pobierz

Acta Haematologica Polonica 2011, 42, Nr 2, str. 325–330
PRACA KAZUISTYCZNA – Case Report
ALEKSANDRA BUTRYM, EWA MĘDRAŚ, STANISŁAW POTOCZEK, TOMASZ WRÓBEL,
JUSTYNA DZIETCZENIA, GRZEGORZ MAZUR
Długotrwała remisja choroby po zastosowaniu lenalidomidu w zespole
del 5q(–) – doświadczenie własne
Long-term remission after lenalidomide treatment in del 5q(–) syndrome –
single center experience
Klinika Hematologii, Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku, Akademii Medycznej we Wrocławiu
Kierownik: Prof. dr hab. Kazimierz Kuliczkowski
STRESZCZENIE
Zespół del 5q(–) stanowi jednostkę chorobową należącą do zespołów mielodysplastcznych z dobrze znaną manifestacją kliniczną choroby w postaci niedokrwistości, makrocytozy z towarzyszącą nadpłytkowością. Choroba dotyczy
częściej kobiet i charakteryzuje się stosunkowo niskim odsetkiem (10%) transformacji w ostrą białaczkę mieloblastyczną. Część chorych z klasycznym zespołem del 5q(–) z czasem staje się transfuzjozależna z towarzyszącym temu
procesowi przeładowaniem żelazem. W ciągu ostatnich lat większość chorych z zespołem del 5q(–) leczonych była
jedynie najlepszą terapią wspomagającą. Od czasu wprowadzenia lenalidomidu do leczenia chorych transfuzjozależnych z niedokrwistością w przebiegu zespołów mielodysplastycznych o niskimi pośrednim-1 stopniem ryzyka oraz
z obecnością del 5q(–) wykazano znaczącą poprawę efektów terapii w tej grupie chorych. Poniżej przedstawiamy
opisy trzech przypadków chorych z zespołem del 5q(–) skutecznie leczonych lenalidomidem w Klinice Hematologii,
Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku Akademii Medycznej we Wrocławiu.
SŁOWA KLUCZOWE: Zespół del 5q(–) – Lenalidomid.
SUMMARY
Del 5q(–) syndrome is myelodysplastic syndrome with well-known clinical manifestation of disease in the form of
anemia, with accompanying macrocytosis. The disease is more common in women and is characterized by a relatively low percentage (10%) transformation in acute myeloid leukemia. Some patients with the classic del 5q(–) syndrome over time becomes transfsion-dependent. In recent years, the majority of patients with del 5q(–) syndrome was
treated only with best supportive care therapy. Since the introduction of lenalidomide for the treatment of patients
with anemia in the course of myelodysplastic syndromes with low-intermediate-1-risk and the presence of del5q(–),
significant improvement in therapeutic effects of these patients has been shown. Below we present three cases of patients with del 5q(–) syndrome, which have been successfully treated with lenalidomide in the Department of Haematology, Blood Neoplasms and Bone Marrow Transplantation of Medical University of Wroclaw.
KEY WORDS: del 5q(–) syndrome – Lenalidomide
WSTĘP
Zespół del 5q(–) stanowi jednostkę chorobową należącą do zespołów mielodysplastcznych z dobrze
znaną manifestacją kliniczną choroby w postaci niedokrwistości, makrocytozy z towarzyszącą nadpłytkowością. Choroba dotyczy częściej kobiet i charakteryzuje się stosunkowo niskim odsetkiem (10%)
transformacji w ostrą białaczkę mieloblastyczną [1]. Okazuje się, że nie wszystkie przypadki zespołów
mielodysplastycznych związanych z del 5q(–) mogą być traktowane jednakowo, a na poziomie cytogenetycznym i histologicznym są odmiennymi jednostkami chorobowymi [2, 3]. W swojej pracy Holtan i
wsp. [4] wykazali, że na 130 chorych z zespołami mielodysplastycznymi i obecnością del5q(–), jedynie
5% spełniało kryteria typowego zespołu del5q(–). Ostatnia klasyfikacja zespołów mielodysplastycz-
326
A. BUTRYM i wsp.
nych (MDS) wg. Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wyróżnia odrębną jednostkę zespół 5q-, zdefiniowaną jako: delecję ramienia q chromosomu 5 jako izolowaną aberację kariotypu, obecność mieloblastów w szpiku <5% oraz mieloblastów we krwi obwodowej <1%, brak pałeczek Aurera [5].
