chorych zarówno pierwszej, jak i kolejnych
linii.
Rak wątrobowokomórkowy
Rak wątrobowokomórkowy jest u większości chorych rozpoznawany w zaawansowanym stadium, co wpływa na ogólnie złe rokowanie. Dodatkowym czynnikiem,
który utrudnia skuteczne postępowanie w raku wątrobowokomórkowym jest występowanie nowotworu u osób z marskością wątroby w związku z wirusowym zakaŜeniem
lub przewlekłym i nadmiernym spoŜywaniem alkoholu. Leczenie chorych w stadium
zaawansowanym ma charakter paliatywny i do niedawna miało bardzo ograniczoną
wartość.
Postęp w zakresie leczenia zaawansowanego raka wątrobowokomórkowego jest
związany z wprowadzeniem sorafenibu, który jest wielokinazowym inhibitorem o
działaniu antyangiogennym. Stosowanie sorafenibu uzasadnia wysoka ekspresja czynników proangiogennych, które występują w komórkach raka wątrobowokomórkowego.
Wyniki badania SHARP, które zakładało porównanie sorafenibu z placebo, wykazały
znamienne przedłuŜenie całkowitego czasu przeŜycia chorych leczonych sorafenibem
(odpowiednio – mediana 11 i 8 miesięcy) [16]. NaleŜy podkreślić, Ŝe do leczenia sorafenibem mogą być kwalifikowani chorzy bez upośledzenia czynności wątroby (czynnościowa kategoria A według klasyfikacji Child-Pugh). W przypadku stosowania sorafenibu w raku wątrobowokomórkowym nadal nie zostały określone czynniki o predykcyjnym znaczeniu.
Postęp w zakresie przeciwnowotworowego leczenia
271
Rak nerkowokomórkowy
W ostatnim okresie nastąpił dynamiczny rozwój moŜliwości leczenia zaawansowanego raka nerkowokomórkowego, co jest szczególnie istotne wobec ograniczonej skuteczności stosowanych wcześniej metod (immunoterapia lub chemioterapia). Wspomniana ewolucja jest związana z wprowadzeniem kilku leków ukierunkowanych molekularnie – przede wszystkim leki antyangiogenne (wielokinazowe inhibitory drobnocząsteczkowe – sunitynib i sorafenib oraz monoklonalne przeciwciało – bewacyzumab) [17–19]. Wskazania do stosowania wymienionych leków są zróŜnicowane
(pierwsza lub druga linia leczenia) i zaleŜą od prognostycznej kategorii oraz współwystępowania innych sytuacji klinicznych (np. zaburzenia krzepnięcia). Sunitynib [17] i
bewacyzumab [19] stosowany łącznie z interferonem α-2a w pierwszej linii leczenia
pozwoliły osiągnąć medianę wolnego od progresji czasu przeŜycia wynoszącą odpowiednio 11 i 10 miesięcy. W przypadku leczenia drugiej linii sorafenibem [18] mediana wolnego od progresji czasu przeŜycia osiągnęła natomiast 4 miesiące.
Dotychczas nie potwierdzono jednak wartości Ŝadnego z wymienionych leków w
grupie chorych naleŜących do kategorii niekorzystnego rokowania (obecność 3 lub
większej liczby czynników ryzyka), natomiast nową moŜliwość leczenia wymienionych chorych stanowi temsyrolimus (inhibitor kinazy m-TOR). Badanie III fazy wykazało, Ŝe w temsyrolimus pozwala uzyskać medianę wolnego od progresji przeŜycia
wynoszącą 5 miesięcy i medianę całkowitego przeŜycia wynoszącą 11 miesięcy [20].
Wspomniane wyniki są bardzo wartościowe z uwagi na wyjątkowo niekorzystne rokowanie chorych w omawianej grupie (mediana całkowitego czasu przeŜycia przed
wprowadzeniem nowych leków – około 4 miesiące).
Nierozwiązanym problemem jest równieŜ w przypadku raka nerkowo komórkowego dostępność predykcyjnych czynników demograficzno-klinicznych oraz biomarkerów, co w zestawieniu z wysokimi kosztami leków ukierunkowanych molekularnie
ogranicza ich wykorzystanie w klinicznej praktyce.
PODSUMOWANIE
Wyniki wymienionych oraz innych badań świadczą o stałym rozwoju moŜliwości
farmakologicznego leczenia chorych na lite nowotwory. Szerokie spektrum leków w
przypadku wielu nowotworów zmusza do intensywnego poszukiwania czynników o
predykcyjnym znaczeniu, które pozwoliłyby na wybór najbardziej właściwego postępowania w indywidualnych sytuacjach. Najbardziej obiecującym kierunkiem badań
jest próba identyfikacji molekularnych czynników o znaczeniu predykcyjnym. NaleŜy
podkreślić, Ŝe określenie nowych biomarkerów powinno dotyczyć zarówno wskaźników klinicznie uŜytecznych w odniesieniu do leków ukierunkowanych, jak równieŜ
konwencjonalnych. Identyfikacja optymalnych czynników predykcyjnych przyczyni
się do poprawy rokowania chorych, którzy odnoszą rzeczywiste korzyści w następstwie stosowania określonych metod leczenia. Jednocześnie wykorzystanie biomarkerów ograniczyć moŜe stosowanie farmakologicznego leczenia u chorych, którzy nie
272 M. KRZAKOWSKI
uzyskują obiektywnych korzyści i są jedynie naraŜeni na wystąpienie niepoŜądanych
działań.