Większość chorych z klasycznym zespołem del 5q(–) z czasem staje się transfuzjozależna z towarzyszącym temu procesowi przeładowaniem żelazem [6]. W pracy opublikowanej w 2010 roku autorstwa Patnaik i wsp. wykazano, że wiek, konieczność transfuzji w momencie rozpoznania oraz cechy
dysgranulopoezy są niezależnymi czynnikami wpływającymi na skrócenie przeżycia u chorych z zespołem delecji ramienia długiego chromosomu 5 [7]. W ciągu ostatnich lat większość chorych z zespołem
del 5q(–) leczonych była jedynie najlepszą terapią wspomagającą. W 2005 roku Amerykańska Agencja
ds. Żywności i Leków (FDA – Food and Drug Administration) zaaprobowała lenalidomid do leczenia
chorych transfuzjozależnych z niedokrwistością w przebiegu zespołów mielodysplastycznych o niskim
pośrednim-1 stopniu ryzyka oraz z obecnością del5q(–). Od tego czasu wykazano znaczącą poprawę
efektów terapii w tej grupie chorych. Mechanizm działania lenalidomidu w zespole del 5q(–) nadal
pozostaje niejasny [8, 9]. Lek wykazuje aktywność hamującą wzrost erytroblastów del 5q(–), ale nie
wpływa na normalne komórki [10]. Poniżej przedstawiamy opisy trzech przypadków chorych z zespołem del 5q(–) skutecznie leczonych lenalidomidem w Klinice Hematologii, Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku Akademii Medycznej we Wrocławiu.
CHORA 1
45-letnia chora z rozpoznanym w 2005 roku zespołem mielodysplastycznym w postaci RA (refractory anaemia), z pośrednim stopniem ryzyka IPSS 0.5 (IPSS – International Prognostic Scoring System
– międzynarodowy czynnik prognostyczny zespołów mielodysplastycznych). W momencie rozpoznania
parametry morfologiczne krwi przedstawiały się następująco: leukocyty (WBC) 2.6 G/l, hemoglobina
(Hgb) 9.7 g%, erytrocyty (RBC) 2.6 T/l, MCV 118 fl, płytki krwi (PLT) 281 G/l. W mielogramie obserwowano szpik o gęstości poniżej normy, 25% układu czerwonokrwinkowego (3% megaloblastów,
obecność mikroerytroblastów), mieloblasty stanowiły 3%. W badaniu trepanobioptatu obraz hipoplastycznego szpiku odpowiadający MDS (obecna cecha ALIP – abnormal localisation of immature precursors – nieprawidłowe rozmieszczenie niedojrzałych komórek prekursorowych). Chorej wdrożono
leczenie deksametazonem w dawce 4 mg po/dobę w okresie od lutego 2005 do maja 2005. Wówczas
parametry morfologiczne przedstawiały się następująco: WBC 5 G/l, Hgb 9,7 g%, PLT 518 G/l. Od
czerwca 2005 do czerwca 2006 pacjentka leczona była erytropoetyną w dawce 30 000 j/tydzień,
z utrzymaniem stałego poziomu Hgb około 9,5 g%. Od lipca 2006 obserwowano postępujący spadek
poziomu Hgb do 7,8 g%, z koniecznością przetaczania masy erytrocytarnej (ME), początkowo 1 jednostka/miesiąc. Od stycznia 2007 chora stała się transfuzjozależna (łącznie przetoczono 75 jednostek
ME, dodatkowo stosowano leczenie chelatujące deferoksaminą). W czerwcu 2007 w mielogramie nadal
obserwowano obecność 3% mieloblastów, a układ czerwonokrwinkowy stanowił 25% z cechami dyserytropoezy W badaniu cytogenetycznym wykazano izolowaną delecję ramienia długiego chromosomu 5
(kariotyp 46,XX,del(5)(q15q33)[26]/46,XX[4]). W styczniu 2009 wnioskowano do Narodowego Funduszu Zdrowia o zgodę na leczenie lenalidomidem, jednak uzyskano odpowiedź negatywną. Od stycznia 2010 do marca 2010 pacjentka otrzymała w ramach leczenia darowego Revlimid w dawce 10
mg/dobę po, w cyklach 28-dniowych (21 dni leczenia/7 dni przerwy, łącznie 3 cykle). Od stycznia 2010
pacjentka nie wymagała transfuzji ME. Po 2 miesiącach stosowania wystąpiła bezobjawowa zwyżka
enzymów wątrobowych – GOT 53 U/l, GPT 167 U/l (badania wirusologiczne ujemne). Obecnie (maj
2011) pacjentka nadal transfuzjoniezależna, w morfologii WBC – 3.83 G/l, Hgb 12.5 g%, PLT 169 G/l,
natomiast w badaniach biochemicznych utrzymują się podwyższone wartości enzymów wątrobowych:
GOT 41 U/l, GPT 126 U/l.
Długotrwała remisja choroby po zastosowaniu lenalidomidu
327
CHORA 2
66-letnia kobieta z rozpoznanym w listopadzie 2004 zespołem del5q(–), o pośrednim I stopniu ryzyka IPSS 0.5. W momencie rozpoznania choroby w morfologii WBC 4.07 U/l, Hgb 8,2 g%, RBC 1.95
T/l, MCV 123 fL, PLT 380 G/l. W badaniach dodatkowych żelazo 36,3 umol/L, a poziom witaminy B12
189 pg/L. W mielogramie obserwowano szpik poniżej średniej gęstości, z układem erytrocytarnym
stanowiącym 17.5% (w tym 2,5% megaloblastów) i towarzyszącymi cechami dyserytropoezy i dysgranulopoezy. Badaniem cytogenetycznym wykazano kariotyp: 46, XX, del (5) (q13q33) [5]/46, XX [1].
Od lipca 2005 chora była leczona enkortonem w dawce 30 mg po/dobę, a następnie w okresie od listopada 2005 otrzymała 10 podań erytropoetyny beta w dawce 30 000 j/sc. Od grudnia 2005 chora transfuzjozależna, wymagająca przetoczeń do 10 jednostek ME/miesiąc (z towarzyszącym leczeniem deferoksaminą). W lipcu 2009 parametry morfologiczne krwi przedstawiały się następująco: WBC 3 G/l, Hgb
7.4 g%, PLT 209 G/l. Pacjentka otrzymała 3 cykle lenalidomidu, terapię zakończyła w listopadzie 2009,
kiedy obserwowano stabilizację parametrów morfologicznych: WBC 3.7 G/l, Hgb 13,4 g%, RBC 3.58
T/l, PLT 74 G/l (ostatnia transfuzja w sierpniu 2009). Od lutego 2011 obserwuje się stopniowy spadek
Hgb. W marcu 2011 w morfologii WBC 2.71 G/l, Hgb 10,5 g%, Plt 65 G/l. W ponownie wykonanym
badaniu cytogenetycznym obserwuje się ewolucję klonalną kariotypu: 46, XX, del(5)(q13q33)[25], ish
del(5)(wcp5+, TAS2R1+,EGR1-)[2], 47,XX,del(5)(q13q33),+8[1]/ish cen(8)(D8Z1+++)[1]/ 46,XX[4],
nuc ish 5p15(TAS2R1x2), 5q31(EGR1x1)[71/100], nuc ish cen(7+8)(D7z1)x2[100].