PIŚMIENNICTWO
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Cloughesy TF, Prados MD, Wen PY i wsp. A phase II, randomized, non-comparative clinical trial of
the effect of bevacizumab (BV) alone or in combination with irinotecan (CPT) on 6-month progression-free survival in recurrent, treatment-refractory glioblastoma. J Clin Oncol 2008; 26 (supl 15): a
2010.
Pirker R, Szczesna A, von Pawel J i wsp. FLEX: a randomized, multicenter, phase III study of
cetuximab in combination with cisplatin/vinorelbine (CV) versus CV alone in the first-line treatment
of patients with advanced non-small-cell lung cancer. J Clin Oncol 2008; 26 (supl 15): a LBA3.
Maheswaran S, Sequist LV, Nagrath S i wsp. Detection of mutations in EGFR in circulating lungcancer cells. N Engl J Med 2008; 359: 366-377.
Yamamoto N, Sato Y, Tamura T i wsp. Genetic polymorphisms correlate with overall survival (OS)
in advanced non-small-cell lung cancer (NSCLC) treated with carboplatin (CBDCA) and paclitaxel
(PXL). J Clin Oncol 2008; 26 (supl 15): a 8034.
van Cutsem E, Lang I, D’haens G i wsp. KRAS status and efficacy in the first-line treatment of patients with metastatic colorectal cancer (mCRC) treated with FOLFIRI with or without cetuximab: the
CRYSTAL experience. J Clin Oncol 2008; 26 (supl 15): a 2.
O’Connel MJ, Campbell ME, Goldberg RM i wsp. Survival following recurrence in stage II and III
colon cancer: findings from the ACCENT data set. J Clin Oncol 2008; 26: 2336-2341.
Neuhaus P, Riess H, Post S i wsp. CONKO-001: final results of the randomized, prospective, multicenter phase III trial of adjuvant chemotherapy with gemcitabine versus observation in patients with
resected pancreatic cancer. J Clin Oncol 2008; 26 (supl 15): a 4504.
Corsini MM, Miller RC, Haddock MG i wsp. Adjuvant radiotherapy and chemotherapy for pancreatic
carcinoma: a Mayo Clinic experience (1975-2005). J Clin Oncol 2008; 26: 3478-3480.
Gray RG, Rea DW, Handley K i wsp. aTTOm (adjuvant tamoxifen – to offer more?): randomized
trial of 10 versus 5 years of adjuvant tamoxifen among 6 934 women with estrogen receptor-positive
(ER+) or ER untested breast cancer – preliminary results. J Clin Oncol 2008; 26 (supl 15): a 513.
Goss PE, Ingle JN, Pater JL i wsp. Late extended adjuvant treatment with letrozole improves outcome
in women with early-stage breast cancer who complete 5 years of tamoxifen. J Clin Oncol 2008; 26:
1948-1955.
Forbes JF, Cizick J, Buzdar A i wsp. Effect of anastrozole and tamoxifen as adjuvant treatment for
early-stage breast cancer: 100-month analysis of the ATAC trial. Lancet Oncol 2008; 9: 45-53.
Gnant M, Mlineritsch B, Schippinger W i wsp. Adjuvant ovarian suppression combined with tamoxifen or anastrozole, alone or in combination with zoledronic acid, in premenopausal women with
hormone-responsive, stage I and II breast cancer: first efficacy results from ABCSG-12. J Clin Oncol
2008; 26 (supl 15): a 4.
Miller K, Wang M, Gralow J i wsp. Paclitaxel plus bevacizumab versus paclitaxel alone for metastatic breast cancer. N Engl J Med 2007; 357: 2666-2676.
Geyer CE, Forster J, Lindquist D i wsp. Lapatinib plus capecitabine for HER2-positive advanced
breast cancer. N Engl J Med 2006; 355: 2733-2743.
Thomas ES, Gomez HL, Li RK i wsp. Ixabepilone plus capecitabine for metastatic breast cancer
progressing after anthracycline and taxane treatment. J Clin Oncol 2007; 25: 5210-5217.
Llovet JM, Ricci S, Mazzaferro V i wsp. Sorafenib in advanced hepatocellular carcinoma. N Engl J
Med 2008; 359: 378-390.
Motzer RJ, Hutson TE, Tomczak P i wsp. Sunitynib versus interferon alfa in metastatic renal-cell
carcinoma. N Engl J Med 2007; 356: 115-124.
Postęp w zakresie przeciwnowotworowego leczenia
273
18. Escudier B, Eisen T, Stadler WM i wsp. Sorafenib in advanced renal-cell carcinoma. N Engl J Med
2007; 356: 125-134.
19. Escudier B, Pluzanska A, Koralewski P i wsp. Bevacizumab plus interferon alfa-2a for treatment of
metastatic renal cell carcinoma: a randomized, double-blind chase III trial. Lancet Oncol 2007; 370:
2103-2111.
20. Hudes G, Carducci M, Yomczak P i wsp. Temsirolimus, interferon alfa, or both for advanced renalcell carcinoma. N Engl J Med 2007; 356: 2271-2281.
Praca wpłynęła do Redakcji 20.04.2009 r. i została zakwalifikowana do druku 30.04.2009 r.
Adres do korespondencji:
Prof. dr hab. med. Maciej Krzakowski
Klinika Nowotworów Płuca i Klatki Piersiowej
Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie
ul. Rentgena 5
02-781 Warszawa
telefon: 022-546-21-69