CHORA 3
70-letnia chora, lekarka, z polimialgią i podejrzeniem zespołu mielodysplastycznego trafiła do
Przyklinicznej Poradni Hematologicznej we Wrocławiu w sierpniu 2009. W morfologii WBC 5.9 G/l,
Hgb 9.3 G%, RBC 2.44 T/l, MCV 112 fL, PLT 430 G/l. W mielogramie obserwowano szpik średniej
gęstości z obecnością 0.5% mieloblastów, układ czerwonokrwinkowy stanowiący 17.5% z obecnymi
megaloblastami, cechy dysgranulopoezy), poziom witaminy B12 i kwasu foliowego w normie. Chora
nie wyrażała zgody na badanie trepanobiopsji. W badaniu cytogenetycznym obserwowano delecję
ramienia długiego chromosomu 5 w 26 na 30 analizowanych metafaz (kariotyp:
46,XX,del(5)(q31q33)[26],
ish
5p15(D5S660x2)5q31.1(EGR1x1)[1],
46,XX[4],
nuc
ish
(D5S660x2)(EGR1x1)[81]/(D5S660,EGR1)x2)[19]. Na tej podstawie rozpoznano zespół del5q(–).
Dodatkowo pacjentka podawała, że jej 68-letni brat również choruje na zespół del 5q(–) od 9 lat. Chora
od sierpnia 2009 do czerwca 2010 leczona enkortonem w dawce 20 mg/dobę. Od sierpnia 2010 chora
transfuzjozależna (WBC 6,92 G/l, Hgb 5,3g%, RBC 1,6 T/l, PLT 395 G/l). W listopadzie 2010 rozpoczęto leczenie lenalidomidem, z dobrą tolerancją. Ostatnia transfuzja miała miejsce w 15 grudnia 2010,
od tego czasu chora transfuzjoniezależna. Po 4 cyklach leczenia lenalidomidem parametry morfologiczne krwi następujące: WBC 4,3 G/l, Hgb 12,4 g%, E 3,75 T/l, MCV 103 fL, PLT 207 G/l, w mielogramie obecność 3% mieloblastów. W kontrolnym badaniu cytogenetycznym z marca 2011 obraz kariotypu był następujący: 46,XX,del(5)(q31q33)[11].ish 5p15(D5S660x2)5q31(EGR1x1)[4], nuc ish
(D5S660x2)(EGR1x1)[45/100], zatem nie obserwowano remisji cytogenetycznej choroby, natomiast
odsetek komórek z delecją ramienia długiego chromosomu 5 zmniejszył się w porównaniu do badania
wyjściowego. Chora kontynuuje leczenie lenalidomidem.
DYSKUSJA
W ostatnich latach dokonał się duży postęp w rozumieniu patofizjologii zespołu del5q(–), jaki i jego
leczenia z zastosowaniem lenalidomidu [11]. Wpływ tego leku o działaniu immunomodulującym na
całkowite przeżycie chorych, jak również na możliwość transformacji białaczkowej choroby jest obecnie szeroko badany i dyskutowany w odniesieniu do pacjentów z MDS del 5q(–) [12].
328
A. BUTRYM i wsp.
W pracy opublikowanej w 2005 roku wykazano, że lenalidomid posiada aktywność hematologiczną
u chorych z MDS niskiego ryzyka, którzy nie wykazali odpowiedzi na leczenie erytropoetyną. Przy
czym pacjenci z del 5q(–) charakteryzowali się wyższym odsetkiem odpowiedzi (83%) w porównaniu
do chorych z prawidłowym kariotypem (57%) oraz z innymi aberracjami chromosomalnymi (12%)
[13]. W swojej późniejszej pracy List i wsp. wykazali wysoką skuteczność lenalidomidu u chorych
z niskim i pośrednim-1 stopniem ryzyka MDS oraz z zespołem del5q(–). U 76% badanych pacjentów
wykazano zmniejszenie potrzeby transfuzji, a 67% chorych osiągnęło niezależność od transfuzji [14].
Odpowiedź cytogenetyczną na leczenie obserwowano 73% chorych. Około 90% chorych osiągnęło
niezależność od transfuzji w ciągu trzech miesięcy leczenia (zakres 1–49 tygodni, mediana 4,6 tygodnia). Analiza wieloczynnikowa w tym badaniu wykazała, że odpowiedź na lenalidomid była negatywnie uwarunkowana istnieniem małopłytkowości oraz zwiększonym zapotrzebowaniem na transfuzje.
W randomizowanym badaniu III fazy MDS-004, którego wstępne wyniki publikowano na dwóch
kolejnych Zjazdach Amerykańskiego Towarzystwa Hematologicznego (ASH) [15, 16], porównywano
skuteczność dwóch dawek lenalidomidu (5 i 10 mg) u pacjentów transfuzjozależnych z niskim i pośrednim-1 stopniem ryzyka. Wykazano niezależność od transfuzji przez 26 tygodni i dłużej u 56% chorych leczonych lenalidomidem w dawce 10 mg, u 41% chorych leczonych lenalidomidem w dawce
5 mg i u 6% chorych leczonych placebo (p<0.001 w ramionach 10mg i 5 mg versus placebo). 24% chorych w ramieniu leczonym 10 mg uzyskało całkowitą odpowiedź cytogenetyczną, natomiast w ramieniu
leczonym 5 mg lenalidomidu – 11% (ramię placebo – 0%). Działania niepożądane w postaci neutropenii 3–4 stopnia wystąpiły u 74% i 75% chorych odpowiednio do dawki lenalidomidu (15% w ramieniu
placebo), natomiast małopłytkowość w 33% i 41% chorych leczonych odpowiednio 10 mg i 5 mg lenalidomidu (w ramieniu placebo u 2% chorych). Analiza chorych, którzy osiągnęli leczeniem lenalidomidem czas wolny od transfuzji >26 tygodni, wykazała dłuższy czas wolny od transformacji w ostrą białaczkę szpikową u tych chorych, niż u chorych, którzy nie odpowiedzieli na leczenie (p = 0.021).
Z czynników przed leczeniem, wpływających na przeżycie wolne od progresji do AML oraz całkowite
przeżycie były: wyższy poziom ferrytyny, starszy wiek, duża liczba transfuzji. Odsetek mieloblastów
w szpiku, cytopenie, zaburzenia cytogenetyczne oraz IPSS nie korelowały z ryzykiem progresji
choroby.
W kolejnym badaniu opisano leczenie lenalidomidem przez 48 tygodni w grupie 95 pacjentów z niskim i pośrednim-1 stopniem ryzyka MDS z del 5q(–). 63% chorych uzyskało leczeniem transfuzjoniezależność. Mediana czasu do uzyskania uniezależnienia od transfuzji wynosiła 16 tygodni, natomiast
średnie całkowite przeżycie po 16 miesiącach wynosiło 86%. W ciągu pierwszych 8 tygodni leczenia
neutropenia w stopniu 3–4 wystąpiła u 62%, natomiast małopłytkowość w stopniu 3–4 u 25% chorych,
co prowadziło do redukcji dawki u 55% chorych.
Badanie pod kierownictwem Gohringa i wsp. [17] wykazało, że chorzy z del5q(–), którzy nie osiągnęli remisji cytogenetycznej ani odpowiedzi w zakresie linii erytroidalnej po leczeniu lenalidomidem,
mają większe ryzyko transformacji w ostrą białaczkę. Po trzech i pięciu latach obserwacji od wejścia do
badania odsetek kumulacyjny występowania AML wynosił 10% i 21% odpowiednio u chorych z odpowiedzią cytogenetyczną, natomiast u chorych, którzy nie uzyskali odpowiedzi 46% i 60% odpowiednio. Progresja do AML wystąpiła u 37% chorych z MDS i izolowaną del 5q(–) oraz prawidłową liczbą
blastów w szpiku, natomiast klonalną ewolucję cytogenetyczną obserwowano u 87% chorych. W ostatnio opublikowanej pracy Tehranchi i wsp. [18] wykazano istnienie rzadkiej i wyróżniającej się fenotypowo macierzystej komórki nowotworowej del5q(–), która była oporna na leczenie lenalidomidem
w momencie całkowitej klinicznej i cytogenetycznej remisji. Najprawdopodobniej istnienie takiej komórki macierzystej może warunkować nawroty choroby po okresach remisji, mimo trwającego leczenia
lenalidomidem. Ciekawy przypadek transformacji w ostrą białaczkę opisali Breccia i wsp. [19]. U chorego z zespołem del 5q(–), który uzyskał całkowitą remisję cytogenetyczną leczeniem lenalidomidem,
po 16 miesiącach leczenia doszło do transformacji w AML. Przedstawione przypadki sugerują, że
wszyscy chorzy odpowiadający na leczenie lenalidomidem powinni być ściśle monitorowani, co 3–6
Długotrwała remisja choroby po zastosowaniu lenalidomidu
329
miesięcy, nie tylko badaniem FISH, ale i konwencjonalną analizą cytogenetyczną. We wszystkich
trzech opisanych przez nas przypadkach okres leczenia lenalidomidem był krótki (u dwóch chorych 3
miesiące, u trzeciej chorej 4 miesiące i jest kontynuowane). Mimo tak krótkiego okresu wszystkie pacjentki uzyskały niezależność od transfuzji, a tolerancja leczenia lenalidomidem była dobra, bez istotnych działań niepożądanych. Niestety u drugiej chorej obserwuje się obecnie klonalną ewolucję cytogentyczną. Na prezentowanym w czasie ostatniego zjazdu ASH plakacie Radkowskiego i wsp. przedstawiono retrospektywną analizę pięciu pacjentów niskiego ryzyka z del (5q) MDS, po reekspozycji na
lenalidomid [20]. Wszyscy uzyskali niezależność od transfuzji po leczeniu lenalidomidem, a następnie
nawrót do transfuzjozależności. Chorzy ponownie otrzymywali leczenie w dawkach od 5 mg, co drugi
dzień do 10 mg w dniach 1–21/ 28 dni. 3 z 5 (60%) uzyskało transfuzjoniezależność po reekspozycji,
przy czym mediana wzrostu wartości Hgb w czasie leczenia wynosiła 4.4 g%, a mediana trwania niezależności od transfuzji – 27,3 miesiące i nadal trwa. Możliwe, że u opisywanej przez nas pacjentki ponowne zastosowanie lenalidomidu mogłoby przywrócić uzyskaną wcześniej transfuzjoniezależność.
Niestety, w obecnych warunkach Narodowy Fundusz Zdrowia nie wyraża zgody na finansowanie
leczenia leanlidomidem w grupie chorych z MDS i del 5q(–). Mimo wykazanej istotnej skuteczności
lenalidomidu w leczeniu tej jednostki chorobowej, dostęp do tej opcji terapeutycznej pozostaje ograniczony. Z drugiej strony nadal niezbędne są badania, które wykażą zależność pomiędzy leczeniem lenalidomidem a potencjalną transformacją w ostrą białaczkę szpikową chorych z zespołami mielodysplastycznymi.
PIŚMIENNICTWO
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Komrokji RS, Lancet JE, List AF. Lenalidomide in myelodysplastic syndromes: an erythropoiesis-stimulating agent or
more? Curr Hematol Malig Rep 2010; 5: 9-14.
Douet-Guilbert N, Basinko A, Eveillard JR i wsp. Three rearrangements of chromosome 5 in a patient with myelodysplastic syndrome: an atypical deletion 5q, a complex intrachromosomal rearrangement of chromosome 5, and a paracentric inversion of chromosome 5. Cancer Genet Cytogenet 2010; 203: 303-308.
Patnaik MM, Lasho TL, Finke CM i wsp. Isolated del(5q) in myeloid malignancies: Clinicopathologic and molecular
features in 143 consecutive patients. Am J Hematol 2011; 86: 393-398.
Holtan SG, Santana-Davila R, Dewald GW i wsp. Myelodysplastic syndromes associated with interstitial deletion of
chromosome 5q: clinicopathologic correlations and new insights from the pre-lenalidomide era. Am J Hematol 2008; 83:
708–713.
Boultwood J, Pellagatti A, McKenzie ANJ, Wainscoat JS. Advances in the 5q- syndrome. Blood 2010; 116: 5803-5811.
Kurtin SE, Demakos EP. An update on the treatment of myelodysplastic syndromes. Clin J Oncol Nur 2010; 14: E29-E44.
Patnaik MM, Lasho TL, Finke CM i wsp. WHO-defined myelodysplastic syndrome with isolated del(5q) in 88 consequtive patients: survival data, leukemic transformation rates and prevalence of JAK2, MPL and IDH mutations. Leukemia
2010; 24: 1283-1289.
Padron E, Komrokji R, List AF. Biology and treatment of the 5q - syndrome. Expert Rev Hematol 2011; 4: 61-69.
Komrokji RS, Sekeres MA, List AF. Management of Lower-Risk Myelodysplastic Syndromes: The Art and Evidence.
Curr Hematol Malig Rep. 2011; Mar, e-published ahead of print.
Pellagatti A, Jädersten M, Forsblom AM i wsp. Lenalidomide inhibits the malignant clone and up-regulates the SPARC
gene mapping to the commonly deleted region in 5q- syndrome patients. Proc Natl Acad Sci USA 2007; 104: 1140611411.
Warzocha K. Praktyczne zalecenia leczenia zespołów mielodysplastycznych ze szczególnym uwzględnieniem zastosowania lenalidomidu w przypadku obecności del(5q). Hematologia 2010; 1: 71-79.
Tefferi A, Vardiman JW. Myelodysplastic syndromes. N Engl J Med 2009; 361: 1872–1885.
List A, Kurtin S, Roe DJ i wsp. Efficacy of lenalidomide in myelodysplastic syndromes.N Engl J Med 2005; 352: 549557.
List A, Dewald G, Bennett J, Giagounidis i wsp. Lenalidomide in the myelodysplastic syndrome with chromosome 5q
deletion. N Engl J Med 2006; 355: 1456-1465.
330
A. BUTRYM i wsp.
15. Fenaux P, Giagounidis A, Selleslag i wsp. RBC transfusion indipendence and safety profile of lenalidomide 5 or 10 mg in
pts with low- or intermediat-1-risk MDS with delq:Results from a randomised phase III trial (MDS-004). Blood 2009;
114: abstract 944.
16. Fenaux P, Giagounidis A, Beyne-Rauzy O i wsp. Prognostic Factors of Long-Term Outcomes in Low- or Int-1-Risk MDS
With del(5q) Treated With Lenalidomide (LEN): Results From a Randomized Phase 3 Trial (MDS-004). Blood 2010;
116: abstract 4027.
17. Göhring G, Giagounidis A, Büsche G i wsp. Patients with del(5q) MDS who fail to achieve sustained erythroid or cytogenetic remission after treatment with lenalidomide have an increased risk for clonal evolution and AML progression. Ann
Hematol 2010; 89: 365-374.
18. Tehranchi R, Woll PS, Anderson K i wsp. Persistent malignant stem cells in del(5q) Myelodysplasia in Remission. N Engl
J Med 2010; 363: 1025-1037.
19. Breccia M, Cennella L, Latagliata R i wsp. Sudden acute leukemia transformation in MDS patient with del(5q) in complete cytogenetic remission after lenalidomide. Leuk Res 2011;doi:10.1016/j.leukres. 2010.12.019
20. Radkowski RM i wsp. Lenalidomide Reexposure After Short Interruption in Del(5q) MDS Patients at Relapse of Transfusion Dependence. Blood 2010; 116: abstract 1204
Praca wpłynęła do Redakcji 20.06.2011 r. i została zakwalifikowana do druku 29.06.2011 r.
Adres Autora:
Dr n. med. Aleksandra Butrym
Klinika Hematologii, Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku,
Akademii Medycznej we Wrocławiu
ul. Pasteura 4
50-367 Wrocław
tel. 71 784 2755, fax 71 784 01 12
e-mail: [email protected]